کاربر:M.reza/صفحه تمرین
چلچراغ نام عملیاتی است که در آخرین دقایق شنبه شب بیست و هشتم خرداد سال ۱۳۶۷ توسط یکانهای «ارتش آزادیبخش ملی ایران» «بال نظامی شورای ملی مقاومت ایران» در منطقه شهر مهران و ارتفاعات اطراف آن انجام شد.
هدف از عملیات چلچراغ
هدف از عملیات چلچراغ تسخیر مراکز فرماندهی و استحکامات سنگین و گسترده سپاه و ارتش جمهوری اسلامی ایران در منطقه معروف به دژ تسخیرناپذیر مهران ذکر شده است.
چلچراع همچنين ، عمليات مقدمهای براى فتح تهران توصیف شده است. چرا که مدت کوتاهی پس از آن عملیات فروغ جاویدان با هدف فتح تهران توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شد.
این عملیات در زمانی انجام گرفت که تمامی ارتفاعات و نقاط استراتژیک مهران تحت کنترل نیروهای جمهوری اسلامی ایران بود.
عملیات چلچراغ در راستای سیاست صلح و آزادی مجاهدین خلق و مقاومت ایران ، و در ادامه هفت سال تلاش مستمر آنها بر علیه سیاست جنگ‌طلبی آیت الله روح الله خمینی ، رهبر وقت جمهوری اسلامی که در آن زمان با کشور عراق در جنگ بود صورت گرفته است.
تسخیر مهران
درساعت ۱۰:۳۰ قیقه صبح یکشنبه ۲۹ خرداد ۱۳۶۷، یک تیپ رزمی «ارتش آزادیبخش ملی ایران» وارد شهر مهران شد. به‌دنبال این تیپ ، چند یکان دیگر از نیروهای ارتش آزادیبخش نیز وارد شهر شدند.
مواضع تسخیر شده:
به گفته فرماندهی ارتش آزادیبخش ملی ایران در عملیات چلچراغ ، مرکز لشکر 16 زرهی قزوین و هم چنین لشکر ۱۱ امیرلمؤمنین سپاه و تیپ قائم یاسوج ، با کلیه گردانهای رزمی و پشتیبانی ، کلیه قرارگاهها ، مراکز ، استحکامات و تسلیحات و تجهیزات آنها توسط یکانهای ارتش آزادیبخش تسخیر شدند.
شهر مهران و کلیه‌ی ارتفاعات پیرامون آن همراه با کلیه‌ی بخشها و روستاهای اطراف در کمتر از ۱۱ ساعت به تصرف در آمد.
حضور زنان رزمنده در سطوح فرماندهی و خطوط مقدم
حضور زنان رزمنده‌یی که برای اولین بار درصفوف مقدم نبرد جنگیده بودند ، یکی از وجوه برجسته این عملیات به حساب آمده است.
مشخصات صحنه نبرد
عملیات چلچراغ به مدت سه شبانه روز در جبهه‌یی به‌طول ۵۰ کیلومتر و عمق ۲۰ کیلومتر، در منطقه حومه شهر مهران صورت گرفت.
منطقه ی عملیاتی از شمال به ارتفاعات گچ و ارتفاعات کولک (در منطقهی کانیسخت واقع در جنوب صالحآباد ایلام) ، از جنوب به ارتفاعات قلاویزان (واقع در جنوب شهر مهران)، از شرق به سهراهی دهلران _ مهران و از غرب به مرزهای بین‌المللی ایران و عراق منتهی میگردد.
چلچراغ یک عملیات برق‌آسا ، با تاکتیک ”پرش شیر“ نامیده شده است ، به این دلیل که با شکافتن صفوف دشمن و عبور از میان آنها در این عملیات ، مراکز کلیدی و فرماندهی نیروهای جمهوری اسلامی مستقر در عمق منطقه ، که در آماده‌باش کامل به‌سر می‌بردند به‌تصرف درآمد.
منظور از تاکتیک ”پرش شیر“ که در عملیات چلچراغ استفاده شد این است که: پس از شکستن خط مقدم ، بجای درگیری با اولین نیروهای دشمن و پاکسازی مرحله به مرحله یک منطقه گسترده ، همچون نیزه جبهه شکافته شود و نیروهای مهاجم خود را به مرکز لشکر ، یعنی مرکز فرماندهی برسانند و آنرا تسخیر کنند. در این تاکتیک این اصل در نظر گرفته شده است که وقتی مرکز لشکر تسخیر شد ، با نیرویی بسا کمتر می‌توان سایر نیروهای بدون فرماندهی در یک منطقه گسترده را پاکسازی کرد. این تاکتیک در جنگها و ارتشهای کلاسیک معمول نیست.
آمار اسرا و کشته شدگان در عملیات چلچراغ:
طبق آمار صادره از فرماندهی ارتش آزادیبخش ملی ایران آمار اسرای طرف درگیر در عملیات چلچراغ بیش‌از ۱۵۰۰ تن بوده است که شامل سطوح فرماندهی تیپها و لشکرهای جمهوری اسلامی شدند.
بیش از ۸۰۰۰ تن از نیروهای جمهوری اسلامی ایران در این عملیات کشته و مجروح شدند.
آمار کشته شدگان ارتش آزادیبخش ملی ۶۷ نفر ذکر شده است.
آمار مجروحین ارتش آزادیبخش ملی ۶۴۲ تن ذکر شده است.
غنائم به دست آمده از چلچراغ:
غنائم بدست آمده از دو لشکر جمهوری اسلامی حدود ۲ میلیارد دلار تخمین زده میشود.
اين غنائم شامل:
۵۴ فروند تانک.
۴۸ دستگاه زره پوش.
۳۳ قبضه توپ.
سه دستگاه زره پوش مجهز به توپهای راداری شليكا.
انواع سلاح شامل توپ ۱۰۶ میلیمتری ، موشک اندازهای کاتیوشا ، مالیوتکا و تاو ٬ دراگون و خودروهای حامل انواع این موشک‌ها.
صدها دستگاه خودرو مخابراتی ترابری و لوجستیکی.
هزاران قبضه سلاحهای سبک و نیمه سنگین انفرادی و اجتماعی و خمپاره انداز.
آمار نیروهای جمهوری اسلامی:
نیروهای جمهوری اسلامی که در عملیات چلچراغ مورد تهاجم قرار گرفتند شامل ، ۵۳ گردان «بیش از ۶۱۰۰۰ تن» از نیروهای ارتش و سپاه بودند.
آمار نيروهاى اارتش آزادیبخش ملی ایران در عمليات چلچراغ:
در عمليات چلچراغ ۲۲ تیپ رزمی و پشتیبانی ارتش آزادیبخش شركت داشتند.
مواضع تسخیر شده در عملیات چلچراغ:
تسخیر قرارگاه لشکر ۶۱ ارتش ، قرارگاه تاکتیکی لشکر ۱۱ سپاه پاسداران ، قرارگاه تیپ ۲ لشکر ۶۱ ، پادگان حسین آباد ، مقر نیروهای ارتش ، ژاندارمری و سپاه ( و مراکز دژبانی و بیسیم و تلفن FX و کلیه ی انبارها و مراکز استقرار لشکر ۶۱).
آمار گردانهای تسخیر شده در عملیات چلچراغ به شرح زیر است:
- 1گردان ۱۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان ۲۰۵ لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران (نیروی کمکی اعزامی از شمال صالح آباد)
- گردان 305 بهشتی ( از لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران)
- گردان 505 لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان 605 لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان 705 لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان 805 لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان ادوات لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- گردان توپخانهی لشکر ۱۱ امیرالمؤمنین سپاه پاسداران
- قسمتی از نیروهای تیپ قائم یاسوج از سپاه پاسداران
- گردان ۲۳۳ توپخانه از گروه ۴۴ توپخانهی اصفهان مأمور خدمت در منطقه ی مهران
- گردان ۴۷۳ موشکی کاتیوشا از گروه ۴۴ توپخانه ی اصفهان مأمور خدمت در منطقه ی مهران
- گردان ۵۲۱ پیاده _ مکانیزه از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۱۱ پیاده _ مکانیزه از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۲۱ پیاده _ مکانیزه از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۲۲ تانک از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۷۲۲ تانک از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۱۵۲ تانک از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۲۵۲ سوارزرهی از لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۴۵۲ تانک از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۹۷۰ تکاور از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۲۸۳ توپخانه از تیپ ۳ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۵۵۳ توپخانه از تیپ ۲ لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان مهندسی لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان مخابرات لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- ردان آماد و ترابری لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان تعمیر و نگهداری لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان بهداری لشکر ۶۱ زرهی قزوین
- گردان ۳۹۱ تکاور از لشکر ۸۵ ذوالفقار (یا همان گارد جاویدان شاه) نیروی کمکی اعزامی از پشت ارتفاعات کانیسخت
- گردان ۶۸۱ تکاور از لشکر ۸۵ ذوالفقار (یا همان گارد جاویدان شاه) نیروی کمکی اعزامی از پشت ارتفاعات کانیسخت
- گردان ۲۶۷ از تیپ ضربت ۵۴، متشکل از گروهانهای زبده از لشکرهای مختلف از (قبیل لشکر ۱۲ حمزه و لشکر ۲۹ زرهی اهواز)نیروی کمکی اعزامی از قرارگاه غرب
- گردان ۱۹۷ از تیپ ضربت ۵۴ (نیروی کمکی از قرارگاه غرب)
- گردان ۹۹۷ از تیپ ضربت ۵۴ (نیروی کمکی از قرارگاه غرب)
- گردان ۹۸۷ تیپ ۱ لشکر ۶۱ مأمور خدمت در تیپ ۳ (نیروی کمکی اعزامی از تیپ ۳)
- گردان ۳۶۳ توپخانه ی لشکر ۶۱ زرهی
- یک آتشبار از گردان ۱۱۳ گروه ۴۴ توپخانهی اصفهان
- یک آتشبار از گردان ۹۸۳ گروه ۴۴ توپخانهی اصفهان
فرماندهی عملیات چلچراغ:
عملیات چلچراغ مستقیما توسط مسئول شورای ملی مقاومت ایران و فرمانده کل ارتش آزادیبخش ملی آقای مسعود رجوی فرماندهی شد.
فرمان آتش و پیشروی در عملیات چلچراغ که ۲۲ تیپ رزمی و پشتیبانی ارتش آزادیبخش ملی ایران در آن شرکت داشتند ، در ساعت ۱۱:۲۰ دقیقهی شنبه شب ۲۸ خرداد توسط خانم مریم رجوی (جانشین فرمانده کل ارتش آزادیبخش ملی ایران) صادر گردید.
تیتر برخی رسانه های بین المللی در رابطه با عملیات چلچراغ:
تیتر برخی رسانه های بین‌المللی در رابطه با عملیات چلچراغ به شرح زیر است:
- ارتش آزادیبخش ناظران غربی را مبهوت کرد!
- ارتش آزادیبخش بر سر میز تعیین سرنوشت ایران صاحب کرسی شد.
- اپوزسیون ایران بیش از همه قوی و بیش از همه جدی.
اظهارات دو تن از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی:
اظهارات دو تن از فرماندهان ارتش جمهوری اسلامی که در عملیات چلچراغ به اسارت ارتش آزادیبخش در آمدند:
- بخشی از مصاحبه انجام شده با سرهنگ توپخانهی ستاد «علی اکبر غلامرضائی» جانشین موقت رئیس ستاد لشکر ۶۱ زرهی که در عملیات چلچراغ اسیر شد. سؤال: ارزیابی شما از ابعاد عملیات بزرگ چلچراغ چیست؟ جواب: ارزیابی من این هست که عملیات خیلی غافلگیرانه و با یک آتش تهیهی بسیار بسیار قوی شروع شد. سپس عملیات تاکتیکی حدودا گازانبری و تک به قسمتهای مختلف صورت گرفت. یگانها تا آنجا که میشد مقداری مقاومت نشان دادند و بعد نیروهای احتیاط هم وارد عمل شدند. با اینهمه در ساعت ۵:۹ دقیقه صبح تقریبا کلیه‌ی آن قسمتهایی که عملیات انجام شده بود ، منهدم و افراد اقدام به فرار نمودند. من فکر می‌کنم که تعداد یگانهای ارتش آزادیبخش که تک کردند بسیار زیاد بودند و به همین جهت بود که توانستند در ظرف کمتر از 21ساعت ، به کلیه‌ی هدفهای خودشان برسند و منطقهی عمومی مهران ، خود شهر و ارتفاعات شمالی و جنوبی و شرقی آن را تصرف کنند. سؤال: به نظر شما عوامل موفقیت ارتش آزادیبخش در عملیات بزرگ چلچراغ چیست؟ جواب: سرعت عمل و استفاده از اصل غافلگیری. این مسئلهی غافلگیری خیلی چشمگیر بود. مسئلهی آتش تهیهای هم که یگان تک کننده اجرا کرد ، بسیار چشمگیر بود. مسئلهی سرعت حرکات و ادامهی حرکات هم خیلی مهم بود که توانستند در مدت کمتر از 9 ساعت و نیم به هدفها دست پیدا کنند. مسئلهی روحیه و انگیزهی شدید رزمندهها برای اجرای مأموریتهای محوله در این عملیات هم ، یکی از آن "عوامل رزمی نامحسوس" بود که باید در اینجا به آن اشاره کنم.
- بخشی از مصاحبه انجام شده با سرهنگ دوم زرهی «اسماعیل بیداری» که در عملیات چلچراغ اسیر شد. سؤال: در چه موقعیتی بودید که به اسارت رزمندگان ارتش آزادیبخش درآمدید؟ جواب: بنده با ماشینم برمیگشتم. با راننده داشتیم میآمدیم که دیدیم برادران تمام منطقه را گرفتند. منتظر شدیم تا که به ما نزدیک شدند ، بعد خودمان را تسلیم کردیم. سؤال: سربازان و افرادی که به اسارت درآمدهاند ، میگفتند که چند شب اخیر در حالت آماده‌باش بودند ، شما از این آماده‌باش اطلاع نداشتید؟ جواب: بله در آماده‌باش بودند. چند مدتی بود که به آنها آماده‌باش داده بودند. سؤال: ممکن است مضمون بخشنامهی آماده‌باش را بگوئید؟ جواب: مضمون بخشنامه این بود که طی چند روز گذشته مجاهدین وارد منطقهی مهران شدهاند ، هشیاری لازم را داشته باشید. سؤال: رزمندگان ارتش آزادیبخش گزارش دادند که وقتی شما به اسارت درآمدید ، درجههایتان را کنده بودید ، چرا اینکار را کردید؟ جواب: من داشتم برمیگشتم ، تعدادی از سربازها را در راه دیدم که از خط برمیگشتند. آنها به محض اینکه مرا میدیدند به من پرخاش میکردند. بخاطر اینکه یک مرتبه ناراحت نشوند ، درجهام را کندم که همرنگ لباس آنها شوم. سؤال: درجههایتان را کندید که خودتان را سرباز جلوه بدهید؟ جواب: خوب ، آنها در آن شرایط ناراحت بودند و ممکن بود در آن حالت با دیدن من عکسالعمل بدی نشان بدهند. سؤال: یعنی مثلاً چکار بکنند؟ جواب: مثلاً یک مرتبه به من حمله بکنند. سؤال: یعنی اینقدر سربازها از فرماندهان ارتش متنفر هستند؟ جواب: من اینطوری احساس میکردم. بخصوص که سربازی زخمی شده بود ، از برخوردش احساس کردم ممکن است این اتفاق بیفتد.
- بخشی از مصاحبه انجام شده با سرگرد توپخانه «شمسالله یاری» مسئول گروه پشتیبانی اطلاعات رزمی لشکر ۶۱ زرهی قزوین. سؤال: موقعی که به اسارت درآمدید در چه موقعیتی بودید و چکار میکردید؟ جواب: موقعی که من به اسارت درآمدم، در قرارگاه تاکتیکی لشکر بودم. موقعی که به محل جمعآوری اسرا رسیدم در آنجا یک سرهنگ را دیدم که در ستاد لشکر کار میکرد و دیدم که ایشان دستگیر شده است. سؤال: اسم این سرهنگ چه بود؟ جواب: سرهنگ توپخانه علیاکبر غلامرضائی که به عنوان ریاست ستاد لشکر ۶۱ زرهی قزوین انجام وظیفه میکرد. سؤال: توضیح بدهید که آرایش نظامی لشکر ۶۱ زرهی در این منطقه چگونه بود و در زمینهی اطلاعاتی که به لشکر رسیده بود در مورد امکان تهاجم ارتش آزادیبخش ملی ایران اقدام خاصی هم صورت گرفته بود؟ جواب: آرایشی که در لشکر ۶۱ زرهی انجام شده بود ، همهی فرماندهان و آرایشدهندگان فکر میکردند که بهترین شکل است. در این آرایش همهی جوانب امر در نظر گرفته شده بود و با ردهی بالا هم هماهنگی شده بود. به نحوی که اگر عملیاتی انجام شد بتوانند بلافاصله به منطقهای که در آن رخنه ایجاد شده ، نیرو اعزام کنند. ولی با همهی این اقدامات و پیشبینیهایی که شده بود لشکر ۶۱ نتوانست در مقابل رزمندگان ارتش آزادیبخش ایستادگی نماید. سؤال: این تهاجم بر روی تصمیمگیری فرماندهان چه تأثیری گذاشت و عکسالعملشان چه بود؟ جواب: وقتی خبر رسید که تهاجم به منطقهی مهران توسط رزمندگانارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شده ، من خودم در اتاق عملیات بودم. در همان اتاق ، فرمانده لشکر باضافهی تعدادی از افسران دیگر هم بودند. وقتی که این خبر را فرمانده تیپ اعلام کرد ، کسانی که در آنجا بودند دچار شوک شدند. زیرا میدانستند که چون عملیات توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران انجام شده حتماً با موفقیت روبرو خواهد شد و شکستی به دنبال نخواهد داشت. آن طرفی که مسلماً شکست خواهد خورد خود ما هستیم. سؤال: چه ارزیابی از این تهاجم گستردهی ارتش ارتش آزادیبخش ملی ایران در منطقهی مهران دارید؟ جواب: من نتیجه‌ای که از این عملیات ارتش آزادیبخش ملی در منطقهی مهران میتوانم بگیرم این هست که ارتش آزادیبخش ملی اگر تصمیم به انجام هر عملیاتی در هر نقطهای با هر وسعتی بگیرد ، قادر به انجام آن میباشد و با شکست مواجه نخواهد شد. به همین خاطر هم هست که ارتش آزادیبخش تا آنجا که من در خاطرم هست ، تا به حال در همهی عملیات خود ، توانسته به کلیه‌ی اهدافی که مد نظرش بوده برسد. و در هیچ کدام از آنها شکست نداشته است. به اضافه اینکه در این عملیات که به نام عملیات چلچراغ نامگذاری شده وسعت منطقهی عملیاتی بسیار بسیار قابل توجه است و این مسئله از نظر عملیات جنگی بسیار مهم است. خود این مسئله نشان میدهد که این عملیات بسیار خوب طرحریزی شده بوده و بسیار خوب هم اجرا شده و از اصل کامل غافلگیری هم برخوردار بوده است.
نتیجه عملیات چلچراغ:
عملیات چلچراغ عامل تغییر تعادل نظامی و پذیرش قطعنامه ۵۹۸ توسط آیت الله خمینی:
پس از فتح مهران توسط ارتش آزادیبخش ملی ایران در عملیات چلچراغ ، آیت الله روح الله خمینی که تا آن زمان حاضر به پذیرش قطعنامه‌های شورای امنیت برای پایان دادن به جنگ بین کشورهای عراق و ایران نشده بود ، در ۲۷ تیرماه ۱۳۶۷ قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت را رسما پذیرفت.
لازم به ذکر است که آیت الله روح الله خمینی پس از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ خواستار اعدام فرماندهان مقصر 'شکست' در جنگ شد؟
چرا آیت الله خمینی خواستار اعدام فرماندهان مقصر 'شکست' در جنگ شد؟
«فرمان آیت الله خمینی در مورد اعدام مقصران جنگ، چهار روز قبل از دستور دیگر او برای اعدام زندانیان عضو مجاهدین خلق صادر شده و این در حالی است که بر خلاف اجرای سریع دستور دوم، فرمان اول عملا بلااجرا مانده است. پدیده ای که ظاهرا، میانجیگری های برخی مسئولان سیاسی در آن بی تاثیر نبوده است.»
«احمد وحیدی، که در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد به وزارت دفاع رسید، در زمان عملیات مرصاد فرماندهی نظامی کرمانشاه را بر عهده داشت و دادگاه نظامی، خواستار محاکمه او به علت عملکرد ضعیفش در هنگام عملیات نیروهای عراقی و سازمان مجاهدین خلق در استان کرمانشاه بود.
جانشین فرمانده کل قوا، در سوم مرداد ۱۳۶۷، در توصیف عقب نشینی نیروهای نظامی ایران در این مناطق از عبارت "مفتضحانه" استفاده کرده و می افزاید شدت عقب نشینی به حدی بوده که "مردم عشایر منطقه در جاده ها جلوی آنها را گرفته و معترض آنها شده اند.»
علت این چرخش سیاسی ، تغییر معادلات نظامی در صحنه نبرد به نفع ارتش آزادیبخش ملی ایران ذکر شده است.
سخنان آیت الله خمینی در رابطه با علت پذیرش قطعنامه ۵۹۸:
«به واسطه حوادث و عواملی که از ذکر آن فعلا خودداری می‌کنم ؛ با قبول قطعنامه آتش بس موافقت نمودم... قبول این مسٔله برای من از زهر کشنده‌تر است... بدا به حال من که هنوز مانده‌ام و جام زهر آلود قبول قطعنامه را سر کشیده‌ام»