کاربر:Omid/صفحه تمرین
روز جهانی آزادی مطبوعات یبصث
تاریخچه
اولین بار فرانسویان بودند که در سال ۱۸۱۹ میلادی، روز اول ماه مه را به عنوان روز آزادی مطبوعات اعلام کردند. جهانی شدن این روز اما نزدیک به دو قرن طول کشید. سال ۱۹۹۱ در نشستی که به دعوت سازمان گزارشگران بدون مرز در نامیبیا برگزار شد، روزنامهنگاران قطعنامهای صادر و به دلیل همزمانی اول ماه مه با روز جهانی کارگر، روز آزادی مطبوعات را سوم مه اعلام کردند. نویسندگان این بیانیه همچنین از سازمان ملل خواستند تا روزی را برای پاسداشت آزادی مطبوعات تعیین کند.[۱]
در ۲۰ دسامبر ۱۹۹۳، در چهل و هشتمین اجلاس مجمع عمومی ملل متحد، روز سوم ماه مه برابر با ۱۳ اردبیهشت هر سال به نام روز جهانی آزادی مطبوعات اعلام شد.
روز جهانی آزادی مطبوعات هر سال در سوم ماه مه در بسیاری کشورها با ارزیابی موقعیت حقوقی رسانهها و شرایط حقیقی کار آنها همراه است. در این روز به روزنامه نگاران، موسسات مطبوعاتی و سازمانها و انجمنهای دفاع از حقوق رسانهها فرصت میدهد که بر تکیه بر نارسائیها و دشواریها در این زمینه، افکار عمومی را به اهمیت آزادی مطبوعات به عنوان پیش شرط وجود دموکراسی تاکید کنند و خواستار رفع بن بستها و محدودیتها شوند.[۲]
در این روز فرصتی است برای:
- جشن گرفتن اصول اساسی آزادی مطبوعات.
- ارزیابی وضعیت آزادی مطبوعات در سراسر جهان.
- دفاع از رسانه ها در برابر حملات به استقلال خود.
- ادای احترام به روزنامه نگاری که جان خود را در خط وظیفه از دست داده اند.[۳]
تعریف مطبوعات
مطبوعات، مطالب و نوشتههایی است كه چاپ و انتشار مییابد و برای مطالعه در دسترس عموم مردم قرار میگیرد. این مطالب شامل كتاب، مجله، ماهنامه، فصلنامه، روزنامه و ... میباشند. اما در عرف عام، مطبوعات بیشتر به روزنامهها و مجلههایی اطلاق میشود كه اخبار روز و جدید در آن به چاپ رسیده باشد.[۴]
تاریخچه روزنامه نگاری در ایران
روزنامه نگاری در ایران به صورت امروزی از زمان ناصرالدین شاه آغاز ، و روزنامه هفتگی وقایع اتفاقیه كه در سال سوم سلطنت وی یعنی به سال 1190 هـ . ق زیر نظر میرزا تقی خان امیر نظام منتشر شد نخستین روزنامه ایران بود .
در سال 1277 هـ . ق،روزنامه ی دولت علیه ایران كه نشریه ای مصور بود زیر نظر صنیع الدین انتشار یافت . بعدها این روزنامه به نام « روزنامه دولتی » خوانده شد. انتشار این روزنامه تا سال 1324 هـ . ق تحت عنوان « ایران » ادامه داشت و بعد از مدتی وقفه ، دگر بار به سال 1329 هـ .ق به نام « روزنامه رسمی دولت » انتشار یافت. در سال 1283 هـ . ق روزنامه دیگری به نام « روزنامه ملتی » در تهران پخش شد و مقصود این بود كه روزنامه ی مزبور از روزنامه ی دولتی كاملاً متمایز باشد.
نخستین شماره آن در یازدهم محرم 1283 و آخرین شماره آن در بیستم جمادی الاخر 1287 ، انتشار یافته است.در زمان مظفرالدین شاه ، روزنامه « معارف » كه وابسته به انجمن معارف بود انتشار یافت و ریاست عالیه این انجمن را شاه به عهده داشت .
بعد از استقرار مشروطیت،چهار روزنامه ی مجلس ، ندای وطن ، حبل المتین و صبح صادق منتشر شد.
روزنامه ها و مجله هایی كه در دوران مشروطیت به سبك فكاهی منتشر شدند نقش مهمی را در توسعه ی مطبوعات ایفا كردند . مهمترین این نشریه ها بدین قرارند : كشكول ، تنبیه ، حشرات الارض ، بهلول ، شیدا ، شیخ چغندر و... والبته نشریه ی صوراسرافیل كه از نظر مطالب فكاهی مقام اول را داشت . نویسنده ی متون چرند و پرند صور اسرافیل علامه میرزا علی اكبر خان قزوینی معروف به دهخدا بود.
از روزنامه هایی كه در خارج از ایران منتشر می شد و به علت آزادی خواهی مدیرانشان ، ورود آنها به داخل كشور ممنوع بود ، « اختر » به مدیری آقا محمد طاهر تبریزی ، « قانون» به مدیری پرنس میرزا ملكم خان و « حبل المتین » به مدیری شیخ احمد روحی را می توان نام برد.
در دوره ی مشروطیت،بیداری افكار عمومی به سرعت و شدت اوج گرفت و روزنامه ها نفوذ عظیمی در تجدید حیات اندیشه های مردم داشتند . روزنامه های مجلس ، صوراسرافیل، ایران نو ، شرافت ، ثریا و پرورش كه به قلم میرزا علی محمد خان شیبانی كاشانی نگاشته می شد نفوذ زیادی در افكار عمومی داشتند.
از روزنامه های ادبی : تربیت ، ادب و بهار از نشریه های تراز اول محسوب می شدند ، و در این میان فقط سه نشریه ی اقیانوس ، آی ملا عمو و فكر ، مدافع استبداد بودند.
پر تیراژترین ( 000/ 10 نسخه ) روزنامه های ایران در دوران مشروطیت روزنامه مجلس بود كه مذاكره های مجلس را منتشر می ساخت. در دوره دوم مشروطیت قطع روزنامه های روزانه بزرگتر شد ، اما تیراژ آنها كاهش یافت . تعداد روزنامه های ایران در سال 1325 هـ . ق 84 بود و در سال 1328 هـ . ق این رقم به 36 و در سال بعد به 33 مورد تقلیل پیدا كرد.
روزنامه های مهم دوره احمد شاه عبارت بودند از : ایران نو ، شرق ، برق ، رعد ، استقلال ایران ، مجلس ، كوكب ایران ، ستاره ایران ، نوبهار ایران ، كاوه ، شفق ، تجدد ، آزادستان . روزنامه هایی كه توسط زنان منتشر می شد ، عبارت بودند از : دانش ، شكوفه ، زبان زنان و نامه بانوان .[۴]
وضعیت آزادی مطبوعات در ایران
مطابق اصل ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر «هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن، به تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی، آزاد باشد.»
برخی روزنامهنگاران زندانی در جمهوری اسلامی
در حال حاضر دستکم ۹ روزنامهنگار در ایران به خاطر ایفای وظایف حرفهای خود در زندان به سر میبرند. این روزنامهنگاران عبارتند از:
- زینب کریمیان، خبرنگار سابق خبرگزاریهای ایرنا و مهر روز دوشنبه ۴ بهمن توسط نیروهای وزارت اطلاعات بازداشت شد. اتهام این خبرنگار هنوز مشخص نیست.
- طاهره ریاحی، روزنامه نگار و دبیر اجتماعی خبرگزاری برنا روز سه شنبه هفتم دی ماه در منزلش بازداشت شد. هر چند خبرگزاری ایلنا از قول یک «منبع آگاه» اتهام این روزنامهنگار را تبلیغ علیه نظام عنوان کرده است، اما تاکنون توضیح بیشتری درباره مصادیق این اتهام ارائه نشده است.
- احسان مازندرانی، روزنامهنگار در تاریخ ۲۳ بهمنماه سال گذشته با پایان دوره محکومیتش از زندان اوین آزاد شده بود اما مجددا در ۲۲ اسفند در منزل خود بازداشت شد. بازداشت مازندرانی در آبان ماه ۹۴ به اتهام مشارکت در اجتماع و تبانی علیه امنیت صورت گرفته بود. مازندرانی در طول دوران حبس خود در اعتراض به محکومیت خود و وضعیتش در زندان دست به اعتصاب غذا زده بود.
- هنگامه شهیدی، روزنامهنگار که برای شرکت در مراسم ختم مادر بزرگ خود از تهران به مشهد رفته بود، شامگاه ۱۹ اسفند ماه از سوی ماموران امنیتی در مشهد دستگیر و با پرواز هوایی به تهران منتقل شد و پس از آن به بند ۲۰۹ زندان اوین فرستاده شد. اتهام شهیدی «امنیتی» عنوان شده است. این روزنامه نگار نزدیک به دو ماه است که در اعتراض به بازداشت غیرقانونی خود دست به اعتصاب غذا زده است.
- آفرین چیت ساز، ستون نویس روزنامه ایران، روز دوازدهم آبان ماه سال ۱۳۹۴ توسط نیروهای اطلاعات سپاه در منزلش بازداشت شد و اخیرا به اتهام «اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی و ارتباط با دول بیگانه»به ۱۰ سال حبس محکوم شده بود که در دادگاه تجدیدنظر حکم وی به دو سال حبس و دو سال ممنوعیت از کار در حوزه مطبوعات تغییر کرد.
- محمدصادق کبودوند، دبیر سازمان حقوق بشر کردستان از سال ۱۳۸۶ در بازداشت به سر میبرد. وی در دادگاه انقلاب تهران به جرم نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی از طریق تشکیل «سازمان حقوق بشر کردستان» و فعالیت در آن، به تحمل ۱۱ سال حبس محکوم شد و در زندان اوین دوران محکومیتش را میگذراند. وی در طول دوران بازداشت خود بارها دست به اعتصاب غذا زده است.
- مجید محمدی معین، خبرنگار روزنامه بیان و سلام که از بهمن ماه سال ۸۹ محکومیت چهارساله خود در زندان اوین را سپری میکرد، در سال ۹۳ در حالی که در زندان به سر میبرد، به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس تعزیری محکوم شد. این حکم در شعبه ۳۶ تجدیدنظر استان تایید و در مرداد ماه سال ۱۳۹۴ به وی در زندان ابلاغ شد.
- مراد ثقفی، روزنامهنگار و مدیرمسئول فصلنامه گفتگو، چهارشنبه ۲۵اسفند در خانهاش در تهران بازداشت شد. گزارشی رسمی از اتهام آقای ثقفی و یا نهاد مسئول بازداشت او منتشر نشده است.
- صبری حسن پور، مجری شبکه تلویزیونی فارسی زبان «سیمای رهایی» مستقر در هلند و سخنگوی یک سازمان سیاسی، پس از سفر به ایران بازداشت شد. خبر بازداشت حسن پور اولین بار در فروردین ماه سال گذشته در برخی از رسانه های داخلی منعکس شد، در حالی که بعضی از نزدیکان وی مدعی «ربوده شدن وی از کشور ترکیه هنگام دیدار با خانواده و انتقال به ایران» شدند. نهایتا پس از چندین ماه بی خبری از سرنوشت این روزنامهنگار، با انتقال او به سالن ۱۰ بند ۸ زندان اوین در شهریور ماه سال گذشته بی خبری از وضعیت او پایان یافت.
علاوه بر روزنامهنگاران مذکور، تعدادی از روزنامهنگاران نیز هم چون میثم محمدی، احسان اکبری و یغما فخشامی نیز با قید وثیقه آزاد هستند. علاوه بر این روزنامهنگاران زیادی (ماشاالله شمسالواعظین، احمد زیدآبادی، ژیلا بنییعقوب، علیرضا رجایی، پرستو دوکوهکی، سام محمودی سرابی، مسعود لواسانی،…) در سالهای اخیر از هرگونه فعالیت رسانهای محروم شدهاند.
بنا بر گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، حکومت ایران «مجازاتهای غیر انسانی و قرون وسطایی» مانند شلاق زدن را همچنان اجرا میکند.[۵]
گزارشگران بدون مرز میگوید سانسور رسانهها و سرکوب روزنامهنگاران به اندازه تاریخ جمهوری اسلامی قدمت دارد، به طوری که در یک بازه زمانیِ سی ساله، یعنی از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۸، دستکم ۸۶۰ روزنامهنگار در ایران بازداشت، زندانی یا حتی اعدام شدند. بازداشتهایی که هنوز هم ادامه دارد و در مواردی به حکم زندان منجر میشود.
در جدیدترین رده بندی سازمان گزارشگران بدونمرز، در میان ۱۸۰ کشور مورد بررسی، ایران در جایگاه ۱۷۰ قرار گرفت.[۶] گزارشگران بدون مرز در تازهترین شاخص آزادی رسانهها در جهان درباره وضعیت رسانهها در ایران گفت: «رژیم اسلامی با کنترل دامنهدار و گسترده رسانهها دست از آزار خبرنگاران، شهروند-روزنامهنگاران و رسانههای مستقل برنداشته است.»سازمان گزارشگران بدون مرز اعلام کرده بود به سندی رسمی از دستگاه قضایی جمهوری اسلامی دست یافته که نشان میدهد دستکم ۸۶۰ خبرنگار و شهروند-خبرنگار در فاصله سالهای ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۸ در کشور بازداشت، زندانی و حتی اعدام شدهاند.[۷]
منابع
- ↑ روز آزادی مطبوعات؛ ایران جزو پنج زندان بزرگ روزنامهنگاران، سایت دویچهوله فارسی
- ↑ About World Press Freedom Day, UNESCO
- ↑ World Press Freedom Day, UN
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۳ می روز جهانی آزادی مطبوعات، بیتوته
- ↑ ایران و آزادی مطبوعات، سایت بیبیسی فارسی
- ↑ رتبهبندی آزادی مطبوعات در جهان، سایت گزارشگران بدون مرز
- ↑ ایران در قعر جدول شاخص آزادی رسانهها در جهان، سایت رادیو فردا