کاربر:Zarin/صفحه تمرین
زنان درجنبش مشروطه
جنبش مشروطیت ایران جنبشی ضداستبدادی و بر علیه سنت گرایی بود.در این جنبش زنان همدوش وهمراه مردان بودند و حضور فعال زنان ونقش آنان درتحولات اجتماعی ومبارزات مردمی به عنوان نیمی از جامعه، همواره نمود بارزی در تاریخ معاصر ایران زمین بوده است.[۱]در حقیقت جنبش ملی زنان یک خرده جنبش بود که با جنبش عمومی همکاری می کرد و هدفش استقلال ایران و اجرای قانون اساسی بود.[۲]در جنبش مشروطیت با وجود سنتها و فرهنگهای بازدارنده، ۲۰ زن در صحنه نبرد با مستبدین و ستمکاران به شهادت رسیدند. یکی از زنان انقلابی تبریز بنام زینب پاشا درجمع تبریزیها ، در ترغیب مردان برای قیام فریاد زد: اگر شما مردان جرأت ندارید جزای ستم پیشه‌گان را کف دستشان بگذارید... ما جای شما با ستمکاران می‌جنگیم».انقلاب مشروطه نقطه عطفی برای خروج زنان از انزوای «اندرونی»های تنگ خانگی و رفتن به خیابانها شد . آنها با تشکیل انجمنها و احزاب و تشکلهای مدنی پرداختند و به جنگ با فرهنگهای سنتی رفتند و برای ارتقاء علمی و سیاسی خود بها پرداختند .تاریخ مبارزات زن ایرانی یک راه طی شده ۱۵۰ساله است و در طول تاریخ ، زنان همواره در اعتراض و نبرد باقدرتهای مستبد حاکم بهای گزافی پرداخته اندو آنچه که زنان در پی آن بودند آزادی انتخاب و حق تعیین سرنوشت خود بود .[۳]فارغ از اینکه جرقه بیداری زنان آن عصرچگونه و با کدام ماجرا زده شد و مطالبات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آنها تا چه حد در جریان انقلاب مشروطه محقق گردید ، باید پذیرفت مهم‌ترین دستاورد جنبش مشروطیت برای جامعه زنان آن بود که متوجه تاثیرگذار بودن خود در جریانات سیاسی واجتماعی جامعه شدند و دریافتندکه آنان نیز نیمی از جامعه ایران هستند که میتوانند همچون مردان درتعیین سرنوشت خود و کشورشان موثر باشند .واین گونه بود که یک جنبش و بیداری اجتماعی را تجربه کردندو به این آگاهی رسیدند که زنان از هر طبقه‌ای باید برای احقاق حقوق خود مبارزه کنند.[۴]
ابتدا زنان تصور مشخصی از خواست های مستقل خود نداشتند و فکر میکردند که با استقرار حکومتی ملی و مشروطه خواه، به آزادی و حقوق خودمانند همه مردم ایران ،دست مییابند، اما با تصویب قانون اساسی مشروطه و قرار دادن زنان در ردیف دیوانگان و کودکان و محرومیت آنها از حق رای، زنان مشروطه خواهی که در این نبرد ازچیزی فروگذار نکرده بودند برای بدست آوردن خواسته های خود تلاش کردند و نخستین نطفه های جنبش زنان ایران را شکل دادند. جنبشی که اهدافی ملی و عدالتخواهانه داشت و با تاسیس مدارس دخترانه و انجمن های زنان حمایت میشد.[۵]
پیشینه ومصادیق حضورزنان درجنبش مشروطیت :
قبل از مشروطیت دراواخر دوره قاجاریه عرصه بر زنان بسیار تنگ بود اکثر مرتجعین درس خواندن و با سواد شدن زنان را حرام و گناه میدانستند .در این عصر رسم بر این بود که درخیابانهای تهران زنان از یک طرف و مردان از طرف دیگر عبور میکردند و سوار شدن زن و مرد بریک درشکه ممنوع بود و در یک جمله در این دوران زن بودن به معنای پست بودن بود و در چنین اتمسفری بود که زنان آگاه و مبارز به تلاشی وقفه ناپذیر برای باز کردن مدارس دخترانه و با سواد کردن زنان میپرداختند.[۶]
فضای ملتهب و متلاطم مشروطه و مشروطه خواهی باعث شد تا بخش دیگری از زنان ایرانی از سرنوشت سیاسی و اجتماعی خود، آگاه شوند و در راه اعتلای آن دوشادوش مردان به نبرد بپردازند و با حضور در عرصه های اجتماعی و مبارزاتی از کنج خانه خارج شده و نقش منفعل قبلی را کنار بزنند . جنبش تنباکو در سال ۱۲۷۵ و بحران نان در دو سال پس از آن در حقیقت اولین نشانه های ورود زنان به عرصه اجتماعی بود. [۷]
مصادیق حضور زنان در مبارزات مشروطه عبارتند از : حضور زنان درلغو قرارداد رژی ( نهضت تنباکو )، همچون نخستین مبارزه ی جمعی ایرانیان علیه استبداد داخلی و نفوذ خارجی؛ اقدامات انقلابی و مسلحانه ی زینب پاشا در تبریز ؛ همراهی زنان با مهاجرت علما؛ اقدامات انجمن های نسوان در فشار برای تکمیل قانون اساسی؛ حمایت زنان از تأسیس بانک ملی؛ و قیام زنان علیه بمباران مجلس.[۸]
آغاز مشروطیت و نقش زنان :
در آن روزگار، زنان بخوبي دريافته بودند كه براي رسیدن به آرمان هاي خويش نخست بايد استبداد را از ریشه برکنند تا بتوانند حكومت قانون را برقرار کنند . از اين رو زنان با جسارت و شجاعت بسيار در صحنه جنبش حضور یافتند و برای پيروزي آن با تمام قوا کوشیدند چندان كه لباس رزم پوشيدند و حتي بي آنكه مردان مجاهد و فرماندهان ايشان آگاه شوند جنگيدند و زندگي خويش را نيز در اين راه باختند.[۹]برخی از انجمنها و سازمان‌های مخفی زنان در نبردهای مسلحانه برای مشروطیت شرکت کردند برای مثال، در نبردی مسلحانه که بین موافقان و مخالفان مشروطه در آذربایجان در گرفت ،اجساد ٢٠ زن در لباس مردانه پیدا شد. در سال ١٢٩٠ق هنگامیکه برخی نمایندگان مجلس خواسته های روس ها را قبول کرده بودند ،٣٠٠ نفر از زنان با تپانچه وارد مجلس شدند تا آنان را وادار به حراست از آزادی و تمامیت ارضی کشور کنند.[۱۰]همچنین میگویند هنگامیکه ستارخان در جریان مبارزات مسلحانه بر بالین سربازی رفت که اجازه نمیداد زخمش را مداوا کنند و به او گفت: «پسرم تو نباید بمیری، ما به نیروی تو، به اراده آهنین تو نیاز داریم. چرا نمیگذاری زخمت را مداوا کنند؟» پاسخ شنید که «من زن هستم».[۱۱]زنان معترض ایرانی در انقلاب مشروطه نقش موثری و چشمگیری داشتندمورگان شوستر در اثر معروف خود موسوم به «اختناق ایران» که در سال ۱۹۱۲م منتشر شد ؛ برای نخستین بار گزارشی از انجمن‌های نیمه سری زنان ایرانی که در جریان انقلاب مشروطیت تاسیس شدند ، منتشر کرد . وی خدمات ارزشمند زنان ایرانی را در راستای تحقق انقلاب مشروطه می ستاید وبر این باور است که یک شبه زنان محجوب ایرانی که تجربه سیاسی و اجتماعی چندانی نداشتند، آموزگار، روزنامه نویس، موسس باشگاه‌های زنان وسخنگو ی مباحث سیاسی شدند.حضور زنان در انقلاب مشروطه سبب شکل‌گیری فعالیت‌های اجتماعی هدفدار و سازمانیافته شد.در صدر مشروطیت با همت زنان مبارز مدارسی برای آموزش دختران و زنان تاسیس میشد کاری که در آن زمان شهامت زیادی میخواست و این افراد مورد تکفیر مرتجعان زمان قرار میگرفتند.یکی از این زنان مبازر بی بی خانم استرآبادی بود که مدرسه دوشیزگان را به سبک نوین در سال 1324ق افتتاح نموداین مدرسه در جامعه آن روزبسیار جنجال برانگیز بود بطوریکه شیخ فضل الله نوری فتوا میداد که تاسیس مدارس دخترانه خلاف شرع اسلام است و سید علی شوشتری در شاه عبدالعظیم بست نشسته و مینوشت که :وای بحال مملکتی که در آن مدرسه دخترانه دایر گردد.[۱۲]
تشکلهای زنان در جنبش مشروطیت : تشکل ها و سازمان های زنان که در دوره اول انقلاب مشروطیت، در دفاع از این جنبش و احقاق حق برابری و رفع ستم بر زنان بوجود آمدند بسیار زیاد و متنوع بودند ولی بدلیل جو استبدادی حاکم بر جامعه ، وجود آنان برای سال های متمادی پنهان نگاه داشته شدند. نویسندگان بزرگ و مورخین شاخص مشروطیت مانند کسروی، ملک زاده، آدمیت، نظام مافی، محیط مافی، ناظم الاسلام کرمانی، صفائی، دولت آبادی، رضوانی و دیگران نیز با اینکه در آثار خود اشاراتی به این انجمن ها و شوراها در کرده اند ولی بدلایل گوناگون از معرفی کامل آنها سر باز زده اند.[۱۳] برخی از انجمن هایی که در دوره اول مشروطیت ایجاد شدند عبارتند از: انجمن آزادی زنان، اتحادیه غیبی نسوان، انجمن نسوان وطن، شرکت خیریه خواتین ایران، اتحادیه نسوان، انجمن همت خواتین و شورای هیات خواتین.[۱۳]
معروفترین زنان مشروطه وفعالیتهای آنان
وضعیت زنان بعد از مشروطه
- ↑ فرادید مجله تاریخ ایران -کوششهای زنانه برای مشروطه-فائزه توکلی
- ↑ موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی -جنبش بیداری زنان همزمان با مشروطه
- ↑ کمیسیون زنان شورای ملی مقاومت ایران -مبارزات 150ساله زن ایرانی
- ↑ عصر پرس -نقش و جایگاه زنان در انقلاب مشروطه
- ↑ نصور-اولین اقدام های زنان مشروطه خواه :مریم رحمانی
- ↑ عبدالحسن ناهیدکتاب زنان ایرانی درجنبش مشروطیت ص 17
- ↑ پایگاه جامع تاریخ معاصر ایران -جنبش بیداری زنان همزمان با مشروطه
- ↑ عبدالحسین ناهید-فصلهای 2تا 7کتاب زنان ایرانی در جنبش مشروطیت
- ↑ سایت پژواک ایران -زن ايراني و انقلاب مشروطه در ایران -مریم رحمانی
- ↑ مورخان -زنان و انقلاب مشروطه
- ↑ عبدالحسین ناهیدص86
- ↑ عبدالحسن ناهید -ص17کتاب زنان ایران در جنبش مشروطه
- ↑ ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ وآنیوز-جنبش های زنان ایران در دوران انقلاب مشروطه