۱۳۹
ویرایش
شیخ محمد خیابانی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
←پایان کار قیام
| خط ۷۳: | خط ۷۳: | ||
خیابانی در نخستين ميتينگي كه در ۲۶مهر ۱۲۹۶ در صحن «تجدّد» برگزار كرد, ضمن پرخاش به محتكران گندم, كه قحطي نان را در تبريز باعث شده بودند, بر لزوم انتخابات و بازگشايي مجلس تأكيد كرد. | خیابانی در نخستين ميتينگي كه در ۲۶مهر ۱۲۹۶ در صحن «تجدّد» برگزار كرد, ضمن پرخاش به محتكران گندم, كه قحطي نان را در تبريز باعث شده بودند, بر لزوم انتخابات و بازگشايي مجلس تأكيد كرد. | ||
چند ماه بعد, دموكراتهاي تبريز در ميتينگ ديگري كه در ۱۲آذر در اعتراض به انتخاب سه وزير ـ وثوق الدّوله, قوام السّلطنه و امين الملك ـ در دولت عين الدّوله برگزار كردند, در تلگرامي كه در پايان ميتينگ براي عين الدّوله فرستادند, تأكيد كردند كه «اهالي آذربايجان ميگويند مادامي كه يك كابينه كاملالصلاح و طرف اعتماد تشكيل نيافته, اوامر مركز را لازم الاتّباع نخواهند شناخت» | چند ماه بعد, دموكراتهاي تبريز در ميتينگ ديگري كه در ۱۲آذر در اعتراض به انتخاب سه وزير ـ وثوق الدّوله, قوام السّلطنه و امين الملك ـ در دولت عين الدّوله برگزار كردند, در تلگرامي كه در پايان ميتينگ براي عين الدّوله فرستادند, تأكيد كردند كه «اهالي آذربايجان ميگويند مادامي كه يك كابينه كاملالصلاح و طرف اعتماد تشكيل نيافته, اوامر مركز را لازم الاتّباع نخواهند شناخت» <ref>قيام شيخ محمّد خياباني در تبريز - شیخ [[علي آذري, چاپ ۱۳۶۲, ص۱۵۴|محمدخیابانی]]</ref> | ||
در دوّم ديماه, در تجمّع ديگري با حضور ده هزار نفر از مردم تبريز, اعلام كردند تا «كابينه يي ملّي متشكّل از عناصر صالحه و حائز اعتماد آزاديخواهان» روي كار نيايد, به اعتراض ادامه خواهند داد. | در دوّم ديماه, در تجمّع ديگري با حضور ده هزار نفر از مردم تبريز, اعلام كردند تا «كابينه يي ملّي متشكّل از عناصر صالحه و حائز اعتماد آزاديخواهان» روي كار نيايد, به اعتراض ادامه خواهند داد. | ||
| خط ۱۲۱: | خط ۱۲۱: | ||
روز سوم تيرماه, خياباني و مردم به عالي قاپو رفتند و عالي قاپو مركز امور سياسي جنبش شد. در آن روز جشني در عالي قاپو برگزارشد كه در آن سرود «مارسهيز» (سرود ملّي فرانسه) و سرودهاي ديگر نواخته شد. از آن پس, «هيأت مديره اجتماعات» جاي خود را به حكومت ملّي داد كه خياباني در رأس آن قرارداشت. | روز سوم تيرماه, خياباني و مردم به عالي قاپو رفتند و عالي قاپو مركز امور سياسي جنبش شد. در آن روز جشني در عالي قاپو برگزارشد كه در آن سرود «مارسهيز» (سرود ملّي فرانسه) و سرودهاي ديگر نواخته شد. از آن پس, «هيأت مديره اجتماعات» جاي خود را به حكومت ملّي داد كه خياباني در رأس آن قرارداشت. | ||
در همين روزها, كابينه وثوق الدّوله سقوط كرد. در روز ۷تيرماه مشيرالدّوله نخست وزير شد و در روز ۱۲تيرماه كابينه خود را به احمدشاه قاجار معرّفي كرد. خياباني در همين روز ضمن اشاره به اين كه قيام تبريز باعث روي كارآمدن «اين هيأت استقلال خواه» شده است, گفت كه اين كابينه «ميخواهد استقلال مملكت را نگهداري كند». درواقع, خياباني, قبلاً, اعلام كرده بود كه «ما عليه اين حكومت كه قرارداد خانمان برانداز وثوق الدّوله و انگليس را (=قرارداد ۱۹۱۹م) منعقد كرده, قيام كرده ايم... تا زماني كه دولت ملّي و وطن پرست روي كارنيايد و به اصلاحات اساسي دست نزند و استقلال كشور را تحكيم نكند و قانون اساسي را مُجري ندارد, دست از قيام برنخواهيم داشت» | در همين روزها, كابينه وثوق الدّوله سقوط كرد. در روز ۷تيرماه مشيرالدّوله نخست وزير شد و در روز ۱۲تيرماه كابينه خود را به احمدشاه قاجار معرّفي كرد. خياباني در همين روز ضمن اشاره به اين كه قيام تبريز باعث روي كارآمدن «اين هيأت استقلال خواه» شده است, گفت كه اين كابينه «ميخواهد استقلال مملكت را نگهداري كند». درواقع, خياباني, قبلاً, اعلام كرده بود كه «ما عليه اين حكومت كه قرارداد خانمان برانداز وثوق الدّوله و انگليس را (=قرارداد ۱۹۱۹م) منعقد كرده, قيام كرده ايم... تا زماني كه دولت ملّي و وطن پرست روي كارنيايد و به اصلاحات اساسي دست نزند و استقلال كشور را تحكيم نكند و قانون اساسي را مُجري ندارد, دست از قيام برنخواهيم داشت» <ref>دو مبارز جنبش مشروطه - شیخ [[رئيس نيا و ناهيد, ص ۲۹۳|محمدخیابانی]]</ref> و مشير الدّوله نيز در اعلاميه يي تأكيد كرد تا زماني كه مجلس قرارداد ۱۹۱۹ را تصويب نكند, قابل اجرا نيست. او هم چنين, انتخابات مجلس را كه در دوره نخست وزيري وثوق الدّوله, براي به تصويب رساندن قرارداد مزبور با زور و فشار برگزار شده بود, باطل اعلام كرد و كلّیه مستشاران انگليسي را, كه طبق قرارداد ۱۹۱۹ به ايران آمده بودند, به استثناي ماٌمور رسيدگي به حسابهاي شركت نفت, اخراج كرد. بدين ترتيب, خياباني در آغاز فريفته «وجاهت ملّي» مشير الدّوله شده بود, ولي, بعدها او را بهتر شناخت و در روز ۲۸مرداد در سخنرانيش گفت: «هيأت جديد حائز آن صلاحيّت نيست كه اراده ملّت را تحت كنترل خود درآورد».<ref name=":0" /> | ||
== گارد تجدد == | == گارد تجدد == | ||
| خط ۱۷۲: | خط ۱۷۲: | ||
''' ''' مشيرالدّوله, نخست وزير وقت, مُخبرالسّلطنه را, كه براي مردم تبريز چهره يي ناآشنا نبود, به عنوان والي آذربايجان به تبريز فرستاد. وي در اوايل شهريور, حدود دو هفته پيش از شهادت خياباني, وارد تبريز شد و براي كاستنِ فعاليت دموكراتها با خياباني به مذاكره پرداخت. چون مذاكره سودي نداد, روز ۲۱شهريور به قزّاقخانه رفت و با رئيس قزّاقخانه براي سركوبي جنبش تبريز تَباني كرد. فرداي آن روز, قواي قزّاق, كه بيش از ۲۰۰نفر نبودند, به عمارت «عاليقاپو», «تجدّد» و خانه هاي سران جنبش, يورش بردند و پس از چند رويارويي, بر تمام مواضعي كه در دست دموكراتها بود, چيره شدند و قيام خياباني به زانو نشست. پس از سقوط حكومت ملّي, سه روز خانه هاي آزاديخواهان غارت شد. | ''' ''' مشيرالدّوله, نخست وزير وقت, مُخبرالسّلطنه را, كه براي مردم تبريز چهره يي ناآشنا نبود, به عنوان والي آذربايجان به تبريز فرستاد. وي در اوايل شهريور, حدود دو هفته پيش از شهادت خياباني, وارد تبريز شد و براي كاستنِ فعاليت دموكراتها با خياباني به مذاكره پرداخت. چون مذاكره سودي نداد, روز ۲۱شهريور به قزّاقخانه رفت و با رئيس قزّاقخانه براي سركوبي جنبش تبريز تَباني كرد. فرداي آن روز, قواي قزّاق, كه بيش از ۲۰۰نفر نبودند, به عمارت «عاليقاپو», «تجدّد» و خانه هاي سران جنبش, يورش بردند و پس از چند رويارويي, بر تمام مواضعي كه در دست دموكراتها بود, چيره شدند و قيام خياباني به زانو نشست. پس از سقوط حكومت ملّي, سه روز خانه هاي آزاديخواهان غارت شد. | ||
خياباني در روز يورش قزّاقها, از پشت بام, درحالي كه يك تفنگ و قطار فشنگ به همراه داشت, به خانه همسايه گريخت. وقتي ميزبانش ـ حاج شيخ حسينعلي ميانجي ـ كه فرد مشهور و محترمي بود, از او خواست اجازه بدهد پيش مخبرالسّلطنه رفته براي او تأمين بخواهد, خياباني در پاسخش گفت: «ما هيچ گاه نمي توانستيم تصوّر كنيم كه رفيق و هممسلك قديمي ما اينطور از آب درآيد و برخلاف مصالح آزادي پا را در يك كفش كرده, بگويد آنچه من ميگويم درست است... شما مستحضر هستيد كه دموكراتهاي تبريز هميشه از او مدافعه كرده اند و در مواقع بسيار مشكل فرياد ميزديم اگر حكومت قانوني ميخواهيد بفرستيد مُخبرالسّلطنه را انتخاب و اعزام داريد». وقتي ميزبان اصرار كرد. خياباني برافروخته شد و با لحن تندي به وي خطاب كرد: «پدر بزرگوار! من كشته شدن را به تسليم ترجيح ميدهم. من از اَعقاب بابك خرّمدين هستم كه ... آن چنان رشادت و عظمت از خود بروز داد» | خياباني در روز يورش قزّاقها, از پشت بام, درحالي كه يك تفنگ و قطار فشنگ به همراه داشت, به خانه همسايه گريخت. وقتي ميزبانش ـ حاج شيخ حسينعلي ميانجي ـ كه فرد مشهور و محترمي بود, از او خواست اجازه بدهد پيش مخبرالسّلطنه رفته براي او تأمين بخواهد, خياباني در پاسخش گفت: «ما هيچ گاه نمي توانستيم تصوّر كنيم كه رفيق و هممسلك قديمي ما اينطور از آب درآيد و برخلاف مصالح آزادي پا را در يك كفش كرده, بگويد آنچه من ميگويم درست است... شما مستحضر هستيد كه دموكراتهاي تبريز هميشه از او مدافعه كرده اند و در مواقع بسيار مشكل فرياد ميزديم اگر حكومت قانوني ميخواهيد بفرستيد مُخبرالسّلطنه را انتخاب و اعزام داريد». وقتي ميزبان اصرار كرد. خياباني برافروخته شد و با لحن تندي به وي خطاب كرد: «پدر بزرگوار! من كشته شدن را به تسليم ترجيح ميدهم. من از اَعقاب بابك خرّمدين هستم كه ... آن چنان رشادت و عظمت از خود بروز داد» <ref>قيام شيخ محمّد خياباني, ص۴۹۱ - شیخ [[قيام شيخ محمّد خياباني, ص۴۹۱|محمدخیابانی]]</ref> | ||
در فرداي سقوط حكومت ملّي, يكي از سران قزّاق به نام اسماعيل قزّاق, خياباني را در زيرزمين خانه شيخ حسينعلي ميانجي با چند تير به شهادت رساند و دفتر قيام دلاورانه او, كه شوقي تازه براي رهايي در مردم آذربايجان برانگيخته بود, با شهادت وي بسته شد.<ref name=":0" /> | در فرداي سقوط حكومت ملّي, يكي از سران قزّاق به نام اسماعيل قزّاق, خياباني را در زيرزمين خانه شيخ حسينعلي ميانجي با چند تير به شهادت رساند و دفتر قيام دلاورانه او, كه شوقي تازه براي رهايي در مردم آذربايجان برانگيخته بود, با شهادت وي بسته شد.<ref name=":0" /> | ||