۱٬۰۴۴
ویرایش
نادرشاه افشار: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
.نادرقلی ملقب به تهماسب‌قلی خان و '''نادر شاه''' از ایل افشار خراسان از ۱۱۱۴ خورشیدی تا ۱۱۲۶ پادشاه ایران و بنیانگذار دودمان افشاریه است. او از مشهورترین پادشاهان ایران پس از اسلام است که سرکوب افغانها و بیرون راندن عثمانی و روسیه از کشور و تجدید استقلال ایران و نیز فتح هندوستان و ترکستان و جنگهای پیرزومندانه او سبب شهرت بسیارش گشت. به او در اروپا لقب «آخرین جهانگشای شرق» و «ناپلئون ایران» نیز داده‌اند.<ref name=":0">آی ایران - [http://www.akairan.com/biography/daneshmandan1/2012106105251.html زندگینامه نادر شاه افشار] </ref> | .نادرقلی ملقب به تهماسب‌قلی خان و '''نادر شاه''' از ایل افشار خراسان از ۱۱۱۴ خورشیدی تا ۱۱۲۶ پادشاه ایران و بنیانگذار دودمان افشاریه است. او از مشهورترین پادشاهان ایران پس از اسلام است که سرکوب افغانها و بیرون راندن عثمانی و روسیه از کشور و تجدید استقلال ایران و نیز فتح هندوستان و ترکستان و جنگهای پیرزومندانه او سبب شهرت بسیارش گشت. به او در اروپا لقب «آخرین جهانگشای شرق» و «ناپلئون ایران» نیز داده‌اند.<ref name=":0">آی ایران - [http://www.akairan.com/biography/daneshmandan1/2012106105251.html زندگینامه نادر شاه افشار] </ref> | ||
بسیاری از مورخین او را قدرتمندترین پادشاه ایرانی بعد از اسلام و در ردیف کورش کبیر می دانند.<ref>نمناک - [http://namnak.com/%D8%AC%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1.p25503 جمجمه نادر شاه پس از نبش قبر + عکس] </ref> | بسیاری از مورخین او را قدرتمندترین پادشاه ایرانی بعد از اسلام و در ردیف کورش کبیر می دانند.<ref>نمناک - [http://namnak.com/%D8%AC%D9%85%D8%AC%D9%85%D9%87-%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D9%81%D8%B4%D8%A7%D8%B1.p25503 جمجمه نادر شاه پس از نبش قبر + عکس] </ref>برخی دیگر نیز لقبی مثل اسکندر دوم به او داده‌اند.<ref>تاریخ ایران - [http://www.persianhistory.blogfa.com/post-34.aspx نادر شاه افشار]</ref> | ||
نام: نادرقلی یا نَدَرقلی | نام: نادرقلی یا نَدَرقلی | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۴: | ||
در این هنگام افغانها به رهبری محمود افغان اصفهان را تصرف کرده و شاه سلطان حسین صفوی را به قتل رسانده بودند. با سقوط اصفهان و قتل شاه سلطان حسین، پسر او به نام شاه تهماسب دوم صفوی که از اصفهان به قزوین گریخته بود خود را در ۱۱۳۵ق پادشاه ایران خواند ولی حکام نواحی گوناگون کشور حاضر به اطاعت از او نشدند. | در این هنگام افغانها به رهبری محمود افغان اصفهان را تصرف کرده و شاه سلطان حسین صفوی را به قتل رسانده بودند. با سقوط اصفهان و قتل شاه سلطان حسین، پسر او به نام شاه تهماسب دوم صفوی که از اصفهان به قزوین گریخته بود خود را در ۱۱۳۵ق پادشاه ایران خواند ولی حکام نواحی گوناگون کشور حاضر به اطاعت از او نشدند. | ||
پیوستن به تهماسب دوم و شکست اشرف افغان | == پیوستن به تهماسب دوم و شکست اشرف افغان == | ||
محمود افغان که تنها بر اصفهان و نواحی اطراف آن حکومت می‌کرد کمی بعد به‌دست پسر عمویش به‌نام اشرف افغان در ۱۱۳۷ق به‌قتل رسید. همزمان با این اوضاع، نادر که از میزان نفوذ خاندان صفوی در میان مردم آگاه بود، به شاه تهماسب دوم پیوست و در ۱۱۳۹ق سردار سپاه او شد. سپس خراسان را به تصرف خود در آورد. | |||
محمود افغان | |||
مالک بزرگ ملک محمود سیستانی (حاکم سیستان) تا حدی مانع قدرت‌گیری نادر شد ولی نادر در سال ۱۱۳۷ ق. پشتیبانی شاه طهماسب دوم صفوی و فتحعلی خان قاجار (پسر شاه قلی خان قاجار و پدربزرگ آقا محمدخان قاجار) را جلب کرد و توانست ملک محمود را شکست دهد و حاکمیت شاه ایران را در خراسان برپا نماید. شاه تهماسب نیز، نادر قلی را والی خود در خراسان اعلام کرد و پس از آن نادر نام خود را به «طهماسب قلی» تغییر داد. سال بعد او پس از سرکوب چند ایل ترک و کرد به حکمرانی کامل خراسان رسید. | مالک بزرگ ملک محمود سیستانی (حاکم سیستان) تا حدی مانع قدرت‌گیری نادر شد ولی نادر در سال ۱۱۳۷ ق. پشتیبانی شاه طهماسب دوم صفوی و فتحعلی خان قاجار (پسر شاه قلی خان قاجار و پدربزرگ آقا محمدخان قاجار) را جلب کرد و توانست ملک محمود را شکست دهد و حاکمیت شاه ایران را در خراسان برپا نماید. شاه تهماسب نیز، نادر قلی را والی خود در خراسان اعلام کرد و پس از آن نادر نام خود را به «طهماسب قلی» تغییر داد. سال بعد او پس از سرکوب چند ایل ترک و کرد به حکمرانی کامل خراسان رسید. | ||
[[پرونده:نقشه ایران در زمان نادرشاه.jpg|بندانگشتی|نقشه ایران در زمان نادرشاه]] | |||
وی پس از آن برای به‌قدرت رساندن شاه تهماسب با افغانها وارد جنگ شد. در ۱۷۲۹ رییس افغانها یعنی اشرف افغان را در مهماندوست در نزدیکی دامغان(طی نبرد دامغان) و سپس در مورچه خورت اصفهان و برای بار سوم در زرقان فارس شکست داد. او سپس در تعقیب اشرف، افغانستان را مورد تاخت و تاز قرار داد و قبایل این دیار را مطیع خود نمود. بدین ترتیب پس از هفت سال شورش افغانها در ۱۱۴۲ق به پایان می رسد. | وی پس از آن برای به‌قدرت رساندن شاه تهماسب با افغانها وارد جنگ شد. در ۱۷۲۹ رییس افغانها یعنی اشرف افغان را در مهماندوست در نزدیکی دامغان(طی نبرد دامغان) و سپس در مورچه خورت اصفهان و برای بار سوم در زرقان فارس شکست داد. او سپس در تعقیب اشرف، افغانستان را مورد تاخت و تاز قرار داد و قبایل این دیار را مطیع خود نمود. بدین ترتیب پس از هفت سال شورش افغانها در ۱۱۴۲ق به پایان می رسد. | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۳: | ||
نادرشاه به مدت ۱۲ سال پادشاهی کرد و در این مدت دائماً به لشکرکشی به نواحی گوناگون مشغول بود. در این زمان توانست بحرین، قندهار، خوارزم، بخارا و بسیاری نواحی دیگر که برای سال‌ها از ایران جدا شده بودند را به ایران بازگرداند. مهم‌ترین فتح او فتح هندوستان بود.<ref name=":0" /> | نادرشاه به مدت ۱۲ سال پادشاهی کرد و در این مدت دائماً به لشکرکشی به نواحی گوناگون مشغول بود. در این زمان توانست بحرین، قندهار، خوارزم، بخارا و بسیاری نواحی دیگر که برای سال‌ها از ایران جدا شده بودند را به ایران بازگرداند. مهم‌ترین فتح او فتح هندوستان بود.<ref name=":0" /> | ||
== | == حمله به هندوستان == | ||
افغان‌های مخالف نادرشاه پس از فتح قندهار به دست نادر، به دهلی گریخته بودند. نادرشاه سه بار به پادشاه هند، محمد شاه گورکانی، اخطار نمود که افسران اشرف افغان(حدودا ۸۰۰ نفر) را به ایران تحویل دهد. در پی عدم تحویل آنها، سپاه ایران از رود سند گذشت و در جنگ کَرنال هندی‌ها را شکست داده و دهلی را تصرف کرد. سپس ۸۰۰ افغان را در بازار دهلی دار زدند و بازگشتند. نادر به رغم کمی سپاهیانش در مقابل لشکریان فیل سوار هندی توانست با به‌کارگیری تاکتیک‌های نوین جنگی پیروز شود. | افغان‌های مخالف نادرشاه پس از فتح قندهار به دست نادر، به دهلی گریخته بودند. نادرشاه سه بار به پادشاه هند، محمد شاه گورکانی، اخطار نمود که افسران اشرف افغان(حدودا ۸۰۰ نفر) را به ایران تحویل دهد. در پی عدم تحویل آنها، سپاه ایران از رود سند گذشت و در جنگ کَرنال هندی‌ها را شکست داده و دهلی را تصرف کرد. سپس ۸۰۰ افغان را در بازار دهلی دار زدند و بازگشتند. نادر به رغم کمی سپاهیانش در مقابل لشکریان فیل سوار هندی توانست با به‌کارگیری تاکتیک‌های نوین جنگی پیروز شود. | ||
| خط ۶۰: | خط ۵۹: | ||
با حمله نادر به هندوستان زمینه تضعیف و انقراض امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان فراهم آمد و پس از مدتی دولت انگلستان توسط کمپانی هند شرقی بر این کشور استیلا یافت.<ref name=":0" /> | با حمله نادر به هندوستان زمینه تضعیف و انقراض امپراتوری مغولی هند یا گورکانیان فراهم آمد و پس از مدتی دولت انگلستان توسط کمپانی هند شرقی بر این کشور استیلا یافت.<ref name=":0" /> | ||
== غنايم نادرشاه از فتح هندوستان == | |||
نادرشاه هزار فیل و هفت هزار اسب و ده هزار شتر از هندوستان با خود به ایران آورد. صد نفر خواجه‌سرایان برای خدمات حرمخانه وی در مراجعت با او همراه بودند و محمدشاه هزار نفر از سواران زبده قشون خود را انتخاب کرد و به عنوان غلام در رکاب نادرشاه به ایران فرستاد و از طرف دیگر در موقعی که نادرشاه عازم ایران شد مطابق صورت ذیل نهصد و سی نفر خادم و صنعتگر هندی به ایران آورد: | |||
[[پرونده:تخت طاووس.jpg|بندانگشتی|تخت طاووس]] | |||
1) نویسنده صدوسی نفر | |||
2) آهنگر دویست نفر | |||
3) بنا سیصد نفر | |||
4) سنگ‌تراش صد نفر | |||
5) نجار دویست نفر | |||
و این خدام و صنعتگران را برای این انتخاب کرد که اولا رابطه دائمی بین ایران و هندوستان برقرار باشد و ثانیا چون در نتیجه فتنه‌های متوالی قبل از سلطنت او صنعتگران قابل در ایران کم شده بودند و صنعتگران و خدام هندی هم بهتر از عهده خدمت برمی‌آمدند به وسیله این اشخاص می‌خواست صنایع ایران را دوباره رونق بدهد و به همین جهت حکم کرد که قبل از حرکت نقشه شهر شاه جهان‌آباد دهلی را بردارند و همراه بیاورند که از روی آن نقشه شهر جدیدی برای پایتخت خود در یکی از نقاط مناسب مملکت بسازد و به ایشان حکم کرد که در قندهار منتظر اوامر او باشند و در ضمن هم خرج سفر و وسایل نقلیه با مقداری مساعده به ایشان داد، ولی این عده برحسب تنبلی و تن‌پروری و در ضمن نفاقی که در طبیعت هندوها بیش از هر ملت آسیایی است در راه بین دهلی و لاهور فرار کردند و به صوب ماموریت خود نرسیدند. | |||
در بین این غنایم خطیر چند چیز است که محتاج و مستحق تذکار جداگانه است: | |||
اولا- تخت طاووس است که تخت سلطنت پادشاهان هند بوده و مکلل به جواهرات بی‌نظیر و از نفایس اشیای قیمتی روی زمین به شمار می‌رود که در آن تاریخ مورخین همه آن را به پانزده کرور تومان ایران تخمین کرده‌اند. تخت مزبور که در تمام عالم معروف است هنوز هم در بساط سلطنتی ایران است ولی معلوم نیست که به همان حال سابق مانده باشد. | |||
ثانيا- يك قطعه الماس معروفي است به وزن هشت مثقال موسوم به درياي نور كه درسنه 930 هجري كه محمد بابر شاه پادشاه معروف گوركاني هند پسر خود محمد همايون شاه را به فتح اكره از بلاد هندوستان فرستاد در موقع تسخير آن شهر بكرماجيت نامي كه از اولاد حكام كواليار بود اين الماس را به محمد همايون تقديم كرد و مدت دويست و بيست و يك سال اين قطعه الماس معروف با يك قطعه الماس ديگر موسوم به كوه نور جزو نفايس دربار سلطنتي هندوستان بود. | |||
كوه نور پس از ضعف سلاطين هندوستان به پادشاه لاهور تعلق گرفت و از آنجا به دست سلاطين انگلستان افتاد و اينك جزو جواهرات سلطنتي دربار لندن است و درياي نور را نادرشاه به ايران آورد و در جزو اموال سلطنتي ايران بود. | |||
ثالثا- متجاوز از شصت هزار جلد كتب خطي نفيس و نادر بود كه در آن سفر به امر نادرشاه اعظم به ايران حمل كردند كه قسمتي از آن در كتابخانه آستان‌قدس رضوي ضبط و قسمت ديگر در كتابخانه سلطنتي تهران محفوظ بود و معلوم نيست از آن كتب فعلا چقدر باقي مانده و در چه حالت يافت مي‌شوند. | |||
رابعا- در شمار اسلحه و ذخاير جنگي كه نادرشاه به ايران حمل كرد دويست عراده توپ سنگين بود كه هنوز هم بعضي از آنها در اغلب شهرهاي ايران ديده مي‌شود. | |||
از اين غنايم پادشاه بزرگ نادرشاه اعظم مقداري كه معادل دوازده هزار تومان بود با چهارده زنجير فيل براي سلطان عثماني و معادل همان هداياي ديگر براي ملكه روسيه توسط دو نفر نماينده مخصوص به استانبول و پطرزبورگ فرستاد. | |||
در 1160 هم يك مقدار ديگر هدايا كه قيمت آن به 230 و 286 تومان مي‌رسيد با چند زنجير فيل ديگر براي سلطان عثماني فرستاد.<ref>برترین ها - [http://www.bartarinha.ir/fa/news/49897/%D8%BA%D9%86%D8%A7%D9%8A%D9%85-%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D8%AD-%D9%87%D9%86%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%B9%DA%A9%D8%B3 غنايم نادرشاه از فتح هندوستان +عکس]</ref> | |||
== تغییر اخلاق نادر و ستمگری بر مردم ایران و مرگش == | == تغییر اخلاق نادر و ستمگری بر مردم ایران و مرگش == | ||
| خط ۹۰: | خط ۱۲۰: | ||
بزرگان افشار، نوه نادر به نام شاهرخ میرزا را به‌قدرت رساندند.او نیز یکسال بعد مخلوع و کور شد اما دوباره به قدرت رسید ولی این بار توسط شاه سلیمان ثانی (از خاندان صفوی که مورد احترام عموم بود) شکست خورد. شاهرخ نابینا چهل و هشت سال سلطنت کرد اما فقط بر خراسان. پس از مرگ '''کریم خان'''، آقامحمدخان به قدرت رسید و به خراسان حمله کرد و شاهرخ را با شکنجه کشت. نادر میرزا فرزند شاهرخ، پدر پیر و نابینا را در دست آقامحمدخان رها کرد و به افغانستان گریخت و در زمان فتحعلی شاه ادعای سلطنت کرد که دستگیر و کور شد. زبانش را بریدند و او را کشتند و آخرین مدعی سلطنت از خاندان افشار از میان برداشته شد.<ref name=":0" /> | بزرگان افشار، نوه نادر به نام شاهرخ میرزا را به‌قدرت رساندند.او نیز یکسال بعد مخلوع و کور شد اما دوباره به قدرت رسید ولی این بار توسط شاه سلیمان ثانی (از خاندان صفوی که مورد احترام عموم بود) شکست خورد. شاهرخ نابینا چهل و هشت سال سلطنت کرد اما فقط بر خراسان. پس از مرگ '''کریم خان'''، آقامحمدخان به قدرت رسید و به خراسان حمله کرد و شاهرخ را با شکنجه کشت. نادر میرزا فرزند شاهرخ، پدر پیر و نابینا را در دست آقامحمدخان رها کرد و به افغانستان گریخت و در زمان فتحعلی شاه ادعای سلطنت کرد که دستگیر و کور شد. زبانش را بریدند و او را کشتند و آخرین مدعی سلطنت از خاندان افشار از میان برداشته شد.<ref name=":0" /> | ||
== | == داوری درباره نادر == | ||
داوري درباره نادر را با توجه به جنايات هول انگيز آخر عمرش دشوار مي كند.با آنكه بر خلاف مساعي بسيار نتوانست ايران را از تعصب هايي كه در عصر قزلباش موجب ويراني و عقب ماندگي آن شده بود رهايي بخشد.كاميابي او در تامين وحدت و تماميت ايران در طي آن سالهاي پرآشوب انقلابات قابل تقدير بود.اگر روحيه جنگجويي وسلحشوري كه او در آن سالهاي ياس و نوميدي بوجود آورد نمي بود ايران شايدموفق به حفظ حدود كنوني خويش هم نبود.<ref name=":1" /> | داوري درباره نادر را با توجه به جنايات هول انگيز آخر عمرش دشوار مي كند.با آنكه بر خلاف مساعي بسيار نتوانست ايران را از تعصب هايي كه در عصر قزلباش موجب ويراني و عقب ماندگي آن شده بود رهايي بخشد.كاميابي او در تامين وحدت و تماميت ايران در طي آن سالهاي پرآشوب انقلابات قابل تقدير بود.اگر روحيه جنگجويي وسلحشوري كه او در آن سالهاي ياس و نوميدي بوجود آورد نمي بود ايران شايدموفق به حفظ حدود كنوني خويش هم نبود.<ref name=":1" /> | ||