۱٬۰۴۴
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
خط ۱: | خط ۱: | ||
'''کریمخان زَند''' (زادهٔ ۱۱۱۹ ه. ق در روستای پری (پیروز) از توابع بخش زند ملایر- درگذشتهٔ ۱۱۹۳ ه. ق در شیراز) فرمانروای ایران از ۱۱۷۹ تا ۱۱۹۳ ه. ق و بنیانگذار دودمان زندیه بود. وی در دوران اوج حکومت خود تقریباً بر تمام ایران حکومت میکرد اما از تاجگذاری خودداری و خود را '''وکیل الرعایا''' میخواند. وی پیش از به قدرت رسیدن رئیس طایفه زند و از فرماندهان سپاه نادرشاه بود. حکومت او دورهای آرام در تاریخ ایران به شمار میرود. وی اجازه داد تا بعضی از اقوام ساکن شمال ایران مستقل از حکومت باقی بمانند و یکی از همانها به نام طایفه قاجار با شکست لطفعلی خان زند دودمان زندیه را برانداختند.<sup> </sup>سلسله زندیه مابین افشاریان و سلسله قاجاریه بود . از آن نمونه مدارا با میر مهنا و خوانین بختیاری و مدیریت محلی او در مرکز و جنوب ایران و نیز قاجار در شمال ایران بود. | '''کریمخان زَند''' (زادهٔ ۱۱۱۹ ه. ق در روستای پری (پیروز) از توابع بخش زند ملایر- درگذشتهٔ ۱۱۹۳ ه. ق در شیراز) فرمانروای ایران از ۱۱۷۹ تا ۱۱۹۳ ه. ق و بنیانگذار دودمان زندیه بود. وی در دوران اوج حکومت خود تقریباً بر تمام ایران حکومت میکرد اما از تاجگذاری خودداری و خود را '''وکیل الرعایا''' میخواند. وی پیش از به قدرت رسیدن رئیس طایفه زند و از فرماندهان سپاه نادرشاه بود. حکومت او دورهای آرام در تاریخ ایران به شمار میرود. وی اجازه داد تا بعضی از اقوام ساکن شمال ایران مستقل از حکومت باقی بمانند و یکی از همانها به نام طایفه قاجار با شکست لطفعلی خان زند دودمان زندیه را برانداختند.<sup> </sup>سلسله زندیه مابین افشاریان و سلسله قاجاریه بود . از آن نمونه مدارا با میر مهنا و خوانین بختیاری و مدیریت محلی او در مرکز و جنوب ایران و نیز قاجار در شمال ایران بود. | ||
خط ۵۴: | خط ۵۳: | ||
== زندیان پس از کریمخان == | == زندیان پس از کریمخان == | ||
پس از در گذشت کریم خان زند دگرباره جانشیانان او به جان هم افتادند و با جنگ و نزاعهای مستمر، زمینه تقویت و کسب اقتدار آغا محمد خان و سلسله قاجار را فراهم آوردند. در سال ۱۲۰۹ هجری قمری لطفعلی خان آخرین پادشاه زند پس از رشادتهای بسیار آن به دست آغا محمدخان قاجار معروف به اخته خان کشته شد. | پس از در گذشت کریم خان زند دگرباره جانشیانان او به جان هم افتادند و با جنگ و نزاعهای مستمر، زمینه تقویت و کسب اقتدار آغا محمد خان و سلسله قاجار را فراهم آوردند. در سال ۱۲۰۹ هجری قمری لطفعلی خان آخرین پادشاه زند پس از رشادتهای بسیار آن به دست آغا محمدخان قاجار معروف به اخته خان کشته شد. | ||
[[پرونده:آرامگاه نمادین کریم خان زند در شیراز موزه پارس.jpg|بندانگشتی|آرامگاه نمادین کریم خان زند در شیراز موزه پارس]] | |||
آغامحمدخان با به دست آوردن شهر شیراز دست به کشتار کسانی که از دودمان زند بودند زد، پسران لطفعلی خان را اخته نمود و دستور تجاوز جنسی به زن باردار و دختر لطفعلی خان زند و دیگر زنان این دودمان را داد. وابستگان این خاندان یا به عثمانی گریختند یا در گوشهای در گمنامی زیستند و یا کشته شدند | آغامحمدخان با به دست آوردن شهر شیراز دست به کشتار کسانی که از دودمان زند بودند زد، پسران لطفعلی خان را اخته نمود و دستور تجاوز جنسی به زن باردار و دختر لطفعلی خان زند و دیگر زنان این دودمان را داد. وابستگان این خاندان یا به عثمانی گریختند یا در گوشهای در گمنامی زیستند و یا کشته شدند | ||
خط ۶۳: | خط ۶۲: | ||
پس از چیرگی آغامحمدخان قاجار بر شیراز (پانزده سال پس از مرگ کریمخان)، به دلیل کینهاش قبر وکیل الرعایا را شکافته و استخوانهای او را به تهران برد و در کاخش در زیر پلههای کاخ گلستان دفن کرد تا به وی بیاحترامی کرده باشد و هر روز از روی جنازهٔ وی بگذرد. در دورهٔ رضا خان (حدود ۱۵۰ سال پس از مرگ کریمخان) دستور نبش قبر کریم خان داده شد تا وی دوباره به شیراز بازگردانده شود. اما به علت بیماری فرزندش این ماجرا عقب افتاد و به دست فراموشی سپرده شد. برخی نیر میگویند ممکن است وی را به نجف یا به حرم شاه عبدالعظیم برده باشند. ولی دیگر از استخوانهای کریم خان زند اثری در دست نیست.<ref>سیری در ایران - [http://seeiran.ir/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF/ آرامگاه کریمخان زند]</ref> | پس از چیرگی آغامحمدخان قاجار بر شیراز (پانزده سال پس از مرگ کریمخان)، به دلیل کینهاش قبر وکیل الرعایا را شکافته و استخوانهای او را به تهران برد و در کاخش در زیر پلههای کاخ گلستان دفن کرد تا به وی بیاحترامی کرده باشد و هر روز از روی جنازهٔ وی بگذرد. در دورهٔ رضا خان (حدود ۱۵۰ سال پس از مرگ کریمخان) دستور نبش قبر کریم خان داده شد تا وی دوباره به شیراز بازگردانده شود. اما به علت بیماری فرزندش این ماجرا عقب افتاد و به دست فراموشی سپرده شد. برخی نیر میگویند ممکن است وی را به نجف یا به حرم شاه عبدالعظیم برده باشند. ولی دیگر از استخوانهای کریم خان زند اثری در دست نیست.<ref>سیری در ایران - [http://seeiran.ir/%D8%A2%D8%B1%D8%A7%D9%85%DA%AF%D8%A7%D9%87-%DA%A9%D8%B1%DB%8C%D9%85-%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D8%B2%D9%86%D8%AF/ آرامگاه کریمخان زند]</ref> | ||
== ارگ کریمخان == | |||
[[پرونده:ارگ کریمخان.jpg|بندانگشتی|ارگ کریمخان]] | |||
ارگ کریمخان که با نام زندان کریمخان نیز شناخته میشود، در سال ۱۱۰۸ هجری قمری و به دستور کریمخان زند، موسس سلسلهی زندیان در شیراز ساخته شد. | |||
ساخت این بنا به سال ۱۱۰۸ هجری قمری و زمان حکومت زندیان در شیراز برمیگردد. زمانی که کریمخان از بهترین معماران و هنرمندان آن زمان برای ساخت آن دعوت کرد و بهترین مصالح را نیز فراهم آورد تا آنها در مدت زمان کوتاهی این بنای زیبا را بسازند. در دورههای مختلف این ارگ کاربردهای متفاوتی داشته است. در زمان زندیان محل زندگی پادشاه بوده، در دورهی قاجاریه از آن به عنوان محل زندگی فرمانروایان محلی استفاده میشد و در زمان سلطنت پهلوی نیز آن را به زندان تبدیل کرده بودند. | |||
[[پرونده:نمای بیرونی ارگ کریمخان.jpg|بندانگشتی|نمای بیرونی ارگ کریمخان ]] | |||
این بنای ۴۰۰۰ متری در مرکز یک محوطه با مساحت ۱۲۸۰۰ مترمربع قرار گرفته است. ارگ در خارج دارای ۴ دیوار بسیار بلند ۱۲ متری است که با ۴ برج آجری دایرهای شکل با ارتفاع ۱۴ متر و با زاویهی ۹۰ درجه به هم متصل شدهاند. عمدهی مصالح به کار رفته در این بنا از سنگ و گچ است. تمامی دیوارهای ۱۲ متری اطراف، دارای ضخامت ۳ متری در پایین و ۲.۸ متری در قسمتهای بالایی هستند. طراحی این بنا در واقع هم مسکونی و هم نظامی است. دیوارهای محکم و بسیار مرتفع بیرونی با جانپناههایی در قسمتهای بالایی دیوار که برای استقرار سربازان و تیراندازی در هنگام جنگ از آن استفاده میشد و همچنین خندقی که سابقا در بیرون از آن کنده شده بود نیز گواه این امر است. | |||
شکل کلی این بنا یک ذوزنقهی ناقص است که گفته میشود علت این امر این بوده که در هنگام ساخت آن به این نتیجه رسیدهاند که خاک شمال غربی برای ایجاد برجی با این عظمت نامناسب است و امکان نشست کردن دارد، پس کمی بنا را به سمت غرب کشیدند. | |||
برجهای اطراف ارگ دارای سه طبقهی مجزا هستند که پلههای مدور برای رفت و آمد در آنها تعبیه شدهاند. در طبقات نیز دو اتاق وجود دارد که یکی جهت استراحت سربازان و دیگری برای نگهداری اسلحه بوده است. | |||
نکتهی جالبتوجه این است که تمامی اتاقها از درون ساختمان به هم متصل هستند. بعلاوه ارگ دارای شاهنشینهایی در ضلعهای مختلف و با کاربردهای متفاوت است، یکی شاهنشین شمالی که مناسب زمستان است و دیگری شاهنشین اصلی که در ضلع غربی واقع شده است و یک حوض بزرگ روبه روی آن قرار دارد و کاربردی تابستانه دارد و شاهنشین غربی برای تمام فصول است. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == |
ویرایش