۳۹۵
ویرایش
سلطنت پهلوی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
== نخست وزیری وثوق الدوله == | == نخست وزیری وثوق الدوله == | ||
یکی دوماه بعد از این رویارویی، انگلیس با تلاشهای پشت پرده، در مرداد 1297شمسی، وثوق الدوله (برادر قوام السلطنه) را به نخست وزیری نشاند. | یکی دوماه بعد از این رویارویی، انگلیس با تلاشهای پشت پرده، در مرداد 1297شمسی، وثوق الدوله (برادر قوام السلطنه) را به نخست وزیری نشاند.در دوره نخست وزیر وثوق الدوله نیز یورشها به جنبش جنگل ادامه یافت. ازجمله، در روز13فروردين 1298 (2آوريل1919) حملۀ 20هزار قزّاق ايراني با پشتيباني هواپيماهاي انگليسي به پايگاههاي مجاهدان جنگل آغاز شد. اين حمله ها ماهها به طول انجاميد. در اين مدّت نيروهاي مستقر در جنگل, در اثر فقدان آذوقه، جنگ و گريزهاي طولاني و نداشتن تسليحات كافي, در موقعيّت دشواري قرار داشتند. | ||
وثوق الدوله که از مرداد1297 تا تیرماه 1299 بر سر کار بود، از ابتدای نخست وزیری، مذاکرات محرمانه یی را با انگلیسی ها آغازکرد و پس از 9ماه مذاکره، قرارداد جنجال برانگیز «1919» بین ایران و انگلیس را در 17مرداد1298 (9اوت1919 ـ 12ذی قعده1337) امضاکرد. براساس این قرارداد تمام امور کشوری و لشکری ایران زیر نظر مستشاران انگلیسی و با مجوّز آنان انجام می شد. | |||
در آستانۀ بسته شدن قرارداد بين انگليس و وثوقالدّوله, فرماندهي نيروهاي قزّاق در فومنات, شَفت و ديگر حوزههاي استقراري جنبش جنگل حكومت نظامي اعلام نمود و حمله و هجوم به نیروهای مستقر در جنگل دامنۀ گسترده تری پیداکرد و در نتيجه, موج تسليم شدنها و امان نامه گرفتنها نيز بيشتر شد. | |||
== اعلام حکومت نظامی در منطقه فومنات == | |||
حدود دو هفته بعد از امضای این قرارداد، در روز 2شهریور 1298، عبدالحسین تیمورتاش، حکمران گیلان و طوالش، در سراسر منطقۀ فومنات، که از مراکز مهم استقرار نیروهای جنبش جنگل بود، حکومت نظامی اعلام کرد و یورش به رزمندگان جنگل، به صورت وحشیانه تری، آغازشد. در دورۀ حکومت او در گیلان بود که دکتر حشمت، از یاران نزدیک میرزا کوچک خان، به دارآویخته شد. | |||
در این یورشهای نابرابر و ویرانگر، رضاخان از فرماندهان قزّاق و از عاملان اصلی سرکوب جنبش بود و در چشم فرماندهان انگلیسی و قزّاق، خوش درخشید و با این خوشخدمتی به «دشمنان وطن» پله های ترقی را به سرعت پیمود. | |||
== مخالفتها با قرارداد 1919 == | |||
مذاکرات سرّی مربوط به قرارداد اوت 1919، که متن آن یک سال بعد از بسته شدن، توسط قوام السلطنه منتشرشد، مخالفتهای زیادی را برانگیخت، ازجملۀ مخالفان قرارداد، احمدشاه قاجار، پادشاه وقت ایران بود. میرزا کوچک خان و همرزمانش نیز از مخالفان جدّی قرارداد بودند و قیام شیخ محمد خیابانی نیز در مخالفت با این قرارداد شکل گرفت. از دیگر مخالفان سرسخت قرارداد، مرحوم مدرّس و روحانیان همگام او بودند. آمریکا نیز از مخالفان این قرارداد بود. | |||
این مخالفتها باعث شد که امکان پیشبرد مفاد استعماری آن از میان برود و ادامۀ نخست وزیری وثوق الدوله نیز ناممکن شود. به خصوص که شایعۀ بسیار گستردۀ مربوط به این که انگلیس با دادن رشوۀ کلان به وثوق الدوله و وزیر خارجه اش، نصرت الدوله فیروز، آنها را به این خیانت راضی کرده است، آنها را رسوای خاص و عام کرده بود. | |||
این مخالفتها و رسوایی رشوه گیری سرانجام باعث شد که دولت وثوق الدوله سقوط کند و به جای او در روز 7تیرماه 1299 حسن مشیرالدوله (پیرنیا)، که فرد خوشنامی بود، عهده دار مقام نخست وزیری شود. | |||
مشیرالدوله حاضر نشد همچون همتای پیشین خود مفاد قرارداد را به اجرا دربیاورد و آن را به تصویب مجلس شورا موکول کرد. | |||
انگلیس پس از ناکامی در پیشبرد قرارداد استعماری «1919»، راه دیگری برگزید که درصورت تحقّق آن، منافع درازمدتش تضمین قوی تری پیدامی کرد: راه ایجاد یک دولت متمرکز قدرتمند، که جنبشهای محلی و آشوبهای منطقه یی را از میان بردارد و دربرابر نفوذ دولت نوپای شوروی سد و راهبند ایجاد کند. | |||
== سرکوب قیامهای منطقه ای == | |||
مشیرالدوله در راستای این سیاست جدید انگلیس اقدامات مؤثری انجام داد که از جمله، می توان به سرکوب قیام تبریز به رهبری شیخ محمد خیابانی در 22 شهریور 1299 (29ذیحجۀ 1338قمری) و شهادت خود او، ازمیان بردن جنبش تنگستانیها و چاکوتاهی ها و تلاش برای ازمیان بردن جنبش جنگل اشاره کرد. با وجود این خوشخدمتی ها، مخالفت آشکارش با قرارداد1919 و ردّ درخواست انگلیس برای برکناری استاروسلسکی، فرمانده روسی قوای قزاق، و سپردن زِمام قوای قزاق به فرماندهان انگلیسی، او را از چشم انگلیسیها انداخت. | |||
مشیرالدوله در سوم آبان 1299، در جریان مخالفتش با برکناری استاروسلسکی، و مخالفتهای برآمده از شهادت خیابانی و «شیخ حسین چاه کوتاهی» استعفاداد که خشم مدرّس را برانگیخت. به جای او سپهدار اعظم (فتح الله اکبر)، که فردی ضعیف اما مورد اعتماد انگلیسی ها بود، به نخست وزیری نشانده شد. او نیز کاری از پیش نبرد و چند هفته پیش از کودتای انگلیسی سوم اسفند1299 کناره گرفت. | |||
== کودتای سوم اسفند رضاشاه == | |||
کودتای سوم اسفند، زمام نخست وزیری را به سیدضیاء طباطبایی و مقام سردار سپه را به رضاخان «میرپنج» واگذارکرد و پس از صد روز به جای سیدضیا، قوام السطنه به نخست وزیری نشانده شد. کودتا توسط نیروهای قزاق تحت امر انگلیس و افسر مورد اعتماد انگلیس ـ رضاخان ـ انجام شد و به یاری انگلیس، به شتاب، به سوی تثبیت یک قدرت متمرکز قوی و سرسپردۀ آن کشور پیش رفت. | |||
تا سه ماه پس از کودتای سوم اسفند، رضاخان «سردار سپه» و خانواده اش در همان خانه اجاره یی محلۀ «دروازه قزوین» زندگی می کردند. پس از آن بود که به خانه یی بزرگ‌تر نقل مکان کردند. اما وقتی «سردارسپه» در 21آذر 1304 به تخت شاهی نشست، خانه یی به وسعت «ایران» نصیب «خاندان پهلوی» شد. | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == | ||