۳۹۵
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۲۳: | خط ۲۳: | ||
در غیاب احمدشاه، عوامل رضاخان اندیشه الغای سلطنت و رئیس جمهور شدن سردار سپه را پیش آوردند. اما تغییر حکومت کشور به جمهوری با مخالفت شدید برخی از روشنفکران و روحانیان همچون ملکالشعرا بهار و سیدحسن مدرس با شکست روبرو شد.<ref name=":1">[http://pahlaviha.pchi.ir/show.php?page=contents&id=1951 پهلوی ها -موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی -رضا شاه در یک نگاه]</ref> | در غیاب احمدشاه، عوامل رضاخان اندیشه الغای سلطنت و رئیس جمهور شدن سردار سپه را پیش آوردند. اما تغییر حکومت کشور به جمهوری با مخالفت شدید برخی از روشنفکران و روحانیان همچون ملکالشعرا بهار و سیدحسن مدرس با شکست روبرو شد.<ref name=":1">[http://pahlaviha.pchi.ir/show.php?page=contents&id=1951 پهلوی ها -موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی -رضا شاه در یک نگاه]</ref> | ||
در طول یک و نیم سال بعد از شکست پروژه جمهوری خواهی، سردارسپه کوشید تا خود را با نمایندگان مخالفین و اقلیت مجلس نزدیک کند. ارتباطات وسیعی با عبدالحسین میرزا فرمانفرما، نصرت الدوله، سید حسن مدرس و تقریباً اکثر کسانی که پس از کودتا دستگیر شده بودند برقرار شد. از سوی دیگر تمایل بیش از حد احمد شاه به سلطنت مشروطه که گاهی به ضعف وی نیز تعبیر می شد، راه را برای تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی هموار نمود. | در طول یک و نیم سال بعد از شکست پروژه جمهوری خواهی، سردارسپه کوشید تا خود را با نمایندگان مخالفین و اقلیت مجلس نزدیک کند. ارتباطات وسیعی با عبدالحسین میرزا فرمانفرما، نصرت الدوله، سید حسن مدرس و تقریباً اکثر کسانی که پس از کودتا دستگیر شده بودند برقرار شد. از سوی دیگر تمایل بیش از حد احمد شاه به سلطنت مشروطه که گاهی به ضعف وی نیز تعبیر می شد، راه را برای تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی هموار نمود. | ||
تنها مقاومت جدی خانواده احمد شاه، نه از سوی وی که از سوی مادرش ملکه جهان صورت گرفت. او به تنهایی تصمیم به مبارزه با رضاخان گرفت و به این منظور از پاریس به عتبات عالیات سفر کرد تا حکم و فتوی مفسد و خارج از دین بودن بودن نخست وزیر را به هر قیمتی از مراجع عراق به دست آورد. ولی او نیز هنگامی به عراق رسید که رضاشاه در مجلس موسسان سوگند پادشاهی خورده بود.<ref>[https://article.tebyan.net/339047/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA-%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%BE%D9%86%D8%AC سایت تبیان- نخست وزیری رضاخان میر پنج]</ref> | تنها مقاومت جدی خانواده احمد شاه، نه از سوی وی که از سوی مادرش ملکه جهان صورت گرفت. او به تنهایی تصمیم به مبارزه با رضاخان گرفت و به این منظور از پاریس به عتبات عالیات سفر کرد تا حکم و فتوی مفسد و خارج از دین بودن بودن نخست وزیر را به هر قیمتی از مراجع عراق به دست آورد. ولی او نیز هنگامی به عراق رسید که رضاشاه در مجلس موسسان سوگند پادشاهی خورده بود.<ref>[https://article.tebyan.net/339047/%D9%86%D8%AE%D8%B3%D8%AA-%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%B1%DB%8C-%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D8%AE%D8%A7%D9%86-%D9%85%DB%8C%D8%B1%D9%BE%D9%86%D8%AC سایت تبیان- نخست وزیری رضاخان میر پنج]</ref> | ||
== پادشاهی رضاشاه == | |||
با فشارهای نخست وزیر، نمایندگان مجلس پنجم شورای ملی در روز ۹ آبان ۱۳۰۴ خورشیدی ماده واحدهای را مطرح کردند که به موجب آن احمدشاه از سلطنت خلع شد و حکومت موقت «در حدود قانون اساسی و قوانین موضوعه مملکتی به شخص آقای رضاخان پهلوی» سپرده شد و «تعیین تکلیف حکومت قطعی» به مجلس مؤسسان واگذار شد. اغلب نمایندگان شهر تهران (که بر خلاف سایر شهرها در فرایندی نسبتا دموکراتیک انتخاب میشدند) با این تغییر مخالفت نمودند. سپس با تشکیل یک مجلس موسسان، در ۲۱ آذر ۱۳۰۴، سلطنت ایران به «آقای رضا پهلوی» واگذار شد. انتخابات این مجلس در فرایندی کاملا غیر دموکراتیک انجام شد و کسانی مانند آیتالله کاشانی به نمایندگی رسیدند و در مدح رضا شاه و سلطنت وی، نطقهای پرشوری کردند. در بیست و چهارم آذر ۱۳۰۴ خورشیدی، رضاخان پهلوی در مجلس موسسان حاضر شد و با ادای سوگند به قرآن رسماً به عنوان سردودمان پهلوی وظایف پادشاهی را به عهده گرفت. مراسم تاجگذاری رضاشاه در ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ انجام شد. <ref name=":1" /> | |||
== سرکوب قیامها توسط رضاشاه == | == سرکوب قیامها توسط رضاشاه == | ||
خط ۳۳: | خط ۳۵: | ||
== سرکوب ایلات و عشایر == | == سرکوب ایلات و عشایر == | ||
نیروهای رضاشاه پهلوی با زور، پاره کردن و سوزاندن چادرسیاه ایلات و کتکزدن افراد خانوادهها، عشایر را مجبور به اسکان کردند. در برخی موارد عشایر از ترس قزاقها پارچههای سفید کتانی روی چادرسیاه خود میکشیدند تا برای چند روزی هم که شده از شر آنها در امان بمانند. این کار موقتی بود و مأموران اسکان دست بردار نبود؛ تا اینکه همه طوایف را در مکانهایی مشخص یکجانشین کردند. با کوتاه کردن دست عشایر از مراتع و چراگاههای مختلف در ییلاق و قشلاق، بسیاری از احشام آنها تلف شدند. در این راستا، حکومت رضاشاه با بهکار بردن شیوههای خشن، نظامی و بسیجشدن دستگاههای اداری اجرایی و نظامی انتظامی برای اجرای سیاست اسکان عشایر، این سیاست در نهایت با موفقیت نسبی اجرا شد.<ref>[http://www.haadi.ir/News-512 پایگاه دانش پژوهی هادی -سرکوب و برخورد نظامی؛ برنامهی رضاخان برای ایلات و عشایر]</ref> | نیروهای رضاشاه پهلوی با زور، پاره کردن و سوزاندن چادرسیاه ایلات و کتکزدن افراد خانوادهها، عشایر را مجبور به اسکان کردند. در برخی موارد عشایر از ترس قزاقها پارچههای سفید کتانی روی چادرسیاه خود میکشیدند تا برای چند روزی هم که شده از شر آنها در امان بمانند. این کار موقتی بود و مأموران اسکان دست بردار نبود؛ تا اینکه همه طوایف را در مکانهایی مشخص یکجانشین کردند. با کوتاه کردن دست عشایر از مراتع و چراگاههای مختلف در ییلاق و قشلاق، بسیاری از احشام آنها تلف شدند. در این راستا، حکومت رضاشاه با بهکار بردن شیوههای خشن، نظامی و بسیجشدن دستگاههای اداری اجرایی و نظامی انتظامی برای اجرای سیاست اسکان عشایر، این سیاست در نهایت با موفقیت نسبی اجرا شد.<ref>[http://www.haadi.ir/News-512 پایگاه دانش پژوهی هادی -سرکوب و برخورد نظامی؛ برنامهی رضاخان برای ایلات و عشایر]</ref> | ||
== دوران دیکتاتوری رضاشاه == | == دوران دیکتاتوری رضاشاه == | ||
خط ۶۱: | خط ۶۰: | ||
تصویب این قانون اعتراضات و مخالفتهاي گستردهي مردمي را نيز در سراسر كشور و در شهرهايي نظير قم، اصفهان و شيراز در پي داشت كه مهمترين نمونه آن قيام بزرگ مسجد گوهر شاد مشهد بود.<ref>[http://ir-psri.com/Show.php?Page=ViewArticle&ArticleID=309 موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی -][http://ir-psri.com/Show.php?Page=ViewArticle&ArticleID=309 مباني كشف حجاب]</ref> | تصویب این قانون اعتراضات و مخالفتهاي گستردهي مردمي را نيز در سراسر كشور و در شهرهايي نظير قم، اصفهان و شيراز در پي داشت كه مهمترين نمونه آن قيام بزرگ مسجد گوهر شاد مشهد بود.<ref>[http://ir-psri.com/Show.php?Page=ViewArticle&ArticleID=309 موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی -][http://ir-psri.com/Show.php?Page=ViewArticle&ArticleID=309 مباني كشف حجاب]</ref> | ||
== اقداماتی که رضاشاه انجام داد == | |||
رضاشاه برای سامان اداری و اقتصادی کشور، چه در مقام پادشاه و چه در مقام نخست وزیر و وزیر جنگ، کارهایی کرد که برخی از آنها عبارتاند از: | |||
لغو کاپیتولاسیون | |||
اسکان عشایر | |||
تاسیس دادگستری | |||
یکی کردن نیروهای نظامی و تشکیل ارتش ایران | |||
تاسیس بانک ملی ایران | |||
ساخت راهآهن سراسری ایران | |||
جادهسازی در کشور | |||
کشف حجاب | |||
تأسیس رادیو ایران و خبرگزاری پارس | |||
تأسیس دانشگاه تهران | |||
گسترش صنایع | |||
تأسیس فرهنگستان ایران | |||
تغییر تقویم رسمی ایران از تقویم هجری قمری به تقویم خورشیدی جلالی | |||
تغییر نام رسمی کشور در مجامع بینالمللی از پارس به ایران در سال ۱۹۳۵ <ref name=":1" /> | |||
== شهریور ۱۳۲۰ == | |||
با وقوع جنگ جهانی دوم، رضا شاه که محو پیروزیهای متحدین شده بود، روابط خود را با آلمان و ژاپن گسترش داد. ولی انگلستان (که به نفت رایگان ایران برای پیشبرد ماشین جنگی خود نیاز مبرم داشت) و روسیه (که گشایش احتمالی جبههای دیگر در جنوب را تاب نداشت) با کمک نیروهای آمریکایی در روز ۳ شهریور ۱۳۲۰ایران را اشغال نمودند. این اقدام علیرغم بیطرفی دولت ایران در جنگ، رخ داد. [۵۴] | |||
رضاشاه سپس تحت نظر نیروهای بریتانیایی از بندرعباس با کشتی از ایران خارج شد. ابتدا او را به سمت هند بردند. بعد به جزیره موریس منتقل شد و بالاخره در آفریقای جنوبی در شهر ژوهانسبورگ تحت نظر قرار گرفت.<ref name=":1" /> | |||
== جستارهای وابسته == | == جستارهای وابسته == |
ویرایش