۷٬۳۴۸
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۳: | خط ۴۳: | ||
در یکی از نبردها که سپاه ایل بدون آب ومهمات درمحاصره نظامیان رضاخان قرار گرفت، | در یکی از نبردها که سپاه ایل بدون آب ومهمات درمحاصره نظامیان رضاخان قرار گرفت، | ||
قدم‌خیر به همراه چند مرد جنگی حلقه محاصره مأموران دولتی را با شجاعت درهم شکست و با تهیه | قدم‌خیر به همراه چند مرد جنگی حلقه محاصره مأموران دولتی را با شجاعت درهم شکست و با تهیه مشک‌های آب و قطارهای فشنگ و آذوقه، به سنگر مبارزان آب، غذا ومهمات رساند و آنها را از محاصره نجات داد. (۲) | ||
=== شهرت و آوازة قدم‌خیر === | |||
ﺗﺎ ﻗﺒﻞ از اﺳﺘﻘﺮار ﻛﺎﻣﻞ دیکتاتوری رضاخان در ﺧﺮم آﺑﺎد و ﺑﺨﺶﻫﺎي تابعه آن، مبارزه ﻗﺪمﺧﻴﺮ و برادرانش ﺑﺎ ﻧﻈﺎﻣﻴﺎن ﺗﺤﺖ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪﻫﻲ ﺳﺮﺗﻴﭗ اﺳﻔﻨﺪﻳﺎري از ﻫﻨﮓ ﻣﻨﺼﻮر سینه به سینه در میان مردم نقل می‌شد. در یک مورد قدم‌خیر و دو تن از برادرانش جهت تهیه فشنگ و مهمات کافی و به تلافی درگیری خونینی که در منطقه بالاگریوه با نظامیان تحت فرماندهی سرتیپ اسفندیاری از هنگ منصور داشتند در کنار «سراب گرداب» که در آن زمان شمالی ترین منطقه خرم آباد بود به کمین نظامیان نشستند و در فرصت مناسب آنها را خلع سلاح کردند. این شیوه کمین چندین بار موفقیت آمیز بود و آنان هر بار موفق شدند غنایمی از نظامیان به دست آورند. (۱) | |||
دکتر سکندر امان اللهی بهاروند در کتاب خود که « موسیقی در فرهنگ لرستان » نام دارد در وصف قدم‌خیر می نویسد : « این زن در تیراندازی ، رشادت و سواری دست کمی از مردان رشید و دلیر نداشته و برای قبیله خود ، رئیس و دلاوری کم‌نظیر بوده است» . (۵) | |||
به دنبال این رشادتها که قدم‌خیر در این سلسله نبردها از خود نشان داد، آوازه‌اش در همه جا پیچید ومردم از نقاط دور ونزدیک به دیدن اوکه اینک به نمادی برای مبارزه با ظلم وجور رضاشاهي تبدیل شده بود، می‌آمدند. به دیدار بانویی که ﺑﺮاي روﺣﻴﻪ ﺑﺨﺸﻴﺪن ﺑﻪ ﻳﺎران ﻣﺒﺎرز، از ﺷﺎﻫﻨﺎﻣﻪ لري رﺟﺰﺧﻮاﻧﻲ ﻣﻲکرد، ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﺪن اﺷﻌﺎري از آن، ﺑﻪ مردم و رزمندگان اﻣﻴﺪ ﭘﻴﺮوزي ﻣﻲداد و سرانجام همپای همه مردان ایل تا به آخر ایستاد و جنگید. (۶) | |||
=== شهادت برادران === | |||
در پایان ﺳﺎل ۱۳۰۸ در ﻓﺎﺻﻠﻪاي ﻛﻮﺗﺎه، هر دو ﺑﺮادر قدم‌خیر به نام های عباس‌خان و باباخان در درﮔﻴﺮيﻫﺎي ﻧﺎﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ﻗﻮاي سرکوبگر رضاخان قزاق ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﻗﺪمﺧﻴﺮ به تنهایی به مبارزه ادامه داد. اگرچه تلخی شهادت برادران بر وی بی‌تأثیر نبود. | |||
در چنین شرایطی فردی به‌نام «جلال خان والیزاده» که از وابستگان دولت و از مالکین شمال شوش بود توسط شاهی (خواهر بزرگ قدم‌خیر) که زن پدرش (غلامرضاخان) بود تقاضای ازدواج با قدم‌خیر را مطرح کرد. وﻟﻲ ﻗﺪمﺧﻴﺮ اﻳﻦ درﺧﻮاﺳﺖ را نپذیرفت. ﭼﺮا ﻛﻪ ﻛﻴﻨﻪ او ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوﻟﺘﻴﺎن و ﻋﻮاﻣﻞ آﻧﻬﺎ دروﻧﺶ را آراﻣﺶ ﻧﻤﻲداد و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل درﻳﭽﻪاي ﺑﻮد ﻛﻪ از آﻧﺎن ﺣﻖ ﺑﺴﺘﺎﻧﺪ. ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﺠﻲﮔﺮي زﻳﺎد و ارﺗﺒﺎط ﺟﻼلﺧﺎن ﺑﺎ اﻋﻀﺎي ﻃﺎﻳﻔﻪ و فشار بزرگان خانواده، سرانجام ﻗﺪمﺧﻴﺮ ﺑﻪ اﻳﻦ ازدواج ﺗﻦ داد اما ﺗﺎ روزﻫﺎي ﭘﺎﻳﺎن ﻋﻤﺮ از رﻓﺖ و آﻣﺪ دﺷﻤﻨﺎن ﺑﺮادران ﺧﻮد ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺟﻼل زﺟﺮ ﻛﺸﻴﺪ و از آﻧﺎن ﻣﺘﻨﻔﺮ و رويﮔﺮدان ﺑﻮد. همین امر سبب شد او روز ﺑﻪ روز رﻧﺠﻮرﺗﺮ شود. (۴) | |||
== درگذشت قدم‌خیر == | |||
ﺳﺮاﻧﺠﺎم در اواﺧﺮ ﺳﺎل ۱۳۱۲ قدم‌خیر، آن رزمنده زن پیشتاز و خط‌شکن، در ۳۴ سالگی و زمانی که هنوز تاریخ می‌توانست خاطرات بیشتری از او برای لرستان به یادگار بگذارد در ﺑﺴﺘﺮ ﺑﻴﻤﺎري دیده از جهان فرو بست و به روايتي در دزفول در گورستان کنار پل قدیم به‌خاک سپرده شد. | |||
در روایتی دیگر در تاریخ آمده است که از طريق عوامل دولتی و مزدوران رضاخان از طریق یک نفوذی در منزل جلال‌خان، با زهر کشته شد. زیرا رضاخان از محبوبیت قدم‌خیر در میان طوایف لر و اقدام احتمالی او علیه دولت هراس داشت. | |||
روایت دیگر مربوط به محل دفن این زن مبارز این است که بعد از شهادت ﺟﻨﺎزه او را ﺑﻪﻛﺸﻮر ﻋﺮاق ﺑﺮدﻧﺪ و در جوار شهداي ﻛﺮﺑﻼ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدﻧﺪ. | |||
== نقش و تأثیر قدم‌خیر در تاریخ معاصر == | |||
اما این پایان زنی مبارز وﺷﺨﺼﻴﺘﻲ ﺟﺴﻮر وﺧﺴﺘﮕﻲ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ نبود. از آن پس قدم‌خیر زندگی حماسی خود را در قلب توده‌ها آغاز کرد. زنی که در برابر ظلم رضاخان سلاح به‌دست گرفت، بر مناسبات ظالمانه دیکتاتوری رضاخانی شورش کردو به نسل‌های بعد از خود درس تسلیم‌ناپذیری، ایستادگی ومقاومت داد. | |||
نسل‌های زنان بعد از او نیز درس‌های او را به خوبی مشق کردند؛ درس قیام ومجاهدت برای ورود به عرصه رهبری مبارزات اجتماعی، درس شورش علیه قید وبندهای ارتجاعی واستثماری، درس آزادگی و درس فدا وجانبازی در راه آزادی. | |||
بیشمار زنان از خطه لرستان همچون شهید صبا نصیر مقدم، بهجت مصطفایی، کبری صحبت علی‌آقا، معصومه رضایی… و بسیاری دیگر که رودر روی حکومت ولایت فقیه ایستادند وجان خود را فدیه رهایی خلق ومیهن کردند، در زمره نوادگان قدم‌خیر هستند. | |||
قدم‌خیر نیز در طول عمری کوتاه اما پر بار اسمش را با رسم خود در آزادگی وجسارت درآمیخت، به نامی که بر وی نهاده بودند صحه گذاشت و آنراجاودانه کرد. | |||
=== تأثیر قدم‌خیر بر فرهنگ و موسیقی لر === | |||
غیر از توده مردم، نوازندگان و آوازخوانان بومی نیز از جمله کسانی بودند که تحت تاثیر وقار، روح عصیانی و شخصیت مبارزاتی قدم‌خیر قرار گرفتند. یکی از همین هنرمندان گمنام به‌نام «مِراوَگ» (مراد بگ) بر همین اساس شعری سرود و آهنگی ساخت که بعدها به عنوان یکی از مقام های موسیقی لُری معروف شد. | |||
جان سیسیل ادموندز که در سال‌های 1915 تا 1917 میلادی مطابق با 1294 تا 1296 شمسی مأمور سیاسی انگلستان در ایران بوده، در سفرنامه‌ی خود به هنگام عبور از لرستان اشاره‌ای دارد به داستان قدم‌خیر و ترانه و اشعار ساخته شده در رسای او که در آن به اسم مراوک نیز به صراحت اشاره شده است. در مسافرت سال 1917 میلادی «ای.بی. سان» به میان طوایف دریکوند نیز بیت‌هایی از اشعار قدم‌خیر آمده است. (۳) | |||
دکتر سکندر امان اللهی بهاروند در کتاب خود که «موسیقی در فرهنگ لرستان» نام دارد در وصف قدم‌خیر می‌نویسد : « این زن در تیراندازی ، رشادت و سواری دست کمی از مردان رشید و دلیر نداشته و برای قبیله خود ، رییس و دلاوری کم نظیر بوده است» (۴) | |||
«ملا جمشید» نیز از نوازندگان و شاعران طایفه قلاوند، قدم‌خیر را در ابیات بسیاری به تصویر کشید وآهنگی بسیار زیبا ساخت و خود، آن را با کمانچه نواخت که تا امروز نوازندگان بسیاری در لرستان موسیقی قدم‌خیر را اجرا کرده‌اند. | |||
از میان کسانی که ترانه قدم‌خیر را خوانده‌اند صدای ماندگار «رضا سقایی»، اسطوره آواز لرستان معروف‌تر از بقیه است. طنین دلکش و خوش‌آهنگ صدای استاد سقایی و ترکیب آن با ضرب آرام و پرکشش آهنگ این ترانه و نیز ابیات خاطره انگیز، حماسی و در عین حال عاشقانه آن، هر شنونده‌ای را تحت تاثیر قرار می دهد. | |||
در موسيقي محلي لرستان ترانه قدم‌خير يکي از يادگار‌هاي ماندگاري است که نام آن زن پیشتاز را زنده نگه داشته است. | |||
بخش‌هایی از ترانه‌هایی که در وصف قدم‌خیر سروده شده چنین است: | |||
''«قدم‌خیر دو هار میا میلش وه قیه تفنگچی ده میدونش خوشی نییه»'' | |||
ترجمه: قدم‌خیر از آن پایین می‌آید و میل جنگ دارد. هیچ تفنگچی‌ای در میدان رزم او روی خوش ندیده است. | |||
''قدم‌خیر دو هار میا میلش و جنگه آلمانی دو پیچ سوهش پر د شنگه'' | |||
ترجمه: «قدم خير از پايين آمده وميل به جنگ دارد، پيچِ گلبندٍ سربندش پر از فشنگٍ آلماني اســت». | |||
''ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻳﺎ ﺟﻮن ﺧﺖ ﻳﺎ ﺟﻮن ﺑﻮ وت ، واﻛﻮ او ﻫﻒ ﺗﻴﺮﺗﻪ دو ﭘﻴﭻ ﺳﻮوه ت'' | |||
ترجمه: «اي ﻗﺪمﺧﻴﺮ! ﺗﻮراﺑﻪ ﺟﺎن ﺧﻮدت ﻳﺎ ﭘﺪرت ﻗﺴﻢ ﻣﻲدﻫﻢ ﻛﻪ آن ﻫﻔﺖ ﺗﻴﺮ راﻛﻪ درﺳﺮﺑﻨﺪت ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮده‌اي ﺑﻴﺮون ﺑﻴﺎر! | |||
''ﻗﺪم ﺧﻴﺮ ﻗﺪم زﻧﻪ دو دﻳﻮ ﺧﻮﻧﺶ – ﭼﻲ ﺟﻬﺎل ﻋﺎﺷﻘﻲ ﺟﻜﺴﻮن و ﺷﻮﻧﺶ'' | |||
ترجمه: «ﻗﺪم ﺧﻴﺮ در اﻳﻮان ﺧﺎﻧﻪ ﺧﻮد ﻗﺪم ﻣﻲزﻧﺪ درﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻳﻚ ﺟﻮان ﻣﻐﺮور ﺗﻔﻨﮓ ﺟﻜﺴﻮن (ﺗﻔﻨﮕﻲ ازﺳﺎﺧﺘﻪ ﻫﺎي ﻛﺸﻮرآﻟﻤﺎن) را ﺑﺮ دوش دارد. | |||