۵٬۸۶۱
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
== تغییر شرایط سیاسی ایران == | == تغییر شرایط سیاسی ایران == | ||
[[پرونده:تغییر شرایط.JPG|بندانگشتی|318x318پیکسل]] | [[پرونده:تغییر شرایط.JPG|بندانگشتی|318x318پیکسل]] | ||
ویلیام سالیوان سفیر آمریکا در تهران در کتاب خاطرات خود شرایط ایران را در سال ۱۳۵۷، | ویلیام سالیوان سفیر آمریکا در تهران در کتاب خاطرات خود شرایط ایران را در سال ۱۳۵۷، میگوید که تغییرات سیاسی در تهران سرعت و شتاب بیشتری گرفته بود. شاه در نهایت اقداماتی را که برای مراسم رسمی انتصاب بختیار لازم بود، برگزار کرد. کابینه بختیار تشکیل شده و مباحثات پارلمانی برای تأیید دولت او آغاز شده بود. شاه اعضای شورای سلطنتی را که باید در غیاب او وظایف مقام سلطنت را انجام دهد تعیین کرده و مقدمات امر برای انتقال فراهم شده بود. در همین روزها پیامی از واشینگتن دریافت داشتم مبنی بر اینکه در اولین فرصت با شاه دیدار کنم و به او بگویم که دولت ایالت متحده آمریکا مصلحت شخص شاه و کشور را در این میبینید که هر چه زودتر از کشور خارج شود. تصمیم شاه به خروج از ایران قبل از وصول این پیام از طریق رسانه ها منتشر شد؛ ولی شاه رسماً آن را اعلام نکرده بود و هنوز هم تردیدهایی در این مورد وجود داشت. ابلاغ چنین پیامی از طرف سفیر یک کشور به رئیس مملکتی که در آن مأموریت دارد، کار سادهای نیست، ولی در دیدارها و گفت و گوهای من با شاه طی این چندماه اخیر به قدری مطالب عجیب و غیرعادی رد و بدل شده بود که ابلاغ این پیام هم خیلی غیرعادی به نظر نمیرسید. شنیدن این پیام چیز عجیب و غیر منتظرهای نبود. من تا آنجا که میتوانستم با لحن ملایم و مهربان مضمون پیام واشنگتن را به شاه ابلاغ کردم. او با دقت و با آرامش به پیامی که او را به ترک کشور دعوت میکرد گوش داد و وقتی که حرفهای من تمام شد، رو به من کرد و با لحنی کم و بیش ملتمسانه گفت: "خیلی خوب، اما کجا باید برم؟". من در این مورد هیچ دستوری نداشتم. بنابراین در جواب این سؤال گفتم هیچ راهنمایی نمیتوانم بکنم ولی اقامتگاهتان در سوئیس چطور است؟. شاه بلافاصله این پیشنهاد را رد کرد و گفت که امنیت سوئیس خوب نیست. سپس ادامه داد که ما یک خانه هم در انگلستان داریم، اما هوای آنجا خیلی بد است. بعد در حالی که با چشمهای پرانتظار به من نگاه میکرد در سکوت فرو رفت. گفتم مایلید که دنبال دعوتی برایتان به آمریکا باشم؟، با شنیدن این پیشنهاد مانند پسربچهای به جلو خم شد و گفت: «خواهش می کنم این کار را بکنید». | ||
.... تا این زمان اقدامات ما برای خروج شاه از ایران در جهت برنامههای آیتالله خمینی پیش میرفت. خمینی برای خروج شاه از ایران پافشاری میکرد و از طرف وی و اطرافیانش هیچ تهدیدی هم علیه کشوری که او را پناه بدهد عنوان | .... تا این زمان اقدامات ما برای خروج شاه از ایران در جهت برنامههای آیتالله خمینی پیش میرفت. خمینی برای خروج شاه از ایران پافشاری میکرد و از طرف وی و اطرافیانش هیچ تهدیدی هم علیه کشوری که او را پناه بدهد عنوان نمیشد. به این ترتیب ما فکر میکردیم که نه تنها با پناه دادن شاه مورد خشم و غضب واقع نخواهیم شد، بلکه برعکس تصور میکردیم چون موجبات خروج شاه را از ایران فراهم آوردهایم، امتیازی بهدست خواهیم آورد. من به رئیس جمهور تأکید کردم که ما نمیتوانیم به حمایت از شاه ادامه بدهیم... ما باید شاه را در پشت سربگذاریم و به منافع آیندهی خود در ایران بیاندیشیم...<ref>[https://www.fardanews.com/fa/news/482169/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B4%D8%A7%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D8%A2%D9%85%D آخرین روز شاه در تهران - سایت فردا]</ref> | ||
== شادی مردم پس از فرار شاه == | == شادی مردم پس از فرار شاه == | ||
[[پرونده:جشن مردم.JPG|جایگزین=فرار شاه از ایران|بندانگشتی|311x311پیکسل|شادی مردم پس از فرار شاه]] | [[پرونده:جشن مردم.JPG|جایگزین=فرار شاه از ایران|بندانگشتی|311x311پیکسل|شادی مردم پس از فرار شاه]] | ||
با انتشار خبر خروج شاه از کشور و پرواز او به سوی مصر در روز سهشنبه ۲۶ دی ۱۳۶۷، مردم ایران شادمان به خیابانهای تهران ریختند و با رقص و آواز پیروزی مبارزات مردمی و خونین یک ساله علیه مردی که از سال ۱۳۲۰ | با انتشار خبر خروج شاه از کشور و پرواز او به سوی مصر در روز سهشنبه ۲۶ دی ۱۳۶۷، مردم ایران شادمان به خیابانهای تهران و همه شهرها ریختند و با رقص و آواز پیروزی مبارزات مردمی و خونین یک ساله علیه مردی که از سال ۱۳۲۰ براین ملت حکومت کرده است را جشن گرفتند. ایرانیان شادمان در خیابانهای تهران میرقصیدند و میخواندند که «شاه رفت». این شادی به سایر بخشهای جهان عرب و پاریس رسید. مجسمههای [[محمدرضا پهلوی|محمدرضا شاه پهلوی]] در تهران به زیر کشیده شدند و مردم تصاویر او را روی اسکناسها پاره میکردند. صدای بوق ماشینها شنیده میشد، نانوایان و شیرینیپزها، شیرینی و کلوچههای رایگان به مردم میدادند و مردم در خیابانها بین ماشینها، شکلات و آبنبات پخش میکردند. مردم به یکدیگر گلاب میپاشیدند. در سراسر ایران تظاهرکنندگان تصاویر [[خمینی]]، روحانی تبعیدی مسلمان شیعه را در دست داشتند. او وعده داده که در ایران که بیش از ۹۰ درصد جمعیت مسلمان هستند یک جمهوری اسلامی تاسیس خواهد کرد.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/f4_narrative_after_40_years_shah_left_iran/29713941.html آخرین شاه ایران را چگونه ترک کرد- سایت رادیو فردا]</ref> | ||
روزنامه کیهان با سرتیتری با عنوان «تهران،با موجی از نـور و گـل و فـریاد جشن گرفت»، نوشت که پس از انتشار خبر رفتن شاه از ایران مردم در ساعت ۲ بعد ازظهر به خـیابانهای شهر ریختند. گروهی به میدان سپه رفتند و مجسمه شاه را پایین کشیدند. گروه دیـگری به میدان مخبرالدوله رفـتند و مجسمه اینمیدان را شکستند. گروهی دیگر به میدان محسنی در شمال شهر رفتند و مجسمه شاه را پایین آوردند و به وسیله طنابی آن را روی زمین کشیدند و به طرف جاده قدیم شمیران حرکت کردند. مردم میخواستند مقابل حـسینیه ارشاد مجسمه را آویزان کنند اما نتوانستند و سپس به طرف پل | روزنامه کیهان با سرتیتری با عنوان «تهران،با موجی از نـور و گـل و فـریاد جشن گرفت»، نوشت که پس از انتشار خبر رفتن شاه از ایران مردم در ساعت ۲ بعد ازظهر به خـیابانهای شهر ریختند. گروهی به میدان سپه رفتند و مجسمه شاه را پایین کشیدند. گروه دیـگری به میدان مخبرالدوله رفـتند و مجسمه اینمیدان را شکستند. گروهی دیگر به میدان محسنی در شمال شهر رفتند و مجسمه شاه را پایین آوردند و به وسیله طنابی آن را روی زمین کشیدند و به طرف جاده قدیم شمیران حرکت کردند. مردم میخواستند مقابل حـسینیه ارشاد مجسمه را آویزان کنند اما نتوانستند و سپس به طرف پل سیدخندان حرکت کردند و مجسمه را با طناب بالا کشیدند. در نزدیک پل سیدخندان مردم روی تانکها و خودروهای نظامی رفتند و عکس آیتالله [[خمینی]] را به سـربازان دادنـد و سربازان نیز در حالی که عکس [[خمینی]] را در دست داشتند به احساسات مردم پاسخ میدادند. در همینحال گروهی از مردم به میدان ۲۴ اسفند رفتند و مجسمه شاه را در اینمیدان پایین آوردند و تا تقاطع خیابان پهلوی-شاهرضا آن را روی زمین کشیدند. در تقاطع خیابان سپه و مولوی عدهای از مـادران سـالخورده جلوی کامیون سربازان را میگرفتند و در حالی که صورت آنها را میبوسیدند، آنها را فرزندان وطن خطاب میکردند. مردم انگشتان خود را به علامت پیروزی بلند میکردند.. در همین حال خبرنگاران خارجی در حال مصاحبه و فیلمبرداری از مـردم و نـقاط مـختلف شهر تهران بودند. خبرنگار روزنـامه کـیهان هـمچنین از دانشگاههای ملی و صنعتی خبر داد که مجسمههای شاه در این دو مرکز پایین کشیده شده است. در تظاهرات مردم فریاد میزدند: «شاه دربهدر شـد، سـاواک بـیپدر شد. دخـتر و پسـر دانشگاهی به نوای آهنگ آمریکایی، بگو مرگ بر شاه میرقصیدند و میگفتند: شاه پِر، ولیعهد پِر، اویسی پِر»!. ساعت ۱۵ سربازها از محوطه خارج شـدند و بـرخی از آنـان نیز شعار دادند مرگ بر شاه. مردم نیز آنها را بـوسیدند و به آنها شکلات دادند. به گزارش خبرنگار بیبیسی، حفاظت و کنترل شهر به دست مردم افتاد و تقریباً تمام جـمعیت تـهران بـه خیابانها ریختند و از ساختمانها کاغذهای رنگارنگ بر روی مردم ریخته میشد.<ref>[http://ir-psri.com/Show.php?Page=ViewArticle&ArticleID=2105 روزی که شاه رفت - سایت مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی]</ref> | ||
== آوارگی و سرگردانی شاه == | == آوارگی و سرگردانی شاه == | ||
[[پرونده:آورارگی شاه.jpg|بندانگشتی]] | [[پرونده:آورارگی شاه.jpg|بندانگشتی]] | ||
شاه پس از خروج از ایران در ۲۶ دی ۱۳۵۷، به مصر رفت و در آسوان مورد استقبال انور سادات قرار گرفت. علت انتخاب مصر بهعنوان مقصد اول و آخر شاه در دوران آوارگی به تاریخچه روابط خانوادگی پهلویها با خاندان سلطنتی مصر باز میگشت. فوزیه، دختر ملک فواد پادشاه مصر، همسر دیگر محمدرضا پهلوی بود که در انتخاب این مقصد بیتأثیر نبود. | شاه پس از خروج از ایران در ۲۶ دی ۱۳۵۷، به مصر رفت و در آسوان مورد استقبال انور سادات قرار گرفت. علت انتخاب مصر بهعنوان مقصد اول و آخر شاه در دوران آوارگی به تاریخچه روابط خانوادگی پهلویها با خاندان سلطنتی مصر باز میگشت. فوزیه، دختر ملک فواد پادشاه مصر، همسر دیگر [[محمدرضا پهلوی]] بود که در انتخاب این مقصد بیتأثیر نبود. | ||
شاه به دعوت پادشاه مراکش به آن کشور رفت ولی تشریفات رسمی از وی به عمل نیامد. شاه پس از دیداری با ملک حسن، در کاخ جنانالکبیر اقامت کرد. شاه ۶۷ روز در این کاخ ماند. | شاه سپس به دعوت پادشاه مراکش به آن کشور رفت ولی تشریفات رسمی از وی به عمل نیامد. شاه پس از دیداری با ملک حسن، در کاخ جنانالکبیر اقامت کرد. شاه ۶۷ روز در این کاخ ماند. ملکحسن که قصد داشت روابط سیاسی خود را با نظام تازه تأسیس ایران حفظ کند مایل نبود اقامت شاه طولانی شود. [[محمدرضا پهلوی]] در شرایطی که نتوانسته بود کشوری را به عنوان پناهگاه بیابد، به پیشنهاد مشترک راکفلر و کیسینجر مجبور شد به باهاما در آمریکای مرکزی برود.<ref name=":1">[http://www.mefda.ir/news/86571/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D9%88-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%B1%D9%88%D8%B2-%D8%AE%D8%B1%D9%88%D8%AC- روایت نمایندگان آمریکا و انگلیس از خروج شاه - پایگاه اطلاع رسانی مفاد]</ref> | ||
=== ممانعت انگلستان از پذیرش شاه === | === ممانعت انگلستان از پذیرش شاه === | ||
شاه با هواپیمای اختصاصی سلطان حسن، صبح روز ۱۰ فروردین ۱۳۵۸، فرودگاه رباط را به مقصد جزایر باهاما ترک کرد. شاه ۷۰ روز در این جزیره به سر برد. در همین مجمعالجزایر بود که شاه توسط پزشکان اعزامی از فرانسه، از سرطان غدد لنفاوی مطلع شد. طیق اسناد منتشر شده از آرشیو ملی بریتانیا، در زمان اقامت شاه در باهاما، انگلستان | شاه با هواپیمای اختصاصی سلطان حسن، صبح روز ۱۰ فروردین ۱۳۵۸، فرودگاه رباط را به مقصد جزایر باهاما ترک کرد. شاه ۷۰ روز در این جزیره به سر برد. در همین مجمعالجزایر بود که شاه توسط پزشکان اعزامی از فرانسه، از سرطان غدد لنفاوی مطلع شد. طیق اسناد منتشر شده از آرشیو ملی بریتانیا، در زمان اقامت شاه در باهاما، انگلستان مأموری سری به باهاما اعزام میکند که به شاه پیام دهد که بریتانیا آمادگی پذیرش وی را ندارد.<ref name=":1" /> | ||
=== طرد شاه از طرف دولت مکزیک === | === طرد شاه از طرف دولت مکزیک === | ||
شاه و باقیمانده همراهانش روز ۲۰ خرداد ۱۳۵۸، با یک هواپیمای کرایهای از باهاما راهی مکزیک شدند و در یک خانه ویلایی که قبلاً برای اقامت آنان در نظر گرفته شده بود، مستقر شدند. | شاه و باقیمانده همراهانش روز ۲۰ خرداد ۱۳۵۸، با یک هواپیمای کرایهای از باهاما راهی مکزیک شدند و در یک خانه ویلایی که قبلاً برای اقامت آنان در نظر گرفته شده بود، مستقر شدند. شاه در این مدت از یک تومور سرطانی بدخیم و یرقان شدید رنج میبرد. پس از ۴ ماه اقامت در مکزیک، او مطلع شد که دولت جیمی کارتر با سفر وی به آمریکا صرفاً با هدف معالجه بیماری موافقت کرده است. از این رو در ۳۰ مهر ۱۳۵۸، مکزیکوسیتی را به مقصد بیمارستان نیویورک ترک کرد. مکزیک نیز به شاه اطلاع داد که بعد از تصرف سفارت آمریکا در تهران، دولت مکزیکوسیتی به خاطر حفظ روابط سیاسی خود با حکومت تهران مایل به میزبانی مجدد شاه نیست. | ||
بدترین لحظه برای شاه و همسرش زمانی بود که در ۱۱ آذر ۱۳۵۸، از بیمارستان نیویورک مرخص شدند ولی هنوز مقصدی برای سفر نداشتند. شاه و همسرش را به مکانی که بعداً معلوم شد، مرکزی برای | بدترین لحظه برای شاه و همسرش زمانی بود که در ۱۱ آذر ۱۳۵۸، از بیمارستان نیویورک مرخص شدند ولی هنوز مقصدی برای سفر نداشتند. شاه و همسرش را به مکانی که بعداً معلوم شد، مرکزی برای نگهداری بیماران روانی است، بردند. فرح برای نخستین بار با فریاد به همراهان آمریکایی خود اعتراض کرد و گفت: « آیا ما در اینجا زندانی هستیم؟ آیا کارتر ما را زندانی کرده است؟ ما در این جا دیوانه خواهیم شد باید بیرون برویم». | ||
مقامات آمریکایی با پایان مهلت اقامت شاه در آمریکا به وی اطلاع دادند که به دلیل عواقب ناشی از تصرف سفارت آمریکا در تهران، امکان تمدید روادید وی وجود ندارد و به همین دلیل در پاناما جایی مناسب برای اقامت وی و همسرش در نظر گرفته شده است. شاه که غیر از پذیرفتن، چاره دیگری نداشت به اتفاق همسرش در ۲۴ آذر ۱۳۵۸ با هواپیمای نیروی هوایی آمریکا از فرودگاه تگزاس به پاناما در آمریکای مرکزی برده شدند. شاه، همسرش و پزشک مخصوص آنها با هلیکوپتر از فرودگاه به یک پایگاه در جزیرهای به نام "کونتا دورا" متعلق به پاناما انتقال داده شدند. شاه و همسرش ۱۰۰ روز در پاناما ماندند و سپس به اصرار همسر رئیسجمهور مصر، روز سوم فروردین ۱۳۵۹ با یک هواپیمای پانامایی رهسپار قاهره شدند. چهار ماه پس از سفر دوم خود به مصر در پنج مرداد ۱۳۵۹ درگذشت. شاه را در مسجد رفاعی قاهره به خاک سپردند. همان مسجدی که جنازه رضا شاه بعد از فوت در آفریقای جنوبی مدتی در این مسجد به خاک سپرده شده بود. ملک فاروق پادشاه اسبق مصر و برادر زن محمدرضا پهلوی نیز در همین مسجد دفن است. تقدیر آخرین شاه دیکتاتور ایران این بود که مانند | مقامات آمریکایی با پایان مهلت اقامت شاه در آمریکا به وی اطلاع دادند که به دلیل عواقب ناشی از تصرف سفارت آمریکا در تهران، امکان تمدید روادید وی وجود ندارد و به همین دلیل در پاناما جایی مناسب برای اقامت وی و همسرش در نظر گرفته شده است. شاه که غیر از پذیرفتن، چاره دیگری نداشت به اتفاق همسرش در ۲۴ آذر ۱۳۵۸ با هواپیمای نیروی هوایی آمریکا از فرودگاه تگزاس به پاناما در آمریکای مرکزی برده شدند. شاه، همسرش و پزشک مخصوص آنها با هلیکوپتر از فرودگاه به یک پایگاه در جزیرهای به نام "کونتا دورا" متعلق به پاناما انتقال داده شدند. شاه و همسرش ۱۰۰ روز در پاناما ماندند و سپس به اصرار همسر رئیسجمهور مصر، روز سوم فروردین ۱۳۵۹ با یک هواپیمای پانامایی رهسپار قاهره شدند. چهار ماه پس از سفر دوم خود به مصر در پنج مرداد ۱۳۵۹ درگذشت. شاه را در مسجد رفاعی قاهره به خاک سپردند. همان مسجدی که جنازه [[رضا شاه]] بعد از فوت در آفریقای جنوبی مدتی در این مسجد به خاک سپرده شده بود. ملک فاروق پادشاه اسبق مصر و برادر زن [[محمدرضا پهلوی]] نیز در همین مسجد دفن است. تقدیر آخرین شاه دیکتاتور ایران این بود که مانند پدرش، وی نیز در آوارگی و غربت دنیا را ترک کند.<ref name=":1" /> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> |
ویرایش