کاربر:Khosro/صفحه تمرین رئیس‌علی دلواری: تفاوت میان نسخه‌ها

'''رئیس‌علی دلواری'''، (زاده ۱۲۶۱، دلوار از توابع بوشهر – درگذشته ۱۲ شهریور ۱۲۹۴، بوشهر) از مبارزان و فرماندهان پیش‌گام مقاومت مردم جنوب بود. رئیس‌علی دلواری دوران کودکی خود را در زادگاهش دلوار، با فرا گرفتن فنون نظامی و رزمی، اسب سواری، تیراندازی و آموختن قرآن مجید و اشعار '''[[حافظ]]''' و '''[[سعدی]]''' و ادبیات فارسی سپری کرد. وی با آغاز انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵، در حالی‌که ۲۴ سال داشت؛ از جمله پیش‌گامان و پیش‌تازان مشروطه‌خواه در جنوب ایران بود. نهضت تنگستان و قیام مردمی جنوب ایران به پیش‌گامی رئیس‌علی دلواری، از جمله مقاومت‌های ضداستعماری در تاریخ ایران است که بر دو پایه دینی و ملّی استوار است. با کودتای ضدانقلابی لیاخوف روسی علیه مشروطه‌خواهان در سال ۱۸۷۸، و استقرار حکومت دیکتاتوری محمدعلی شاه قاجار، کانون مقاومت علیه استبداد صغیر در بوشهر تشکیل شد که رئیس‌علی دلواری و هم‌رزمان وی از تنگستان و دشتی، در یک یورش ناگهانی، بوشهر را از عناصر وابسته به دربار پاک‌سازی کرده و اداره‌ی امورگمرک و انتظامات را به‌عهده گرفت. در آستانه‌ی جنگ جهانی اول نیروهای انگلیسی با ترفند حفظ نظم و امنیت، شروع به اشغال تدریجی جنوب ایران نمودند. رئیس‌علی آن را نقض آشکار حق حاکمیت ملی و استقلال ایران می‌دانست. از این‌رو مبارزین تنگستانی و دشتی، با فرماندهی رئیس‌علی دلواری به نیروهای انگلیس در بوشهر تهاجم کردند. رئیس‌علی در شبیخون‌های شبانه، ضربات و تلفات مؤثری بر قوای انگلیس وارد آورد. رئیس‌علی دلواری در تمامی نبردهایش با نیروهای انگلیسی، با ایمان دینی و اراده‌ی قلبی و با هوش نظامی و تجارب پارتیزانی خود، توانست موفقیّت‌های چشم‌گیری را به دست آورد؛ و خود را در صدر نگرانی و نوک پیکان حمله‌ی دشمن قرار دهد. سرانجام در گیرو دار طرح حمله و آزادسازی بوشهر در دوازدهم شهریور ۱۲۹۴، هنگامی که رئیس‌علی در محلی به نام '' تنگگ صفر'' قصد شبیخون به قوای انگلیس را داشت؛ و در جریان آن، به هنگام وضو گرفتن از پشت مورد هدف گلوله یکی از هم‌راهان خائنش قرار گرفت و در دم جان باخت. رئیس‌علی دلواری هنگام شهادت حدود ۳۴ سال داشت؛ و تنها یک کودک خردسال به نام بهادر از او بر جا مانده بود که اکنون نوه‌ی او به نام ''گل‌اندام'' در قید حیات است. مزار رئیس‌علی دلواری در قبرستان وادی‌السلام در نجف اشرف است. خانه‌ی رئیس‌علی اکنون تبدیل به موزه شده است.  

شهر دلوار بندر کوچکی است در ۵۰ کیلومتری بوشهر که مرکز یکی از بخش‌های ساحلی شهرستان تنگستان است. واژه‌ی دلوار به معنای ''دلاور'' است که گاه ''دلبار'' هم گفته می‌شود. شغل مردم دلوار اغلب ماه‌یگیری و سفر به شیخ نشین‌ها است. موقعیت دلوار بگونه‌ای است که کشتی‌های بزرگ می‌توانند در ساحل آن پهلو بگیرند و به همین لحاظ در مقاطعی از تاریخ ایران نامی از آن ذکر شده است. بندر دلوار که جمعیت آن حدود ۷۰۰ نفر بوده است، بزرگترین نقش را در دفاع از خاک ایران در سال ۱۲۹۳، در برابر حمله‌ی دوم نیروهای انگلیس داشته است.<ref name=":0">[https://www.dana.ir/news/1185150.html/%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%AA%D9%88%D9%84%D8%AF-%D8%AA%D8%A7-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA رئیس‌علی دلواری از تولد تا شهادت - پایگاه اطلاع‌رسانی دانا]</ref>  

تنگستان نیز منطقه‌ای کوهستانی در جنوب شرقی بوشهر است که از جنوب دشتستان بوشهر تا ساحل دریا امتداد دارد. شهرستان تنگستان شامل تنگستان شمالی با مرکزیت ''اهرم'' و تنگستان ساحلی با مرکزیت ''دلوار'' است.<ref name=":1">[http://tarikhirani.ir/fa/calendar/282/%DB%B1%DB%B2-%D8%B4%D9%87%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B1-%DB%B1%DB%B2%DB%B9%DB%B4-%D8%B1%D8%A6%DB%8C%D8%B3%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%AF%D9%84%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D8%AA%D9%87-%D8%B4%D8%AF ۱۲ شهریور ۱۲۹۴، رئیس‌علی دلواری کشته شد - سایت تاریخ ایرانی]</ref>  

جنوب ایران پیشینه‌ای ۵۰۰ ساله در مبارزات ضداستعماری دارد؛ به‌طوری‌که برخی از نویسندگان معاصر به تنگستان لقب ''دژ مبارزه با استعمار'' داده‌اند.<ref name=":4" />  

رئیس‌علی دلواری فرزند رئیس‌محمد، در سال ۱۲۶۱ ه‍. ش، در دهستان دلوار (شهر فعلی دلوار) از توابع بوشهر به دنیا آمد. نام پدر رئیس‌علی زایرمحمد بود که پس از جان باختن رئیس‌علی، ملقّب به معین‌الاسلام شد. نام مادر رئیس‌علی شهین بود.

در مورد نسب و ریشه خانوادگی رئیس‌علی اطلاعات دقیقی در دست نیست. اما گروهی، خانواده‌ی او را اصالتاً از مهاجرین نورآباد لرستان و عده‌ای دیگر از نورآباد ممسنی و افرادی نیز از کهگیلویه و بویراحمد می‌دانند.<ref name=":3">[http://toolbarday.blogfa.com/post/2 زندگینامه سردار بزرگ جنوب، شهید رئیس‌علی دلواری - تل بردی دلوار]</ref>  

در دوران انقلاب مشروطه، پس از آن‌که محمدعلی شاه، مجلس را به توپ بست و استبداد صغیر آغاز شد؛ در جنوب کشور هم‌زمان با بسیاری مناطق دیگر صداهای مشروطه‌خواهی و مبارزه با استبداد بلندتر شنیده می‌شد. نقش رئیس‌علی دلواری در این برهه‌ی تاریخی برجسته و چشم‌گیر است. محمدحسین رکن‌زاده‌ی آدمیت، در کتاب ''فارس و جنگ بین‌الملل'' در رابطه با نقش رئیس‌علی دلواری در دوره‌ی مشروطیت می‌نویسد:

از نظراعتقادی و بُعد مذهبی، به لحاظ واکنش علمای دینی و مراجع تقلید در نجف اشرف، که در آن زمان کانون حوزه‌های علمیّه شناخته می‌شد، مقابله با اجانب و اشغال‌گران به‌منزله‌ی جهاد در راه دین و دفاع از حریم مسلمین تلّقی می‌شد؛ و به‌صراحت حکم جهاد صادر گردید. این امر، مردم خطّه‌ی جنوب را که هم تقیّد دینی داشتند وهم درحوزه‌ی جغرافیایی خلیج فارس، با عراق به منزله‌ی بخشی از بلاد مسلمین و وابسته به دارالخلافه اسلامی دارای ارتباطات منطقه‌ای بودند و از همه مهم‌تر این‌که منطقه‌ی زندگی خود را در اِشغال بیگانه می‌دیدند، پیروی از حکم جهاد واجب شمرده می‌شد؛ بنابراین، خط مشی رئیس‌علی در ارتباط با این حرکت، بیش از هرچیز بر مبنای احکام دینی شکل گرفته بود. احمد دلواری، خواهرزاده‌ی رئیس‌علی می‌گوید:<blockquote>«هدف و انگیزه شهید رئیس‌علی دلواری انگیزه‌ای مذهبی و مکتبی بوده و هر انسان پایبند به مذهب و مکتب اعتقادی خود، دارای هدفی است که ریشه آن در فطرت ذات وجودی او تبیین شده و به فرمایش رسول اکرم (ص) که می‌فرماید ''حب الوطن من الایمان،'' یعنی دوست داشتن وطن از نشانه‌های ایمان است و هر انسان آزاده و صاحب عقل و بصیرت با چنین هدفی زندگی می‌کند و اگر با چنین اعتقاداتی جان خود را نثار کند به هدف اصلی یعنی ایمان و اخلاق و عمل صالح دست پیدا کرده و به سعادت دنیا و آخرت رسیده و با ایمان و تقوای الهی خود را بیمه کرده که هدف از خلقت خداوند نیز همین است. انسان در این راه پر خطر اول بر خدای خود توکل می‌کند و در مرحله نخست خدا را پشتیبان و حامی خود قرار می‌دهد و بعد با انسان‌هایی که چون او فکر و ذکرشان با این اعتقادات خو گرفته است جان خود را در طبق اخلاص می‌گذارند. شهید رئیس‌علی نیز از روحانیت آن روز چون شیخ محمد حسین برازجانی و دیگر علماء زمان خود که از بردن نام آن‌ها به علت اطاله کلام بسنده می‌کنم، و دیگر هم‌رزمان شجاع، نترس و بی باک خود چون خالوحسین و سایر مبارزین و متدینین دشتی، دشتستان و تنگستان که در حمایت، غیرت و مردانگی و وحدت و یک‌پارچه نقش اساسی و بنیادی داشته و دارند، این نهضت را به پیروزی رساندند؛ و این قیام جنوب هم‌چون قیام خونین سرور و سالار شهیدان حسین‌بن علی (ع) تا پایان روزگار بر تارک تاریخ، خصوصاً تاریخ ایران می‌درخشد.»<ref name=":3" /></blockquote>

سرانجام مبارزین تنگستانی و دشتی، با فرماندهی رئیس‌علی دلواری به نیروهای انگلیس در بوشهر تهاجم کردند. رئیس‌علی در شبیخون‌های شبانه، ضربات و تلفات مؤثری بر قوای انگلیس وارد آورد. رئیس‌علی دلواری در یکی از این یورش‌ها دو نفر از افسران بلندپایه انگلیسی به همراه چند سرباز هندی را به هلاکت رساند.<ref name=":3" />  

پس از اشغال بوشهر در رمضان سال ۱۲۹۴، قوای انگلیس قصد تصرف دلوار را کردند. پیش از آن، چند بار نیروهای انگلیسی به دلوار حمله کرده و هر بار طعم تلخ شکست را چشیده بودند. رئیس‌علی دلواری همراه با یاران مبارز خود، علیه اشغال‌گران وارد نبرد شده و نیروهای متجاوز را که نزدیک به ۵ هزار نفر بودند، تار و مار کردند. قیام مردم تنگستان روی هم ۷ سال به طول کشید و در این مدت، دلیران تنگستان، دو هدف عمده را دنبال می‌کردند: نخست، پاسداری از بوشه، دشتستان و تنگستان به‌عنوان منطقه سکونت خود؛ و دوم، جلوگیری از نفوذ نیروهای بی‌گانه به درون سرزمین ایران و دفاع از استقلال وطن.<ref name=":0" />  

در قیام تاریخی رئیس‌علی دلاواری حضور جوانان و زنان دلواری و حتی سایر نقاط در آن شرایط سخت و حساس نقش بسیار سرنوشت‌سازی داشته‌اند؛ و برای انتقال خانواده‌های خود به پشت کوه‌های ''کلات بوجیر'' که از تیرس دشمنان و اجانب مصون باشند تا مورد اصابت توپ‌های دوربُرد قرار نگیرند، هم‌کاری‌های فراوان کردند؛ و حتی برخی از آن شیرزنان با افسران و سربازان انگلیسی درگیر می‌شدند و آن‌ها را از دلوار بیرون می‌کردند.<ref name=":3" />

در این بین، زنان شیر دل لَرده‌ای که در ۲ روز پیش در رسانیدن اسلحه و فشنگ و آب و آذوقه به رئیس‌علی و یارانش نقش مهمی بازی کرده و دوش به دوش مردان مقابله و مقاومت می کردند؛ در روز سوم نیز موقعی‌که هنوز هوا تاریک بود، اسلحه به‌دست، خود را بر فراز ''راه بلوط'' و ''راه آسِنگ'' رسانده و در کنار مردان مبارز موضع گرفتند. این شیرزنان، به ویژه ''فاطمه‌آقا'' و ''خیرنسا'' دو همسر دلواری، همدوش با مردان خود به نبرد پرداختند.<ref>[http://www.boushehr24.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-6/9917-%D9%88%D9%82%D8%AA%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B4%D8%AA%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%84%DB%8C%D8%B3%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D8%B1%D8%A وقتی زنان دشتستانی انگلیسی‌ها را زمین‌گیر کردند - سایت بوشهر۲۴]</ref>  

«رئیس‌علی دلواری همراه دوستش خالوحسین دشتی، در اوایل ماه رمضان ۱۲۹۴ ه‍. ش، در عمارت حاج سید محمدرضا کازرونی، پس از مشاوره و مذاکراتی با وی آمادگی خود را برای دفاع از بوشهر و جلوگیری از پیشروی قوای انگلیس اعلام می‌کند. رئیس‌علی پس از اظهار تشکر، درخواست قرآن مجید می‌کند؛ و هنگامی که قرآن را می‌آورند، بلند می‌شود و تعظیم می‌کند و با احترام آن را روی میز جلو خود قرار می‌دهد؛ آن گاه رو به حاضرین کرده و می‌گوید:<blockquote>«ای کلام‌الله گفتار مرا شاهد باش. من به تو سوگند یاد می‌کنم که اگر انگلیسی‌ها بخواهند بوشهر را تصرف کنند و به خاک وطن من تجاوز نمایند، در مقام مدافعه برآیم و تا آخرین قطره خون من برزمین نریخته است، دست از جنگ و ستیز با آنان نکشم و اگر غیر از این رفتار کنم، در شمار منکرین و کافرین به تو باشم و خدا و رسول از من بیزار شوند.»<ref name=":2" /> </blockquote>

تا این‌که در گیرو دار طرح حمله و آزادسازی بوشهر در دوازدهم شهریور ۱۲۹۴، هنگامی که رئیس‌علی در محلی به نام '' تنگگ صفر'' قصد شبیخون به قوای انگلیس را داشت؛ و در جریان آن، به هنگام وضو گرفتن از پشت مورد هدف گلوله یکی از هم‌راهان خائنش قرار گرفت و در دم جان باخت. رئیس‌علی دلواری هنگام شهادت حدود ۳۴ سال داشت؛ و تنها یک کودک خردسال به نام بهادر از او بر جا مانده بود که اکنون نوه‌ی او به نام ''گل‌اندام'' در قید حیات است.

خبر شهادت رئیس‌علی به سرعت در بین مردم جنوب پخش شد؛ و مجالس ترحیم زیادی برای او برپا کردند. در شیراز هزاران نفر در مسجد وکیل برای ادای احترام به او حاضر شدند. پیکر رئیس‌علی پس از آن‌که چند ماه در محلی به نام ''کله‌بند'' نگه‌داری شد، بنابر وصیت او به قبرستان وادی‌السلام در نجف اشرف منتقل گردید.<ref name=":4" />  

چند روز پس از قتل رئیس‌علی دلواری، ''نیل استروم،'' افسر سوئدی ژاندارمری که قبایل منطقه جنوب را علیه انگلیسی‌ها تحریک می‌کرد، در دفتر خاطرات خود این‌طور نوشته است: <blockquote>«هنگام ترک روستا، جوانی دست تکان داد و صدایمان زد. او بلند فریاد زد می‌خواهم رئیس‌علی بشوم. بغض گلویم را گرفت. خداحافظی کردیم و از آن‌جا رفتیم.»<ref name=":4" /> </blockquote>آرامگاه رئیس علی دلواری در قبرستان وادی السلام در نجف اشرف و در شهری است که پیکر پاک امیرمومنان علی (ع) در آن آرمیده است.<ref name=":3" />

عکس واقعی رئیس‌علی دلواری از آرشیو سیاسی شهرداری شهر ''زالتسگیتر'' با مدیریت ''کلائودیا بولر'' در ایالت ''نیدرزاکسن'' آلمان به‌دست آمده است.  

این تصویری واقعی از رئیس‌علی دلواری است که با استناد به مقدمه کتاب ''ویلهلم واسموس،'' نوشته‌ی ''هندریک گروو تروپ''، ترجمه فاطمه ترکمان و حمید میرزاآقا، کشف و در آرشیو سیاسی شهر ''زالتسگیتر'' آلمان به عنوان ماترک شخصی او نگهداری می‌شد. هم‌اکنون این عکس در بنیاد ایران‌شناسی شعبه‌ی بوشهر نگهداری می‌شود.  

عکس واقعی رئیس‌علی توسط فردی به نام ''واسموس'' گرفته شده و با شرحی در پشت عکس نوشته است: <blockquote>«تنگسیر (تنگستانی)، فرمانده شورای نظامی رئیس‌علی (نشسته نزدیک درب) فرمانروای منطقه تنگستان در منزل خودش.»<ref>[http://www.sarzaminjavid.com/Rais-Ali-Delvari زندگینامه شهید رئیس‌علی دلواری - سایت سرزمین جاوید]</ref></blockquote>

خانه‌ی رئیس‌علی دلواری، در جنوب شرقی شهر دلوار در استان بوشهر قرار دارد.  

این خانه که از آثار اواخر دوره‌ی قاجاریه است، توسط بازماندگان رئیس‌علی دلواری به سازمان میراث فرهنگی هدیه شده است.

خانه رئیس‌علی دلواری که به همت دوستداران او، تبدیل موزه‌ای شده است،  

امروز یکی از جاذبه‌های گردش‌گری دلوار و کُل استان بوشهر است.  

در این موزه، اشیاء و نمادهایی که تداعی‌کننده‌ی زندگی و دلاوری‌های رئیس‌علی و یارانش به نمایش گذاشته شده‌است،  

شیشه‌های مشبک پنجره‌ها، فضای درون موزه را دیدنی و مناسب برای عکاسی نیز نموده است.  

حیاط موزه درختان نخل زیبایی دارد. در میدان مقابل موزه، تندیس رئیس‌علی دلواری نصب شده‌است.  

موزه در اختیار سازمان میراث فرهنگی استان بوشهر است.