پراگماتیسم: تفاوت میان نسخه‌ها

متفكران معروف این مكتب عبارتند از: چارلز سندرز پیرس، ویلیام جیمز و جان دیویی. اساس جهان بینی پراگماتیسم بر تجربه به مفهوم وسیع آن یعنی ادراك، احساس، تفكر، قضاوت، مقایسه، توصیف، سیر عقلانی و توجه به ارتباط امور با یكدیگر گذاشته شده است. محور اندیشه‌ي مكتب پراگماتیسم، مفید بودن و عملی بودن محتواي اندیشه آدمی است. ارزش حقیقت، در گرو فایده عملی آن است. فلسفه‌ی اصالت عمل خاستگاه فرهنگ آمریكایی است.  

چارلز سندرز پیرس (۱۸۳۹-۱۹۱۲) فرزند دوم بنجامین پیرس، استاد ریاضیات و نجوم دانشگاه هاروارد و یكی از ریاضی دانان برجسته آمریكا در سال ۱۸۳۹ در كمبریج ماساچوست به دنیا آمد. در دهه‌ی ۱۸۶۰، گاه به تدریس منطق و فلسفه می‌پرداخت؛ پیرس در ۱۸۷۱ انجمن ما بعد الطبیعه را بنیان نهاد، جایی كه پراگماتیسم پا گرفت. او ابتدا فیزیك خواند و خیلي دیر به فلسفه علاقه‌مند شد. هر چند از وي اثری به جاي نمانده، اما مجموعه مقالات وی در هشت مجلد پس از مرگش گردآوری شده است.  مؤسس مکتب پراگماتیسم در آمریكا چارلز ساندرس پیرس است. او در طول زندگی شهرتی پیدا نكرد، ویلیام جیمز و دیوئی خود را مرهون پیرس می‌دانستند. ایده‌ی اصلی این مکتب به وسیلة پیرس ارائه شد، و آن این گزاره بود که آزمون نهایی هرمفهوم یا فرایندی، سودمندی آن درعمل است. چون عمل مبناست و فایده‌ی هر فکر و اندیشه‌ای درعمل موجب اصالت و ارزش آن خواهدبود.

ویلیام جیمز، فیلسوف و روانشناس آمریکایی نیز مکتب اصالت عمل را چنین معرفی می کند: «پراگماتیسم نظر یا گرایشی آشنا را در فلسفه نشان می­دهد و این همان گرایش تجربی است. پراگماتیسم از جنبه ی تجربه ای از عدم کفایت، از راه­حل­های لفظی، از معرفت­های بد قبل از تجربه، از اصول ثابت، از نظام­های مسدود و از اموری که به عنوان مطلق و اصلی تلقی شده اند، روی گردان است. پراگماتیست به جنبه­ی حسی، حقایق خارجی، عمل و قدرت توجه دارد. خلاصه پراگماتیسم به باز بودن امکانات طبیعت معتقد است و با عقاید جزمی، تصنعی و نهایی خواندن حقیقت مخالف است. این مکتب نه مبتنی بر اصولی خاص است و نه از عقاید جزمی تشکیل شده، بلکه روشی است که فکر ما را به جریان می­اندازد». او حتی وجود خدا را از آنجا كه سبب می‌شود افراد امور دردناک را موقتی و جزيی تلقی كرده و تزلزل و جدايی را مطلق و نهایی فرض نکنند و نیز باعث آرامش رواني فرد می شود، يعني از لحاظ مفید بودن عملی، قابل توجیه مي داند. در مجموع، از نظر جیمز فکر درست آن است که به موفقیت ما در زندگی منجر شود. آدمی باید به طور مداوم مفاهیم خود را از حیث این که چه تاثیری در هدایت او در دوران زندگیش دارد، بیازماید و اصلاح کند.

جان دیویی (John Dewey) (زاده ۲۰ اکتبر ۱۸۵۹ -درگذشته ۱ ژوئن ۱۹۵۲) فیلسوف و مربی بزرگ آمریكایی، در شهر برلینگتون در ورمانت آمریکا به دنیا آمد. او بیست سال ابتدایی زندگی‌اش را در روستا گذراند و تحصیلات مقدماتی خود را در همان‌جا به پایان برد. دیویی در کنار تحصیل در رشته فلسفه به شغل آموزگاری در مدرسه نیز مشغول بود. دیویی كه فوق‌العاده كمرو و كم حرف بود، در آغاز جوانی و دوره دبیرستان و سالهای نخست دانشگاه، هوشمندی و استعداد قوی از خود نشان نداد، به گونه‌ای كه هنگام تحصیل در دبیرستان، چنان در حد متوسط می‌نمود، كه احتمال داده نمی‌شد بتواند برای تحصیلات عالی وارد دانشگاه شود، به هر حال به دانشگاه راه یافت، سالهای آخر تحصیل در دانشگاه، نقطه عطفی در افكار وی بود و آغاز فعالیت‌های فکری و فلسفی او از اینجا بود. وي از شارحان و مفسران بزرگ پراگماتیسم یا فلسفه اصالت عمل آمریكایی است و تالیفات متنوعی در موضوعات مختلف دارد . دیویی در تفكر و فلسفه آمریكایی و نیز در تحولات مهم آموزش و پرورش در قرن بیستم، داراي نقش برجسته‌ای بوده است و بسیاری از كتابهای وی به زبانهای مختلف ترجمه و چاپ شده است. دیویی در سال ۱۹۰۲ بعد از ۹۳ سال عمر طولانی درآمریكا دیده از جهان فرو بست. تالیفات مهم وی عبارتند از: دموکراسی و تعلیم و تربیت، تجربه و تعلیم و تربیت، مدرسه و اجتماع،‌ هنر تعلیم و تربیت، چگونه فکر می‌کنیم، اصول اخلاقی در تعلیم و تربیت، هنر به منزله تجربه، زیبایی‌شناسی زندگی روزمره و «منطق، تئوری تحقیق»  

<blockquote>عمیق‌ترین انگیزه در نهادِ آدمی، میلِ مهم بودن است.</blockquote><blockquote>«دموکراسی ارزشی است که کلیه ارزش های دیگر را مشروعیت می دهد.»</blockquote><blockquote>پراگماتیسم (عملگرایی) به عنوان همتای فلسفی دموکراسی همه جا حاضر است زیرا دموکراسی مذهب یک پراگماتیست است..</blockquote><blockquote>زندگی خوب همانند کوهنوردی و رفتن از یک رشته کوه به رشته کوه دیگر است، و هنگامی که دیگر هیچ رشته کوهی باقی نماند، زمان مردن است.</blockquote><blockquote>شکست آموزنده است. آدمی که خوب فکر کند، هم از شکست هایش می آموزد و هم از کامیابی هایش. جهل محض هم سودمند است چرا که می تواند با تواضع، کنجکاوی و فکر باز همراه شود، در حالی که با تکرار تکیه کلام ها و حرف های همیشگی و حکمهای آشنا انسان دستخوش غرور می شود و ذهنش در مقابل اندیشه های جدید مقاومت می کند.</blockquote><blockquote>اگر ما امروز را مانند دیروز تدریس کنیم فردای کودکان خود را به غارت می بریم.</blockquote><blockquote>اگر هنرمند در اثر خود چشم‌انداز نو نیافریند، کار گِل کرده و انگاره‌های کهنه را که در ذهنش حک شده‌اند، تکرار کرده‌است.</blockquote>