۱٬۰۵۹
ویرایش
دکتر حشمت طالقانی: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۵۲: | خط ۵۲: | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
'''دکتر حشمت طالقانی،''' با نام اصلی میرزا ابراهیم‌خان حشمت‌الاطباء، زاده‌ی ۱۲۶۴ شمسی محل تولد روستای شهراسر طالقان و درگذشته‌ی ۲۱ اردیبهشت ۱۲۹۸، از مبارزان بزرگ نهضت جنگل، به رهبری میرزا کوچک‌خان جنگلی است. در ۱۸ سالگی همزمان با اوجگیری مبارزات مشروطه‌خواهان به تهران آمد و در مدرسه‌ی آلیانس ثبت نام کرد. دکتر حشمت به سرعت با افکار سیاسی آشنا شد. پس از آن در مدرسه‌ی دارالفنون به تحصیل طب پرداخت و با دایر شدن مدرسه‌ی سیاسی توسط مشیرالدوله به آنجا راه‌یافت و دروس خود را با موفقیت گذراند. همزمان با فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان با میرزا کوچک‌خان آشنا شد. در جریان سرکوب شورش شاهسون‌ها علیه مشروطه به عنوان پزشک ارتش در این ماموریت شرکت داشت و با اصول جنگ‌های چریکی آشنا شد. با همین تجربیات در قیام جنگل نظام ملی را در لاهیجان برپا نمود و خود سرپرستی آن را بعهده گرفت. پس از حمله روس‌ها در سال ۱۲۸۶ شمسی به شهرهای بندرانزلی و رشت و اعدام سه تن از افراد | '''دکتر حشمت طالقانی،''' با نام اصلی میرزا ابراهیم‌خان حشمت‌الاطباء، زاده‌ی ۱۲۶۴ شمسی محل تولد روستای شهراسر طالقان و درگذشته‌ی ۲۱ اردیبهشت ۱۲۹۸، از مبارزان بزرگ نهضت جنگل، به رهبری میرزا کوچک‌خان جنگلی است. در ۱۸ سالگی همزمان با اوجگیری مبارزات مشروطه‌خواهان به تهران آمد و در مدرسه‌ی آلیانس ثبت نام کرد. دکتر حشمت به سرعت با افکار سیاسی آشنا شد. پس از آن در مدرسه‌ی دارالفنون به تحصیل طب پرداخت و با دایر شدن مدرسه‌ی سیاسی توسط مشیرالدوله به آنجا راه‌یافت و دروس خود را با موفقیت گذراند. همزمان با فتح تهران توسط مشروطه‌خواهان با میرزا کوچک‌خان آشنا شد. در جریان سرکوب شورش شاهسون‌ها علیه مشروطه به عنوان پزشک ارتش در این ماموریت شرکت داشت و با اصول جنگ‌های چریکی آشنا شد. با همین تجربیات در قیام جنگل نظام ملی را در لاهیجان برپا نمود و خود سرپرستی آن را بعهده گرفت. پس از حمله روس‌ها در سال ۱۲۸۶ شمسی به شهرهای بندرانزلی و رشت و اعدام سه تن از افراد بی‌گناه شهر، دکتر حشمت که خود عضو جمعیت اتحاد اسلام بود به مقابله با روس‌ها پرداخت. این جمعیت تیم‌هایی را به همین منظور سازماندهی و اعزام کرد. از جمله دکتر حشمت را به همراه تیمی به لاهیجان اعزام کرد. دکتر حشمت در لاهیجان با میرزاکوچک‌خان ملاقاتی داشت و در این ملاقات استقرار در جنگل را به عنوان مرکز عملیات پذیرفت. پس از نبردهای فراوان به همراه میرزا کوچک‌خان جنگلی در سال ۱۲۹۸ شمسی در جریان عقب‌نشینی نیروهای میرزا در دشت کجور با وعده قوای دولتی و امضای قرآن به نیروهای دولتی تسلیم شد اما نیروهای حکومتی به وعده خود عمل نکرده و در روز ۲۱ اردیبهشت ۱۲۹۸ او و همراهانش را در رشت به دار آویختند. | ||
== گاهشمار زندگی دکتر حشمت == | == گاهشمار زندگی دکتر حشمت == | ||
| خط ۶۴: | خط ۶۴: | ||
دکتر حشمت، ابتدا در روستای «اوانک» نزد «شیخ عبد الحسین اوانکی» به خواندن و نوشتن پرداخت. سپس در سن ۱۸ سالگی توسط پدرش برای تحصیل به تهران فرستاده شد و همزمان با اوجگیری مبارزات مشروطه‌خواهان نامش را در مدرسه‌ی " آلیانس فرانسه" نوشت. این شزایط در رشد سیاسی و آگاهی‌های دکتر حشمت تاثیر بسزایی داشت. | دکتر حشمت، ابتدا در روستای «اوانک» نزد «شیخ عبد الحسین اوانکی» به خواندن و نوشتن پرداخت. سپس در سن ۱۸ سالگی توسط پدرش برای تحصیل به تهران فرستاده شد و همزمان با اوجگیری مبارزات مشروطه‌خواهان نامش را در مدرسه‌ی " آلیانس فرانسه" نوشت. این شزایط در رشد سیاسی و آگاهی‌های دکتر حشمت تاثیر بسزایی داشت. | ||
او همزمان با تحصیل طب در مدرسه‌ی دارالفنون، با دایر شدن مدرسه سیاسی از سوی" مشیرالدوله" به این مدرسه هم رفت | او همزمان با تحصیل طب در مدرسه‌ی دارالفنون، با دایر شدن مدرسه سیاسی از سوی" مشیرالدوله" به این مدرسه هم رفت و دروس آنرا با موفقیت به پایان رساند. | ||
در ۲۳ سالگی دکتر | در ۲۳ سالگی دکتر حشمت، تهران توسط مشروطه‌خواهان فتح شد و در همین موقع او با میرزا کوچک‌خان آشنا شد. | ||
درسال ۱۲۸۷ شمسی | درسال ۱۲۸۷ شمسی شاهسون‌ها در اردبیل علیه دولت مشروطه طغیان کردند و" ابراهیم" که اینک طبیب شده بود، به عنوان پزشک ارتش برای سرکوبی طغیان شاهسون‌ها اولین ماموریت و سفر جنگی خود را آغاز نمود. تجربیاتی که او در این سفر چه ازنظر پزشکی وچه ازنظر نظامی کسب کرده بود، سبب شد به اصول جنگ های چریکی آشنا شود . به همین جهت درجریان نهضت جنگل " نظام ملی " را در لاهیجان دایر کرد و خود سرپرستی آنرا به عهده داشت. دکتر حشمت طی ۸ سال اقامتش در تهران با زبان فرانسه آشنا شد و اغلب به مطالعه‌ی کتب مختلف فرانسه اشتغال داشت و قسمتی از کتابخانه‌ی کوچکش در لاهیجان به آن کتابها اختصاص داشت. | ||
== میرزا کوچک‌خان و دکتر حشمت == | == میرزا کوچک‌خان و دکتر حشمت == | ||
در سال ۱۲۸۶ شمسی روس‌ها از طریق آستارا وارد خاک ایران شدند و به شهرهای بندرانزلی و رشت حمله کردند در بندر انزلی سه نفر از از افراد معروف شهر را اعدام کردند و در رشت نیز به همین ترتیب ۴ نفر را اعدام و در گوری دسته‌جمعی در بیمارستان پورسینا دفن کردند. | در سال ۱۲۸۶ شمسی روس‌ها از طریق آستارا وارد خاک ایران شدند و به شهرهای بندرانزلی و رشت حمله کردند در بندر انزلی سه نفر از از افراد معروف شهر را اعدام کردند و در رشت نیز به همین ترتیب ۴ نفر را اعدام و در گوری دسته‌جمعی در بیمارستان پورسینا دفن کردند. | ||
جمعیت اتحاد اسلام که دکتر حشمت از اعضای فعال آن بود، به مبارزه با روس ها پرداخت وگروه‌های مختلفی را به اطراف گیلان اعزام کرد، از جمله گروهی به سرپرستی " جواد‌خان گلیجانی" و " دکتر حشمت" به رانکوه و لاهیجان اعزام شدند که جواد خان گلیجانی در راه بیمار شد و به تهران برگشت و در آنجا درگذشت و دکتر حشمت تنها به لاهیجان رفت. | جمعیت اتحاد اسلام که دکتر حشمت از اعضای فعال آن بود، به مبارزه با روس ها پرداخت وگروه‌های مختلفی را به اطراف گیلان اعزام کرد، از جمله گروهی به سرپرستی "جواد‌خان گلیجانی" و "دکتر حشمت" به رانکوه و لاهیجان اعزام شدند که جواد خان گلیجانی در راه بیمار شد و به تهران برگشت و در آنجا درگذشت و دکتر حشمت تنها به لاهیجان رفت. | ||
در لاهیجان، نامهای از طرف | در لاهیجان، نامهای از طرف موید الدیوان، داماد میرزا محمدخان صالحی لاهیجانی، به دست او رسید که در آن نوشته بود: " حضرت دکتر را قربان! آقای میرزا کوچک‌خان که از رفقای تهران شما می‌باشند به زحمتی از راه " کجیر و تنکابن " به رودسر آمده، اخوی وکیل التجار، ایشان را به زحمت به لاهیجان رساندند و در منزل بنده است. | ||
دکترحشمت پس از این نامه به منزل | دکترحشمت پس از این نامه به منزل موید الدیوان رفت و با میرزا کوچک‌خان ملاقات کرد. درهمین جلسه پیشنهاد میرزا کوچک‌خان درباره‌ی انتخاب جنگل‌های گیلان برای استقرار مرکز عملیات جنگلی‌ها به تصویب رسید و دکتر حشمت با دو تن از دوستانش به نامهای سید محمدخان و شیخ عبدالاسلام (عرب) و میرزا کوچک‌خان شبانه ازلاهیجان به رشت حرکت کردند و به منزل میرزا احمد خان مدنی رفتند. | ||
در نخستین جلسه محرمانه که در شهریور ۱۲۹۳ شمسی | در نخستین جلسه محرمانه که در شهریور ۱۲۹۳ شمسی در قلمستان رشت تشکیل شد، جنگل‌های تولم، به عنوان مرکز عملیات پارتیزانی انتخاب شد. | ||
اعضای هسته‌ی مرکزی اتحاد اسلام این افراد بودند از: میرزا کوچک‌خان، میرزا احمد مدنی، دکتر حشمت، | اعضای هسته‌ی مرکزی اتحاد اسلام این افراد بودند از: میرزا کوچک‌خان، میرزا احمد مدنی، دکتر حشمت، میرزاشفیع‌رضا سرابی، سید عبدالکریم، میرزا نحمی اسحق‌زاده، میرزا ابوالقاسم. | ||
و برنامه و هدفشان را به این صورت اعلام کردند: | و برنامه و هدفشان را به این صورت اعلام کردند: | ||
| خط ۸۷: | خط ۸۷: | ||
اخراج نیروهای بیگانه از کشور، برقراری امنیت و رفع بی‌عدالتی، مبارزه با خودکامگی و استبداد | اخراج نیروهای بیگانه از کشور، برقراری امنیت و رفع بی‌عدالتی، مبارزه با خودکامگی و استبداد | ||
دکترحشمت پس از جمع شدن نیروهای جنگلی درناحیه‌ی تولمات، گروه بسیار کوچکی به نام گروه مرگ، تشکیل داد واین گروه فعالیت‌های فراوان و موثری درساخت نارنجک‌های دستی و وسایل انفجاری داشت. ریاست شورای نظامی جنگل در گوراب زرمیخ، با میرزا کوچک‌خان و در لاهیجان با دکتر حشمت بود. نهضت جنگل تنها با قزاقان وایادی دولتی دست به گریبان نبود، بلکه قوای انگلستان هم در سرکوب جنگلی‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای داشت. | دکترحشمت پس از جمع شدن نیروهای جنگلی درناحیه‌ی تولمات، گروه بسیار کوچکی به نام گروه مرگ، تشکیل داد واین گروه فعالیت‌های فراوان و موثری درساخت نارنجک‌های دستی و وسایل انفجاری داشت. ریاست شورای نظامی جنگل در گوراب زرمیخ، با میرزا کوچک‌خان و در لاهیجان با دکتر حشمت بود. نهضت جنگل تنها با قزاقان وایادی دولتی دست به گریبان نبود، بلکه قوای انگلستان هم در سرکوب جنگلی‌ها نقش تعیین‌کننده‌ای داشت. همان زمان که جنگلی‌ها در غرب گیلان، با قوای انگلیس درگیر بودند، در شرق گیلان امیر اسعد تنکابنی به قصد تصرف لاهیجان به حرکت درآمده بود که با شهامت و هوشیاری دکتر حشمت، شکست سختی خورد و متواری شد.<ref>کتاب جنبش جنگل و میرزا کوچک‌خان به کوشش سید محمدتقی میر‌ابوالقاسمی صفحه ۵۹ و ۶۰</ref> | ||
=== فعالیت‌های اجتماعی دکتر حشمت === | === فعالیت‌های اجتماعی دکتر حشمت === | ||
دکتر حشمت با همه‌ی گرفتاری‌هایی که ازنظر وضعیت جنگل و سرکوب دشمنان داشت، معهذا همیشه در اندیشه ی خدمت به مردم منطقه | دکتر حشمت با همه‌ی گرفتاری‌هایی که ازنظر وضعیت جنگل و سرکوب دشمنان داشت، معهذا همیشه در اندیشه ی خدمت به مردم منطقه و رشد فرهنگ مردم بود و در تماس با روشنفکران و آزادیخواهان رانکوه (لنگرود- رودسر) وهم زمان با دایر کردن " نظام ملی " درلاهیجان، از آنان برای گسترش فرهنگ و آبادانی منطقه و نیز ایجاد راههای ارتباطی و کمک به تهیدستان و توجه به آسایش دهقانان، یاری می‌طلبید. | ||
جاده لاهیجان به سیاهکل توسط دکتر حشمت احداث شد پس از آن از ده کیلومتری غرب سیاهکل تا دریای خزر کانالی ۴۰ کیلومتری در ۶ ماه با بکارگیری ۵۰۰۰ کارگر تاسیس کرد تا آب مزارع کشاورزی روستائیان تامین شود. | جاده لاهیجان به سیاهکل توسط دکتر حشمت احداث شد پس از آن از ده کیلومتری غرب سیاهکل تا دریای خزر کانالی ۴۰ کیلومتری در ۶ ماه با بکارگیری ۵۰۰۰ کارگر تاسیس کرد تا آب مزارع کشاورزی روستائیان تامین شود. | ||
| خط ۱۰۰: | خط ۱۰۰: | ||
== آخرین نبرد و شهادت == | == آخرین نبرد و شهادت == | ||
پس از لشکرکشی قوای حکومتی به فرماندهی ژنرال استاروسلسکی و دیگر قزاقان برای سرکوب قیام جنگل، حمله‌ی قوای دولتی به فرماندهی ایوب‌خان میر‌پنج از یک سو و یورش هواپیماهای انگلیسی از سوی دگیر و بمباران مواضع جنگلی‌ها، میرزا کوچک‌خان ناچار شد به همراه ۹۴۳ نفر از مبارزان جنگل به سوی شرق گیلان ولاهیجان حرکت کند. مشقات و مشکلات این عقب‌نشینی بسیار دلخراش | پس از لشکرکشی قوای حکومتی به فرماندهی ژنرال استاروسلسکی و دیگر قزاقان برای سرکوب قیام جنگل، حمله‌ی قوای دولتی به فرماندهی ایوب‌خان میر‌پنج از یک سو و یورش هواپیماهای انگلیسی از سوی دگیر و بمباران مواضع جنگلی‌ها، میرزا کوچک‌خان ناچار شد به همراه ۹۴۳ نفر از مبارزان جنگل به سوی شرق گیلان ولاهیجان حرکت کند. مشقات و مشکلات این عقب‌نشینی بسیار دلخراش و ناراحت‌کننده است. میرزا کوچک‌خان در طول این سفر گاهگاهی برای دلداری و قوت قلب بخشیدن به همراهانش این شعر را می‌خواند: رسم عاشق نیست با یک دل، دو دلبر داشتن - یا زجانان یا زجان، بایست دل برداشتن. وقتی همراهان میرزا به لاهیجان رسیدند در آنجا دکتر حشمت با نفرات خود به آنان پیوست که تعداد شان به ۱۴۳۲ نفر رسید. روزاول ماه شعبان ۱۲۹۷ شمسی به دشت وسیع کجور واقع در ۳۱ کیلومتری جنوب تنکابن رسیدند. اوضاع سخت و پیچیده شد، بر مبنای وعده و وعید نیروی قزاق که افرادی که جنگ را ترک می‌کنند به سلامت به محل زندگی خود اعزام می‌شوند و امضای آن پشت قرآن، دکتر حشمت تصمیم می‌گیرد تسلیم قوای دولتی شود، میرزا کوچک‌خان با این تصمیم او مخالف بود. ميرزا تا خبر تسليم شدن دکتر حشمت را شنيد، بی‌اختيار گفت: انا لله و انا اليه راجعون<ref>کتاب جنبش جنگل و میرزا کوچک‌خان به کوشش سید محمدتقی میر‌ابوالقاسمی صفحه ۶۷</ref> | ||
پس از تسلیم دکتر حشمت و تعدادی از یارانش، قوای دولتی به بهانه‌ی اینکه رئیس کل قزاق ایران ( ژنرال استاروسلسکی) در رشت است، به آنها گفتند ما باید شما را به رشت بفرستیم تا به شما پروانه‌ی آزادی بدهند و به منازل خود بازگردید. روز ششم ماه شعبان پس از سه روز اقامت در خرم‌آباد تنکابن تعداد جنگلی‌ها به ۱۸۰ نفر رسید که همگی به سمت رشت هدایت شدند. تا لاهیجان رفتار قوای دولتی با آنان محترمانه بود اما در نزدیکی " دیوشل " دکترحشمت را از یارانش جدا کردند و با درشکه به لاهیجان بردند. تا لاهیجان، قوای دولتی در مکالمات خود تاکید بر«تسلیم» دکتر حشمت و یارانش داشتند. از لاهیجان به بعد واژه‌ی «تسلیم» به «دستگیری دکترحشمت و یارانش» تبدیل شد. دکتر حشمت اطمینان یافت که دیگر امیدی به نجات نیست و تمام وعده‌ها فریب بوده‌است.<ref>کتاب سردار جنگل ابراهیم فخرایی صفحه ۱۷۹ و ۱۸۰</ref> | پس از تسلیم دکتر حشمت و تعدادی از یارانش، قوای دولتی به بهانه‌ی اینکه رئیس کل قزاق ایران ( ژنرال استاروسلسکی) در رشت است، به آنها گفتند ما باید شما را به رشت بفرستیم تا به شما پروانه‌ی آزادی بدهند و به منازل خود بازگردید. روز ششم ماه شعبان پس از سه روز اقامت در خرم‌آباد تنکابن تعداد جنگلی‌ها به ۱۸۰ نفر رسید که همگی به سمت رشت هدایت شدند. تا لاهیجان رفتار قوای دولتی با آنان محترمانه بود اما در نزدیکی " دیوشل " دکترحشمت را از یارانش جدا کردند و با درشکه به لاهیجان بردند. تا لاهیجان، قوای دولتی در مکالمات خود تاکید بر«تسلیم» دکتر حشمت و یارانش داشتند. از لاهیجان به بعد واژه‌ی «تسلیم» به «دستگیری دکترحشمت و یارانش» تبدیل شد. دکتر حشمت اطمینان یافت که دیگر امیدی به نجات نیست و تمام وعده‌ها فریب بوده‌است.<ref>کتاب سردار جنگل ابراهیم فخرایی صفحه ۱۷۹ و ۱۸۰</ref> | ||
| خط ۱۳۴: | خط ۱۳۴: | ||
ابراهیم فخرایی که از یاران میرزا و نویسنده کتاب سردارجنگل، نوشته‌است: درباره مرحوم دکتر حشمت، زیاد کارنشده است وجامعه‌ی آزادیخواه حقش را به نحو احسن ادا نکرده است. وضع مظلومیتش به هنگام اعدام چنان بود که هر وقت به نوشته‌هایم نگاه می کنم، گریه‌ام می‌گیرد واکنون هم که این عبارات را می‌نویسم حال عادی نیستم. | ابراهیم فخرایی که از یاران میرزا و نویسنده کتاب سردارجنگل، نوشته‌است: درباره مرحوم دکتر حشمت، زیاد کارنشده است وجامعه‌ی آزادیخواه حقش را به نحو احسن ادا نکرده است. وضع مظلومیتش به هنگام اعدام چنان بود که هر وقت به نوشته‌هایم نگاه می کنم، گریه‌ام می‌گیرد واکنون هم که این عبارات را می‌نویسم حال عادی نیستم. | ||
بازهم گلی به جمال زارعین لاهیجان که به قراری که شنیده‌ام | بازهم گلی به جمال زارعین لاهیجان که به قراری که شنیده‌ام هر وقت محصول برنج شمال را که از آب حشمت رود مشروب می‌شود، برمی‌دارند، قسمتی از آنرا به نام خیرات وشادی روح احداث کننده‌ی "حشمت رود" برای مستضعفین و بینوایان اختصاص می‌دهند. | ||
بر سنگ مزار دکتر حشمت، نوشتند: «آرامگاه شهید راه حریت و استقلال ایران، مرحوم جنت مکان، خلد آشیان، دکتر حشمت جنگلی طالقانی نور‌الاصل، | بر سنگ مزار دکتر حشمت، نوشتند: «آرامگاه شهید راه حریت و استقلال ایران، مرحوم جنت مکان، خلد آشیان، دکتر حشمت جنگلی طالقانی نور‌الاصل، همقدم و رفیق میرزا کوچک‌خان جنگلی طاب ثراه. به تاریخ ۱۲۹۸٫ | ||
«هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق ثبت است بر جریده عالم دوام ما» | |||
== مرام‌نامه جنگل == | == مرام‌نامه جنگل == | ||
| خط ۲۱۹: | خط ۲۱۹: | ||
۲۸- برانداختن اصول بيکاری و مفتخواری به وسيله ايجاد موسسات و تشکيلاتی که توليد کار و شغل می‌نمايند | ۲۸- برانداختن اصول بيکاری و مفتخواری به وسيله ايجاد موسسات و تشکيلاتی که توليد کار و شغل می‌نمايند | ||
۲۹- ايجاد و تکثير کارخانجات با رعايت | ۲۹- ايجاد و تکثير کارخانجات با رعايت حفظ الصحه کارگران | ||
۳۰- تجديد ساعات کار در شبانه روز تنها به هشت ساعت - استراحت عمومی و اجباری در هفته يک‌روز | ۳۰- تجديد ساعات کار در شبانه روز تنها به هشت ساعت - استراحت عمومی و اجباری در هفته يک‌روز | ||
ماده نهم - | ماده نهم - حفظ الصحه: | ||
۳۱ - تاسيس دارالعجزه و مريض‌خانه‌های عمومی و مجانی | ۳۱ - تاسيس دارالعجزه و مريض‌خانه‌های عمومی و مجانی | ||
| خط ۲۳۱: | خط ۲۳۱: | ||
۳۳- انتشار قوانين صحی در بين عامه | ۳۳- انتشار قوانين صحی در بين عامه | ||
۳۴- جلوگيری از امراض مسريه و مسکرات-منع استعمال افيون و ساير مواد مخدره<ref>کتاب سردار جنگل ابراهیم فخرایی ص ۵۶</ref> | ۳۴- جلوگيری از امراض مسريه و مسکرات - منع استعمال افيون و ساير مواد مخدره<ref>کتاب سردار جنگل ابراهیم فخرایی ص ۵۶</ref> | ||
== منابع == | == منابع == | ||
<references /> | <references /> | ||