کاربر:Safa/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

'''انقلاب شوروی،''' یا انقلاب ۱۹۱۷ روسیه یکی از مهم‌ترین رویدادهای تاریخی قرن بیستم بود که به فروپاشی حکومت تزاری و تأسیس اتحاد جماهیر شوروی انجامید. این انقلاب شامل دو مرحله اصلی بود: انقلاب فوریه و انقلاب اکتبر.     

یکم - انقلاب فوریه که مطابق با مارس ۱۹۱۷ به تقویم میلادی است.     

انقلاب روسیه نقطه عطفی در تاریخ معاصر بود که نه تنها سرنوشت روسیه، بلکه مسیر سیاسی و اجتماعی جهان را تغییر داد.

[[پرونده:تزار.JPG|جایگزین=تزار.JPG|بندانگشتی|'''تزار نیکلای دوم''']]

در قرن نوزده روسیه از عقب‌مانده‌ترین کشورهای اروپایی و تحت کنترل پادشاهی مستبد که خود را «پدر کوچک مقدس» و کشورش را «روسیه مقدس» می‌نامید قرار داشت. کلیسای ارتدوکس همراه و ابزار سرکوب تزار بود. هر نوع شورش و اعتراضی به شدت سرکوب می‌شد و اصول «سرواژ» یا «ارباب - رعیت» بر اقتصاد حاکم بود و خون کشاورزان را فئودال‌ها می‌مکیدند. علاوه بر فساد و سرکوب قحطی ناشی از جنگی بی پایان در همان سال‌ها بین متحدین و متفقین وضعیت نابسامان اجتماعی را تشدید می‌کرد.

انقلاب ۱۹۱۷ روسیه در نتیجه یک سلسله عوامل سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ایدئولوژیک به وقوع پیوست. این عوامل زمینه‌های انقلاب را تشکیل می‌دهند و به مرور زمان شرایط را برای سقوط نظام تزاری و روی کار آمدن بلشویک‌ها فراهم کردند. این عوامل عبارت بودند از:

حکومت استبدادی تزار، روسیه تحت سلطنت تزارها یک حکومت استبدادی بود. تصمیمات سیاسی بدون مشورت با مردم یا نهادهای منتخب اتخاذ می‌شد. این موضوع نارضایتی عمومی را برانگیخت.

نیکلای دوم، آخرین تزار روسیه، فردی ضعیف و بی‌تصمیم بود. او نتوانست بحران‌های کشور را مدیریت کند و اقتدار سلطنت را حفظ کند. بلکه این بحران‌ها با اصرار در تداوم شرکت در جنگ جهانی اول منجر به خالی شدن خزانه‌ی کشور و فقر و بیچارگی روزافزون مردم شد.

علاوه بر سرکوب کمونیست‌ها، جریانات اصلاح‌طلب و سوسیال‌دموکرات‌ها و سوسیالیست‌های انقلابی، به شدت سرکوب می‌شدند، اما این سرکوب‌ها نارضایتی بیشتری ایجاد کرد.

فساد، بوروکراسی ناکارآمد، و عدم توانایی دولت در پاسخ به خواسته‌های مردم، اعتماد عمومی را از بین برد.

[[پرونده:کرنسکی.JPG|جایگزین=الکساندر کرنسکی نخست‌وزیر دولت موقت|بندانگشتی|'''الکساندر کرنسکی نخست‌وزیر دولت موقت''']]

حزب سوسیال دموکرات روسیه با هدف سرنگونی حکومت سرمایه‌داری تزار برنامه خود را در جند ماده اعلام کرد، مردم روسیه در سال ۱۹۰۵ قیامی را شکل دادند که به دست سربازان تزار به خون کشیده شد و قیام مسکو نیز سرکوب گردید. با جمع‌بندی نتایج قیام مسکو، لنین آثاری را منتشر کرد و خواهان ایجادی حزبی با عناصر حرفه‌ای برای پیش‌برد امر سرنگونی شد، در ادامه با اختلافاتی که در دیدگاه‌های رهبران این حزب بوجود آمد دو حزب منشویک و بلشویک از حزب سوسیال دموکرات زاده شد که رهبری بلشویک‌ها با ولادیمیر ایلیچ لنین بود.  

جلسه بلشویک‌ها پیش از حمله به کاخ زمستانی یکی از لحظات مهم انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ روسیه است. این جلسه به تصمیم‌گیری نهایی برای سرنگونی دولت موقت کرنسکی و آغاز انقلاب بلشویکی انجامید. در ادامه خلاصه‌ای از این جلسه و وقایع مرتبط ارائه می‌شود:

دولت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی پس از انقلاب فوریه ۱۹۱۷ درگیر بحران‌های سیاسی، اقتصادی و نظامی بود و نتوانست رضایت مردم را جلب کند.

در روزهای منتهی به اکتبر، وضعیت انقلابی به اوج خود رسید و لنین اصرار داشت که باید از فرصت استفاده کرد و قدرت را به دست شوراهای کارگری (سُوْیِت‌ها) سپرد.

این جلسه در پتروگراد (سن‌پترزبورگ کنونی) برگزار شد در این جلسه اعضای کمیته مرکزی حزب، از جمله لنین، تروتسکی، استالین و دیگر رهبران در آن حضور داشتند.

لئون تروتسکی که رئیس شورای پتروگراد بود، از طرح لنین حمایت کرد و برنامه‌ریزی نظامی دقیقی را برای تسخیر مراکز کلیدی شهر پیشنهاد کرد.

پس از بحث‌های طولانی، کمیته مرکزی بلشویک‌ها با اکثریت آرا تصمیم به شروع قیام مسلحانه گرفت. این تصمیم نقطه عطفی برای انقلاب اکتبر بود.

برنامه‌ریزی دقیق برای حمله به کاخ زمستانی، مقر دولت موقت، آغاز شد.

در شب ۲۵ اکتبر ۱۹۱۷ (۷ نوامبر به تقویم میلادی)، بلشویک‌ها حمله خود را آغاز کردند و کاخ زمستانی را تسخیر کردند.

این جلسه نشان‌دهنده تصمیم‌گیری بلشویک‌ها برای تبدیل وضعیت انقلابی به یک انقلاب عملی بود. تصمیم به قیام مسلحانه نه تنها منجر به سقوط دولت موقت و پیروزی انقلاب شد، بلکه ساختار سیاسی روسیه را برای همیشه تغییر داد و به تأسیس نخستین دولت سوسیالیستی جهان انجامید.<ref>[https://history-maps.com/fa/story/Russian-Revolution سایت history-maps مقاله انقلاب روسیه]</ref>

جنگ داخلی روسیه (۱۹۱۷–۱۹۲۳) یک نبرد خونین میان بلشویک‌ها و نیروهای ضدانقلاب بود که پس از پیروزی انقلاب اکتبر رخ داد. این جنگ تأثیر عمیقی بر شکل‌گیری اتحاد جماهیر شوروی و سرنوشت سیاسی روسیه داشت.  

[[پرونده:تروتسکی.JPG|جایگزین=تروتسکی.JPG|بندانگشتی|'''تروتسکی''']]

پس از پیروزی بلشویک‌ها در انقلاب اکتبر ۱۹۱۷ و سرنگونی دولت موقت، آنها حکومت شورایی را تأسیس کردند. این حکومت با چالش‌های جدی روبرو بود:

مخالفت طبقات اشراف، بورژوازی، و افسران ارتش تزاری. مقاومت دهقانانی که به سیاست‌های جمع‌گرایی اجباری زمین‌ها اعتراض داشتند. دخالت قدرت‌های خارجی (بریتانیا، فرانسه، ژاپن و ایالات متحده) که از ضدانقلاب حمایت کردند.

تحت رهبری تروتسکی و سازمان‌دهی شده توسط بلشویک‌ها با هدف حفظ قدرت شوروی و گسترش انقلاب سوسیالیستی.

متشکل از افسران تزاری سابق، محافظه‌کاران، لیبرال‌ها، و سوسیالیست‌های مخالف بلشویک‌ها با هدف سرنگونی بلشویک‌ها و احیای نظم قدیمی یا تشکیل حکومتی غیربلشویکی.

کشورهای متفقین که از ارتش سفید حمایت کردند تا از گسترش انقلاب بلشویکی به سایر کشورها جلوگیری کنند.

قرارداد برست-لیتوفسک با آلمان (مارس ۱۹۱۸) باعث اعتراضات داخلی و خارجی شد. ضدانقلابیون در مناطق مختلف، به‌ویژه در جنوب روسیه و سیبری، شورش کردند.

ارتش سرخ تأسیس شد و تروتسکی رهبری آن را بر عهده گرفت.

نیروهای خارجی به بنادر و مناطق استراتژیک حمله کردند. ارتش سفید، تحت فرماندهی رهبرانی مانند کولچاک، دنیکین و ورانگل، به مسکو و پتروگراد نزدیک شد.

[[پرونده:استالین.JPG|جایگزین=استالین.JPG|بندانگشتی|'''استالین''']]

سازمان‌دهی مؤثر تروتسکی و اتحاد طبقات کارگری باعث شکست ارتش سفید شد. شکست کولچاک در سیبری و دنیکین در جنوب، ارتش سفید را تضعیف کرد.

آخرین مقاومت‌ها در کریمه توسط ورانگل شکست خورد. بلشویک‌ها شورش‌های دهقانی (مانند شورش تامبوف) و شورش ملوانان کرونشتات را سرکوب کردند.

دلایل پیروزی بلشویک‌ها، یکم: رهبری قوی لنین و تروتسکی و استراتژی‌های نظامی و سیاسی مؤثربود. دوم: اتحاد و انسجام، ارتش سرخ به مراتب منسجم‌تر از نیروهای متفرق ارتش سفید بود. سوم: حمایت مردمی، وعده‌های بلشویک‌ها درباره زمین و برابری اجتماعی باعث جذب کارگران و دهقانان شد. چهارم: عدم هماهنگی ضدانقلاب، اختلافات ایدئولوژیک و عدم انسجام میان نیروهای ارتش سفید و حامیان خارجی آنها.

تثبیت قدرت بلشویک‌ها، اتحاد جماهیر شوروی در ۱۹۲۲ تأسیس شد.

افزایش نفرت طبقاتی، دشمنی میان طبقات اجتماعی تقویت شد و بسیاری از مخالفان به تبعید یا مرگ محکوم شدند.<ref>Oxford Academic - Bolshevik Consolidation of Power</ref>

جنگ داخلی روسیه دوره‌ای پرآشوب و خونین بود که تأثیرات عمیقی بر تاریخ شوروی و جهان داشت. بلشویک‌ها با موفقیت قدرت خود را حفظ کردند، اما بهای آن ویرانی و سرکوب گسترده بود که زمینه‌ساز استقرار یک دولت تک‌حزبی شد.<ref>Encyclopedia 1914-1918 Online</ref>

ولادیمیر ایلیچ لنین، رهبر انقلاب شوروی، پس از سرنگونی امپراتوری تزار در سال ۱۹۱۷ توانست دولتی جدید به مسئولیت خودش از سال ۱۹۲۲ تا ۱۹۲۴ تشکیل دهد. پس از انقلاب جنگ داخلی روسیه مانع از تشکیل چنین دولتی بود. با پیروزی ارتش سرخ بر سفیدها یا همان ضد انقلابیون دولت تازه تاسیس لنین قراردادی با اوکراین، بلاروس و کشورهای ماوراء قفقاز شامل: گرجستان، ارمنستان و آذربایجان امضا کرد تا زمینه‌ی تشکیل اتحاد جماهیر شوروی فراهم شود. از همین سال سلامت لنین رو به وخامت گذاشت، پزشکان گلوله‌ای را که از زمان سوء قصد در سال ۱۹۱۸ در گردنش بود، خارج کردند. در ۲۱ ژآنویه ۱۹۲۴ لنین بر اثر سکته‌ی مغزی درگذشت. لنین با آرزوی واگذاری قدرت سیاسی به کارگران و دهقانان این انقلاب را به سرانجام رساند اما نتایج متفاوتی جانشینان وی باقی گذاشتند.

ژوزف استالین یکی از اعضای کمیته‌ی مرکزی حزب بلشویک‌ها در سرنگونی تزار بود. تسلط او بر رهبری حزب از زمانی شروع شد که او دبیرکل کمیته‌ی مرکزی حزب کمونیست شد.

استالین در ۵ مارس ۱۹۵۳ بر اثر خونریزی مغزی درگذشت. مرگ او منجر به رقابت برای کسب قدرت در میان رهبران شوروی شد که نتیجه‌ی آن به دست گرفتن قدرت توسط دو فرد با خصوصیات متفاوت در آن سال شد.

اولین کسی که کنترل اتحاد جماهیر شوروی را به دست گرفت، وارث آشکار استالین، گئورگی مالنکوف بود. مالنکوف به تسهیل پاکسازی استالین در دهه ۱۹۳۰ کمک کرده بود. از میان همه رهبران شوروی، مالنکوف کسی است که کمترین زمان رهبری در اتحاد جماهیر شوروی را در دست داشت.

او تا سال ۱۹۵۵ سمت خود را به عنوان نخست وزیر حفظ کرد، زمانی که یکی از متحدان خروشچف این سمت را به دست گرفت. پس از آن، مالنکوف دیگر بازیگر اصلی در سیاست شوروی نبود. او در سال ۱۹۸۸ درگذشت.

خروشچف دبیر اول حزب کمونیست اتحاد جماهیر شوروی و در سال ۱۹۵۸ نخست وزیر آن شد. مشخصه حکومت او تلاش های او برای استالین زدایی و بهبود روابط بین المللی اتحاد جماهیر شوروی بود.

خروشچف چندین سال بعد در سال ۱۹۷۱ درگذشت.<ref name=":0" />

برژنف یکی از باسابقه‌ترین رهبران شوروی بود که پس از استالین در رتبه دوم قرار دارد. وی در جریان انقلاب های ۱۹۱۷ ، ۱۰ سال بیشتر نداشت، به این معنی که او اولین رهبر اتحاد جماهیر شوروی بود که تحت حکومت شوروی به بلوغ رسید.

این تهاجم منجر به تنشی جدید بین اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده آمریکا شد. ایالات متحده آمریکا با تحریم بازی‌های المپیک ۱۹۸۰ مسکو به این این حمله پاسخ داد. هنگامی که برژنف در ۱۰ نوامبر ۱۹۸۲ بر اثر سکته قلبی درگذشت، روابط بین اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده همچنان تیره بود.

آندروپوف بین سال‌های ۱۹۶۷ و ۱۹۸۲ رئیس KGB، آژانس امنیت ملی شوروی بود. هنگامی که برژنف شروع به مشکلات سلامتی کرد، آندروپوف KGB را ترک کرد تا برای جانشینی برژنف رقابت کند. آندروپوف نهایتاً دو روز پس از مرگ برژنف، دبیرکل جدید حزب کمونیست شد. روابط تیره‌ای که برژنف با رئیس جمهور ایالات متحده رونالد ریگان داشت با آندروپوف نیز ادامه یافت.

در زمان حکومت او بود که نیروهای شوروی هواپیمای مسافربری ۰۰۷ خطوط هوایی کره را سرنگون کردند و تمام ۲۶۹ سرنشین آن در سال ۱۹۸۳ کشته شدند. در آن سال، آندروپوف شروع به تجربه نارسایی کلیه کرد که منجر به مرگ او در سال ۱۹۸۴ شد.

چرنینکو، که برای جانشینی برژنف در سال ۱۹۸۲ نیز رقابت کرده بود، در سال ۱۹۸۴ به عنوان دبیرکل حزب کمونیست برگزیده شد. در آن سال، اتحاد جماهیر شوروی المپیک ۱۹۸۴ لس آنجلس را به تلافی المپیک ۴ سال قبل که توسط آمریکا تحریم شده بود را تحریم کرد.

چرنینکو نیز مانند آندروپوف در بیشتر دوران تصدی خود از بیماری رنج می‌برد. او کمی بیش از یک سال پس از به دست گرفتن کنترل حزب، بر اثر عوارض ناشی از آمفیزم درگذشت.

آخرین رهبر اتحاد جماهیر شوروی میخائیل گورباچف بود که پس از مرگ چرنینکو در سال ۱۹۸۵ جانشین چرنینکو به عنوان دبیر کل شد. گورباچف با راهبرد اصلاحات تحت سیاست پروستریکا و گلاسنوست قصد تعدیل سیاست‌های حزب کمونیست را داشت، تا بتواند با این اصلاحات با کمک گرفتن از کشورهای غربی بر بحران‌های اقتصادی شوروی که ناشی از تهاجم در افغانستان و عدم کارکرد صحیح اقتصاد شوروی غلبه کند اما با فروپاشی شوروی و کودتای نافرجام ناظر انحلال اتحاد جماهیر شوروی شد.

در آن سال، فدراسیون روسیه اولین رئیس جمهور خود، بوریس یلتسین را انتخاب کرد.<ref name=":0" />

جدول زمانی تحولات انقلاب شوروی از سال ۱۹۱۷ تا زمان سقوط اتحاد جماهیر شوروی:

۱۹۱۷ - انقلاب فوریه، تزار نیکلای دوم استعفا داد و دولت موقت به رهبری الکساندر کرنسکی تشکیل شد.

۱۹۲۴- مرگ لنین و آغاز رقابت قدرت میان استالین و تروتسکی.

۱۹۲۸- آغاز برنامه‌های پنج‌ساله برای صنعتی‌سازی و جمع‌گرایی اجباری زمین‌های کشاورزی.

۱۹۴۹- شوروی اولین بمب اتمی خود را آزمایش می‌کند؛ آغاز جنگ سرد.

۱۹۵۳- مرگ استالین؛ نیکیتا خروشچف به قدرت می‌رسد.

۱۹۷۹- تهاجم شوروی به افغانستان؛ آغاز جنگ طولانی و پرهزینه.

[[پرونده:گورباچف.JPG|جایگزین=گورباچف و یلتسین|بندانگشتی|'''گورباچف و یلتسین''']]

۱۹۸۵: میخائیل گورباچف به دبیرکلی حزب کمونیست می‌رسد؛ اصلاحات پرسترویکا (بازسازی اقتصادی) و گلاسنوست (شفافیت سیاسی) آغاز می‌شود.

۲۶ دسامبر: اتحاد جماهیر شوروی به طور رسمی منحل می‌شود.

اتحاد جماهیر شوروی طی ۷۴ سال از یک انقلاب مردمی آغاز شد، به یک قدرت جهانی تبدیل شد، و سپس به دلیل بحران‌های داخلی و فشارهای خارجی فروپاشید. این دوره تأثیرات عظیمی بر تاریخ جهان، از جمله گسترش ایدئولوژی سوسیالیسم و تغییرات ژئوپلیتیکی، داشت.

Shaw, Warren, and David Pryce-Jones. Encyclopedia of the USSR: From 1905 to the Present: Lenin to Gorbachev (Cassell, 1990).

Lincoln, W. Bruce. Passage Through Armageddon: The Russians in War and Revolution, 1914–1918. (New York, 1986). online