۸٬۸۵۶
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۷۸: | خط ۷۸: | ||
== تعریف و مفهومشناسی اپورتونیسم == | == تعریف و مفهومشناسی اپورتونیسم == | ||
اپورتونیسم (Opportunism) واژهای است که ریشه در زبان لاتین "opportunus" به معنای "مناسب" یا "بهموقع" دارد و در طول زمان به مفهومی پیچیده در علوم انسانی تبدیل شده است. این اصطلاح در ابتدا بار معنایی خنثی داشت، اما در کاربردهای مدرن، بهویژه در سیاست، اغلب با نگرشی منفی همراه است که نشاندهنده رفتارهای منفعتطلبانه و بیاصول است. در این بخش، به تعریف اپورتونیسم، تمایز آن با مفاهیم مشابه و چارچوبهای نظری اولیه آن پرداخته میشود. | اپورتونیسم (Opportunism) واژهای است که ریشه در زبان لاتین "opportunus" به معنای "مناسب" یا "بهموقع" دارد و در طول زمان به مفهومی پیچیده در علوم انسانی تبدیل شده است. این اصطلاح در ابتدا بار معنایی خنثی داشت، اما در کاربردهای مدرن، بهویژه در سیاست، اغلب با نگرشی منفی همراه است که نشاندهنده رفتارهای منفعتطلبانه و بیاصول است. در این بخش، به تعریف اپورتونیسم، تمایز آن با مفاهیم مشابه و چارچوبهای نظری اولیه آن پرداخته میشود. | ||
خط ۹۱: | خط ۸۹: | ||
در علوم سیاسی، اپورتونیسم بهعنوان یک استراتژی رفتاری شناخته میشود که بازیگران سیاسی برای بقا یا موفقیت در محیطهای رقابتی به کار میبرند. لنین (Lenin, 1917) در نقدهای خود به سوسیالیستهای اروپایی، اپورتونیسم را انحراف از اصول انقلابی به نفع سازش با بورژوازی تعریف کرد و آن را تهدیدی برای جنبش کارگری دانست. این دیدگاه نشاندهنده ریشههای انتقادی این مفهوم در گفتمان سیاسی است که در بخشهای بعدی بیشتر بررسی خواهد شد. | در علوم سیاسی، اپورتونیسم بهعنوان یک استراتژی رفتاری شناخته میشود که بازیگران سیاسی برای بقا یا موفقیت در محیطهای رقابتی به کار میبرند. لنین (Lenin, 1917) در نقدهای خود به سوسیالیستهای اروپایی، اپورتونیسم را انحراف از اصول انقلابی به نفع سازش با بورژوازی تعریف کرد و آن را تهدیدی برای جنبش کارگری دانست. این دیدگاه نشاندهنده ریشههای انتقادی این مفهوم در گفتمان سیاسی است که در بخشهای بعدی بیشتر بررسی خواهد شد. | ||
=== نتیجهگیری | === نتیجهگیری === | ||
اپورتونیسم، چه در معنای عام و چه در بستر سیاسی، مفهومی است که حول محور استفاده از فرصتها بدون پایبندی به اصول ثابت شکل گرفته است. این ویژگی آن را از سایر رویکردهای استراتژیک متمایز میکند و زمینهساز بحثهای گستردهتر در مورد اخلاق، قدرت و پویاییهای اجتماعی میشود.<ref>[https://www.amazon.com/Markets-Hierarchies-Analysis-Antitrust-Implications/dp/0029353602 تحلیل و پیامدهای ضد تراست، مطالعه ای در اقتصاد داخلی - آمازون]</ref><ref>[https://archive.org/details/logictheoryofinq00dewe منطق: نظریه تحقیق: دیویی، جی - بایگانی اینترنت]</ref><ref>[https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1917/staterev/ دولت و انقلاب - آرشیو مارکسیستها، آثار لنین]</ref> | اپورتونیسم، چه در معنای عام و چه در بستر سیاسی، مفهومی است که حول محور استفاده از فرصتها بدون پایبندی به اصول ثابت شکل گرفته است. این ویژگی آن را از سایر رویکردهای استراتژیک متمایز میکند و زمینهساز بحثهای گستردهتر در مورد اخلاق، قدرت و پویاییهای اجتماعی میشود.<ref>[https://www.amazon.com/Markets-Hierarchies-Analysis-Antitrust-Implications/dp/0029353602 تحلیل و پیامدهای ضد تراست، مطالعه ای در اقتصاد داخلی - آمازون]</ref><ref>[https://archive.org/details/logictheoryofinq00dewe منطق: نظریه تحقیق: دیویی، جی - بایگانی اینترنت]</ref><ref>[https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1917/staterev/ دولت و انقلاب - آرشیو مارکسیستها، آثار لنین]</ref> | ||
== زمینههای تاریخی اپورتونیسم و اپورتونیسم سیاسی == | == زمینههای تاریخی اپورتونیسم و اپورتونیسم سیاسی == | ||
اپورتونیسم بهعنوان یک رفتار انسانی، ریشههایی عمیق در تاریخ دارد و در بسترهای مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نمود پیدا کرده است. این بخش به بررسی نمونههای تاریخی برجسته اپورتونیسم میپردازد و نشان میدهد که چگونه این پدیده در طول زمان تکامل یافته و بهویژه در حوزه سیاست به یک استراتژی متداول تبدیل شده است. از امپراتوریهای باستانی تا جنبشهای مدرن، اپورتونیسم همواره نقشی کلیدی در پویاییهای قدرت ایفا کرده است. | اپورتونیسم بهعنوان یک رفتار انسانی، ریشههایی عمیق در تاریخ دارد و در بسترهای مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نمود پیدا کرده است. این بخش به بررسی نمونههای تاریخی برجسته اپورتونیسم میپردازد و نشان میدهد که چگونه این پدیده در طول زمان تکامل یافته و بهویژه در حوزه سیاست به یک استراتژی متداول تبدیل شده است. از امپراتوریهای باستانی تا جنبشهای مدرن، اپورتونیسم همواره نقشی کلیدی در پویاییهای قدرت ایفا کرده است. | ||
خط ۱۱۱: | خط ۱۰۷: | ||
در دوران معاصر، اپورتونیسم سیاسی در قالب پوپولیسم و تغییر مواضع احزاب سیاسی دیده میشود. برای مثال، تحلیلهای جان جودис (Judis, 2016) در کتاب ''شورش پوپولیستی'' نشان میدهد که سیاستمدارانی مانند دونالد ترامپ با بهرهگیری از نارضایتی عمومی و اتخاذ مواضع متناقض در زمانهای مختلف، از فرصتهای سیاسی به نفع خود استفاده کردند. این روند نشاندهنده تداوم و انطباق اپورتونیسم با شرایط جدید است. | در دوران معاصر، اپورتونیسم سیاسی در قالب پوپولیسم و تغییر مواضع احزاب سیاسی دیده میشود. برای مثال، تحلیلهای جان جودис (Judis, 2016) در کتاب ''شورش پوپولیستی'' نشان میدهد که سیاستمدارانی مانند دونالد ترامپ با بهرهگیری از نارضایتی عمومی و اتخاذ مواضع متناقض در زمانهای مختلف، از فرصتهای سیاسی به نفع خود استفاده کردند. این روند نشاندهنده تداوم و انطباق اپورتونیسم با شرایط جدید است. | ||
=== نتیجهگیری | === نتیجهگیری === | ||
اپورتونیسم در طول تاریخ، از تاکتیکهای نظامی و دیپلماتیک در دوران باستان تا استراتژیهای پیچیده ایدئولوژیک در دوران مدرن، حضوری مداوم داشته است. این پدیده نهتنها نشاندهنده انعطافپذیری انسان در برابر شرایط متغیر است، بلکه پرسشهایی درباره اخلاقیات و پایداری اصول در سیاست مطرح میکند که در بخشهای بعدی بیشتر بررسی خواهد شد.<ref>[https://www.gutenberg.org/ebooks/1232 شاهزاده اثر نیکولو ماکیاولی - گوتمبرگ]</ref><ref>[https://www.hup.harvard.edu/books/9780674022584 بیوگرافی استالین - انتشارات دانشگاه هاوارد]</ref><ref>[https://globalreports.columbia.edu/books/the-populist-explosion/ انفجار پوپولیستی - گزارشات جهانی کلمبیا]</ref><ref>[https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203412763/julius-caesar-richard-billows روتلج جولیوس سزار فرصت طلب رم بیاجیوتی - تیلور فرانسیس]</ref> | اپورتونیسم در طول تاریخ، از تاکتیکهای نظامی و دیپلماتیک در دوران باستان تا استراتژیهای پیچیده ایدئولوژیک در دوران مدرن، حضوری مداوم داشته است. این پدیده نهتنها نشاندهنده انعطافپذیری انسان در برابر شرایط متغیر است، بلکه پرسشهایی درباره اخلاقیات و پایداری اصول در سیاست مطرح میکند که در بخشهای بعدی بیشتر بررسی خواهد شد.<ref>[https://www.gutenberg.org/ebooks/1232 شاهزاده اثر نیکولو ماکیاولی - گوتمبرگ]</ref><ref>[https://www.hup.harvard.edu/books/9780674022584 بیوگرافی استالین - انتشارات دانشگاه هاوارد]</ref><ref>[https://globalreports.columbia.edu/books/the-populist-explosion/ انفجار پوپولیستی - گزارشات جهانی کلمبیا]</ref><ref>[https://www.taylorfrancis.com/books/mono/10.4324/9780203412763/julius-caesar-richard-billows روتلج جولیوس سزار فرصت طلب رم بیاجیوتی - تیلور فرانسیس]</ref> | ||
== نظریهها و دیدگاههای اپورتونیسم و اپورتونیسم سیاسی == | == نظریهها و دیدگاههای اپورتونیسم و اپورتونیسم سیاسی == | ||
اپورتونیسم بهعنوان یک پدیده چندرشتهای، در چارچوبهای نظری مختلفی از جمله اقتصاد، جامعهشناسی و علوم سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است. این بخش به تحلیل دیدگاههای برجستهای میپردازد که تلاش کردهاند اپورتونیسم را توضیح دهند یا نقد کنند. از نظریههای اقتصادی گرفته تا نقدهای ایدئولوژیک، این دیدگاهها درک ما از انگیزهها و پیامدهای اپورتونیسم را غنیتر میکنند. | اپورتونیسم بهعنوان یک پدیده چندرشتهای، در چارچوبهای نظری مختلفی از جمله اقتصاد، جامعهشناسی و علوم سیاسی مورد بررسی قرار گرفته است. این بخش به تحلیل دیدگاههای برجستهای میپردازد که تلاش کردهاند اپورتونیسم را توضیح دهند یا نقد کنند. از نظریههای اقتصادی گرفته تا نقدهای ایدئولوژیک، این دیدگاهها درک ما از انگیزهها و پیامدهای اپورتونیسم را غنیتر میکنند. | ||
خط ۱۳۴: | خط ۱۲۸: | ||
در مطالعات معاصر، برخی از محققان مانند جین منسبریدج (Mansbridge, 2018) در مقاله ''بازاندیشی دموکراسی''، اپورتونیسم را بهعنوان یک تهدید برای اعتماد عمومی در نظامهای دموکراتیک میبینند. او معتقد است که رفتارهای اپورتونیستی، با تضعیف شفافیت و پاسخگویی، به فرسایش سرمایه اجتماعی منجر میشوند. این نقد، بُعد اخلاقی و اجتماعی اپورتونیسم را برجسته میکند.<ref>[https://www.amazon.com/Economic-Institutions-Capitalism-Oliver-Williamson/dp/068486374X نهادهای اقتصادی سرمایهداری - آمازون]</ref><ref>[https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1920/lwc/ کمونیسم "چپ": یک اختلال نوزادی - بایگانی مارکسیستها، آثار لنین]</ref><ref>[https://archive.org/details/economictheoryof00down نظریه اقتصادی دموکراسی - بایگانی اینترنت]</ref><ref>[https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-031-41770-2 رانشناسی قدرت - اسپرینگر لینک]</ref><ref name=":0">[https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev-lawsocsci-110316-113807 بازاندیشی درباره دموکراسی - بررسی سالانه]</ref> | در مطالعات معاصر، برخی از محققان مانند جین منسبریدج (Mansbridge, 2018) در مقاله ''بازاندیشی دموکراسی''، اپورتونیسم را بهعنوان یک تهدید برای اعتماد عمومی در نظامهای دموکراتیک میبینند. او معتقد است که رفتارهای اپورتونیستی، با تضعیف شفافیت و پاسخگویی، به فرسایش سرمایه اجتماعی منجر میشوند. این نقد، بُعد اخلاقی و اجتماعی اپورتونیسم را برجسته میکند.<ref>[https://www.amazon.com/Economic-Institutions-Capitalism-Oliver-Williamson/dp/068486374X نهادهای اقتصادی سرمایهداری - آمازون]</ref><ref>[https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1920/lwc/ کمونیسم "چپ": یک اختلال نوزادی - بایگانی مارکسیستها، آثار لنین]</ref><ref>[https://archive.org/details/economictheoryof00down نظریه اقتصادی دموکراسی - بایگانی اینترنت]</ref><ref>[https://link.springer.com/book/10.1007/978-3-031-41770-2 رانشناسی قدرت - اسپرینگر لینک]</ref><ref name=":0">[https://www.annualreviews.org/content/journals/10.1146/annurev-lawsocsci-110316-113807 بازاندیشی درباره دموکراسی - بررسی سالانه]</ref> | ||
=== نتیجهگیری | === نتیجهگیری === | ||
نظریههای مربوط به اپورتونیسم از منظرهای متفاوتی به این پدیده نگاه میکنند: از توجیه آن بهعنوان یک رفتار عقلانی تا نقد آن بهعنوان یک انحراف اخلاقی. این تنوع دیدگاهها نشاندهنده پیچیدگی اپورتونیسم و ضرورت بررسی آن در بسترهای مختلف است که در بخشهای بعدی با مصادیق عملی تکمیل خواهد شد. | نظریههای مربوط به اپورتونیسم از منظرهای متفاوتی به این پدیده نگاه میکنند: از توجیه آن بهعنوان یک رفتار عقلانی تا نقد آن بهعنوان یک انحراف اخلاقی. این تنوع دیدگاهها نشاندهنده پیچیدگی اپورتونیسم و ضرورت بررسی آن در بسترهای مختلف است که در بخشهای بعدی با مصادیق عملی تکمیل خواهد شد. | ||
== اپورتونیسم سیاسی در عمل == | == اپورتونیسم سیاسی در عمل == | ||
اپورتونیسم سیاسی در عمل، جایی است که نظریهها و تعاریف انتزاعی در بستر واقعیتهای تاریخی و معاصر آزمایش میشوند. این بخش به بررسی نمونههای ملموس اپورتونیسم سیاسی در دورههای مختلف میپردازد و نشان میدهد که چگونه این رفتار در تصمیمگیریها، ائتلافها و استراتژیهای قدرت نمود پیدا کرده است. از تغییرات ناگهانی در مواضع ایدئولوژیک تا سوءاستفاده از بحرانها، این مصادیق تنوع و تأثیر اپورتونیسم را آشکار میکنند. | اپورتونیسم سیاسی در عمل، جایی است که نظریهها و تعاریف انتزاعی در بستر واقعیتهای تاریخی و معاصر آزمایش میشوند. این بخش به بررسی نمونههای ملموس اپورتونیسم سیاسی در دورههای مختلف میپردازد و نشان میدهد که چگونه این رفتار در تصمیمگیریها، ائتلافها و استراتژیهای قدرت نمود پیدا کرده است. از تغییرات ناگهانی در مواضع ایدئولوژیک تا سوءاستفاده از بحرانها، این مصادیق تنوع و تأثیر اپورتونیسم را آشکار میکنند. | ||
خط ۱۵۴: | خط ۱۴۶: | ||
در دموکراسیهای غربی، اپورتونیسم سیاسی گاهی در قالب پوپولیسم ظاهر میشود. برکxit در بریتانیا (۲۰۱۶) نمونهای قابل تأمل است. پیتر ویلدن (Wilding, 2019) در مقالهای در ''ژورنال مطالعات سیاسی بریتانیا'' نشان میدهد که سیاستمدارانی مانند بوریس جانسون با حمایت از خروج از اتحادیه اروپا، نه بر اساس اعتقاد راسخ، بلکه برای جلب حمایت رأیدهندگان ناراضی عمل کردند. این تصمیمگیری فرصتطلبانه، پیامدهای عمیقی برای سیاست بریتانیا داشت. | در دموکراسیهای غربی، اپورتونیسم سیاسی گاهی در قالب پوپولیسم ظاهر میشود. برکxit در بریتانیا (۲۰۱۶) نمونهای قابل تأمل است. پیتر ویلدن (Wilding, 2019) در مقالهای در ''ژورنال مطالعات سیاسی بریتانیا'' نشان میدهد که سیاستمدارانی مانند بوریس جانسون با حمایت از خروج از اتحادیه اروپا، نه بر اساس اعتقاد راسخ، بلکه برای جلب حمایت رأیدهندگان ناراضی عمل کردند. این تصمیمگیری فرصتطلبانه، پیامدهای عمیقی برای سیاست بریتانیا داشت. | ||
=== نتیجهگیری | === نتیجهگیری === | ||
مصادیق عملی اپورتونیسم سیاسی نشاندهنده گستردگی این پدیده در زمانها و مکانهای مختلف است. از انقلابها و جنگها تا سیاستهای معاصر، اپورتونیسم بهعنوان یک ابزار برای کسب یا حفظ قدرت عمل کرده است. این نمونهها زمینه را برای بحث درباره تأثیرات و نقدهای این رفتار در بخش بعدی فراهم میکنند.<ref>[https://www.amazon.com/Danton-Norman-Hampson/dp/0715622412 اسکندر آفرودیزیاس: مشکلات اخلاقی (مفسران باستانی ارسطو) جلد گالینگور - سایت آمازون]</ref><ref>[https://www.cambridge.org/core/journals/slavic-review/article/abs/yugoslavia-as-history-twice-there-was-a-country-by-john-r-lampe-cambridge-cambridge-university-press-1996-xx-421-pp-notes-bibliography-index-photographs-tables-maps-5995-hard-bound-1995-paper/AED55D2DB308F6473B4F66367D03FF5D# ل یوگسلاوی به عنوان تاریخ: دو بار یک کشور وجود داشت.امپ، جی آر - انتشارات دانشگاه کمبریج]</ref><ref>[https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1369148119830009 «افزایش سطح» در بریتانیا پس از برگزیت: واقعگرایی اقتصادی یا فرصتطلبی سیاسی؟ - مجله سیاست و روابط بینالملل بریتانیا]</ref> | مصادیق عملی اپورتونیسم سیاسی نشاندهنده گستردگی این پدیده در زمانها و مکانهای مختلف است. از انقلابها و جنگها تا سیاستهای معاصر، اپورتونیسم بهعنوان یک ابزار برای کسب یا حفظ قدرت عمل کرده است. این نمونهها زمینه را برای بحث درباره تأثیرات و نقدهای این رفتار در بخش بعدی فراهم میکنند.<ref>[https://www.amazon.com/Danton-Norman-Hampson/dp/0715622412 اسکندر آفرودیزیاس: مشکلات اخلاقی (مفسران باستانی ارسطو) جلد گالینگور - سایت آمازون]</ref><ref>[https://www.cambridge.org/core/journals/slavic-review/article/abs/yugoslavia-as-history-twice-there-was-a-country-by-john-r-lampe-cambridge-cambridge-university-press-1996-xx-421-pp-notes-bibliography-index-photographs-tables-maps-5995-hard-bound-1995-paper/AED55D2DB308F6473B4F66367D03FF5D# ل یوگسلاوی به عنوان تاریخ: دو بار یک کشور وجود داشت.امپ، جی آر - انتشارات دانشگاه کمبریج]</ref><ref>[https://journals.sagepub.com/doi/abs/10.1177/1369148119830009 «افزایش سطح» در بریتانیا پس از برگزیت: واقعگرایی اقتصادی یا فرصتطلبی سیاسی؟ - مجله سیاست و روابط بینالملل بریتانیا]</ref> | ||
== تأثیرات و نقدهای اپورتونیسم و اپورتونیسم سیاسی == | == تأثیرات و نقدهای اپورتونیسم و اپورتونیسم سیاسی == | ||
اپورتونیسم سیاسی، بهعنوان یک استراتژی فراگیر، تأثیرات گستردهای بر جوامع، نظامهای سیاسی و روابط بینالملل داشته است. این بخش به بررسی پیامدهای مثبت و منفی این پدیده و نقدهای وارد بر آن میپردازد. از تقویت انعطافپذیری در برابر بحرانها تا تضعیف اعتماد عمومی، اپورتونیسم همزمان فرصتها و چالشهایی را ایجاد کرده است که تحلیل آنها برای درک این رفتار ضروری است. | اپورتونیسم سیاسی، بهعنوان یک استراتژی فراگیر، تأثیرات گستردهای بر جوامع، نظامهای سیاسی و روابط بینالملل داشته است. این بخش به بررسی پیامدهای مثبت و منفی این پدیده و نقدهای وارد بر آن میپردازد. از تقویت انعطافپذیری در برابر بحرانها تا تضعیف اعتماد عمومی، اپورتونیسم همزمان فرصتها و چالشهایی را ایجاد کرده است که تحلیل آنها برای درک این رفتار ضروری است. | ||
خط ۱۷۴: | خط ۱۶۴: | ||
از دیدگاه ساختاری، اپورتونیسم میتواند به ناکارآمدی نظامها منجر شود. پیتر موئر (Mair, 2013) در ''حکومت بر خلأ'' نشان میدهد که وقتی سیاستمداران بهجای برنامهریزی بلندمدت، بر فرصتطلبی کوتاهمدت تمرکز کنند، سیاستگذاری منسجم مختل میشود. این امر در بسیاری از دموکراسیهای شکننده، مانند کشورهای پساشوروی، به وضوح دیده شده است. | از دیدگاه ساختاری، اپورتونیسم میتواند به ناکارآمدی نظامها منجر شود. پیتر موئر (Mair, 2013) در ''حکومت بر خلأ'' نشان میدهد که وقتی سیاستمداران بهجای برنامهریزی بلندمدت، بر فرصتطلبی کوتاهمدت تمرکز کنند، سیاستگذاری منسجم مختل میشود. این امر در بسیاری از دموکراسیهای شکننده، مانند کشورهای پساشوروی، به وضوح دیده شده است. | ||
=== نتیجهگیری | === نتیجهگیری === | ||
اپورتونیسم سیاسی، با وجود فوایدی مانند انعطافپذیری، اغلب با هزینههای سنگین اخلاقی، اجتماعی و ساختاری همراه است. این پدیده، اگرچه در کوتاهمدت ممکن است موفقیتهایی به ارمغان آورد، در بلندمدت به اعتماد، ثبات و عدالت آسیب میزند. نقدهای وارد بر آن ضرورت بازنگری در رفتارهای سیاسی و تقویت شفافیت را برجسته میکند.<ref>[https://about.libertyfund.org/books/rationalism-in-politics-and-other-essays/ عقلگرایی در سیاسیت - ایندیاناپولیس، صندوق لیبرتی]</ref><ref name=":0" /><ref>[https://www.hup.harvard.edu/books/9780674000780 نظریه عدالت - انتشارات دانشگاه هاروارد]</ref><ref>[https://www.versobooks.com/blogs/news/1933-the-2015-uk-election-a-reading-list?_pos=1&_sid=7ee3bc345&_ss=r حاکم بر خلأ: توخالی شدن دموکراسی غربی انتخابات ۲۰۱۵ بریتانیا]</ref> | اپورتونیسم سیاسی، با وجود فوایدی مانند انعطافپذیری، اغلب با هزینههای سنگین اخلاقی، اجتماعی و ساختاری همراه است. این پدیده، اگرچه در کوتاهمدت ممکن است موفقیتهایی به ارمغان آورد، در بلندمدت به اعتماد، ثبات و عدالت آسیب میزند. نقدهای وارد بر آن ضرورت بازنگری در رفتارهای سیاسی و تقویت شفافیت را برجسته میکند.<ref>[https://about.libertyfund.org/books/rationalism-in-politics-and-other-essays/ عقلگرایی در سیاسیت - ایندیاناپولیس، صندوق لیبرتی]</ref><ref name=":0" /><ref>[https://www.hup.harvard.edu/books/9780674000780 نظریه عدالت - انتشارات دانشگاه هاروارد]</ref><ref>[https://www.versobooks.com/blogs/news/1933-the-2015-uk-election-a-reading-list?_pos=1&_sid=7ee3bc345&_ss=r حاکم بر خلأ: توخالی شدن دموکراسی غربی انتخابات ۲۰۱۵ بریتانیا]</ref> | ||
ویرایش