کاربر:Poori/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

اما در ایران تحت حکومت جمهوری اسلامی با وضع قانون‌هایی پیچیده و خاص، عملا جایی برای استقلال این سازمان‌ها یا حتی تاسیس نهاد مستقل جدیدی باقی نمی‌ماند؛ سمن‌های موجود هم عملا باید وفاداری و وابستگی یا دست‌کم بی‌خطر بودن‌شان برای رژیم سیاسی حاکم را به اثبات برسانند.[[پرونده:ان‌جی‌اوهای مشهور جهان.jpg|جایگزین=برخی از سمن‌های معتبر جهان-۱|بندانگشتی|برخی از سمن‌های معتبر جهان-۱]]

در چشم‌انداز پیچیده جهانی امروز، سازمان‌های مردم‌نهاد (Non-Governmental Organizations - NGOs) به عنوان بازیگرانی حیاتی و تاثیرگذار ظهور کرده‌اند. این سازمان‌ها که خارج از ساختار رسمی دولتی فعالیت می‌کنند، نقشی کلیدی در شکل‌دهی به جوامع، حمایت از حقوق بشر، حفاظت از محیط زیست، ارائه خدمات ضروری و پیشبرد اهداف توسعه پایدار ایفا می‌کنند. <ref name=":0" /> یک سازمان مردم‌نهاد، اساساً نهادی غیرانتفاعی و مستقل از کنترل مستقیم دولت است که توسط شهروندان عادی و به صورت داوطلبانه برای رسیدگی به یک نیاز یا دغدغه اجتماعی مشترک تشکیل می‌شود. <ref name=":0" /> <ref name=":1" /> این سازمان‌ها با انگیزه‌های بشردوستانه، ایدئولوژیک، مذهبی یا توسعه‌محور فعالیت کرده و طیف وسیعی از اهداف، از ارائه کمک‌های فوری در بحران‌ها گرفته تا تلاش برای تغییرات سیستمی بلندمدت را دنبال می‌کنند. <ref name=":2" /> اهمیت روزافزون NGO ها در توانایی آن‌ها برای پر کردن خلاءهای ناشی از عملکرد دولت‌ها، بسیج منابع مردمی، ارائه دیدگاه‌های جایگزین و تقویت جامعه مدنی نهفته است. <ref name=":1" />

[[پرونده:ان‌جی‌اوهای مشهور جهان۲.jpg|جایگزین=برخی از سمن‌های معتبر جهان-۲|بندانگشتی|برخی از سمن‌های معتبر جهان-۲]]

اگرچه اصطلاح "سازمان مردم‌نهاد" پس از تأسیس سازمان ملل متحد در سال ۱۹۴۵ و با اشاره به سازمان‌های غیردولتی دارای وضعیت مشورتی در منشور سازمان ملل (ماده ۷۱) رواج یافت، ریشه‌های این گونه سازمان‌ها به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. جنبش‌های ضد برده‌داری در قرن هجدهم و نوزدهم، سازمان‌های امدادرسان بین‌المللی مانند کمیته بین‌المللی صلیب سرخ (تاسیس ۱۸۶۳) و تلاش‌ها برای صلح و خلع سلاح، نمونه‌های اولیه‌ای از فعالیت‌های سازمان‌یافته جامعه مدنی در سطح فراملی هستند. با این حال، رشد انفجاری تعداد و نفوذ NGO ها پدیده‌ای مربوط به دهه‌های اخیر، به ویژه پس از جنگ جهانی دوم و با شدت گرفتن فرآیندهای جهانی شدن، گسترش دموکراسی، پیشرفت فناوری‌های ارتباطی و افزایش آگاهی عمومی نسبت به مسائل جهانی است. <ref name=":2" /> عواملی چون پایان جنگ سرد، افزایش بحران‌های انسانی و زیست‌محیطی و گاه ناکارآمدی دولت‌ها در پاسخگویی به نیازهای شهروندان، به گسترش چشمگیر این بخش کمک کرده است.<ref name=":3">[https://www.prospectmagazine.co.uk/essays/55396/the-backlash-against-ngos Plesch, D. (2021, July 14). ''The backlash against NGOs''. Prospect Magazine]</ref>  به رسمیت شناختن اهمیت این بخش با اعلام روز جهانی NGO ها در ۲۷ فوریه همراه بوده است که فرصتی برای تجلیل از فعالیت‌ها و افزایش آگاهی عمومی در مورد نقش آن‌ها فراهم می‌کند. <ref name=":4">[https://web.archive.org/web/20160805225839/http://www.finnbay.com/media/news/world-ngo-day-international-celebration-recognition/ World NGO Day - International Celebration and Recognition]</ref>

چند ویژگی اساسی، سازمان‌های مردم‌نهاد را از سایر بازیگران اجتماعی، به ویژه دولت‌ها و بخش خصوصی، متمایز می‌کند:

NGO ها را می‌توان بر اساس معیارهای مختلفی دسته‌بندی کرد. یکی از رایج‌ترین طبقه‌بندی‌ها بر اساس '''سطح فعالیت''' است که شامل سازمان‌های محلی یا جامعه‌محور (CBOs)، ملی و بین‌المللی (INGOs) می‌شود. <ref name=":4" /> طبقه‌بندی دیگر بر اساس '''جهت‌گیری فعالیت''' است که می‌تواند شامل سازمان‌های خیریه (تمرکز بر رفع نیازهای فوری)، خدماتی (ارائه خدمات بهداشت، آموزش و ...)، مشارکتی (تاکید بر مشارکت ذینفعان در پروژه‌ها) و توانمندسازی (تلاش برای افزایش ظرفیت افراد و جوامع برای کنترل زندگی خود) باشد. <ref name=":2" /> گستردگی حوزه‌های فعالیت NGO ها نیز بسیار متنوع است و شامل حقوق بشر، محیط زیست، بهداشت، آموزش، توسعه اقتصادی، امدادرسانی در بلایا، حقوق زنان، حمایت از کودکان، صلح و دموکراسی می‌شود. <ref name=":0" /> <ref name=":5">[https://www.apa.org/international/united-nations/publications American Psychological Association (APA). (n.d.). ''Publications'']</ref>

سازمان‌های مردم‌نهاد کارکردهای متعددی را در سطوح محلی، ملی و بین‌المللی ایفا می‌کنند که برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

* '''تسهیل مشارکت شهروندی:''' آن‌ها بسترهایی را برای مشارکت فعال شهروندان در امور عمومی و فعالیت‌های داوطلبانه فراهم می‌کنند و به تقویت سرمایه اجتماعی و فرهنگ دموکراتیک کمک می‌کنند. <ref name=":1" /> <ref name=":2" />

ساختار سازمانی NGO ها می‌تواند بسیار متنوع باشد، از گروه‌های کوچک و غیررسمی داوطلبانه گرفته تا سازمان‌های بزرگ بین‌المللی با ساختارهای پیچیده، بودجه‌های کلان و کارکنان حرفه‌ای. <ref name=":6">[https://web.archive.org/web/20130730130926/http://www.cdham.org/wp-content/uploads/2011/11/Chapter-4.-NGO-Structure-Authority-and-Standards.pdf CDHAM. (n.d.). ''Chapter 4. NGO Structure, Authority and Standards'']</ref> با این حال، صرف‌نظر از اندازه و ساختار، وجود یک چارچوب حکمرانی مناسب، شفافیت و پاسخگویی برای حفظ مشروعیت و اثربخشی NGO ها حیاتی است. <ref name=":6" /> <ref name=":7">[https://www.wango.org/codeofethics.aspx World Association of Non-Governmental Organizations (WANGO). (n.d.). ''Code of Ethics & Conduct for NGOs'']</ref> <ref name=":8">Brown, L. D., & Jagadananda. (Eds.). ''Global Standard NGOs: The Essential Elements of Good Practice''</ref>

با افزایش تعداد و نفوذ NGO ها، توجه به استانداردها و اصول اخلاقی فعالیت آن‌ها نیز افزایش یافته است. سازمان‌هایی مانند اتحادیه جهانی سازمان‌های مردم‌نهاد (WANGO) کدهای اخلاقی و استانداردهایی را برای بهبود عملکرد، شفافیت مالی، پاسخگویی به ذینفعان و مدیریت سازمانی تدوین کرده‌اند. <ref name=":7" /> کتاب راهنمای "NGO های استاندارد جهانی: عناصر ضروری عملکرد خوب" نیز بر اهمیت پایبندی به بهترین شیوه‌ها در مدیریت، برنامه‌ریزی، نظارت و ارزیابی تاکید دارد. <ref name=":8" /> حکمرانی خوب در NGO ها شامل داشتن هیئت مدیره مستقل و فعال، فرآیندهای تصمیم‌گیری شفاف، مدیریت مالی مسئولانه و مکانیسم‌هایی برای پاسخگویی به اعضا، اهداکنندگان، ذینفعان و عموم مردم است. <ref name=":6" /> <ref name=":8" />

با وجود نقش حیاتی NGO ها، این بخش با چالش‌ها و انتقادات متعددی نیز روبروست:

* '''حرفه‌ای‌گرایی افراطی:''' برخی منتقدان معتقدند که حرفه‌ای شدن بیش از حد برخی NGO های بزرگ، آن‌ها را از پایگاه اجتماعی و انگیزه‌های اولیه داوطلبانه دور کرده است. <ref name=":2" />

مقیاس فعالیت بخش NGO در سطح جهان بسیار بزرگ است. برای مثال، گزارش‌هایی از هند نشان می‌دهد که تعداد NGO های ثبت‌شده در این کشور از تعداد مدارس و مراکز بهداشتی بیشتر است، که گویای گستردگی این بخش در برخی نقاط جهان است. <ref>[https://web.archive.org/web/20110825101929/http://southasia.oneworld.net/todaysheadlines/india-more-ngos-than-schools-and-health-centres India has more NGOs than schools and health centres]</ref> NGO ها نه تنها در سطح محلی و ملی، بلکه در عرصه بین‌المللی نیز بازیگران مهمی هستند. آن‌ها در شکل‌دهی به هنجارها و قوانین بین‌المللی (مانند کمپین منع مین‌های زمینی)، نظارت بر اجرای معاهدات بین‌المللی و مشارکت در فرآیندهای سازمان ملل و سایر نهادهای جهانی نقش دارند. <ref name=":5" /> <ref name=":11" /> آن‌ها بخش جدایی‌ناپذیری از "جامعه مدنی جهانی" محسوب می‌شوند و به ایجاد ارتباطات و همکاری‌های فرامرزی کمک می‌کنند. <ref name=":2" />

سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) بخش پویا، متنوع و جدایی‌ناپذیری از جهان معاصر هستند. آن‌ها با تعریف مشخص خود به عنوان نهادهای مستقل، غیرانتفاعی و داوطلبانه، نقش‌های متعددی از ارائه خدمات و حمایت‌گری گرفته تا نظارت و توانمندسازی را ایفا می‌کنند. تاریخچه تکامل آن‌ها نشان‌دهنده رشد فزاینده اهمیت جامعه مدنی در پاسخ به چالش‌های ملی و جهانی است. با این حال، این بخش با چالش‌های جدی در زمینه تامین مالی، مشروعیت، پاسخگویی و محدودیت‌های دولتی نیز مواجه است. برای حفظ و تقویت نقش مثبت NGO ها، توجه به استانداردهای بالای حکمرانی، شفافیت، پاسخگویی و اثربخشی ضروری است. در نهایت، NGO ها به عنوان پل ارتباطی بین شهروندان و قدرت، و به عنوان عاملان تغییر و توسعه، نقشی حیاتی در ساختن جهانی عادلانه‌تر، پایدارتر و دموکراتیک‌تر ایفا می‌کنند و انتظار می‌رود اهمیت آن‌ها در آینده نیز تداوم یابد.

اما در ایران تحت حکومت جمهوری اسلامی، چهارچوب‌های متعدد و پیچیده‌ی تاسیس و نظارت‌های مستقیم‌ نهادهای متعدد دولتی و امنیتی، عملا جایی برای «مستقل» بودن و «غیر دولتی/حکومتی» بودن سازمان یا موسسه باقی نمی‌گذارد.

* '''شرایط عمومی:''' علاوه بر شرایط سنی و عدم ممنوعیت قانونی، شرایطی مانند «التزام عملی به قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران» و «عدم وابستگی به احزاب و گروه‌های غیرقانونی» مطرح است. تفسیر این شروط می‌تواند بسیار گسترده و سلیقه‌ای باشد.

* '''بررسی صلاحیت و استعلام:''' مهم‌ترین بخش، فرآیند بررسی صلاحیت فردی مؤسسان و اعضای هیئت مدیره است. این بررسی شامل استعلام از مراجع مختلف، از جمله «مراجع انتظامی، امنیتی و قضایی» می‌شود. برخلاف نظام‌های دموکراتیک که صرفاً سوابق کیفری مرتبط بررسی می‌شود، در ایران گستره استعلام بسیار وسیع‌تر است و می‌تواند سوابق فعالیت‌های سیاسی، اجتماعی و حتی عقیدتی افراد را در بر گیرد.