۴۹۳
ویرایش
کاربر:Poori/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
گزارشگر ویژه؛ گزارشگر ویژه حقوق بشر؛ Special Rapporteur on Human Rights | |||
گزارشگران ویژه، رویه‌های ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد هستند که از کارشناسان مستقل حقوق بشر با مأموریت گزارش‌دهی و ارائه مشاوره در مورد وضعیت حقوق بشر از منظر موضوعی یا کشوری خاص تشکیل شده‌اند. این کارشناسان، مستقل از هر دولت یا سازمانی هستند و در ظرفیت فردی خود خدمت می‌کنند. <ref name=":0" /> وظایف اصلی آن‌ها شامل انجام بازدید از کشورها، اقدام در مورد موارد فردی نقض حقوق بشر و نگرانی‌های گسترده‌تر از طریق ارسال ارتباطات به دولت‌ها، انجام مطالعات موضوعی و تشکیل مشاوره با کارشناسان، و کمک به توسعه استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر است. آن‌ها یافته‌های خود را به شورای حقوق بشر و مجمع عمومی سازمان ملل گزارش می‌دهند و توصیه‌هایی برای بهبود وضعیت حقوق بشر ارائه می‌کنند. <ref name=":1">[https://guide-humanitarian-law.org/content/article/3/special-rapporteurs/ The Practical Guide to Humanitarian Law. (2023, May 5). ''UN Special Rapporteurs'']</ref> صدای گزارشگر ویژه به عنوان یک صدای معتبر در جامعه بین‌المللی شناخته می‌شود و نقش مهمی در افزایش آگاهی جهانی، تسهیل گفتگو و اقدام در مورد مسائل حقوق بشری دارد. <ref name=":1" /> <ref>OHCHR. (n.d.). ''Special Procedures of the Human Rights Council''. Retrieved from Search Results for "What is the role of a UN Special Rapporteur"</ref> | |||
گزارشگر ویژه حقوق بشر برای ایران | |||
از سال ۱۹۸۴، سازمان ملل به دلیل نگرانی‌های مداوم در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، اقدام به تعیین نمایندگان و گزارشگران ویژه کرده است. این گزارشگران، کارشناسان مستقلی هستند که وظیفه نظارت، گزارش‌دهی و ارائه توصیه در مورد وضعیت حقوق بشر در یک کشور خاص یا یک موضوع خاص را بر عهده دارند [1]. <ref name=":0">[https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Water/10anniversary/Being_a_Special_Rapporteur.pdf OHCHR. (n.d.). ''BEING A SPECIAL RAPPORTEUR'']</ref> انتصاب گزارشگر ویژه برای ایران نشان‌دهنده نگرانی عمیق جامعه بین‌المللی از نقض سیستماتیک حقوق بشر در این کشور، از جمله اعدام‌های گسترده (به ویژه برای جرایم مواد مخدر و علیه مخالفان سیاسی)، سرکوب آزادی بیان و اجتماعات، تبعیض علیه زنان و اقلیت‌های دینی و قومی، و عدم وجود دادرسی عادلانه است. | از سال ۱۹۸۴، سازمان ملل به دلیل نگرانی‌های مداوم در مورد وضعیت حقوق بشر در ایران، اقدام به تعیین نمایندگان و گزارشگران ویژه کرده است. این گزارشگران، کارشناسان مستقلی هستند که وظیفه نظارت، گزارش‌دهی و ارائه توصیه در مورد وضعیت حقوق بشر در یک کشور خاص یا یک موضوع خاص را بر عهده دارند [1]. <ref name=":0">[https://www.ohchr.org/sites/default/files/Documents/Issues/Water/10anniversary/Being_a_Special_Rapporteur.pdf OHCHR. (n.d.). ''BEING A SPECIAL RAPPORTEUR'']</ref> انتصاب گزارشگر ویژه برای ایران نشان‌دهنده نگرانی عمیق جامعه بین‌المللی از نقض سیستماتیک حقوق بشر در این کشور، از جمله اعدام‌های گسترده (به ویژه برای جرایم مواد مخدر و علیه مخالفان سیاسی)، سرکوب آزادی بیان و اجتماعات، تبعیض علیه زنان و اقلیت‌های دینی و قومی، و عدم وجود دادرسی عادلانه است. | ||
گزارشگران ویژه ایران به ترتیب زمانی عبارتند از: آندرس آگوئیلار اوربینا (۱۹۸۴-۱۹۸۶)، رینالدو گالیندو پل (۱۹۸۶-۱۹۹۵)، موریس کاپیتورن (۱۹۹۵-۲۰۰۲)، احمد شهید (۲۰۱۱-۲۰۱۶)، عاصمه جهانگیر (۲۰۱۶-۲۰۱۸)، جاوید رحمان (۲۰۱۸-۲۰۲۴) و مای ساتو (۲۰۲۴-تاکنون) [4, 5]. (لازم به ذکر است که این مأموریت بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ متوقف بود [4]). گزارش‌های این افراد، علی‌رغم تفاوت در تمرکز و دسترسی، تصویری نگران‌کننده از نقض گسترده حقوق بشر در ایران ترسیم کرده‌اند. نقش پروفسور کاظم رجوی در جلب توجه اولیه سازمان ملل به این موارد بسیار حائز اهمیت بود [29, 30]. جمهوری اسلامی ایران عمدتاً با این گزارشگران همکاری نکرده، اجازه بازدید از کشور را به اکثر آن‌ها نداده [13, 21, 23] و گزارش‌هایشان را مغرضانه و با انگیزه‌های سیاسی خوانده و اتهاماتی مبنی بر همکاری با گروه‌های مخالف مانند سازمان مجاهدین خلق و دریافت پول از کشورهای متخاصم را به آن‌ها وارد کرده است [12, 31, 34]. با این حال، گزارش‌های آن‌ها همچنان به عنوان منابع مهمی برای مستندسازی وضعیت حقوق بشر در ایران و اعمال فشار بین‌المللی بر دولت ایران برای پاسخگویی و بهبود عملکرد خود عمل می‌کنند. | گزارشگران ویژه ایران به ترتیب زمانی عبارتند از: آندرس آگوئیلار اوربینا (۱۹۸۴-۱۹۸۶)، رینالدو گالیندو پل (۱۹۸۶-۱۹۹۵)، موریس کاپیتورن (۱۹۹۵-۲۰۰۲)، احمد شهید (۲۰۱۱-۲۰۱۶)، عاصمه جهانگیر (۲۰۱۶-۲۰۱۸)، جاوید رحمان (۲۰۱۸-۲۰۲۴) و مای ساتو (۲۰۲۴-تاکنون) [4, 5]. (لازم به ذکر است که این مأموریت بین سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۱۱ متوقف بود [4]). گزارش‌های این افراد، علی‌رغم تفاوت در تمرکز و دسترسی، تصویری نگران‌کننده از نقض گسترده حقوق بشر در ایران ترسیم کرده‌اند. نقش پروفسور کاظم رجوی در جلب توجه اولیه سازمان ملل به این موارد بسیار حائز اهمیت بود [29, 30]. جمهوری اسلامی ایران عمدتاً با این گزارشگران همکاری نکرده، اجازه بازدید از کشور را به اکثر آن‌ها نداده [13, 21, 23] و گزارش‌هایشان را مغرضانه و با انگیزه‌های سیاسی خوانده و اتهاماتی مبنی بر همکاری با گروه‌های مخالف مانند سازمان مجاهدین خلق و دریافت پول از کشورهای متخاصم را به آن‌ها وارد کرده است [12, 31, 34]. با این حال، گزارش‌های آن‌ها همچنان به عنوان منابع مهمی برای مستندسازی وضعیت حقوق بشر در ایران و اعمال فشار بین‌المللی بر دولت ایران برای پاسخگویی و بهبود عملکرد خود عمل می‌کنند. | ||
'''وخامت وضعیت حقوق بشر در ایران و چرایی انتصاب گزارشگر ویژه''' | '''وخامت وضعیت حقوق بشر در ایران و چرایی انتصاب گزارشگر ویژه''' | ||
| خط ۵۴: | خط ۵۸: | ||
رویکرد جمهوری اسلامی ایران در قبال گزارشگران ویژه عمدتاً مبتنی بر عدم همکاری، انکار و متهم‌سازی بوده است. از زمان احیای مأموریت در سال ۲۰۱۱، هیچ یک از گزارشگران ویژه (شهید، جهانگیر، رحمان و تاکنون ساتو) اجازه سفر به ایران را دریافت نکرده‌اند [13, 21, 23]. <ref name=":8" /> <ref name=":12" /> <ref name=":23" /> این در حالی است که ایران در سال ۲۰۰۲ یک "دعوتنامه دائمی" برای تمامی رویه‌های ویژه صادر کرده بود، اما در عمل به آن پایبند نبوده است.تنها مورد استثنا، سفر گزارشگر ویژه تأثیر اقدامات قهری یک جانبه (آلنا دوهان) در سال ۲۰۲۲ بود که پس از ۱۷ سال وقفه در بازدید گزارشگران صورت گرفت و از سوی فعالان حقوق بشر به عنوان تلاشی برای انحراف افکار عمومی از کارنامه حقوق بشری ایران و مقصر جلوه دادن تحریم‌ها تلقی شد [21]. <ref name=":12" /> | رویکرد جمهوری اسلامی ایران در قبال گزارشگران ویژه عمدتاً مبتنی بر عدم همکاری، انکار و متهم‌سازی بوده است. از زمان احیای مأموریت در سال ۲۰۱۱، هیچ یک از گزارشگران ویژه (شهید، جهانگیر، رحمان و تاکنون ساتو) اجازه سفر به ایران را دریافت نکرده‌اند [13, 21, 23]. <ref name=":8" /> <ref name=":12" /> <ref name=":23" /> این در حالی است که ایران در سال ۲۰۰۲ یک "دعوتنامه دائمی" برای تمامی رویه‌های ویژه صادر کرده بود، اما در عمل به آن پایبند نبوده است.تنها مورد استثنا، سفر گزارشگر ویژه تأثیر اقدامات قهری یک جانبه (آلنا دوهان) در سال ۲۰۲۲ بود که پس از ۱۷ سال وقفه در بازدید گزارشگران صورت گرفت و از سوی فعالان حقوق بشر به عنوان تلاشی برای انحراف افکار عمومی از کارنامه حقوق بشری ایران و مقصر جلوه دادن تحریم‌ها تلقی شد [21]. <ref name=":12" /> | ||
مقامات ایرانی به طور مداوم گزارش‌های ارائه شده را "مغرضانه"، "سیاسی"، "ناعادلانه" و مبتنی بر اطلاعات نادرست از سوی "گروه‌های معاند" (اشاره به سازمان مجاهدین خلق) و کشورهای متخاصم خوانده‌اند [''<u>'''31'''</u>'', 12, 15, '''<u>30</u>''']. <ref name=":11" /> <ref name=":14" /> | مقامات ایرانی به طور مداوم گزارش‌های ارائه شده را "مغرضانه"، "سیاسی"، "ناعادلانه" و مبتنی بر اطلاعات نادرست از سوی "گروه‌های معاند" (اشاره به سازمان مجاهدین خلق) و کشورهای متخاصم خوانده‌اند [''<u>'''31'''</u>'', 12, 15, '''<u>30</u>''']. <ref name=":11" /> <ref name=":14" /> <ref name=":24">[https://36656454.khabarban.com/ چرایی تصویب قطعنامه ضد ایرانی کانادا در سازمان ملل/ برخورد دوگانه غربی‌ها در تعریف تروریسم]</ref> آن‌ها مشروعیت خود مأموریت گزارشگر ویژه برای ایران را زیر سؤال برده و آن را مصداق برخورد دوگانه و سیاسی شورای حقوق بشر دانسته‌اند [31, 13, 30 '''پاسخ رژیم به تصویب قطعنامه به عنوان منبع اضافه شود''']. <ref name=":24" /> <ref>[https://www.isna.ir/news/1403090100001/%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B1-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B6%D8%AF-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%AA%D9%87-%D8%B3%D9%88%D9%85 وزارت امور خارجه ایران: تصویب قطعنامه ضد ایرانی در کمیته سوم مجمع عمومی اقدامی سیاسی و ناموجه است. - ایسنا ۱ آذر ۱۴۰۳]</ref> ایران به جای پاسخگویی به موارد نقض حقوق بشر مطرح‌شده در گزارش‌ها، اغلب به انتقاد از وضعیت حقوق بشر در کشورهای غربی، به ویژه کانادا (به عنوان بانی اصلی قطعنامه‌های مربوط به ایران) می‌پردازد [30]. <ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/1273007/%D9%88%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%B4-%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%B6%D8%AF%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82-%D8%A8%D8%B4%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%A7%D9%86%D8%A7%D8%AF%D8%A7 واکنش نماینده ایران به قطعنامه ضدحقوق بشری کانادا - تابناک ۳۰ آبان ۱۴۰۳]</ref> علی‌رغم رد گزارش‌ها، ایران گاهی به صورت محدود به برخی مکاتبات گزارشگران پاسخ داده یا در جلسات شورای حقوق بشر به ارائه توضیحات پرداخته است، اما این تعاملات به ندرت منجر به تغییرات ملموس یا پذیرش مسئولیت شده است [6, 9, ''<u>'''32'''</u>'']. <ref name=":4" /> <ref name=":9" /> <ref>[https://docs.un.org/en/A/HRC/22/56 United Nations. (2013, March 4). ''A/HRC/22/56 General Assembly'']</ref> | ||
'''اتهامات جمهوری اسلامی ایران به گزارشگران ویژه''' | '''اتهامات جمهوری اسلامی ایران به گزارشگران ویژه''' | ||
| خط ۶۱: | خط ۶۵: | ||
* '''احمد شهید:''' مقامات ایرانی مکرراً گزارش‌های او را به دلیل اتکا به منابع مخالف و عدم سفر به ایران، فاقد اعتبار و مغرضانه می‌دانستند و او را به دریافت اطلاعات گزینشی از گروه‌های ضد ایرانی متهم می‌کردند [13]. <ref name=":8" /> | * '''احمد شهید:''' مقامات ایرانی مکرراً گزارش‌های او را به دلیل اتکا به منابع مخالف و عدم سفر به ایران، فاقد اعتبار و مغرضانه می‌دانستند و او را به دریافت اطلاعات گزینشی از گروه‌های ضد ایرانی متهم می‌کردند [13]. <ref name=":8" /> | ||
* '''عاصمه جهانگیر:''' پس از انتصاب او، رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران و برخی مقامات، اتهاماتی جدی علیه او مطرح کردند. خبرگزاری ایرنا در گزارشی مدعی شد که مقامات عربستان سعودی در یک سفر غیررسمی به ریاض، به او پیشنهاد ۲۰۰ هزار دلار پول در ازای اتخاذ مواضع ضد ایرانی و حمایت از مجاهدین خلق و قاچاقچیان مواد مخدر داده‌اند [''<u>'''31'''</u>'']. اگرچه خانم جهانگیر مستقیماً به این اتهام خاص پاسخی نداد (یا حداقل در منابع یافت‌شده منعکس نشده) [''<u>'''33'''</u>'']، اما به طور کلی گزارش‌ها و اتهامات علیه خود را رد می‌کرد. | * '''عاصمه جهانگیر:''' پس از انتصاب او، رسانه‌های نزدیک به حکومت ایران و برخی مقامات، اتهاماتی جدی علیه او مطرح کردند. خبرگزاری ایرنا در گزارشی مدعی شد که مقامات عربستان سعودی در یک سفر غیررسمی به ریاض، به او پیشنهاد ۲۰۰ هزار دلار پول در ازای اتخاذ مواضع ضد ایرانی و حمایت از مجاهدین خلق و قاچاقچیان مواد مخدر داده‌اند [''<u>'''31 منبع جدید اضافه شود'''</u>'']. <ref name=":25">[https://www.irna.ir/news/82463085/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4%DA%AF%D8%B1-%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%84%D9%84-%D8%A8%D9%87-%D8%B7%D9%88%D8%B1-%D8%BA%DB%8C%D8%B1-%D8%B9%D9%84%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B9%D8%B1%D8%A8%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%DB%8C%D8%AF%D9%86-%D9%85%DB%8C-%D9%83%D9%86%D8%AF كنسول عربستان در نیویورك به طور محرمانه از 'عاصمه جهانگیر' گزارشگر ویژه سازمان ملل برای انجام سفر یك سفر غیر رسمی و غیر علنی به ریاض دعوت به عمل آورد. - ایرنا ۲۳ اسفند ۱۳۹۵]</ref> اگرچه خانم جهانگیر مستقیماً به این اتهام خاص پاسخی نداد (یا حداقل در منابع یافت‌شده منعکس نشده) [''<u>'''33'''</u>'']، <ref name=":26">[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%B9%D8%A7%D8%B5%D9%85%D9%87-%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C%D8%B1-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%A7-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%AF-%D8%B1%D8%A7-%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%B1%D8%A7%D8%A2%D9%85%DB%8C%D8%B2-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%AF/a-38573797 DW. (2017, April 25). ''عاصمه جهانگیر: گزارش ایرنا درباره خود را افتراآمیز خواند''.]</ref> اما به طور کلی گزارش‌ها و اتهامات علیه خود را رد می‌کرد. رسانه‌های دولتی ایران نیز او را به دریافت رشوه از عربستان برای جعل گزارش متهم کردند، اتهامی که او قویاً رد نمود [23]. <ref name=":23" /> <ref name=":25" /> <ref name=":26" /> | ||
* '''جاوید رحمان:''' او نیز با موجی از اتهامات مشابه مواجه شد، به خصوص پس از انتشار گزارش نهایی‌اش در مورد "جنایات سنگین" و کشتار ۱۳۶۷ که مستقیماً جمهوری اسلامی را به جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی متهم می‌کرد [11, 12]. <ref name=":10" /> <ref name=":11" /> مقامات ایرانی و رسانه‌های همسو، او را به "جانبداری"، "فساد سیاسی"، "دریافت رشوه و پرداخت‌های نامشروع" و همکاری با سازمان مجاهدین خلق متهم کردند [12, 26]. <ref name=":11" /> <ref name=":20" /> این اتهامات پس از شرکت او در کنفرانسی در پاریس که توسط شورای ملی مقاومت ایران (NCRI) سازماندهی شده بود، شدت گرفت. پروفسور رحمان در بیانیه‌ای تمامی این اتهامات، به ویژه دریافت هرگونه وجهی برای شرکت در کنفرانس مذکور را قاطعانه رد کرد و این اقدامات را تلاش مقامات ایرانی برای فرار از پاسخگویی در قبال جنایاتشان دانست [12]. <ref name=":11" /> | * '''جاوید رحمان:''' او نیز با موجی از اتهامات مشابه مواجه شد، به خصوص پس از انتشار گزارش نهایی‌اش در مورد "جنایات سنگین" و کشتار ۱۳۶۷ که مستقیماً جمهوری اسلامی را به جنایت علیه بشریت و نسل‌کشی متهم می‌کرد [11, 12]. <ref name=":10" /> <ref name=":11" /> مقامات ایرانی و رسانه‌های همسو، او را به "جانبداری"، "فساد سیاسی"، "دریافت رشوه و پرداخت‌های نامشروع" و همکاری با سازمان مجاهدین خلق متهم کردند [12, 26]. <ref name=":11" /> <ref name=":20" /> این اتهامات پس از شرکت او در کنفرانسی در پاریس که توسط شورای ملی مقاومت ایران (NCRI) سازماندهی شده بود، شدت گرفت. پروفسور رحمان در بیانیه‌ای تمامی این اتهامات، به ویژه دریافت هرگونه وجهی برای شرکت در کنفرانس مذکور را قاطعانه رد کرد و این اقدامات را تلاش مقامات ایرانی برای فرار از پاسخگویی در قبال جنایاتشان دانست [12]. <ref name=":11" /> | ||
* '''مای ساتو:''' حتی پیش از شروع رسمی کار او، رسانه‌های ایرانی با اشاره به سوابق تحصیلی بریتانیایی او (مشابه جاوید رحمان) و جنسیتش، انتصاب او را حرکتی سیاسی و با هدف تداوم فشار بر ایران و معتبر جلوه دادن گزارش‌های انتقادی تفسیر کردند ''<u>'''[34'''</u>'']. | * '''مای ساتو:''' حتی پیش از شروع رسمی کار او، رسانه‌های ایرانی با اشاره به سوابق تحصیلی بریتانیایی او (مشابه جاوید رحمان) و جنسیتش، انتصاب او را حرکتی سیاسی و با هدف تداوم فشار بر ایران و معتبر جلوه دادن گزارش‌های انتقادی تفسیر کردند ''<u>'''[34'''</u>'']. <ref name=":13" /> | ||
این الگوی اتهام‌زنی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی به جای پرداختن به محتوای گزارش‌ها و نگرانی‌های جدی حقوق بشری مطرح‌شده، تلاش می‌کند با حمله به اعتبار و انگیزه گزارشگران ویژه، توجهات را منحرف کرده و فشار بین‌المللی را کاهش دهد. اتهام تکراری ارتباط با سازمان مجاهدین خلق، با توجه به خصومت عمیق نظام با این گروه، ابزار مناسبی برای بی‌اعتبار کردن گزارشگران در داخل و نزد برخی مخاطبان خارجی به نظر می‌رسد. | این الگوی اتهام‌زنی نشان می‌دهد که جمهوری اسلامی به جای پرداختن به محتوای گزارش‌ها و نگرانی‌های جدی حقوق بشری مطرح‌شده، تلاش می‌کند با حمله به اعتبار و انگیزه گزارشگران ویژه، توجهات را منحرف کرده و فشار بین‌المللی را کاهش دهد. اتهام تکراری ارتباط با سازمان مجاهدین خلق، با توجه به خصومت عمیق نظام با این گروه، ابزار مناسبی برای بی‌اعتبار کردن گزارشگران در داخل و نزد برخی مخاطبان خارجی به نظر می‌رسد. | ||