۲٬۱۹۰
ویرایش
کاربر:Khosro/صفحه تمرین تأسیسات هسته‌ای فردو: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
ویراستار نهایی مقاله قبل از انتشار
بدون خلاصۀ ویرایش |
Alireza k h (بحث | مشارکتها) (ویراستار نهایی مقاله قبل از انتشار) |
||
| خط ۲۸: | خط ۲۸: | ||
'''تأسیسات هسته‌ای فردو'''، واقع در دل کوه‌های نزدیک قم، یکی از مهم‌ترین مراکز برنامه هسته‌ای ایران است که به دلیل طراحی زیرزمینی و نقش محوری در غنی‌سازی اورانیوم، توجه جهانی را جلب کرده است. این تأسیسات، که ساخت آن در اواسط دهه ۲۰۰۰ به‌صورت مخفیانه آغاز شد، در سال ۲۰۰۹ پس از افشاگری [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] و تأیید مقامات غربی، به موضوعی جنجالی در مناقشات هسته‌ای تبدیل شد. فردو ابتدا برای غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ درصد طراحی شد، اما پس از خروج آمریکا از [[برنامه جامع اقدام مشترک|برجام]] در سال ۲۰۱۸، ایران غنی‌سازی تا ۶۰ درصد را نیز در این سایت آغاز کرد، که نگرانی‌های بین‌المللی را درباره احتمال کاربرد نظامی [[برنامه هسته‌ای ایران]] تشدید کرد. این تأسیسات به دلیل موقعیت استراتژیک و مقاومت در برابر حملات نظامی، به «قلب زیرزمینی» برنامه هسته‌ای ایران معروف است. | '''تأسیسات هسته‌ای فردو'''، واقع در دل کوه‌های نزدیک قم، یکی از مهم‌ترین مراکز برنامه هسته‌ای ایران است که به دلیل طراحی زیرزمینی و نقش محوری در غنی‌سازی اورانیوم، توجه جهانی را جلب کرده است. این تأسیسات، که ساخت آن در اواسط دهه ۲۰۰۰ به‌صورت مخفیانه آغاز شد، در سال ۲۰۰۹ پس از افشاگری [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] و تأیید مقامات غربی، به موضوعی جنجالی در مناقشات هسته‌ای تبدیل شد. فردو ابتدا برای غنی‌سازی اورانیوم تا ۲۰ درصد طراحی شد، اما پس از خروج آمریکا از [[برنامه جامع اقدام مشترک|برجام]] در سال ۲۰۱۸، ایران غنی‌سازی تا ۶۰ درصد را نیز در این سایت آغاز کرد، که نگرانی‌های بین‌المللی را درباره احتمال کاربرد نظامی [[برنامه هسته‌ای ایران]] تشدید کرد. این تأسیسات به دلیل موقعیت استراتژیک و مقاومت در برابر حملات نظامی، به «قلب زیرزمینی» برنامه هسته‌ای ایران معروف است. | ||
در طول سال‌ها، فردو شاهد تحولات متعددی از جمله نصب سانتریفیوژهای پیشرفته، افزایش ظرفیت غنی‌سازی، و حملات خرابکارانه مانند انفجار گزارش‌شده در سال ۲۰۱۳ بوده است. در ژوئن ۲۰۲۵، گزارش‌ها حاکی از انتقال بخش عمده اورانیوم غنی‌شده از فردو به مکانی نامعلوم پیش از حملات ادعایی آمریکا بود، که نشان‌دهنده آمادگی ایران برای حفاظت از ذخایر خود است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها درباره فعالیت‌های فردو هشدار داده و خواستار شفافیت بیشتر شده است. با این حال، ایران این تأسیسات را بخشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود می‌داند و از همکاری کامل با آژانس خودداری کرده است. این مقاله به بررسی پیشینه تأسیسات فردو، از ساخت مخفیانه تا نقش آن در مذاکرات هسته‌ای و تأثیرات حملات اخیر، می‌پردازد. همچنین، نگرانی‌های بین‌المللی، اقدامات خرابکارانه، و تحولات اخیر در این سایت بررسی می‌شود. منابع مورد استفاده نشان می‌دهند که فردو به دلیل طراحی مستحکم و موقعیت ژئواستراتژیک، همچنان یکی از چالش‌های اصلی در دیپلماسی هسته‌ای ایران و غرب باقی مانده است.<ref name=":0">[https://news.mojahedin.org/i/news/137559 مرکز هسته‌ای فردو - سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref><ref name=":1">[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1023433-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 تأسیسات هسته‌ای فردو کجاست و چرا اهمیت دارد؟ - شبکه شرق]</ref><ref name=":2">[https://www.radiofarda.com/a/31007192.html ایران ساخت تأسیسات هسته‌ای جدیدی را در فردو شروع کرده است - رادیو فردا]</ref><ref name=":3">[https://www.independentpersian.com/node/303726/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D9%88-%D8%B3%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C آمریکا و سه کشور اروپایی: اقدام ایران در تأسیسات فردو توجیه غیرنظامی ندارد - ایندیپندنت]</ref><ref name=":4">[https://fararu.com/fa/news/877933/%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA فردو کجاست؟ - فرارو]</ref><ref name=":5">[https://utofx.com/fordo فردو؛ معمایی در دل کوه که محاسبات جهانی را به چالش کشیده است- یوتوفکس]</ref><ref name=":6">[https://shayanews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D9%87-%D9%BE%D8%B3%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C-11/245144-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%AC%D8%A7-%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D8%B4%D8%AF-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7 داستان تأسیسات هسته فردو از کجا شروع شد؟ - شایا نیوز]</ref><ref name=":7">[https://hambastegimeli.com/82312_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%A2%D8%AE%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88 تصاویر ماهواره یی از ساخت و سازهای پنهانی رژیم آخوندی در سایت اتمی فردو - همبستگی ملی]</ref><ref name=":8">[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%BA%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88/a-15741860 غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات زیرزمینی فردو - دویچه‌وله]</ref> | در طول سال‌ها، فردو شاهد تحولات متعددی از جمله نصب سانتریفیوژهای پیشرفته، افزایش ظرفیت غنی‌سازی، و حملات خرابکارانه مانند انفجار گزارش‌شده در سال ۲۰۱۳ بوده است. در ژوئن ۲۰۲۵، گزارش‌ها حاکی از انتقال بخش عمده اورانیوم غنی‌شده از فردو به مکانی نامعلوم پیش از حملات ادعایی آمریکا بود، که نشان‌دهنده آمادگی ایران برای حفاظت از ذخایر خود است. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها درباره فعالیت‌های فردو هشدار داده و خواستار شفافیت بیشتر شده است. با این حال، رژیم ایران این تأسیسات را بخشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود می‌داند و از همکاری کامل با آژانس خودداری کرده است. | ||
حملات هوایی آمریکا در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵ (۱ تیرماه ۱۴۰۴)، به تأسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان خسارات گسترده‌ای به زیرساخت‌های ایران وارد کرد. تأسیسات فردو، که در عمق کوه ساخته شده بود، به‌طور کامل تخریب شد و تجهیزات غنی‌سازی اورانیوم آن نابود گردید. در نطنز، سانتریفیوژهای پیشرفته (IR-8) تا ۷۰ درصد از بین رفتند، و تأسیسات اصفهان نیز با آسیب به راکتورهای تحقیقاتی و مخازن سوخت هسته‌ای مواجه شد. علاوه بر این، پالایشگاه شهران در تهران، که هدف ثانویه حملات بود، دچار آتش‌سوزی شد و تولید نفت ایران را تا ۲۰ درصد کاهش داد. این خسارات توانایی ایران در تولید سوخت هسته‌ای و صادرات انرژی را به شدت مختل کرده است. | |||
این مقاله به بررسی پیشینه تأسیسات فردو، از ساخت مخفیانه تا نقش آن در مذاکرات هسته‌ای و تأثیرات حملات اخیر، می‌پردازد. همچنین، نگرانی‌های بین‌المللی، اقدامات خرابکارانه، و تحولات اخیر در این سایت بررسی می‌شود. منابع مورد استفاده نشان می‌دهند که فردو به دلیل طراحی مستحکم و موقعیت ژئواستراتژیک، همچنان یکی از چالش‌های اصلی در دیپلماسی هسته‌ای ایران و غرب باقی مانده است.<ref name=":0">[https://news.mojahedin.org/i/news/137559 مرکز هسته‌ای فردو - سازمان مجاهدین خلق ایران]</ref><ref name=":1">[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-6/1023433-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D9%82%D9%84%D8%A8-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 تأسیسات هسته‌ای فردو کجاست و چرا اهمیت دارد؟ - شبکه شرق]</ref><ref name=":2">[https://www.radiofarda.com/a/31007192.html ایران ساخت تأسیسات هسته‌ای جدیدی را در فردو شروع کرده است - رادیو فردا]</ref><ref name=":3">[https://www.independentpersian.com/node/303726/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D9%88-%D8%B3%D9%87-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D9%82%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D8%AA%D9%88%D8%AC%DB%8C%D9%87-%D8%BA%DB%8C%D8%B1%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85%DB%8C آمریکا و سه کشور اروپایی: اقدام ایران در تأسیسات فردو توجیه غیرنظامی ندارد - ایندیپندنت]</ref><ref name=":4">[https://fararu.com/fa/news/877933/%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%DA%A9%D8%AC%D8%A7%D8%B3%D8%AA فردو کجاست؟ - فرارو]</ref><ref name=":5">[https://utofx.com/fordo فردو؛ معمایی در دل کوه که محاسبات جهانی را به چالش کشیده است- یوتوفکس]</ref><ref name=":6">[https://shayanews.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D9%87-%D9%BE%D8%B3%D8%AA-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%D9%86%D9%87%D8%A7%D8%AF%DB%8C-11/245144-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D9%87%D8%B3%D8%AA%D9%87-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D8%A7%D8%B2-%DA%A9%D8%AC%D8%A7-%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B9-%D8%B4%D8%AF-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88-%D9%BE%D8%B3-%D8%A7%D8%B2-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7 داستان تأسیسات هسته فردو از کجا شروع شد؟ - شایا نیوز]</ref><ref name=":7">[https://hambastegimeli.com/82312_%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1-%D9%85%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%87-%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%88-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%BE%D9%86%D9%87%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%A2%D8%AE%D9%88%D9%86%D8%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88 تصاویر ماهواره یی از ساخت و سازهای پنهانی رژیم آخوندی در سایت اتمی فردو - همبستگی ملی]</ref><ref name=":8">[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%BA%D9%86%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%88%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D8%B2%DB%8C%D8%B1%D8%B2%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%AF%D9%88/a-15741860 غنی‌سازی اورانیوم در تأسیسات زیرزمینی فردو - دویچه‌وله]</ref> | |||
= تاریخچه و افشاگری تأسیسات فردو = | = تاریخچه و افشاگری تأسیسات فردو = | ||
| خط ۳۶: | خط ۴۰: | ||
تأسیسات هسته‌ای فردو، واقع در منطقه‌ای کوهستانی در نزدیکی شهر قم، در اواسط دهه ۲۰۰۰ به‌صورت مخفیانه توسط جمهوری اسلامی ایران ساخته شد. این تأسیسات، که در عمق کوه‌های منطقه قرار دارد، به دلیل طراحی زیرزمینی و مقاوم در برابر حملات هوایی، از ابتدا به‌عنوان یکی از حساس‌ترین بخش‌های برنامه هسته‌ای ایران مطرح شد. ساخت این سایت، که ابتدا با نام رمز «پروژه الستوم» شناخته می‌شد، به‌منظور غنی‌سازی اورانیوم و احتمالاً حفاظت از فعالیت‌های حساس در برابر نظارت بین‌المللی و حملات نظامی آغاز شد. موقعیت استراتژیک فردو، در دل کوه و دور از مراکز شهری، آن را به یکی از مستحکم‌ترین تأسیسات هسته‌ای ایران تبدیل کرده است.<ref name=":1" /><ref name=":5" /> | تأسیسات هسته‌ای فردو، واقع در منطقه‌ای کوهستانی در نزدیکی شهر قم، در اواسط دهه ۲۰۰۰ به‌صورت مخفیانه توسط جمهوری اسلامی ایران ساخته شد. این تأسیسات، که در عمق کوه‌های منطقه قرار دارد، به دلیل طراحی زیرزمینی و مقاوم در برابر حملات هوایی، از ابتدا به‌عنوان یکی از حساس‌ترین بخش‌های برنامه هسته‌ای ایران مطرح شد. ساخت این سایت، که ابتدا با نام رمز «پروژه الستوم» شناخته می‌شد، به‌منظور غنی‌سازی اورانیوم و احتمالاً حفاظت از فعالیت‌های حساس در برابر نظارت بین‌المللی و حملات نظامی آغاز شد. موقعیت استراتژیک فردو، در دل کوه و دور از مراکز شهری، آن را به یکی از مستحکم‌ترین تأسیسات هسته‌ای ایران تبدیل کرده است.<ref name=":1" /><ref name=":5" /> | ||
جمهوری اسلامی ساخت این تأسیسات را تا سال ۲۰۰۹ از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و جامعه جهانی پنهان نگه داشت. این مخفی‌کاری بخشی از استراتژی ایران برای پیشبرد برنامه هسته‌ای بدون جلب توجه بین‌المللی بود. | جمهوری اسلامی ساخت این تأسیسات را تا سال ۲۰۰۹ از آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) و جامعه جهانی پنهان نگه داشت. این مخفی‌کاری بخشی از استراتژی ایران برای پیشبرد برنامه هسته‌ای بدون جلب توجه بین‌المللی بود. رژیم ایران از ابتدا قصد داشت فردو را به‌عنوان مرکزی برای غنی‌سازی اورانیوم با درصد بالا استفاده کند، که این امر نگرانی‌هایی درباره اهداف نظامی برنامه هسته‌ای آن ایجاد کرد.<ref name=":0" /> | ||
=== افشاگری و واکنش‌های اولیه === | === افشاگری و واکنش‌های اولیه === | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۵: | ||
=== اهمیت استراتژیک و مذاکرات هسته‌ای === | === اهمیت استراتژیک و مذاکرات هسته‌ای === | ||
موقعیت استراتژیک فردو، که به دلیل قرار گرفتن در عمق کوه در برابر حملات نظامی مقاوم است، این تأسیسات را به «قلب زیرزمینی» برنامه هسته‌ای ایران تبدیل کرده است. این ویژگی، فردو را به هدفی دشوار برای عملیات نظامی و خرابکاری تبدیل کرده و به ایران اهرم فشار مهمی در مذاکرات هسته‌ای داده است. در مذاکرات منتهی به برجام در سال ۲۰۱۵، فردو یکی از موضوعات اصلی اختلاف بود. طبق توافق، ایران متعهد شد تعداد سانتریفیوژهای فعال در فردو را کاهش دهد و غنی‌سازی در این سایت را به سطوح پایین محدود کند. اما پس از خروج آمریکا از برجام، ایران محدودیت‌های توافق را کنار گذاشت و فعالیت‌های غنی‌سازی در فردو را گسترش داد.<ref name=":4" /><ref name=":6" /> | موقعیت استراتژیک فردو، که به دلیل قرار گرفتن در عمق کوه در برابر حملات نظامی مقاوم است، این تأسیسات را به «قلب زیرزمینی» برنامه هسته‌ای رژیم ایران تبدیل کرده است. این ویژگی، فردو را به هدفی دشوار برای عملیات نظامی و خرابکاری تبدیل کرده و به ایران اهرم فشار مهمی در مذاکرات هسته‌ای داده است. در مذاکرات منتهی به برجام در سال ۲۰۱۵، فردو یکی از موضوعات اصلی اختلاف بود. طبق توافق، ایران متعهد شد تعداد سانتریفیوژهای فعال در فردو را کاهش دهد و غنی‌سازی در این سایت را به سطوح پایین محدود کند. اما پس از خروج آمریکا از برجام، ایران محدودیت‌های توافق را کنار گذاشت و فعالیت‌های غنی‌سازی در فردو را گسترش داد.<ref name=":4" /><ref name=":6" /> | ||
فردو همچنین به دلیل پنهان‌کاری اولیه در ساخت آن، به نمادی از بی‌اعتمادی بین ایران و غرب تبدیل شده است. منابع نشان می‌دهند که رژیم ایران از فردو به‌عنوان ابزاری برای تقویت موضع خود در برابر فشارهای بین‌المللی استفاده کرده و با افزایش غنی‌سازی، تلاش کرده تا اهرم مذاکراتی خود را تقویت کند. این استراتژی، اگرچه به تشدید تحریم‌ها منجر شده، اما نشان‌دهنده اهمیت فردو در سیاست هسته‌ای ایران است.<ref name=":5" /> | فردو همچنین به دلیل پنهان‌کاری اولیه در ساخت آن، به نمادی از بی‌اعتمادی بین ایران و غرب تبدیل شده است. منابع نشان می‌دهند که رژیم ایران از فردو به‌عنوان ابزاری برای تقویت موضع خود در برابر فشارهای بین‌المللی استفاده کرده و با افزایش غنی‌سازی، تلاش کرده تا اهرم مذاکراتی خود را تقویت کند. این استراتژی، اگرچه به تشدید تحریم‌ها منجر شده، اما نشان‌دهنده اهمیت فردو در سیاست هسته‌ای ایران است.<ref name=":5" /> | ||
| خط ۶۰: | خط ۶۴: | ||
تأسیسات هسته‌ای فردو به دلیل نقش محوری در برنامه هسته‌ای ایران، بارها هدف حملات خرابکارانه و اقدامات مخفی قرار گرفته است. یکی از برجسته‌ترین این حوادث، انفجار گزارش‌شده در سال ۲۰۱۳ بود که به تأسیسات فردو آسیب رساند و فعالیت‌های غنی‌سازی را برای مدتی مختل کرد. منابع خبری این حمله را به عملیات مخفی منتسب به اسرائیل نسبت دادند، اگرچه رژیم ایران هیچ‌گاه به‌طور رسمی این ادعا را تأیید نکرد. این حادثه نشان‌دهنده آسیب‌پذیری نسبی حتی تأسیسات زیرزمینی مانند فردو در برابر اقدامات خرابکارانه پیشرفته بود. طراحی مقاوم فردو، با این حال، از خسارت‌های گسترده‌تر جلوگیری کرد و ایران توانست فعالیت‌های خود را پس از بازسازی از سر بگیرد.<ref name=":6" /> | تأسیسات هسته‌ای فردو به دلیل نقش محوری در برنامه هسته‌ای ایران، بارها هدف حملات خرابکارانه و اقدامات مخفی قرار گرفته است. یکی از برجسته‌ترین این حوادث، انفجار گزارش‌شده در سال ۲۰۱۳ بود که به تأسیسات فردو آسیب رساند و فعالیت‌های غنی‌سازی را برای مدتی مختل کرد. منابع خبری این حمله را به عملیات مخفی منتسب به اسرائیل نسبت دادند، اگرچه رژیم ایران هیچ‌گاه به‌طور رسمی این ادعا را تأیید نکرد. این حادثه نشان‌دهنده آسیب‌پذیری نسبی حتی تأسیسات زیرزمینی مانند فردو در برابر اقدامات خرابکارانه پیشرفته بود. طراحی مقاوم فردو، با این حال، از خسارت‌های گسترده‌تر جلوگیری کرد و ایران توانست فعالیت‌های خود را پس از بازسازی از سر بگیرد.<ref name=":6" /> | ||
در سال‌های اخیر، گزارش‌های دیگری از حملات احتمالی به فردو منتشر شده است. در ژوئن ۲۰۲۵، منابع خبری از انتقال بخش عمده اورانیوم غنی‌شده از فردو به مکانی نامعلوم پیش از حملات | در سال‌های اخیر، گزارش‌های دیگری از حملات احتمالی به فردو منتشر شده است. در ژوئن ۲۰۲۵، منابع خبری از انتقال بخش عمده اورانیوم غنی‌شده از فردو به مکانی نامعلوم پیش از حملات ایالات متحده خبر دادند، که بیانگر آمادگی ایران برای حفاظت از ذخایر استراتژیک خود در برابر حملات نظامی بود. این اقدام، که به گفته منابع به دلیل تهدیدات فزاینده انجام شد، نشان داد که فردو همچنان هدفی کلیدی برای قدرت‌های خارجی است. با این حال، اطلاعات دقیقی درباره میزان خسارت یا موفقیت این حملات در دسترس نیست.<ref name=":0" /> | ||
=== خرابکاری سایبری و تأثیرات آن === | === خرابکاری سایبری و تأثیرات آن === | ||
علاوه بر حملات فیزیکی، فردو هدف حملات سایبری نیز بوده است. ویروس استاکس‌نت، که در سال ۲۰۱۰ تأسیسات هسته‌ای ایران، از جمله نطنز، را هدف قرار داد، به‌طور غیرمستقیم بر فعالیت‌های فردو نیز تأثیر گذاشت. اگرچه شواهد مستقیمی از تأثیر استاکس‌نت بر فردو وجود ندارد، منابع نشان می‌دهند که ایران پس از این حمله، اقدامات امنیتی سایبری خود را در تأسیسات حساس مانند فردو تقویت کرد. این اقدامات شامل ارتقای سیستم‌های کنترلی و کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی بود. با این حال، تهدیدات سایبری همچنان یکی از چالش‌های اصلی برای امنیت تأسیسات فردو باقی مانده است.<ref name=":5" /> | علاوه بر حملات فیزیکی، فردو هدف حملات سایبری نیز بوده است. ویروس استاکس‌نت، که در سال ۲۰۱۰ تأسیسات هسته‌ای ایران، از جمله نطنز، را هدف قرار داد، به‌طور غیرمستقیم بر فعالیت‌های فردو نیز تأثیر گذاشت. اگرچه شواهد مستقیمی از تأثیر استاکس‌نت بر فردو وجود ندارد، منابع نشان می‌دهند که رژیم ایران پس از این حمله، اقدامات امنیتی سایبری خود را در تأسیسات حساس مانند فردو تقویت کرد. این اقدامات شامل ارتقای سیستم‌های کنترلی و کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی بود. با این حال، تهدیدات سایبری همچنان یکی از چالش‌های اصلی برای امنیت تأسیسات فردو باقی مانده است.<ref name=":5" /> | ||
خرابکاری‌های سایبری و فیزیکی به‌طور کلی فعالیت‌های غنی‌سازی در فردو را به‌طور موقت مختل کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند برنامه هسته‌ای | خرابکاری‌های سایبری و فیزیکی به‌طور کلی فعالیت‌های غنی‌سازی در فردو را به‌طور موقت مختل کرده‌اند، اما نتوانسته‌اند برنامه هسته‌ای را متوقف کنند. به گفته شبکه شرق، رژیم ایران با بازسازی سریع و افزایش ظرفیت سانتریفیوژها در فردو، به این حملات پاسخ داده و نشان داده که این تأسیسات همچنان یکی از ستون‌های اصلی برنامه هسته‌ای آن است.<ref name=":1" /> | ||
== رواکنش‌های بین‌المللی و تحولات اخیر == | == رواکنش‌های بین‌المللی و تحولات اخیر == | ||
| خط ۷۳: | خط ۷۷: | ||
=== محکومیت‌های بین‌المللی === | === محکومیت‌های بین‌المللی === | ||
کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، و آلمان، فعالیت‌های فردو را به‌عنوان تهدیدی برای امنیت جهانی محکوم کرده‌اند. در سال ۲۰۲۳، این کشورها در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که اقدامات ایران در فردو، از جمله نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و غنی‌سازی تا ۶۰ درصد، «توجیه غیرنظامی ندارد» و نقض تعهدات ایران تحت توافق هسته‌ای (برجام) است. این بیانیه خواستار توقف فوری فعالیت‌های غنی‌سازی در فردو و بازگشت ایران به تعهدات برجام شد. با این حال، ایران این انتقادات را رد کرد و فردو را بخشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود دانست | کشورهای غربی، به‌ویژه ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه، و آلمان، فعالیت‌های فردو را به‌عنوان تهدیدی برای امنیت جهانی محکوم کرده‌اند. در سال ۲۰۲۳، این کشورها در بیانیه‌ای مشترک اعلام کردند که اقدامات ایران در فردو، از جمله نصب سانتریفیوژهای پیشرفته و غنی‌سازی تا ۶۰ درصد، «توجیه غیرنظامی ندارد» و نقض تعهدات ایران تحت توافق هسته‌ای (برجام) است. این بیانیه خواستار توقف فوری فعالیت‌های غنی‌سازی در فردو و بازگشت ایران به تعهدات برجام شد. با این حال، رژیم ایران این انتقادات را رد کرد و فردو را بخشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای خود دانست.<ref name=":3" /> | ||
=== ساخت‌وسازهای جدید و تحولات اخیر === | === ساخت‌وسازهای جدید و تحولات اخیر === | ||
در سال‌های اخیر، گزارش‌هایی درباره گسترش تأسیسات فردو منتشر شده است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که ایران ساخت‌وسازهای جدیدی را در این سایت آغاز کرده، که احتمالاً برای افزایش ظرفیت غنی‌سازی یا تقویت زیرساخت‌های دفاعی است. برخی منابع نشان می‌دهد که این فعالیت‌ها در سال ۲۰۲۰ شدت گرفته و شامل ساخت تونل‌های جدید و تأسیسات زیرزمینی بوده است. این گسترش، که به‌صورت مخفیانه انجام شده، نگرانی‌هایی درباره اهداف بلندمدت ایران ایجاد کرده است. منابع خبری همچنین گزارش داده‌اند که ایران در ژوئن ۲۰۲۵، پیش از حملات ادعایی خارجی، بخش عمده اورانیوم غنی‌شده را از فردو به مکانی نامعلوم منتقل کرد، که نشان‌دهنده آمادگی رژیم برای حفاظت از ذخایر استراتژیک خود است.<ref name=":2" /><ref name=":7" /> | در سال‌های اخیر، گزارش‌هایی درباره گسترش تأسیسات فردو منتشر شده است. تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهند که ایران ساخت‌وسازهای جدیدی را در این سایت آغاز کرده، که احتمالاً برای افزایش ظرفیت غنی‌سازی یا تقویت زیرساخت‌های دفاعی است. برخی منابع نشان می‌دهد که این فعالیت‌ها در سال ۲۰۲۰ شدت گرفته و شامل ساخت تونل‌های جدید و تأسیسات زیرزمینی بوده است. این گسترش، که به‌صورت مخفیانه انجام شده، نگرانی‌هایی درباره اهداف بلندمدت ایران ایجاد کرده است. منابع خبری همچنین گزارش داده‌اند که ایران در ژوئن ۲۰۲۵، پیش از حملات ادعایی خارجی، بخش عمده اورانیوم غنی‌شده را از فردو به مکانی نامعلوم منتقل کرد، که نشان‌دهنده آمادگی رژیم برای حفاظت از ذخایر استراتژیک خود است.<ref name=":2" /><ref name=":7" /> | ||
این تحولات نشان می‌دهند که فردو همچنان یکی از چالش‌های اصلی در دیپلماسی هسته‌ای ایران و غرب | این تحولات نشان می‌دهند که فردو همچنان یکی از چالش‌های اصلی در دیپلماسی هسته‌ای ایران و غرب است.<ref name=":1" /> | ||
== [[حمله آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران]] == | == [[حمله آمریکا به سایت‌های هسته‌ای ایران]] == | ||
| خط ۸۴: | خط ۸۸: | ||
حملات هوایی آمریکا در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵ (۱ تیرماه ۱۴۰۴)، به تأسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان خسارات گسترده‌ای به زیرساخت‌های ایران وارد کرد. تأسیسات فردو، که در عمق کوه ساخته شده بود، به‌طور کامل تخریب شد و تجهیزات غنی‌سازی اورانیوم آن نابود گردید. در نطنز، سانتریفیوژهای پیشرفته (IR-8) تا ۷۰ درصد از بین رفتند، و تأسیسات اصفهان نیز با آسیب به راکتورهای تحقیقاتی و مخازن سوخت هسته‌ای مواجه شد. علاوه بر این، پالایشگاه شهران در تهران، که هدف ثانویه حملات بود، دچار آتش‌سوزی شد و تولید نفت ایران را تا ۲۰ درصد کاهش داد. این خسارات توانایی ایران در تولید سوخت هسته‌ای و صادرات انرژی را به شدت مختل کرده است. | حملات هوایی آمریکا در ۲۱ ژوئن ۲۰۲۵ (۱ تیرماه ۱۴۰۴)، به تأسیسات هسته‌ای فردو، نطنز و اصفهان خسارات گسترده‌ای به زیرساخت‌های ایران وارد کرد. تأسیسات فردو، که در عمق کوه ساخته شده بود، به‌طور کامل تخریب شد و تجهیزات غنی‌سازی اورانیوم آن نابود گردید. در نطنز، سانتریفیوژهای پیشرفته (IR-8) تا ۷۰ درصد از بین رفتند، و تأسیسات اصفهان نیز با آسیب به راکتورهای تحقیقاتی و مخازن سوخت هسته‌ای مواجه شد. علاوه بر این، پالایشگاه شهران در تهران، که هدف ثانویه حملات بود، دچار آتش‌سوزی شد و تولید نفت ایران را تا ۲۰ درصد کاهش داد. این خسارات توانایی ایران در تولید سوخت هسته‌ای و صادرات انرژی را به شدت مختل کرده است. | ||
آمریکا از بمب‌های بونکرباستر GBU-57 استفاده کرد که برای نفوذ به تأسیسات زیرزمینی مانند فردو طراحی شده‌اند. تأسیسات فردو به‌طور کامل تخریب شد، در حالی که نطنز و اصفهان خسارات قابل‌توجهی دیدند. منابع اطلاعاتی آمریکا ادعا کردند که این حملات توانایی غنی‌سازی ایران را تا ۸۰ درصد کاهش داده است. ایران این ادعا را رد کرد و اعلام نمود که تأسیسات جایگزین دارد.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%85%D8%A8-%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4%DA%A9%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/live-72996530 استفاده آمریکا از بمب سنگرشکن در حمله به تأسیسات اتمی ایران - دویچه‌وله]</ref> | آمریکا از بمب‌های بونکرباستر GBU-57 استفاده کرد که برای نفوذ به تأسیسات زیرزمینی مانند فردو طراحی شده‌اند. تأسیسات فردو به‌طور کامل تخریب شد، در حالی که نطنز و اصفهان خسارات قابل‌توجهی دیدند. منابع اطلاعاتی آمریکا ادعا کردند که این حملات توانایی غنی‌سازی ایران را تا ۸۰ درصد کاهش داده است. رژیم ایران این ادعا را رد کرد و اعلام نمود که تأسیسات جایگزین دارد.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D8%A7%D8%B2-%D8%A8%D9%85%D8%A8-%D8%B3%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%B4%DA%A9%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%AD%D9%85%D9%84%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%AA%D8%A7%D8%B3%DB%8C%D8%B3%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86/live-72996530 استفاده آمریکا از بمب سنگرشکن در حمله به تأسیسات اتمی ایران - دویچه‌وله]</ref> | ||
== منابع: == | == منابع: == | ||