کاربر:Poori/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

'''محاربه''' یکی از جرایم حدی در نظام حقوقی رژیم ایران است که اغلب به معنای «جنگیدن با خدا و رسول او» یا ایجاد ناامنی و فساد در زمین تفسیر می‌شود و مجازات‌های سنگینی مانند اعدام، صلیب‌کشی، قطع عضو یا تبعید را به همراه دارد. مدتی پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضد سلطنتی۱۳۵۷]] و از زمانی که [[روح‌الله خمینی]] پایه‌های قدرت مطلقه‌ی ولایت فقیه را در قانون اساسی و در جامعه‌ی سیاسی ایران محکم کرد؛ نمایندگان گماشته‌ی او تحت عنوان «قاضی شرع» با دست‌آویز قراردادن این اتهام، آن را به ابزاری برای سرکوب مخالفان سیاسی، معترضان و گروه‌های اقلیت تبدیل کرد. گزارش‌های سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل و سازمان ملل نشان می‌دهد که رژیم ایران از این اتهام برای حذف مخالفان در سطوح مختلف اجتماعی و سیاسی استفاده کرده، که منجر به اعدام‌های گسترده، شکنجه و قتل‌های فراقضایی شده است. <ref>[https://www.amnesty.org/en/documents/mde13/8032/2024/en/ Iran: All-out attack on human rights: Submission to the 48th Session of the UPR Working Group, January – February 2025]- گزارش سایت عفو بین الملل درباره‌ی  «حمله‌ی همه جانبه ایران به حقوق بشر» در ژانویه۲۰۲۵</ref>

واژه «محاربه» از ریشه عربی «حرب» (ḥarb) به معنای «جنگ» مشتق شده است. <ref>[https://www.definitions.net/definition/Moharebeh Definitions for Moharebeh] - Definitions & Translations</ref> اما  این ریشه به معنای «خشمگین شدن» و «زور و اجبار» نیز اشاره دارد. <ref>[https://www.almaany.com/fa/dict/ar-fa/%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B1%D8%A8/ ترجمه و معنی الحرب در فرهنگ لغت عربی-فارسی المعانی]</ref>

مفهوم محاربه عمدتاً بر پایه آیه ۳۳ سوره مائده بنا شده که پس از شکنجه و قتل یک چوپان و غارت اموال توسط عده‌ای نازل شد [11] :<blockquote>«مجازات کسانی که با خدا و رسول او می‌جنگند و در زمین فساد می‌کنند، کشته شدن، به دار آویخته شدن، قطع دست و پای مخالف، یا تبعید است. این خواری آن‌ها در دنیا و عذاب بزرگ در آخرت است.» <ref>سوره مائده، آیه ۳۳</ref> </blockquote>آیه ۳۴ مائده نیز استثنایی برای توبه قبل از دستگیری اضافه می‌کند.  

 

در مجموع می‌توان گفت که تفسیرهای بسیار متفاوتی از سوی مراجع مذهبی ارائه شده که از دزدی مسلحانه تا شورش علیه حکومت اسلامی و حتی مخالفت سیاسی یا حمایت و هواداری از گروه‌ها و شخصیت‌های مخالف گسترش یافته است. برخی آن را محدود به دزدی مسلحانه می‌دانند، در حالی که دیگران آن را به شورش علیه حکومت اسلامی گسترش می‌دهند.  

محاربه را در قانون مجازات اسلامی ایران (آخرین تصویب در اول اردیبهشت سال ۱۳۹۲) می‌توان مهم‌ترین جرم علیه نظام ارزیابی کرد که در مواد متعددی از این قانون به احکام آن پرداخته شده است. فصل هشتم و نهم این قوانین به طور اخص به مفاهیم محاربه و بغی و افساد فی‌الارض پرداخته است. <ref>[https://rc.majlis.ir/fa/law/show/845048 قانون مجازات اسلامی] - سایت مرکز پژوهش‌های مجلس</ref>

ماده ۲۷۹ محاربه را «کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آن‌ها» تعریف کرده که موجب ناامنی می‌شود. <ref>[https://wikihoghoogh.net/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B7%DB%B9_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C ماده ۲۷۹ قانون مجازات اسلامی] - ویکی حقوق</ref>

مواد ۲۸۰-۲۸۸ و تفاسیر متعدد آن‌ها موارد استفاده از این اتهام را گسترش می‌دهد و شامل عضویت در گروه‌های مسلح مخالف، حمایت از گروه‌های مخالف مسلح و حمایت یا پذیرش منصب در دولت کودتا می‌گردد. مجازات اصلی اعدام است، اما قاضی می‌تواند گزینه‌های دیگر انتخاب کند.

محاربه در قوانین جزایی رژیم ایران در بسیاری موارد با اتهامات دیگر مانند «فساد فی‌الارض» و «بغی» ترکیب شده؛ از این رو در موارد بسیاری همه‌ی این اتهامات به مخالفان رژیم وارد آمده است.  رژیم ایران از محاربه برای حذف مخالفان در سطوح اجتماعی (معترضان عادی) و  معترضین و مخالفین سیاسی (شامل شخصیت‌ها، گروه‌ها و حامیان آن‌ها) استفاده کرده است. پس از [[انقلاب ضد سلطنتی]]، ده‌ها تن از مقامات رژیم پادشاهی با این اتهامات اعدام شدند. سپس در دهه‌ی ۶۰ هزاران زندانی سیاسی به این اتهام قتل عام شدند. <ref>[https://fa.iran-hrm.com/%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D8%A6%D9%87-%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%AF-%D8%B1%D8%AD%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D9%82%D8%AA/ ارائه گزارش جدید جاوید رحمان درباره قتل‌عام ۶۷ و اعدام زندانیان سیاسی در دهه ۶۰] - سایت مانیتورینگ حقوق بشر ایران ۱ تیر ۱۴۰۳</ref>

در [[قتل عام ۶۷|قتل عام ۱۳۶۷]]، بر اساس فتوای خمینی، هزاران زندانی (عمدتاً وابسته به [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]) پس از محاکمات ساختگی اعدام شدند. [[جاوید رحمان]] در [[گزارش جاوید رحمان درباره قتل عام۱۳۶۰ و ۱۳۶۷|گزارشی که درباره کشتار زندانیان سیاسی]] به‌عنوان [[گزارشگر ویژه حقوق بشر|گزارشگر ویژه حقوق بشر ملل متحد برای ایران]] به سازمان ملل ارائه داد، آن را «[[جنایت علیه بشریت]]»، «[[نسل‌کشی]]» و «جنایت جنگی» توصیف کرد.

[[احمد خاتمی]] این اعدام‌ها را «خدمت بزرگ» [[روح‌الله خمینی|خمینی]] دانسته و امنیت فعلی را مدیون آن می‌داند. <ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%AE%D8%A7%D8%AA%D9%85%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DB%B6%DB%B7-%D8%AE%D8%AF%D9%85%D8%AA-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%84%D8%AA-%DA%A9%D8%B1%D8%AF/a-19487720 احمد خاتمی: خمینی با اعدام‌های ۶۷ خدمت بزرگی به ملت کرد]. - دویچه وله - ۲۹ مرداد ۱۳۹۵</ref>

در [[تظاهرات ۱۳۸۸|اعتراضات ۱۳۸۸ (۲۰۰۹ میلادی)]]، عبدالرضا قنبری به اتهام محاربه به اعدام محکوم شد. هم‌چنین محمدامین ولیان به جرم سردادن شعار «مرگ بر دیکتاتور» و پرتاب سنگ به سوی نیروهای نظامی و شبه‌نظامی مسلح با اتهام محاربه به اعدام محکوم شد و حکم او توسط دادستانی پس از تجدید نظر تایید شد. <ref>[https://aftabnews.ir/fa/news/95702/%D8%AD%DA%A9%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86-%D9%88%D9%84%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%A3%DB%8C%DB%8C%D8%AF-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA دادستانی انقلاب اعلام کرد: حکم اعدام محمد امین ولیان تایید شده است.] - پایگاه خبری آفتاب ۱۲ اسفند ۱۳۸۸</ref>

در ۱۴۰۱ (پس از مرگ مهسا امینی)، حداقل ۴۳ نفر با اتهام محاربه یا فساد فی‌الارض محکوم و دست کم چهار نفر مانند [[محسن شکاری]]<nowiki/>و [[مجیدرضا رهنورد]] اعدام شدند. <ref>[https://www.isna.ir/news/1401091711325/%D9%85%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF محسن شکاری اعدام شد] - خبرگزاری ایسنا ۱۷ آذر ۱۴۰۱</ref> <ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1705807/%D9%85%D8%AC%DB%8C%D8%AF%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D8%B1%D9%87%D9%86%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%85-%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%AF مجیدرضا رهنورد به اتهام «محاربه» در ملاعام اعدام شد] - سایت خبر آنلاین ۲۱ آذر ۱۴۰۱</ref>

سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل این را «ابزاری سیاسی» برای سرکوب می‌دانند که با محاکمات ساختگی و اعترافات اجباری به قتل‌های فراقضایی منجر شده است. <ref>[https://www.amnesty.org/en/documents/mde13/021/2011/en/ Iran: Further information: Additional Iranian student arrested] - سایت عفو بین‌الملل ۲۲ فوریه ۲۰۱۱ / ۳ اسفندماه ۱۳۸۹</ref>

در طول عمر رژیم ایران، بیشترین کشتار با این اتهام علیه [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] (MEK) صورت گرفته است. به ویژه در [[قتل عام ۶۷|کشتار ۱۳۶۷]] که هزاران زندانی وابسته به این گروه اعدام شدند. <ref>[https://ir.voanews.com/a/eu-iran-massacre-genocide-statement/6342761.html بیش از ۱۰۰ نماینده پارلمان اروپا: اتحادیه اروپا کشتارهای ۱۳۶۷ در ایران را «نسل‌کشی» شناسایی کند] - سایت صدای امریکا ۱۶ آذر ۱۴۰۰</ref>

گزارش‌های HRW و Amnesty نشان می‌دهد که اقلیت‌های قومی مانند کردها و بلوچ‌ها نیز آسیب دیده‌اند. هم‌چنین اقلیت‌های مذهبی مانند مسیحیان، اهل سنت، زرتشتیان و بهائیان... اما MEK همواره بیشترین آسیب را دیده است. [31]. در سال‌های اخیر، معترضان عادی و زندانیان سیاسی مانند [[بهروز احسانی اسلاملو|بهروز احسانی]] و [[مهدی حسنی]] در ۱۴۰۴ با همین اتهامات اعدام شدند [32].

هرچند برخی مانند احمد خاتمی و ۴۰۰ تن از روحانیون قم در ۱۴۰۴ از کاربرد اتهام محاربه علیه تهدیدکنندگان علی خامنه‌ای حمایت کرده‌اند، <ref>[https://www.isna.ir/news/1404042213347/%D8%AD%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%B2-%DB%B4%DB%B0%DB%B0-%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%87-%D8%A7%D8%B2-%D9%81%D8%AA%D9%88%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%A8-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%86-%D8%AA%D9%87%D8%AF%DB%8C%D8%AF%DA%A9%D9%86%D9%86%D8%AF%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%AC%D8%B9%DB%8C%D8%AA حمایت بیش از ۴۰۰ فقیه از فتوای محارب بودن تهدیدکنندگان خامنه‌ای] - خبرگزاری ایسنا ۲۲ تیر ۱۴۰۴</ref> (این موضع‌گیری مشخصا پس از تهدید اسرائیل صورت گرفت، اما به هر کسی که علیه خامنه‌ای شعار دهد قابل تعمیم است.) اما مخالفت‌های زیادی هم با به‌کار گیری این اتهام وجود دارد. [[حسینعلی منتظری]] در نوار صوتی مشهوری اعدام‌های ۱۳۶۷ را «بزرگ‌ترین جنایت» خواند و عاملان آن را جنایتکار دانست. <ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D9%81%D8%A7%DB%8C%D9%84-%D8%B5%D9%88%D8%AA%DB%8C-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A2%DB%8C%D8%AA%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%B1%DB%8C-%D9%88%D9%84%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D9%81%D9%82%DB%8C%D9%87-%DA%86%D9%86%D8%AF%D8%B4%D8%A2%D9%88%D8%B1-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/a-72252443 فایل صوتی جدید آیت‌الله منتظری: ولایت فقیه "چندش‌آور" شده] - دویچه وله ۲۶ فروردین ۱۴۰۴</ref> آیت‌الله محقق داماد کاربرد آن علیه معترضان سیاسی را رد کرد [35]. روحانیون در قم و نجف در ۱۴۰۱ علیه سرکوب اعتراضات موضع گرفتند [36]. محمد علی ایازی، عضو مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم نیز در روز یکشنبه ۲۰ آذر ۱۴۰۱ و در بحبوحه‌ی اعتراضات سراسری گفت:<blockquote>«اینگونه نیست که اگر کسی حق اعتراض به وضعیت موجود دارد، ماموران مانع از اعتراض او شوند و وقتی او می‌خواهد از حق خود دفاع کند، اسمش را محاربه بگذاریم.» <ref>[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%D8%A7%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%86-62/3925072-%D8%A2%DB%8C%D8%AA-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%A7%DB%8C%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%AE%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%A8%D8%A7-%D9%85%D8%B9%D8%AA%D8%B1%D8%B6%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%82-%D8%AF%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%B9%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DA%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B3%D8%AA آیت‌الله ایازی: برخورد با معترضان با کدام منطق دینی و عقلی سازگار است؟] سایت دنیای اقتصاد</ref></blockquote>برخی از روحانیون با برجسته کردن وجود تفسیرهای مختلف از قرآن، مجازات مرگ برای جرایم سیاسی را رد می‌کنند. <ref>[https://cdn.penalreform.org/wp-content/uploads/2015/07/Sharia-law-and-the-death-penalty.pdf Sharia law and the death penalty]</ref> برخی نیز مانند ابوالفضل بهرام‌پور پیشنهاد مجازات‌های جایگزین داده‌اند [38].