۱۳٬۳۶۸
ویرایش
جبهه ملی ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
پرش به ناوبری
پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
| کشور = ایران | | کشور = ایران | ||
}} | }} | ||
'''جبهه ملی ایران،''' در سال ۱۳۲۸ توسط سیاستمدارانی از قبیل [[محمد مصدق]]، [[حسین فاطمی]] و کریم سنجابی تأسیس شد و به پیش نهاد دکتر حسین فاطمی، [[ملی شدن صنعت نفت ایران]] را مطرح کرد. در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ ملی شدن صنعت نفت مراحل نهایی تصویب خود را طی کرد و در اردیبهشت ۱۳۳۰، محمد مصدق دولت تشکیل داد و هیئتی را به ریاست [[مهدی بازرگان]] برای اجرای ملی شدن نفت راهی شرکت نفت کرد. | '''جبهه ملی ایران،''' در ۲۱ آبان سال ۱۳۲۸ توسط سیاستمدارانی از قبیل [[محمد مصدق]]، [[حسین فاطمی]] و کریم سنجابی تأسیس شد و به پیش نهاد دکتر حسین فاطمی، [[ملی شدن صنعت نفت ایران]] را مطرح کرد. در ۲۹ اسفند ۱۳۲۹ ملی شدن صنعت نفت مراحل نهایی تصویب خود را طی کرد و در اردیبهشت ۱۳۳۰، محمد مصدق دولت تشکیل داد و هیئتی را به ریاست [[مهدی بازرگان]] برای اجرای ملی شدن نفت راهی شرکت نفت کرد. | ||
مصدق در زمان دولت خود تا حد امکان تلاش کرد تا قدرت [[محمدرضا شاه پهلوی]] را کاهش دهد و قانون اساسی مشروطه را اجرا کند. سرانجام در جریان [[کودتای ۲۸ مرداد]]، دولت دکتر مصدق سقوط کرد و مصدق به سه سال زندان محکوم شد. بعد از آن به دستور محمدرضا شاه پهلوی، مصدق به احمدآباد تبعید گردید و تا پایان عمر خود در آن جا تحت نظر بود.<ref>همایون کاتوزیان - [http://ketabnak.com/book/28767/%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D9%88-%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 مصدق و نبرد قدرت درایران]</ref> | مصدق در زمان دولت خود تا حد امکان تلاش کرد تا قدرت [[محمدرضا شاه پهلوی]] را کاهش دهد و قانون اساسی مشروطه را اجرا کند. سرانجام در جریان [[کودتای ۲۸ مرداد]]، دولت دکتر مصدق سقوط کرد و مصدق به سه سال زندان محکوم شد. بعد از آن به دستور محمدرضا شاه پهلوی، مصدق به احمدآباد تبعید گردید و تا پایان عمر خود در آن جا تحت نظر بود.<ref>همایون کاتوزیان - [http://ketabnak.com/book/28767/%D9%85%D8%B5%D8%AF%D9%82-%D9%88-%D9%86%D8%A8%D8%B1%D8%AF-%D9%82%D8%AF%D8%B1%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 مصدق و نبرد قدرت درایران]</ref> | ||
| خط ۲۵: | خط ۲۵: | ||
== چگونگی پیدایش == | == چگونگی پیدایش == | ||
بخاطر اعمال نفوذ شاه و تقلب در انتخابات مجلس؛ محمد مصدق در ۲۴ مهر ۱۳۲۸ (۱۳ اکتبر ۱۹۴۹) از مردم درخواست اعتراض رسمی کرد. هزاران نفر از خانه مصدق تا باغ کاخ سلطنتی راهپیمایی کردند. در آنجا، در یک نشست با وزیر امور داخله عبدالحسین هژیر، ۲۰ سیاستمدار رادیکال مخالف به رهبری دکتر مصدق خواستار توقف مداخله شاه و ممانعت او از انتخابات آزاد شدند. بعد از سه روز تحصن مخالفان، آن‌ها از هژیر قول گرفتند که انتخابات به صورت منصفانه برگزار شود. در آنجا بلافاصله، کمیته ۲۰ نفره از ائتلاف جبهه ملی تشکیل شد یعنی در ۲۸ مهر ۱۳۲۸. چند هفته بعد، انتخابات با تقلب به چالش کشیده شد و در این جریان، هژیر در۱۴ آبان ۱۳۲۸ توسط فدائیان اسلام به قتل رسید.<ref>previen - [http://www.jstor.org/stable/3012310?seq=1#page_scan_tab_contents Iran in revolution]</ref> | بخاطر اعمال نفوذ شاه و تقلب در انتخابات مجلس؛ محمد مصدق در ۲۴ مهر ۱۳۲۸ (۱۳ اکتبر ۱۹۴۹) از مردم درخواست اعتراض رسمی کرد. هزاران نفر از خانه مصدق تا باغ کاخ سلطنتی راهپیمایی کردند. در آنجا، در یک نشست با وزیر امور داخله عبدالحسین هژیر، ۲۰ سیاستمدار رادیکال مخالف به رهبری دکتر مصدق خواستار توقف مداخله شاه و ممانعت او از انتخابات آزاد شدند. بعد از سه روز تحصن مخالفان، آن‌ها از هژیر قول گرفتند که انتخابات به صورت منصفانه برگزار شود. | ||
در آنجا بلافاصله، کمیته ۲۰ نفره از ائتلاف جبهه ملی تشکیل شد یعنی در ۲۸ مهر ۱۳۲۸. چند هفته بعد، انتخابات با تقلب به چالش کشیده شد و در این جریان، هژیر در۱۴ آبان ۱۳۲۸ توسط فدائیان اسلام به قتل رسید.<ref>previen - [http://www.jstor.org/stable/3012310?seq=1#page_scan_tab_contents Iran in revolution]</ref> | |||
به این صورت جبهه ملی ایران پدید آمد و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و دستگیری رهبران وفادار به دکتر مصدق فعالیت این جبهه متوقف شد. | به این صورت جبهه ملی ایران پدید آمد و پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ و دستگیری رهبران وفادار به دکتر مصدق فعالیت این جبهه متوقف شد. | ||
== آغاز حرکت بقایای جبهه ملی == | == آغاز حرکت بقایای جبهه ملی == | ||
در ۲۲ خرداد ۱۳۵۶ سه تن از سران جبهه ملی یعنی کریم سنجابی، داریوش فروهر و شاپور بختیار در نامه‌ای به شاه، از او خواستند که برای نجات کشور به حکومت استبدادی پایان داده، به اصول مشروطیت تمکین کند. طبق سخنان کریم سنجابی <ref>سخنان سنجابی – [http://ketabnak.com/book/15674/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7?&page=all کتاب. امیدها و ناامیدی ها]</ref>و نیز شاپور بختیار<ref>مصاحبه با تاریخ شفاهی ایران - [http://oral-history.ir/?page=post&id=1321 (دانشگاه هاروارد)، جلسه دوم مصاحبه]</ref>، متن این نامه توسط مهدی بازرگان نوشته شده بود. | در ۲۲ خرداد ۱۳۵۶ سه تن از سران جبهه ملی یعنی کریم سنجابی، [[داریوش فروهر]] و [[شاپور بختیار]] در نامه‌ای به شاه، از او خواستند که برای نجات کشور به حکومت استبدادی پایان داده، به اصول مشروطیت تمکین کند. طبق سخنان کریم سنجابی <ref>سخنان سنجابی – [http://ketabnak.com/book/15674/%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%86%D8%A7-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D9%87%D8%A7?&page=all کتاب. امیدها و ناامیدی ها]</ref>و نیز شاپور بختیار<ref>مصاحبه با تاریخ شفاهی ایران - [http://oral-history.ir/?page=post&id=1321 (دانشگاه هاروارد)، جلسه دوم مصاحبه]</ref>، متن این نامه توسط [[مهدی بازرگان]] نوشته شده بود. | ||
== انقلاب == | == انقلاب == | ||
دیدار کریم سنجابی از رهبران جبهه ملی با خمینی در فرانسه اگرچه بعدها با انتقادات زیادی روبرو شد اما نشانگر عزم جبهه ملی برای شرکت در آینده سیاسی ایران بود. | دیدار کریم سنجابی از رهبران جبهه ملی با خمینی در فرانسه اگرچه بعدها با انتقادات زیادی روبرو شد اما نشانگر عزم جبهه ملی برای شرکت در آینده سیاسی ایران بود. | ||
اگرچه اعضای جبهه ملی ایران مانند سایر گروه‌های اپوزیسیون غیر مذهبی در شورای انقلاب عضویت نیافتند. کریم سنجابی در این مورد می‌گوید: مطهری و بهشتی از طرف خمینی از او برای شرکت در شورای انقلاب دعوت کردند ولی وی نپذیرفت.<ref>[http://www.zamaaneh.com/revolution/2009/02/post_222.html «آیت‌الله خمینی: بختیار، بیا مثل آدم توبه کن»]. رادیو زمانه، ۱۳ بهمن ۱۳۸.</ref> <ref>امیدها و ناامیدی‌ها - [http://fis-iran.org/fa/node/2251/file_import خاطرات دکتر سنجابی - ص۱۹۸]</ref>ولی جبهه ملی ایران در کابینه مهندس مهدی بازرگان شرکت جست و کریم سنجابی، علی اردلان، داریوش فروهر و احمد مدنی (به ترتیب وزیر امور خارجه، وزیر اقتصاد، وزیر کار، وزیر دفاع) به عنوان وزرای کابینه حضور داشتند <ref>امیدها و ناامیدی‌ها - [https://www.google.al/search?q=امیدها+و+ناامیدی‌ها+-+خاطرات+دکتر+سنجابی+-تاریخ+شفاهی+هاروارد+-+نوار+۲۶ خاطرات دکتر سنجابی -تاریخ شفاهی هاروارد - نوار ۲۶]</ref>و حسین شاه‌حسینی نیز مسوولیت سازمان تربیت بدنی را پذیرفت اما پس از مدت کوتاهی کریم سنجابی (۱۳۵۸/۱/۲۷) از کابینه کناره‌گیری نمود. | اگرچه اعضای جبهه ملی ایران مانند سایر گروه‌های اپوزیسیون غیر مذهبی در شورای انقلاب عضویت نیافتند. کریم سنجابی در این مورد می‌گوید: مطهری و [[محمد بهشتی|بهشتی]] از طرف خمینی از او برای شرکت در شورای انقلاب دعوت کردند ولی وی نپذیرفت.<ref>[http://www.zamaaneh.com/revolution/2009/02/post_222.html «آیت‌الله خمینی: بختیار، بیا مثل آدم توبه کن»]. رادیو زمانه، ۱۳ بهمن ۱۳۸.</ref> <ref>امیدها و ناامیدی‌ها - [http://fis-iran.org/fa/node/2251/file_import خاطرات دکتر سنجابی - ص۱۹۸]</ref> | ||
ولی جبهه ملی ایران در کابینه مهندس مهدی بازرگان شرکت جست و کریم سنجابی، علی اردلان، داریوش فروهر و احمد مدنی (به ترتیب وزیر امور خارجه، وزیر اقتصاد، وزیر کار، وزیر دفاع) به عنوان وزرای کابینه حضور داشتند <ref>امیدها و ناامیدی‌ها - [https://www.google.al/search?q=امیدها+و+ناامیدی‌ها+-+خاطرات+دکتر+سنجابی+-تاریخ+شفاهی+هاروارد+-+نوار+۲۶ خاطرات دکتر سنجابی -تاریخ شفاهی هاروارد - نوار ۲۶]</ref>و حسین شاه‌حسینی نیز مسوولیت سازمان تربیت بدنی را پذیرفت اما پس از مدت کوتاهی کریم سنجابی (۱۳۵۸/۱/۲۷) از کابینه کناره‌گیری نمود. | |||
== جبهه ملی، و قانون اساسی == | == جبهه ملی، و قانون اساسی == | ||
جبهه ملی ایران پس از خروج دکتر کریم سنجابی و دکتر علی اردلان از هیئت دولت بصورت محسوسی از مذهبیون حاکم بر ایران فاصله گرفت. جبهه ملی برای قانون اساسی طرح اصلاحی خود را منتشر کرد و اعضای جبهه ملی اقدام به ثبت نام و شرکت در مجلس خبرگان قانون اساسی نمود که توفیقی حاصل نکردند. سپس جبهه ملی در مخالفت با قانون اساسی تهیه شده توسط مجلس خبرگان قانون اساسی اقدام به نشر بیانیه نمود و همچنین ضمن اعلام مخالفت با قانون اساسی تغییر یافته در مجلس خبرگان قانون اساسی گفتند در همه پرسی مربوط به قانون اساسی شرکت نخواهد کرد. همچنین در مورخ ۱۳۵۸/۹/۷ طی بیانیه‌ای جبهه ملی ایران نسبت به ایجاد زمینه برای سلطه استبداد در صورت اجرای قانون اساسی تهیه شده توسط مجلس خبرگان اعلام می‌نماید و مخالفت خود را با قانون اساسی اعلام می‌دارد.<ref>[https://www.google.al/search?q=روزنامه+اطلاعات+مورخ+۷%2 روزنامه اطلاعات مورخ ۷/۹/۱۳۵۸]</ref> | جبهه ملی ایران پس از خروج دکتر کریم سنجابی و دکتر علی اردلان از هیئت دولت بصورت محسوسی از مذهبیون حاکم بر ایران فاصله گرفت. جبهه ملی برای قانون اساسی طرح اصلاحی خود را منتشر کرد و اعضای جبهه ملی اقدام به ثبت نام و شرکت در مجلس خبرگان قانون اساسی نمود که توفیقی حاصل نکردند. | ||
سپس جبهه ملی در مخالفت با قانون اساسی تهیه شده توسط مجلس خبرگان قانون اساسی اقدام به نشر بیانیه نمود و همچنین ضمن اعلام مخالفت با قانون اساسی تغییر یافته در مجلس خبرگان قانون اساسی گفتند در همه پرسی مربوط به قانون اساسی شرکت نخواهد کرد. همچنین در مورخ ۱۳۵۸/۹/۷ طی بیانیه‌ای جبهه ملی ایران نسبت به ایجاد زمینه برای سلطه استبداد در صورت اجرای قانون اساسی تهیه شده توسط مجلس خبرگان اعلام می‌نماید و مخالفت خود را با قانون اساسی اعلام می‌دارد.<ref>[https://www.google.al/search?q=روزنامه+اطلاعات+مورخ+۷%2 روزنامه اطلاعات مورخ ۷/۹/۱۳۵۸]</ref> | |||
== گروگانگیری و تسخیر سفارت آمریکا[ویرایش] == | == گروگانگیری و تسخیر سفارت آمریکا[ویرایش] == | ||
| خط ۵۰: | خط ۵۶: | ||
پس از انقلاب، جبهه ملی در جهت برپایی یک نظام لیبرال دموکراسی گام برمی‌دارد، اما رویدادهایی که در سالهای پس از انقلاب رخ داد کاملاً در تضاد با مشی و آرمان جبهه ملی قرار داشت. ب<ref>امیدها و ناامیدی‌ها - خاطرات دکتر سنجابی -تاریخ شفاهی هاروارد - نوار ۲۶</ref> | پس از انقلاب، جبهه ملی در جهت برپایی یک نظام لیبرال دموکراسی گام برمی‌دارد، اما رویدادهایی که در سالهای پس از انقلاب رخ داد کاملاً در تضاد با مشی و آرمان جبهه ملی قرار داشت. ب<ref>امیدها و ناامیدی‌ها - خاطرات دکتر سنجابی -تاریخ شفاهی هاروارد - نوار ۲۶</ref> | ||
این رویارویی هنگام تقدیم لایحه قصاص برگرفته از احکام شرع به مجلس به اوج خود رسید. جبهه ملی در اعلامیه‌ای مردم را به راهپیمایی بر ضد سیاست‌های حاکمیت دعوت نمود که با درگیری‌هایی همراه بود. از صبح روز راهپیمایی خمینی در برابر آن موضع گرفت و سران جبهه ملی را با فتوایی بی‌سابقه به ارتداد متهم ساخت. <ref>جبههٔ ملی و خروج از اسلام انقلابی</ref>قسمتی از سخنان روح‌الله خمینی در مورد جبهه ملی در ۲۵ خرداد ۱۳۶۰: <nowiki>{{... اینها مرتدند. جبهه ملی از امروز محکوم به ارتداد است. بله، جبهه ملی هم ممکن است بگویند که ما این اعلامیه را نداده‌ایم. اگر آمدند در رادیو امروز بعد از ظهر آمدند در رادیو اعلام کردند به اینکه این اعلامیه‌ای که حکم ضروری مسلمین، جمیع مسلمین، را غیرانسانی خوانده، این اطلاعیه از ما نبوده؛ اگر اینها اعلام کنند که از ما نبوده، از آن‌ها هم ما می‌پذیریم…}}</nowiki> | این رویارویی هنگام تقدیم لایحه قصاص برگرفته از احکام شرع به مجلس به اوج خود رسید. جبهه ملی در اعلامیه‌ای مردم را به راهپیمایی بر ضد سیاست‌های حاکمیت دعوت نمود که با درگیری‌هایی همراه بود. از صبح روز راهپیمایی خمینی در برابر آن موضع گرفت و سران جبهه ملی را با فتوایی بی‌سابقه به ارتداد متهم ساخت. <ref>جبههٔ ملی و خروج از اسلام انقلابی</ref> | ||
قسمتی از سخنان روح‌الله خمینی در مورد جبهه ملی در ۲۵ خرداد ۱۳۶۰: <nowiki>{{... اینها مرتدند. جبهه ملی از امروز محکوم به ارتداد است. بله، جبهه ملی هم ممکن است بگویند که ما این اعلامیه را نداده‌ایم. اگر آمدند در رادیو امروز بعد از ظهر آمدند در رادیو اعلام کردند به اینکه این اعلامیه‌ای که حکم ضروری مسلمین، جمیع مسلمین، را غیرانسانی خوانده، این اطلاعیه از ما نبوده؛ اگر اینها اعلام کنند که از ما نبوده، از آن‌ها هم ما می‌پذیریم…}}</nowiki> | |||
==جبهه ملی بعد از۳۰خرداد۱۳۶۰== | ==جبهه ملی بعد از۳۰خرداد۱۳۶۰== | ||