شیخ عبدالله مازندرانی: تفاوت میان نسخه‌ها

}}'''شیخ عبدالله مازندرانی'''، معروف به ملا عبدالله مازندرانی (متولد ۱۲۱۹ ه‍. ش، لنگرود - درگذشته آبان ۱۲۹۱، نجف عراق) یکی از مراجع تقلید شیعه در اواخر دوره قاجار و دوران [[جنبش مشروطه ایران]] بود. وی، همراه [[آخوند ملا محمدکاظم خراسانی]] و حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی، به عنوان «آیات ثلاثه» یا «ارکان ثلاثه مشروطه» شناخته شد. از آغاز جنبش مشروطه، با صدور فتواها، اعلامیه‌ها و تلگرام‌ها، مشروطه را تأیید و استبداد قاجار را محکوم کرد. پس از صدور فرمان مشروطیت توسط [[مظفرالدین شاه]] و افتتاح مجلس اول (۱۳۲۴ قمری)، مجلس را تبریک گفت و بر التزام به قوانین شرعی تأکید ورزید. او در نامه‌ای به شاه نوشت: «... نهایت موجب شکرگذاری حضرت رب العزه… فوائد عظمیه برای ملت و دولت است…» پس از بمب‌گذاری [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]] و محاصره تبریز، تلگرامی فوری برای حمایت و دفاع واجب بر مسلمانان ارسال کرد و نوشت: «... حمایت فوری دفاع عاجل بر هر مسلم واجب؛ محمد کاظم خراسانی، عبدالله مازندرانی». وی تحریم کالاهای روسی را اعلام و از مسلمانان روسیه برای کمک به انقلابیون تبریز درخواست یاری کرد. او در برابر [[شیخ فضل‌الله نوری]]، که مشروطه را خلاف شرع می‌دانست، تلگرامی فرستاد و او را «عامل فساد» خواند. همچنین، اجرای احکام الهی و جلوگیری از نشر الحاد را در متمم قانون اساسی ضروری دانست.

پس از [[استبداد صغیر]] (۱۳۲۶ قمری)، نقش نجف پررنگ‌تر شد. شیخ عبدالله مازندرانی و همفکرانش، فتوای جهاد علیه اشغال روس‌ها صادر کردند، دروس را تعطیل و کاروان علما را برای حرکت به ایران آماده نمودند، هرچند رحلت آخوند خراسانی مانع شد. وی به محمدعلی شاه لعن فرستاد و اطاعت از او را معادل اطاعت از یزید دانست. پس از فتح تهران و بازسازی مشروطه (۱۳۲۸ قمری)، بر وحدت مجلس تأکید کرد و از الحاد و عملکرد برخی سیاستمداران چون [[سیّدحسن تقی‌زاده|سید حسن تقی‌زاده]] انتقاد نمود. مازندرانی تا پایان عمر (۲۳ ذی‌الحجه ۱۳۳۰ قمری / آبان ۱۲۹۱ شمسی، در ۷۴ سالگی) در نجف ماند و در حرم امیرالمؤمنان دفن شد.<ref name=":0">[https://www.rangeiman.ir/1389-12-25-15-41-51/425/ زندگینامه ملا عبدالله لنگرودی مازندرانی - رنگ ایمان]</ref><ref name=":1">[https://www.iranicaonline.org/articles/abdallah-mazandarani-shaikh/ شیخ عبدالله مازندرانی - ایرانیکا آنلاین]</ref><ref name=":2">[http://nbo.ir/Product.aspx?ProductID=64 عبدالله مازندرانی - فرهیختگان تمدن شیعی]</ref><ref name=":3">[https://www.iichs.ir/fa/news/25246/%D8%B1%D9%87%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%DA%AF%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85 «رهبری بزرگ اما گمنام» - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref><ref name=":4">[https://www.ibna.ir/news/307390/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DB%8C-%D8%A7%D8%B2-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%AE%D9%88%D8%A7%D9%87-%DA%AF%D9%85%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%85%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C روایتی از زندگی مشروطه خواه گمنام ملاعبدالله مازندرانی - ایبنا]</ref>

شیخ عبدالله مازندرانی، معروف به ملا عبدالله مازندرانی، در سال ۱۲۵۶ قمری (مطابق با ۱۲۱۹ شمسی) در خانواده‌ای مذهبی و روحانی به دنیا آمد. محل دقیق تولد او محل اختلاف است؛ برخی منابع آن را دیوشل لنگرود (از توابع گیلان) می‌دانند و برخی بارفروش (بابل کنونی در مازندران). پدرش، شیخ محمدنصیر دیوشلی گیلانی، از روحانیون آزاده و سرشناس گیلان بود که به بابل مهاجرت کرده و در آنجا ساکن شد. اجداد عبدالله نیز از عالمان برجسته این دیار بودند، هرچند شرح حال دقیق آنان در منابع ثبت نشده‌است. عبدالله مازندرانی در امضاهای اجتهادی خود از عنوان «عبدالله الجیلانی المازندرانی» استفاده می‌کرد که نشان‌دهنده ریشه گیلانی و شهرت مازندرانی او به دلیل اقامت و تحصیل در بابل است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />

شیخ عبدالله مازندرانی از مراتب مرجعیت عام دوری می‌جست و ترجیح می‌داد در نجف به تدریس و تألیف بپردازد. با این حال، شیعیان ایران، به ویژه در مناطق گیلان، مازندران و آذربایجان، او را به عنوان مرجع تقلید خویش برگزیدند. بسیاری از وجوهات شرعی به او ارسال می‌شد و رساله‌های عملیه‌اش مورد عمل قرار می‌گرفت. او حواشی ارزشمندی بر رساله‌های معروف نوشت، از جمله حواشی بر «جامع عباسی» و «مکاسب» شیخ انصاری. تألیفات او شامل «اهبه العباد» (در فقه) و رساله‌ای در باب وقف است که نشان‌دهنده دقت فقهی او می‌باشد. این آثار، عمدتاً در نجف تدریس می‌شد و مورد استناد شاگردان قرار می‌گرفت. مازندرانی تا پایان عمر در نجف ماند و حوزه‌اش یکی از مراکز اصلی علمی شیعه بود.<ref name=":1" /><ref name=":0" />

شیخ عبدالله مازندرانی از آغاز جنبش مشروطه، همراه با آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و حاج میرزا حسین خلیلی تهرانی، به عنوان «آیات ثلاثه» یا «ارکان ثلاثه مشروطه» شناخته شد. این سه مرجع، رهبری مذهبی جنبش را بر عهده گرفتند و با صدور فتواها، اعلامیه‌ها و تلگرام‌ها، مشروطه را تأیید و استبداد قاجار را محکوم کردند. مازندرانی در این دوره، نقش کلیدی در بسیج علما و مردم ایفا نمود. پس از صدور فرمان مشروطیت توسط مظفرالدین شاه قاجار و افتتاح مجلس اول در سال ۱۳۲۴ قمری، وی تلگرامی برای تبریک به مجلس ارسال کرد و بر التزام به قوانین شرعی تأکید ورزید. او در نامه‌ای به شاه نوشت:<blockquote>«... نهایت موجب شکرگذاری حضرت رب العزه… فوائد عظمیه برای ملت و دولت است…»</blockquote>این حمایت، مشروطه را از منظر شرعی مشروع ساخت و علمای مخالف را در اقلیت قرار داد.<ref name=":3" /><ref name=":4" />

شیخ عبدالله مازندرانی در برابر مخالفان مشروطه، مانند شیخ فضل‌الله نوری که آن را خلاف شرع می‌دانست، موضع قاطع گرفت. وی تلگرامی به نوری فرستاد و او را «عامل فساد» خواند و از علما خواست تا با او مقابله کنند. همچنین، اجرای احکام الهی و جلوگیری از نشر الحاد را در متمم قانون اساسی ضروری دانست. این فتواها، جنبش را تقویت کرد و علمای نجف را به مرکز تصمیم‌گیری تبدیل نمود. مازندرانی تأکید داشت که مشروطه باید بر پایه اسلام باشد و از انحرافات غربی جلوگیری شود.<ref name=":0" /><ref name=":1" />

پس از به توپ بستن مجلس توسط محمدعلی شاه در سال ۱۳۲۶ قمری و آغاز استبداد صغیر، نقش علمای نجف، به ویژه شیخ عبدالله مازندرانی، پررنگ‌تر شد. وی به محمدعلی شاه لعن فرستاد و اطاعت از او را معادل اطاعت از یزید دانست. مازندرانی، همراه آخوند خراسانی، فتوای جهاد علیه نیروهای اشغالگر روس صادر کرد که از محمدعلی شاه حمایت می‌کردند. این فتوا، مسلمانان را به قیام و دفاع واجب فراخواند. علما دروس حوزه را تعطیل کردند و کاروانی از روحانیون را برای حرکت به ایران و پیوستن به مجاهدان آماده نمودند. این کاروان، نماد اتحاد علما با مردم بود، هرچند رحلت ناگهانی آخوند خراسانی در این دوره، مانع از اجرای کامل برنامه شد. مازندرانی تأکید داشت که استبداد، مخالف احکام الهی است و مبارزه با آن، وظیفه شرعی هر مسلمان می‌باشد.<ref name=":3" /><ref name=":4" />