نمایش مبدأ برای بحران سلامت و روان در ایران

[[پرونده:بحران سلامت و روان در ایران؛1.JPG|جایگزین=وضعیت سلامت و روان در ایران|بندانگشتی|284x284پیکسل|'''وضعیت سلامت و روان در ایران''']]
'''بحران سلامت و روان در ایران'''، یکی از چالش‌های اصلی جامعه ایران است که ریشه در سوءمدیریت، فساد گسترده، و اولویت‌بندی پروژه‌های امنیتی توسط جمهوری اسلامی دارد. منابع حکومتی و غیرحکومتی گزارش می‌دهند که بیش از ۳۰ درصد جمعیت ایران از اختلالات روانی رنج می‌برند، با نرخ افسردگی و اضطراب دو برابر میانگین جهانی، به‌ویژه در میان زنان و جوانان. فقر اقتصادی، تورم، و نبود خدمات درمانی کافی، این بحران را تشدید کرده‌اند. فساد مالی و رانت‌خواری، از جمله اختلاس‌های کلان در بخش سلامت، منابع مالی کشور را به جای بهبود زیرساخت‌های درمانی، صرف پروژه‌های امنیتی و حفظ قدرت رژیم کرده است. مهاجرت گسترده‌ی پزشکان و پرستاران به دلیل شرایط کاری نامناسب و دستمزدهای پایین، نظام سلامت را با کمبود شدید نیروی انسانی مواجه ساخته و مناطق محروم را بیش از پیش آسیب‌پذیر کرده است. سوءاستفاده از روان‌پزشکی برای سرکوب مخالفان، از جمله بستری غیرارادی معترضان در بیمارستان‌های روانی، [[نقض حقوق بشر در ایران|'''نقض حقوق بشر''']] را به ابعاد این بحران افزوده است. این مقاله با بررسی این چالش‌ها در چهار حوزه‌ی اصلی—افزایش اختلالات روانی، فساد مالی، مهاجرت کادر درمان، و نقض حقوق بشر—به بررسی ناعلاجی رژیم در مدیریت بحران سلامت و روان می‌پردازد. منابع مورد استفاده شامل گزارش‌های خبری معتبر و کتاب‌های آکادمیک هستند که سوءمدیریت و بی‌توجهی رژیم به سلامت شهروندان را برجسته می‌کنند.<ref name=":0">[https://ir.voanews.com/a/mental-health-awareness/1785705.html بحران سلامت و روان در ایران - سایت صدای آمریکا]</ref><ref name=":1">[https://tejaratnews.com/%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D9%84%D8%A7%D9%84-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%B1-1402 ایرانی‌ها 2 برابر میانگین جهانی اختلال روانی دارند - سایت حکومتی تجارت‌نیوز]</ref><ref name=":2">[https://www.bbc.com/persian/iran-40649575 بیش از دوازده میلیون ایرانی دچار اختلال روانی؛ زنان بیشتر از مردان در معرض خطرند - سایت بی‌بی‌سی]</ref><ref name=":3">کتاب «''سلامت و جامعه در ایران»'' نوشته‌ی محمد تاکیزاده</ref> 

== مقدمه ==
[[پرونده:بحران سلامت و روان در ایران؛.JPG|جایگزین=بحرانی شدن سلامت عمومی در ایران|بندانگشتی|252x252پیکسل|بحرانی شدن سلامت عمومی در ایران]]
بحران سلامت و روان در ایران، نتیجه‌ی دهه‌ها سوءمدیریت، فساد، و بی‌توجهی جمهوری اسلامی به نیازهای اساسی شهروندان است. افزایش اختلالات روانی، از افسردگی و اضطراب تا خودکشی، به‌ویژه در میان زنان، جوانان، و سالمندان، نشان‌دهنده‌ی عمق این چالش است. سایت حکومتی تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد که ایرانی‌ها با نرخ اختلالات روانی دو برابر میانگین جهانی مواجه‌اند، واقعیتی که حتی منابع حکومتی نیز به آن اذعان دارند.<ref name=":1" /> این بحران با عواملی مانند فقر، تورم، و نبود زیرساخت‌های درمانی تشدید شده است. فساد مالی و رانت‌خواری، که منابع سلامت را به جای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به جیب مقامات و پروژه‌های امنیتی سرازیر کرده، نظام سلامت را فلج کرده است. مهاجرت گسترده‌ی پزشکان و پرستاران به دلیل شرایط کاری نامناسب، کمبود نیروی انسانی را به معضلی جدی تبدیل کرده است. علاوه بر این، سوءاستفاده از روان‌پزشکی برای سرکوب مخالفان، از جمله بستری غیرقانونی معترضان، نقض حقوق بشر را به این بحران پیوند داده است.<ref name=":4">[https://www.radiozamaneh.com/843756/ بحران سلامت روان شهروندان و کم‌توجهی به آن - سایت رادیو زمانه]</ref><ref name=":5">[https://iranntv.com/259392-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D8%AC%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B3%D9%84%D8%A7 بحران درمان در ایران و بازی با جان و سلامت مردم - سایت سیمای آزادی]</ref><ref name=":6">کتاب ''«فساد و حکومت‌داری در ایران»'' نوشته‌ی علی لویی</ref>  

= افزایش اختلالات روانی و کمبود خدمات =
[[پرونده:بحران سلامتی در ایران؛.JPG|جایگزین=اختلالات روانی و کمبود خدمات|بندانگشتی|251x251پیکسل|اختلالات روانی و کمبود خدمات]]
افزایش اختلالات روانی در ایران سلامت روان میلیون‌ها شهروند را تهدید می‌کند. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۱۲ میلیون ایرانی، معادل حدود ۱۵ درصد جمعیت، از اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب رنج می‌برند، و زنان بیش از مردان در معرض خطر هستند.<ref name=":2" /> سایت حکومتی تجارت‌نیوز اذعان کرد که نرخ اختلالات روانی در ایران دو برابر میانگین جهانی است، واقعیتی که حتی منابع حکومتی نیز به آن اذعان دارند.<ref name=":1" /> عواملی مانند [[فقر در ایران|'''فقر''']] اقتصادی، تورم، [[بحران بیکاری در ایران|'''بیکاری''']]، و ناامیدی از آینده، به‌ویژه در میان جوانان، این بحران را تشدید کرده‌اند.

همچنین کمبود مراکز درمانی تخصصی و روان‌شناسان آموزش‌دیده، دسترسی به خدمات سلامت روان را برای بسیاری از ایرانیان غیرممکن کرده است.<ref name=":0" /> این وضعیت در مناطق محروم، که حتی امکانات اولیه‌ی درمانی وجود ندارد، وخیم‌تر است. بی‌توجهی رژیم ایران به سلامت روان، همراه با انگ اجتماعی مرتبط با بیماری‌های روانی، باعث شده بسیاری از بیماران از درمان محروم شوند یا به خوددرمانی خطرناک روی آورند.<ref name=":4" /> کتاب «''سلامت و جامعه در ایران»'' نوشته‌ی محمد تاکیزاده، نشان می‌دهد که بودجه‌ی ناچیز اختصاص‌یافته به سلامت روان، که کمتر از ۳ درصد کل بودجه‌ی سلامت است، نشان‌دهنده‌ی اولویت‌های نادرست رژیم است.<ref name=":3" /> 

افزایش خودکشی، به‌ویژه در میان زنان و جوانان، به یکی از پیامدهای بارز این بحران تبدیل شده است.<ref name=":7">[https://etiad.org/post/mental-disorders-in-iran/ بیماری‌های روانی در ایران؛ آمارها چه می‌گویند؟ - سایت اعتیاد]</ref> این وضعیت، که با نبود برنامه‌های پیشگیری و مداخله‌ی مؤثر همراه است، سلامت روان جامعه را به خطر انداخته است. همچنین فشارهای اقتصادی ناشی از سیاست‌های رژیم، مانند تورم و کاهش قدرت خرید، به افزایش اضطراب و افسردگی منجر شده و رژیم هیچ استراتژی مؤثری برای مقابله با آن ارائه نکرده است.<ref name=":8">[https://rouydad360.ir/iran-economy/mental-health-crisis-and-iran-economic-challenges/ بحران سلامت روان و چالش‌های اقتصادی ایران - پایگاه خبری تحلیلی رویداد ۳۶۰]</ref> این کمبود خدمات، رژیم را در برابر نارضایتی عمومی آسیب‌پذیر کرده است.

== فساد و غارت منابع سلامت ==
[[پرونده:فساد و غارت منابع سلامت.JPG|جایگزین=فساد و غارت منابع سلامت|بندانگشتی|248x248پیکسل|فساد و غارت منابع سلامت]]
[[فساد سیستماتیک در جمهوری اسلامی|'''فساد''']] مالی و رانت‌خواری در بخش سلامت، یکی از عوامل اصلی تشدید بحران سلامت و روان در ایران است. سایت سیمای آزادی گزارش می‌دهد که اختلاس‌های کلان در وزارت بهداشت و شرکت‌های دارویی، منابع مالی کشور را به جای بهبود زیرساخت‌های درمانی، به جیب مقامات و نهادهای وابسته به رژیم سرازیر کرده است.<ref name=":5" /> این فساد، که با پروژه‌های امنیتی و نظامی رژیم گره خورده، بیمارستان‌ها را با کمبود تجهیزات و دارو مواجه ساخته است.

کمبود تجهیزات پزشکی، به دلیل تخصیص نادرست بودجه و رانت‌خواری، به مرگ بیماران در بیمارستان‌ها منجر شده است.<ref name=":9">[https://www.independentpersian.com/node/410259/%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D9%88-%D8%AF%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86/%D8%AA%D8%B4%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%85%D8%A8%D9%88%D8%AF-%D8%AA%D8%AC%D9%87%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D8%AA-%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%DB%8C-%D9%88-%D9%85%D8%B1%DA%AF-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%DB%8C تشدید بحران کمبود تجهیزات پزشکی و مرگ بیماران - سایت ایندیپندنت]</ref> یک منبع حکومتی، ناخواسته افشا می‌کند که بخش عمده‌ی بودجه‌ی سلامت صرف پروژه‌های غیرضروری یا فساد مالی شده و بیمارستان‌های دولتی با کمبود شدید منابع روبه‌رو هستند.<ref name=":10">[https://nournews.ir/fa/news/205172/%D8%B2%D9%86%DA%AF-%D8%AE%D8%B7%D8%B1-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D9%87%D8%AF%D8%A7%D8%B4%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%AA-%D9%BE%D8%B2%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%AA%D8%AE%D8%B5%D8%B5 زنگ خطر برای نظام بهداشت ایران - سایت حکومتی نورنیوز]</ref> کتاب ''«فساد و حکومت‌داری در ایران»'' نوشته‌ی علی لویی، تأکید می‌کند که فساد سیستمی در رژیم، از جمله در بخش سلامت، اعتماد عمومی به نظام درمانی را از بین برده و نارضایتی اجتماعی را افزایش داده است.<ref name=":6" /> 

همچنین سیاست‌های تورم‌زای نظام جمهوری اسلامی، همراه با فساد در زنجیره‌ی تأمین دارو، قیمت داروهای ضروری را غیرقابل تحمل کرده و بسیاری از بیماران را از درمان محروم ساخته است.<ref name=":11">[https://ir.voanews.com/a/iran-health-medicine-shortage/7882009.html تداوم بحران سلامت در ایران - صدای آمریکا]</ref> این وضعیت، که نتیجه‌ی اولویت دادن به منافع امنیتی بر سلامت عمومی است، نظام سلامت را به یک ساختار ناکارآمد و شکننده تبدیل کرده است.<ref name=":12">[https://www.independentpersian.com/node/413247/%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C/%D8%A8%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%9B-%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%86%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D8%B2%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D8%A7%D8%B1%DB%8C%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%86%D8%AF%D9%87 بحران سلامت در ایران؛ رستوران‌های ارزان و افزایش بیماری‌های کشنده - ایندیپندنت]</ref> 

= مهاجرت پزشکان و پرستاران =
[[پرونده:مهاجرت پزشکان و پرستاران از ایران.JPG|جایگزین=مهاجرت پزشکان و پرستاران از ایران|بندانگشتی|255x255پیکسل|مهاجرت پزشکان و پرستاران از ایران]]
[[مهاجرت در ایران|'''مهاجرت''']] گسترده‌ی پزشکان و پرستاران از ایران یکی از عوامل اصلی تشدید بحران سلامت و روان در این کشور است که نظام درمانی را با کمبود شدید نیروی انسانی مواجه کرده است. سالانه هزاران پزشک و پرستار به دلیل شرایط کاری نامناسب، دستمزدهای پایین، و نبود امکانات کافی، ایران را ترک می‌کنند و این روند در آینده نزدیک به یک «بحران پزشک» منجر خواهد شد.<ref>[https://www.bbc.com/persian/iran-40649575 بیش از دوازده میلیون ایرانی دچار اختلال روانی؛ زنان بیشتر از مردان در معرض خطرند - بی‌بی‌سی]</ref> این مهاجرت، که به‌ویژه در تخصص‌های حیاتی مانند روان‌پزشکی و جراحی مشهود است، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را در وضعیت اضطراری قرار داده است.

سیاست‌های رژیم ایران، از جمله کاهش بودجه‌ی سلامت و عدم حمایت از کادر درمان، انگیزه‌ی ماندن در کشور را از بین برده است.<ref>[https://ir.voanews.com/a/unveiling-of-a-new-episode-on-the-treatment-crisis-in-iran/7381444.html رونمایی از پرده جدید بحران درمان در ایران - صدای آمریکا]</ref> بسیاری از پزشکان به کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس، اروپا، یا کانادا مهاجرت کرده‌اند، جایی که شرایط کاری و درآمد بهتری دارند. یک منبع حکومتی اذعان کرد که افزایش مهاجرت کادر درمان به دلیل «فشارهای اقتصادی و نبود چشم‌انداز» است، اما رژیم هیچ برنامه‌ی مؤثری برای جلوگیری از آن ارائه نکرده است.<ref name=":10" /> محمد تاکیزاده در کتاب خود تاکید می‌کند که این مهاجرت، مناطق محروم را بیش از پیش از خدمات درمانی محروم کرده و نابرابری در دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی را تشدید کرده است.<ref name=":3" /> 

کمبود کادر درمان، به‌ویژه در حوزه‌ی سلامت روان، باعث شده بسیاری از بیماران روانی بدون درمان رها شوند یا به مراکز غیراستاندارد پناه ببرند.<ref name=":8" /> این وضعیت، همراه با فرسودگی شغلی کادر درمان باقی‌مانده، کیفیت خدمات درمانی را به شدت کاهش داده است. همچنین ناتوانی رژیم ایران در حفظ نیروی انسانی، نتیجه‌ی اولویت دادن به پروژه‌های امنیتی و نظامی بر رفاه عمومی است، که نارضایتی عمومی و بی‌اعتمادی به نظام سلامت را افزایش داده است.<ref name=":12" /> این بحران، رژیم را در برابر فشارهای اجتماعی آسیب‌پذیرتر کرده است.

== سوءاستفاده از روان‌پزشکی و نقض حقوق بشر ==
[[پرونده:سوءاستفاده از روان‌پزشکی و نقض حقوق بشر.JPG|جایگزین=سوءاستفاده از روان‌پزشکی و نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلام|بندانگشتی|254x254پیکسل|سوءاستفاده از روان‌پزشکی و نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلام]]
سوءاستفاده از روان‌پزشکی برای سرکوب مخالفان سیاسی و معترضان، یکی از ابعاد تاریک بحران سلامت و روان در ایران است که نقض حقوق بشر را به این چالش پیوند داده است. جمهوری اسلامی از بستری غیرارادی معترضان در بیمارستان‌های روانی به‌عنوان ابزاری برای سرکوب و بی‌اعتبار کردن آنها استفاده می‌کند.<ref name=":4" /> این اقدام، که با همکاری برخی پزشکان و مقامات قضایی انجام می‌شود، نمونه‌ای از نقض اخلاق پزشکی است.

فعالان سیاسی و مدنی، به‌ویژه زنان، بارها با اتهامات جعلی مانند «اختلال روانی» به بیمارستان‌های روانی منتقل شده‌اند تا از فعالیت‌هایشان جلوگیری شود.<ref name=":11" /> علی لویی در کتاب خود تأکید می‌کند که این سوءاستفاده، بخشی از استراتژی رژیم برای کنترل نارضایتی‌های اجتماعی است.<ref name=":6" /> این اقدامات، همراه با تجویز غیرقانونی داروهای روان‌گردان به زندانیان سیاسی، نقض آشکار حقوق بشر است.<ref name=":5" /> 

سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل بارها رژیم را به دلیل استفاده‌ی ابزاری از روان‌پزشکی محکوم کرده‌اند.<ref name=":9" /> این اقدامات، که با هدف سرکوب اعتراضات و خاموش کردن صدای مخالفان انجام می‌شود، سلامت روان جامعه را بیش از پیش به خطر انداخته است. این سوءاستفاده، همراه با نبود نظارت بر نظام سلامت، به افزایش بی‌اعتمادی شهروندان به نهادهای درمانی منجر شده است.<ref name=":7" /> 

== منابع: ==