بحران سلامت و روان در ایران

وضعیت سلامت و روان در ایران

بحران سلامت و روان در ایران، یکی از چالش‌های اصلی جامعه ایران است که ریشه در سوءمدیریت، فساد گسترده، و اولویت‌بندی پروژه‌های امنیتی توسط جمهوری اسلامی دارد. منابع حکومتی و غیرحکومتی گزارش می‌دهند که بیش از ۳۰ درصد جمعیت ایران از اختلالات روانی رنج می‌برند، با نرخ افسردگی و اضطراب دو برابر میانگین جهانی، به‌ویژه در میان زنان و جوانان. فقر اقتصادی، تورم، و نبود خدمات درمانی کافی، این بحران را تشدید کرده‌اند. فساد مالی و رانت‌خواری، از جمله اختلاس‌های کلان در بخش سلامت، منابع مالی کشور را به جای بهبود زیرساخت‌های درمانی، صرف پروژه‌های امنیتی و حفظ قدرت رژیم کرده است. مهاجرت گسترده‌ی پزشکان و پرستاران به دلیل شرایط کاری نامناسب و دستمزدهای پایین، نظام سلامت را با کمبود شدید نیروی انسانی مواجه ساخته و مناطق محروم را بیش از پیش آسیب‌پذیر کرده است. سوءاستفاده از روان‌پزشکی برای سرکوب مخالفان، از جمله بستری غیرارادی معترضان در بیمارستان‌های روانی، نقض حقوق بشر را به ابعاد این بحران افزوده است. این مقاله با بررسی این چالش‌ها در چهار حوزه‌ی اصلی—افزایش اختلالات روانی، فساد مالی، مهاجرت کادر درمان، و نقض حقوق بشر—به بررسی ناعلاجی رژیم در مدیریت بحران سلامت و روان می‌پردازد. منابع مورد استفاده شامل گزارش‌های خبری معتبر و کتاب‌های آکادمیک هستند که سوءمدیریت و بی‌توجهی رژیم به سلامت شهروندان را برجسته می‌کنند.

مقدمه

بحرانی شدن سلامت عمومی در ایران

بحران سلامت و روان در ایران، نتیجه‌ی دهه‌ها سوءمدیریت، فساد، و بی‌توجهی جمهوری اسلامی به نیازهای اساسی شهروندان است. افزایش اختلالات روانی، از افسردگی و اضطراب تا خودکشی، به‌ویژه در میان زنان، جوانان، و سالمندان، نشان‌دهنده‌ی عمق این چالش است. سایت حکومتی تجارت‌نیوز گزارش می‌دهد که ایرانی‌ها با نرخ اختلالات روانی دو برابر میانگین جهانی مواجه‌اند، واقعیتی که حتی منابع حکومتی نیز به آن اذعان دارند. این بحران با عواملی مانند فقر، تورم، و نبود زیرساخت‌های درمانی تشدید شده است. فساد مالی و رانت‌خواری، که منابع سلامت را به جای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی به جیب مقامات و پروژه‌های امنیتی سرازیر کرده، نظام سلامت را فلج کرده است. مهاجرت گسترده‌ی پزشکان و پرستاران به دلیل شرایط کاری نامناسب، کمبود نیروی انسانی را به معضلی جدی تبدیل کرده است. علاوه بر این، سوءاستفاده از روان‌پزشکی برای سرکوب مخالفان، از جمله بستری غیرقانونی معترضان، نقض حقوق بشر را به این بحران پیوند داده است.

افزایش اختلالات روانی و کمبود خدمات

اختلالات روانی و کمبود خدمات

افزایش اختلالات روانی در ایران سلامت روان میلیون‌ها شهروند را تهدید می‌کند. برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که بیش از ۱۲ میلیون ایرانی، معادل حدود ۱۵ درصد جمعیت، از اختلالات روانی مانند افسردگی و اضطراب رنج می‌برند، و زنان بیش از مردان در معرض خطر هستند. سایت حکومتی تجارت‌نیوز اذعان کرد که نرخ اختلالات روانی در ایران دو برابر میانگین جهانی است، واقعیتی که حتی منابع حکومتی نیز به آن اذعان دارند. عواملی مانند فقر اقتصادی، تورم، بیکاری، و ناامیدی از آینده، به‌ویژه در میان جوانان، این بحران را تشدید کرده‌اند.

همچنین کمبود مراکز درمانی تخصصی و روان‌شناسان آموزش‌دیده، دسترسی به خدمات سلامت روان را برای بسیاری از ایرانیان غیرممکن کرده است. این وضعیت در مناطق محروم، که حتی امکانات اولیه‌ی درمانی وجود ندارد، وخیم‌تر است. بی‌توجهی رژیم ایران به سلامت روان، همراه با انگ اجتماعی مرتبط با بیماری‌های روانی، باعث شده بسیاری از بیماران از درمان محروم شوند یا به خوددرمانی خطرناک روی آورند. کتاب «سلامت و جامعه در ایران» نوشته‌ی محمد تاکیزاده، نشان می‌دهد که بودجه‌ی ناچیز اختصاص‌یافته به سلامت روان، که کمتر از ۳ درصد کل بودجه‌ی سلامت است، نشان‌دهنده‌ی اولویت‌های نادرست رژیم است.

افزایش خودکشی، به‌ویژه در میان زنان و جوانان، به یکی از پیامدهای بارز این بحران تبدیل شده است. این وضعیت، که با نبود برنامه‌های پیشگیری و مداخله‌ی مؤثر همراه است، سلامت روان جامعه را به خطر انداخته است. همچنین فشارهای اقتصادی ناشی از سیاست‌های رژیم، مانند تورم و کاهش قدرت خرید، به افزایش اضطراب و افسردگی منجر شده و رژیم هیچ استراتژی مؤثری برای مقابله با آن ارائه نکرده است. این کمبود خدمات، رژیم را در برابر نارضایتی عمومی آسیب‌پذیر کرده است.

فساد و غارت منابع سلامت

فساد و غارت منابع سلامت

فساد مالی و رانت‌خواری در بخش سلامت، یکی از عوامل اصلی تشدید بحران سلامت و روان در ایران است. سایت سیمای آزادی گزارش می‌دهد که اختلاس‌های کلان در وزارت بهداشت و شرکت‌های دارویی، منابع مالی کشور را به جای بهبود زیرساخت‌های درمانی، به جیب مقامات و نهادهای وابسته به رژیم سرازیر کرده است. این فساد، که با پروژه‌های امنیتی و نظامی رژیم گره خورده، بیمارستان‌ها را با کمبود تجهیزات و دارو مواجه ساخته است.

کمبود تجهیزات پزشکی، به دلیل تخصیص نادرست بودجه و رانت‌خواری، به مرگ بیماران در بیمارستان‌ها منجر شده است. یک منبع حکومتی، ناخواسته افشا می‌کند که بخش عمده‌ی بودجه‌ی سلامت صرف پروژه‌های غیرضروری یا فساد مالی شده و بیمارستان‌های دولتی با کمبود شدید منابع روبه‌رو هستند. کتاب «فساد و حکومت‌داری در ایران» نوشته‌ی علی لویی، تأکید می‌کند که فساد سیستمی در رژیم، از جمله در بخش سلامت، اعتماد عمومی به نظام درمانی را از بین برده و نارضایتی اجتماعی را افزایش داده است.

همچنین سیاست‌های تورم‌زای نظام جمهوری اسلامی، همراه با فساد در زنجیره‌ی تأمین دارو، قیمت داروهای ضروری را غیرقابل تحمل کرده و بسیاری از بیماران را از درمان محروم ساخته است. این وضعیت، که نتیجه‌ی اولویت دادن به منافع امنیتی بر سلامت عمومی است، نظام سلامت را به یک ساختار ناکارآمد و شکننده تبدیل کرده است.

مهاجرت پزشکان و پرستاران

مهاجرت پزشکان و پرستاران از ایران

مهاجرت گسترده‌ی پزشکان و پرستاران از ایران یکی از عوامل اصلی تشدید بحران سلامت و روان در این کشور است که نظام درمانی را با کمبود شدید نیروی انسانی مواجه کرده است. سالانه هزاران پزشک و پرستار به دلیل شرایط کاری نامناسب، دستمزدهای پایین، و نبود امکانات کافی، ایران را ترک می‌کنند و این روند در آینده نزدیک به یک «بحران پزشک» منجر خواهد شد. این مهاجرت، که به‌ویژه در تخصص‌های حیاتی مانند روان‌پزشکی و جراحی مشهود است، بیمارستان‌ها و مراکز درمانی را در وضعیت اضطراری قرار داده است.

سیاست‌های رژیم ایران، از جمله کاهش بودجه‌ی سلامت و عدم حمایت از کادر درمان، انگیزه‌ی ماندن در کشور را از بین برده است. بسیاری از پزشکان به کشورهای حاشیه‌ی خلیج فارس، اروپا، یا کانادا مهاجرت کرده‌اند، جایی که شرایط کاری و درآمد بهتری دارند. یک منبع حکومتی اذعان کرد که افزایش مهاجرت کادر درمان به دلیل «فشارهای اقتصادی و نبود چشم‌انداز» است، اما رژیم هیچ برنامه‌ی مؤثری برای جلوگیری از آن ارائه نکرده است. محمد تاکیزاده در کتاب خود تاکید می‌کند که این مهاجرت، مناطق محروم را بیش از پیش از خدمات درمانی محروم کرده و نابرابری در دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی را تشدید کرده است.

کمبود کادر درمان، به‌ویژه در حوزه‌ی سلامت روان، باعث شده بسیاری از بیماران روانی بدون درمان رها شوند یا به مراکز غیراستاندارد پناه ببرند. این وضعیت، همراه با فرسودگی شغلی کادر درمان باقی‌مانده، کیفیت خدمات درمانی را به شدت کاهش داده است. همچنین ناتوانی رژیم ایران در حفظ نیروی انسانی، نتیجه‌ی اولویت دادن به پروژه‌های امنیتی و نظامی بر رفاه عمومی است، که نارضایتی عمومی و بی‌اعتمادی به نظام سلامت را افزایش داده است. این بحران، رژیم را در برابر فشارهای اجتماعی آسیب‌پذیرتر کرده است.

سوءاستفاده از روان‌پزشکی و نقض حقوق بشر

سوءاستفاده از روان‌پزشکی و نقض حقوق بشر توسط جمهوری اسلام

سوءاستفاده از روان‌پزشکی برای سرکوب مخالفان سیاسی و معترضان، یکی از ابعاد تاریک بحران سلامت و روان در ایران است که نقض حقوق بشر را به این چالش پیوند داده است. جمهوری اسلامی از بستری غیرارادی معترضان در بیمارستان‌های روانی به‌عنوان ابزاری برای سرکوب و بی‌اعتبار کردن آنها استفاده می‌کند. این اقدام، که با همکاری برخی پزشکان و مقامات قضایی انجام می‌شود، نمونه‌ای از نقض اخلاق پزشکی است.

فعالان سیاسی و مدنی، به‌ویژه زنان، بارها با اتهامات جعلی مانند «اختلال روانی» به بیمارستان‌های روانی منتقل شده‌اند تا از فعالیت‌هایشان جلوگیری شود. علی لویی در کتاب خود تأکید می‌کند که این سوءاستفاده، بخشی از استراتژی رژیم برای کنترل نارضایتی‌های اجتماعی است. این اقدامات، همراه با تجویز غیرقانونی داروهای روان‌گردان به زندانیان سیاسی، نقض آشکار حقوق بشر است.

سازمان‌های حقوق بشری مانند عفو بین‌الملل بارها رژیم را به دلیل استفاده‌ی ابزاری از روان‌پزشکی محکوم کرده‌اند. این اقدامات، که با هدف سرکوب اعتراضات و خاموش کردن صدای مخالفان انجام می‌شود، سلامت روان جامعه را بیش از پیش به خطر انداخته است. این سوءاستفاده، همراه با نبود نظارت بر نظام سلامت، به افزایش بی‌اعتمادی شهروندان به نهادهای درمانی منجر شده است.