آریایی: تفاوت میان نسخه‌ها

تنها مورد کاربرد مجاز اصطلاح آریایی دربارهٔ اقوامی است که در ازمنه باستانی خود، خویشتن را آریا می‌نامیدند. هندیان و ایرانیان و مادها و اسکیتها و آلانها و اقوام ایرانی زبان آسیای میانه خود را آریا می‌خواندند.  

نام ایران نیز از این ریشه مشتق شده‌است. نمونهٔ این اشاره‌ها را می‌توان در اوستا، سنگ‌نبشته‌های [[شاهنشاهی هخامنشی|هخامنشی]] و متنهای کهن هندو (مانند ریگودا) دید. مورخان قدیم از آن نام برده و هرودوت و بطلمیوس چند قوم را به نام آریایی یاد کردهاند. پژوهش‌های گسترده‌ای در پیرامون این واژه انجام شده و اختلافات بسیاری به میان آمده‌است.<ref name=":4">ایران ناز - [http://www.irannaz.com/news_detail_3012.html همه چیز درباره ی اقوام آریایی]</ref>

کهن‌ترین سند تاریخی در مورد مهاجرت و پیدایش اقوام آریایی، کتاب مقدس اوستاست که به شرح مندرج در آغاز کتاب حاضر، قریب ۶۵۰۰ سال پیش از میلاد به وسیلهٔ زرتشت پیامبر ایرانی و با الهام از اهورامزدا آورده شده‌است. بنا به روایت آغاز وندیداد اوستا، اهورا مزدا سرزمین آریاویج (Arya Vej) را در بهترین مکانها آفرید. اما اهریمن بر ضد او قیام کرده سرمای سختی در آن سرزمین پدیدآورد و چون به سبب سرمای شدید و انبوهی جمعیت سکونت در آن دیار سخت و ناگوار بود، شهرها و مکانهای زیبای دیگری پدیدآورد.<ref>فارس فیس - [http://www.iran-forum.ir/thread-73364.html?highlight=آريايي‌ خداوند، سرزمین آریا را بهترین سرزمینها آفرید]</ref>

== ویژگی‌های مشترک قوم آریایی ==

گروه نخست مردمانی که از نواحی اطراف دریاچه رومیه تا منطقهٔ علیای رود دیاله شناسایی شدند و عبارتند از: (گوتیان) که به نواحی شرقی بیشتر گرایش داشته و دیگر (لولوبیان) که قلمرو آنها بیشتر به اطراف باختر گسترانیده شده بود و نیز (کاسیان) که در ناحیهٔ جنوب غربی یعنی در منطقه علیای رود دیاله و کرخه ساکن بودند؛ و گروه دوم ساکنان کرانهٔ دریای مازندران که به (کاسپیان) معروفند؛ و از دیگر ساکنین در حاشیهٔ بحر خزر می‌توان به (کادوسیان)، (گیل‌ها)، (تپوریان) یا (طبرستانیان) و (ماردها) یا (آماردها) که در منطقه ای بین سرزمینهای تحت اشغال و سکونت تپوریان و کادوسیان مسکن داشته‌اند؛ و سومین گروه مردمانی هستند که در سواحل آبی جنوب فلات ایران یعنی در کرانه‌های خلیج فارس سکونت داشتند که اینها احتمالاً مردمانی تیره پوست بودند و علاوه بر این در دره‌های غربی کوه زاگرس (حوریان) زندگی می‌کردند که در میان این اقوام (کاسیان) از نظر پیشرفت و فرهنگ معیشتی دارای ویژگی‌های برجسته ای نسبت به اقوام دیگر بودند.

آریایی‌ها در حدود چهار هزار سال پیش از سرزمین اولیهٔ خود به دلایل: ۱- افزایش جمعیت ۲- کمبود چراگاه ۳- هجوم اقوام همسایه (حملات و تجاوزات اقوام ساکن ایلیری و شبه‌جزیره بالکان) ۴- سرد شدن ناگهانی هوا (شرایط بد آب و هوایی و افزایش روزافزون برودت هوا و یخ‌بندان) که باعث از بین رفتن چراگاه‌ها، انسان‌ها و دام‌ها شد مهاجرت کردند و در هزارهٔ دوم پیش از میلاد شاخه ای از آریایی‌ها وارد سرزمینی شدند که امروزه هندوستان نامیده می‌شود و شاخه‌ای دیگر از طرف مغرب وارد فلات مرتفعی به نام ایران شدند. البته بعد از این مهاجرت سرزمینهای دیگر نیز از ورود آریایی‌ها استقبال کردند که از جملهٔ این سرزمینها می‌توان به سرزمینهای زیر اشاره کرد:

دیدگاه دیگری می‌گوید که آریاییان نزدیک به هشت هزار سال پیش در جنوب سیبری و در اطراف دریاچهٔ آرال می‌زیستند که با مهاجرتی که به سوی جنوب داشتند بخشی به هند و افغانستان و بخشی نیز به طرف کوه‌های قفقاز حرکت کردهاند که قومهای ماد و از کوه‌ها گذشتند و در اطراف دریاچهٔ ارومیه ماندگار شدند و بخش دیگری به سمت اروپا حرکت کردند. دیگر دیدگاه‌ها آناتولی، آذرآبادگان، قفقاز و… را خاستگاه نخست این قوم می‌داند.  

ولی بطور کلی آریایی‌ها در هزارهٔ سوم پیش از میلاد که اوج زمان مهاجرت آنها به گوشه و کنار جهان است به دو شاخه تقسیم می‌شوند. دستهٔ اول که به اروپا مهاجرت کردند به چهار گروه تقسیم شده که عبارتند از :[[پرونده:گسترش اقوام آریایی‌ طبق یکی از نظریه‌ها.jpg|بندانگشتی|گسترش اقوام آریایی طبق یکی از نظریه‌ها]]گروه اول عبارتند از (سلت‌ها)، (ایرلندی‌ها)، (گل‌ها) و دومین گروه: (گلواها)، (اسکاتلندی‌ها)، (برتن‌ها) که به سمت غرب و شمال و جنوب اروپا رفتند؛ و دیگری اسلاوها که شامل (روس‌ها)، (بلغاری‌ها)، (لهستانی‌ها) هستند که راه شمال اروپا را در پیش گرفتند؛ و سومین گروه: (لاتینی‌ها) که در کرانهٔ دریای مدیترانه در کشور یونان و سرزمین روم باستان ساکن شدند؛ و چهارمین گروه: (ژرمن‌ها) که مسیری در سمت راست رودخانه راین تا شبه جزیرهٔ (اسکاندیناوی) را طی کردند؛ که البته دانمارکی‌ها، نروژی‌ها آلمان، گونیک از این دسته و جزو شاخهٔ غربی ژرمن‌ها به حساب آمده که در کنار آنها باید (لیتوانی) ها و (استونی) ها را به شاخهٔ شرقی ژرمن‌ها دانست؛ و دستهٔ دوم که به آسیا مهاجرت کرده که البته مهاجرین آسیایی نیز به چند دسته تقسیم شده که عبارتند از: (هندی‌ها)، (سکاها)، (هیتی‌ها)، (میتانی‌ها) از آن جمله هستند و البته شاخهٔ آسیایی هند و اروپائیان شامل: کیمریان، اشکانیان، موسیان، لوکیان، فلسطینیان، مینانیان، اورارتوئیان، سکوتیان (سکاها) و فریژی‌ها (فریگیان، فروگیان) هستند که میتانی‌ها از کهن‌ترین قوم هند و اروپائیان هستند

شاخهٔ هندی از ناحیهٔ شمال غربی و از طریق راه‌ها و گذرگاه‌ها ی رشته کوه هندوکش به سوی رودخانهٔ هندوکش پیشروی کرده و از آن رودخانه گذشته و در حوالی پنجاب (پنجاب عبارت است از سواحل رود سند و انشعاب رودخانه‌هایی از رودخانهٔ سند) سکونت کردند. البته این استقرار آغازین هندیان باستان و باعث پیشروی هندیان و گسترده شدن آنها در این منطقه و سپس حرکت به سوی رودخانه گنگ شد.

اما شاخه ای از آریایی‌ها که وارد فلات ایران شدند در حدود سال ۱۶۵۰ پیش از میلاد وارد بخش شمال خاور فلات ایران شدند و نشانه‌های حضور آنان پس از سال ۱۶۰۰ پیش از میلاد در جنوب آسیایی صغیر وجود دارد. بطور مسلم پیش از این حرکت ابتدا گروهی از جنگاوران با اسبها و احیاناً ارابه‌های جنگی بسیار ساده و ابتدایی از شمال دریای خزر و قفقاز گذشته و در کوه‌های زاگرس ساکن شدند و گروهی دیگراز آنان از جیحون گذشته و به فلات ایران روی آوردند؛ که این شاخه از آریایی‌ها به شاخه اصلی یا (هند و ژرمنی) معروف اند. البته پیش از ورود آریایی‌ها به داخل فلات ایران حوریان و کاسیان در داخل فلات ایران می‌زیستند که با ورود آریایی‌ها ناچار به ترک فلات ایران شده و جای خود را به آریایی‌ها دادند. لازم است ذکر شود که ورود آریایی‌ها به ایران در یک نوبت نبود و همهٔ آریایی‌ها همزمان بر این ناحیه وارد نشدند. آریایی‌ها از دو ناحیهٔ مشرق و مغرب ایران وارد این سرزمین شدند که ابتدا گروهی از جنگجویان و بعدها مردمان و اقوام کوچ نشین آریایی وارد این سرزمین شدند.

بر پایهٔ آنچه گفته شد، آشکار است که مدخل مهاجرت اقوام ایرانی (ماد و پارس) ماوراءالنهر و خراسان بوده‌است.<ref name=":1">[https://azargoshnasp.net/history/Aryan/qowmaryayikiya.htm قوم آریایی]</ref>

در حدود ۷۰۰۰–۷۵۰۰ سال قبل گروه دیگری از این قوم نیز خود را به رود دانوب در ناحیه آلمان امروز رساندند و گروهی نیز خود را از ترکیه به ایتالیایی کنونی رساندند و در قسمت‌هایی از ایتالیا ساکن شدند؛ و ۳۴۰۰–۵۰۰۰ سال قبل مهاجرت آریایی‌ها به فلات ایران آغاز شد.

سعید نفیسی در کتاب خود به نقل از اوستا می‌نویسد: در حدود هزاره پنجم ق. م . هنگامی که دیگر آب و هوای پامیر برای اقوام آریاها سازگار نبوده‌است، بنای مهاجرت به سوی جنوب گذاشتند و در دامنه جنوبی پامیر، به دو دسته تقسیم گشتند. دسته ای به طرف شرق رهسپار شدند و از دره سند و پنجاب به هندوستان و دسته دیگر رو به مغرب و از راه آسیای مرکزی و صحرای قراقوم امروز، یا دشت خاوران سابق، وارد ایران شدند.

گروه دیگری از اقوام هندوایرانی (آریایی) که نیاکان ایرانیان بعدی را تشکیل می‌دادند، در هزاره نخست پیش از میلاد از همان خاستگاه، به سوی نجد ایران رهسپار شدند و سرانجام در دامنه‌های زاگرس متوقف گردیدند و هرکدام پس از مدت‌ها هم‌زیستی و هم‌کاری و درآمیختن با اقوام بومی منطقه، حکومت و تمدن درخشانی را پدیدآوردند. «ماد» ها و «پارس» ها دو گروه اصلی از این اقوام مهاجر آریایی بودند که در غرب و جنوب‌غرب نجد ایران حکومت و تمدن خویش را بنیان نهادند<ref name=":3">تاریخ ما - [https://tarikhema.org/ancient/2560/قوم-آريايي/ قوم آریایی]</ref>