ارتش آزاد سوریه

ارتش آزاد سوریه
فعالیت	۲۰۱۱ تا ۲۰۲۴
کشور	سوریه
پادگان/ستاد	شمال سوریه
شعار	سرنگونی دیکتاتوری بشار اسد
سالگردها	۳۰ ژوئیه ۲۰۱۱
افتخارات جنگی	شرکت در فتح نهایی دمشق و سرنگونی بشار اسد
فرماندهان
فرمانده کنونی	حسین هرموش، ریاض الاسعد

ارتش آزاد سوریه، با نام اختصاری FSA توسط نظامیان و افسرانی که در ژوئیه ۲۰۱۱ با پخش یک ویدئوی اینترنتی، از ارتش بشار اسد جدا شدند، شکل گرفت. ارتش آزاد سوریه، اصلی‌ترین گروه مخالف بشار اسد در سوریه محسوب می‌شد که عمدتا افرادی با دیدگاه‌های ملی‌گرایانه و دموکراتیک بودند. هدف این ارتش، حمایت از غیرنظامیان در مقابل ارتش بشار اسد و سرنگون کردن حکومت بشار اسد است. بنیان‌گذار ارتش آزاد سوریه «حسین هرموش» بود که پس از دستگیری توسط مامورین بشار اسد در ژانویه ۲۰۱۲ اعدام شد. وی از نخستین افسران بلند‌پایه‌ای بود که در اعتراض به كشتار قيام‌كنندگان، از ارتش بشار اسد جدا شد و با کمک سایر نظامیان از جمله ریاض‌ الاسعد، ارتش آزاد سوریه را تشکیل داد. در همان زمان سرهنگ ریاض‌ الاسعد افسر سابق ارتش سوریه به عنوان فرمانده ارتش آزاد سوریه انتخاب شد. در بیانیه تأسیس ارتش آزاد سوریه اعلام شده بود:

«دست در دست مردم سوریه برای رسیدن به آزادی و کرامت، سرنگونی حکومت، حفاظت از انقلاب و منابع کشور، و ایستادگی در مقابل ماشین نظامی غیر مسئول حامی حکومت تلاش خواهیم کرد».

قیام علیه رژیم اسد در سال ۲۰۱۱ در راستای موجی از انقلاب‌های مدنی بود که در آن سال در سراسر خاورمیانه آغاز شد. هزاران نفر از مردمی که تحت دیکتاتوری‌ها با تحقیر زندگی می کردند، به دنبال سرنگونی حاکمان خود، راه‌اندازی تظاهرات گسترده و گاهی اوقات درگیر حملات مسلحانه بودند. سوری‌ها با الهام از موفقیت‌های اولیه در تونس و مصر، تعداد زیادی به خیابان‌ها ریختند. اما قیام آنها نتوانست همان مسیر مسالمت‌آمیز را ترسیم کند. در پاسخ به اعتراضات، رژیم اسد و نیروهای امنیتی آن به همراه سپاه پاسداران ایران و عناصر حزب‌الله لبنان و نیروهای شبه‌نظامی تحت امر نیروی قدس سپاه پاسداران با عناوین فاطمیون، زینبیون، و ...جنگی آشکار علیه مردم راه انداختند و از هرگونه تغییر در قدرت خودداری کردند. این سرکوب ناظران بین‌المللی را شوکه کرد. قیام در آن زمان که عمدتاً غیرنظامی بود، ناگزیر به نبرد مسلحانه روی آورد.

تاریخچه ارتش آزاد سوریه

ارتش آزاد سوریه که به زبان عربی «الجیش العربی الحر» نامیده می‌شود، توسط هفت افسر برای مبارزه با ارتش سوریه تأسیس شد. فرمانده آنان سرهنگ ریاض الاسعد بود.

ارتش آزاد سوریه در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۱ به رهبری سرهنگ ریاض الاسعد تأسیس شد که دکترین ارتش جدید را در «دفاع از میهن و شهروندان همه طایفه‌ها» تعریف کرد و آن را «هسته اصلی در جهت تشکیل یک ارتش واقعی برای وضعیت آزادی و دموکراسی در آینده سوریه» بعد از سرنگونی بشار اسد عنوان کرد.

سرهنگ ریاض الاسعد قبل از ژوئیه ۲۰۱۱ زمانی که کمپین سرکوب اعتراضات طرفدار دموکراسی آغاز شد، از ارتش بشار اسد جدا شد، وی سرهنگ نیروی هوایی سوریه بود که ارتش آزاد سوریه را تأسیس کرد. این ارتش یکی از نیروهای اصلی مخالفان در طول درگیری ۱۳ ساله بوده است. سرهنگ ریاض الاسعد در مارس ۲۰۱۳ در حمله‌ای که خودروی او را در شرق سوریه هدف قرار داد، یک پای خود را از دست داد.

بر اساس آمارهای بدست آمده، از شروع انقلاب ۲۰۱۱ سوریه، بیش از ۲۱ هزار نظامی، از ارتش بشار اسد جدا شدند. از این تعداد بسیاری به مخالفان حکومت بشار اسد پیوستند و برخی نیز مواضعی بی‌طرف اتخاذ کردند.

روزنامه تایمز با درج این خبر از سایت «زمان» متعلق به سوریه گفت: شماری از این نظامیان جدا شده، از علوی‌های نزدیک به خانواده اسد یا نزدیکان مادر رئیس‌جمهور سوریه هستند. رژیم اسد برای جلوگیری از موج جدا شدن، سربازان را مجبور به ادامه خدمت در ارتش کرد و همچنین ۵۰ دلار نیز به حقوق نظامیانی که در خط مقدم قرار دارند اضافه کرد.

بیانیه تاسیس ارتش آزاد سوریه

در ۳ آگوست ۲۰۱۱، سرهنگ ریاض الاسعد - بالاترین رتبه افسر جدا شده - اولین بیانیه ارتش آزاد سوریه را صادر کرد.

خلاصه‌ای از این بیانیه از این قرار است:

اهداف

ارتش آزاد سوریه در بیانیه تأسیس خود که در اوت ۲۰۱۱ منتشر شد، اعلام کرد که هدف آن عبارت است از: «کار کردن دست در دست مردم برای بازپس‌گیری آزادی و کرامت، سرنگونی نظام اسد، حفاظت از انقلاب و منابع کشور، و مقابله با ماشین نظامی غیرمسئول که از نظام حمایت می‌کند»؛ همچنین، سرهنگ ریاض الأسعد در اکتبر به شبکه الجزیره گفت که ارتش آزاد سوریه «به فدا کردن خون و جان برای کمک به مردم بزرگمان در رهایی از سلطه حاکمیت ادامه خواهد داد.»

در این بیانیه مفاد زیر نیز قید شده است:

-همکاری با مردم برای سقوط نظام

-محافظت از مردم در مقابل ماشین کشتار زرهی نظام

- فراخوان نیروهای مخالف به اتحاد.

-فراخوان اعضای ارتش سوریه به جدایی از این ارتش و پیوستن به ارتش آزاد

- اعلام این‌که تمامی نیروهای امنیتی که به غیرنظامیان حمله می کنند، از این پس اهداف موجهی هستند که باید توسط FSA خنثی شوند.

اصول

ارتش آزاد سوریه نقشه‌ راه زیر را اعلام کرد:

ما به سوری‌ای آزاد و دموکراتیک معتقدیم که در آن همه شهروندان سوری، صرف نظر از قومیت، عقیده، مذهب یا طبقه خود از حقوق مساوی برخوردار باشند و در آزادی، عدالت و صلح زندگی کنند.

ما به جامعه‌ای کثرت‌گرا، چند قومیتی، چند مذهبی که آزادی بیان، اندیشه و وجدان را ارج می‌نهد و از آن حمایت می‌کند، باور داریم.

ما به آزادی اجتماعات و اجتماعات اعتقاد داریم. هیچ سوری نباید مجبور به عضویت در یک انجمن سیاسی شود یا از مشارکت برابر در زندگی سیاسی محروم شود.

ما معتقدیم که حاکمیت قانون به طور یکسان برای همه مردم سوریه اعمال خواهد شد و توسط نهادهای حاکم سوریه مورد احترام قرار خواهد گرفت و در سراسر کشور حاکم خواهد بود.

ما معتقدیم که نهادهای حاکم و مقامات عمومی باید از همه شهروندان در برابر آزار و اذیت، ترس و مجازات ظالمانه یا غیرعادی محافظت کنند.

ما همه اشکال تروریسم را رد می‌کنیم و با بلای کشتار انتقام‌جویانه در سرزمین خود مبارزه خواهیم کرد.

ما تهدید ناشی از ذخایر تسلیحات شیمیایی و بیولوژیکی سوریه را می‌شناسیم و متعهد می‌شویم که از این مواد خطرناک محافظت کنیم.

ما از صلح و امنیت در امتداد مرزهای منطقه‌ای خود استقبال می‌کنیم و مشتاقانه منتظر ایجاد مشارکت‌ها و اتحادهای سیاسی در خاورمیانه و فراتر از آن هستیم.

ارتش آزاد سوریه یک ساختار نظامی است که در برابر همه شهروندان سوری مسئولیت دارد و تحت اختیار یک دولت غیرنظامی منتخب دموکراتیک خواهد بود.

ما به دنبال پایان مسالمت‌آمیز بحران سوریه هستیم، اما در صورت لزوم برای پایان دادن به ظلم و دیکتاتوری رژیم اسد مبارزه خواهیم کرد. هدف ما محافظت از غیرنظامیان سوریه و تضمین آینده روشن‌تر برای آنها است.

ما نهایت تلاش خود را برای حمایت از قوانین و هنجارهای بشردوستانه بین‌المللی انجام خواهیم داد، از جمله در رفتار انسانی با زندانیان، حتی زمانی که رژیم اسد در جنایات علیه بشریت درگیر است.

ما از متحدان و شرکای بین‌المللی خود استقبال می‌کنیم که در این انقلاب برای آزادی و عزت به ما می‌پیوندند.

امضای فرماندهان شوراهای نظامی ارتش آزاد سوریه در حلب، دمشق، درعا، دیرالزور، حماه، حمص، ادلب و لاذقیه

امضا کنندگان بیانیه

سرپرست فرماندهی کل ارتش آزاد: سرهنگ سوم ریاض الاسعد

جانشین سرپرست فرماندهی: سرهنگ سوم احمد حجازی

فرمانده گردان حمزه الخطیب: سرهنگ (سرهنگ دوم) عبدالستار یونسو

سروان ابراهیم مجبور: فرمانده تیپ حریری

سروان علاءالدین: فرمانده گردان صلاح‌الدین

ایهم الکردی: فرمانده گردان القاشوش

سروان قیس

(ستوان یکم) تیسیر یونسو

(ستوان یکم) احمد الخلف

(ستوان یکم) مازن الزین

پرچم برگزیده ارتش آزاد برای سوریه

ارتش آزاد سوریه پرچم قدیمی استقلال سوریه را به عنوان پرچم خود برگزید.

استراتژی ارتش آزاد سوریه

۱ - حفاظت از تظاهرات شهروندان سوری، حمله به تک‌تیراندازها، شبیحه‌ها و بازداشتگاه‌های فعالان و بی‌گناهان.

۲- جنگ چریکی: پس از کشته شدن تعداد زیادی از مردم بیگناه به دست رژیم، ارتش آزاد تصمیم به جنگ چریکی به عنوان یک روش جنگ غیرمستقیم گرفت.

۳- حمله به مراکز امنیتی و تجمعات شبیحه

۴- آزاد کردن منطقه - الوین منطقه آزاد شده در حمص بود

فرماندهی ارتش آزاد

سرتیبپ سلیم ادریس در ۹ دسامبر ۲۰۱۲، با اکثریت حدود ۵۵۰ نماینده از جناح‌های مختلف اپوزیسیون که در داخل کشور می‌جنگند، در پایان دیدارهای طولانی که در شهر آنتالیا ترکیه برگزار شد، به عنوان رئیس ستاد ارتش آزاد سوریه انتخاب شد. او بعدا به عنوان وزیر دفاع در دولت موقت سوریه به کار مشغول شد. سرتیپ سلیم ادریس در دمشق در رشته مهندسی تحصیل کرد و دکترای خود را در رشته رادارهای الکترونیکی در سال ۲۰۱۲ از آلمان دریافت کرد و به طور موازی در ارتش پیشرفت کرد تا اینکه به آکادمی نظامی اسد در حلب رسید و به عنوان مدرس در آکادمی نظامی اسد در حلب و مدیر مهندسی در آنجا شد. وی همچنین در زمینه نویسندگی نظامی فعال است ، زیرا ۱۲ کتاب در زمینه علوم نظامی تألیف کرده است.

تقسیمات لشکری ارتش آزاد

تیپ‌ها

تیپ خالد بن الولید در استان حمص.

تیپ القشوش در شهر حماه.

تیپ ابوالفدا در شمال استان حماه.

تیپ معاذ الرکاد در شهر دیرالزور.

تیپ خدا در شهر البوکمال بزرگ است.

تیپ حمزه الخطیب در جبل‌الزاویه.

تیپ ابابیل در حلب.

تیپ الحرموش در معره النعمان و اطراف آن و سایر مناطق استان ادلب.

تیپ سومر ابراهیم در شمال شرق استان ادلب

تیپ معاویه بن ابی سفیان در دمشق (تاسیس در ۹ سپتامبر ۲۰۱۱)

تیپ ابوعبیده بن الجراح در مناطق روستایی دمشق (تاسیس در ۹ سپتامبر ۲۰۱۱)

تیپ العمری در درعا (اعلام شده در سی ام سپتامبر ۲۰۱۱)

تیپ شهید احمد خلف در درعا ۱۱ دسامبر ۲۰۱۱ تشکیل شد.

تیپ الرشید در رقه (تاسیس در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۱)

تیپ جعفر بن ابی طالب (التل)

لشکر‌ها

لشکر الاسلام در دمشق و حومه آن (تاسیس در ۵ ژوئن ۲۰۱۲) و مهمترین تیپ‌های آن عبارتند از:

تیپ اموی -گردان معاذ - گردان زبیر بن العوام -گردان خطاب -گردان حمزه - گردان احمد بن حنبل (قابل ذکر است که یکی از مهمترین عملیات‌های تیپ اسلام، هدف قرار دادن ساختمان امنیت ملی در دمشق بود که منجر به کشته شدن فرماندهان ارشد نظامی سوریه شد)

لشکر توحید در حلب و حومه آن (۱۸ ژوئیه ۲۰۱۲ تشکیل شد و مهمترین تیپ‌های آن عبارتند از:

- تیپ انصار الحق - شمشیرهای گردان الشهبا گردان شوالیه‌های حلب

لشکر المجد در حما و حومه آن (۲۵ مه ۲۰۱۲ تشکیل شد و مهمترین گردان‌های آن عبارتند از:

- تبپ ابوعبیده بن الجراح - گردان پسران شهدای حما

لشکر خالد بن الولید در حمص و حومه آن (تاسیس در ۶ دسامبر ۲۰۱۱ اعلام کرد و مهمترین گردان های آن عبارتند از:

- تیپ شهید هاجر الخطیب گردان محمد شیلد - گردان شهید امهد محمد الحمید گردان محمد بن عبدالله - تیپ های الفاروق

بر اساس بیانیه شورای نظامی گردان‌های مخالف (SCSB) به تاریخ ۱ اکتبر ۲۰۱۱، تیپ خالد بن الولید از هشت گروهان تشکیل شده است:

گروهان حمص العدیه، در مرکز شهر حمص.

گروهان النشمی، در خیابان الستین و محله کرم الزیتون در حمص.

گروهان «عمر بن الخطاب» در محله های بابا عمرو و جوره العریس در حمص.

گروهان ابوبکر الصدیق، در محله دیر بعلبا در حمص.

گروهان احرار طالبه، در شهرستان تلبیسه.

گروهان «برج»، در شهر تل کلخ.

گروهان علی بن ابی‌طالب، در منطقه حوله (تاسیس در ۵ سپتامبر ۲۰۱۱).

گروهان ابوذر الغفاری، در شهر زعفرانه و اطراف آن.

لشکر اهواز در دیرالزور و حومه آن (۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۱ تشکیل شد و مهمترین گردان های آن عبارتند از:

- گردان سربازان اورشلیم -گردان ذوالفقار گردان بابا عمرو - گردان انصار السنت

لشکر سپر شمالی در ادلب و حومه آن (بیست و یکم فوریه ۲۰۱۲ تشکیل شد و مهمترین گردان‌های آن عبارتند از:

تیپ مشت شمالی - گردان یوسف العظمه - گردان شوالیه‌های قادسیه - گردان ذی‌قار -گردان شوالیه‌های کوهستانی - گردان محمد الفاتح -سربازان گردان رحمان

لشکر آزادیبخش جنوب در درعا و حومه آن (تاسیس در ۹ اردیبهشت ۱۳۹۱)

خالد بن آل ، گردان ولید

تعداد نیروی ارتش آزاد سوریه

تعداد نیروهای ارتش آزاد سوریه به طور دقیق مشخص نیست. ارتش آزاد سوریه می‌گوید که تعداد اعضای آن در اواسط اکتبر ۲۰۱۱ بیش از ۱۵۰۰۰ نفر بوده است اما هر روز سربازان و افسران بیشتری به آن ملحق می‌شوند و سازماندهی می‌شوند و وظایفی به آنها محول می‌شود. سرهنگ الاسعد در ۱۴ نوامبر ۲۰۱۱ به خبرگزاری آناتولی ترکیه گفت که حدود ۴۰۰ سرباز از جمله ۱۵ افسر در هفته گذشته از ارتش عادی جدا شده‌اند که نشان دهنده سرعت فزاینده فرار است.

در مورد سطح نیروی انسانی، یک مطالعه توسط موسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک گزارش داد که در سال ۲۰۱۲ ارتش آزاد سوریه شامل حدود ۳۷ گردان، از جمله بین ۱۷ تا ۲۳ زن فعال نظامی بود. از سوی دیگر، ارتش آزاد سوریه در آن زمان اعلام کرد که حدود ۴۰ هزار جنگجو در رده‌های مختلف دارد، اما مطالعه فوق تعداد آنها را بین ۴ تا ۷ هزار نفر تخمین زده است.

حجم نظامی ارتش آزاد اولیه

در ۲۰۱۱ ارتش آزاد سوریه اعلام کرد که ۲۲ هنگ در داخل سوریه دارد و در مناطق اطراف شهر درعا در جنوب و شهر حمص در مرکز این کشور قوی است.

محل استقرار اولیه

طبق گزارش بی‌بی‌سی در ابتدا وضعیت از این قرار بود: ارتش آزاد سوریه کنترل هیچ سرزمینی در سوریه را ندارد. سرهنگ الاسعد و ده‌ها تن از نیروهای ارتش در یک کمپ پناهجویان واقع در استان هاتای در جنوب ترکیه، نزدیک به مرز سوریه مستقر هستند. ارتش آزاد سوریه و دولت ترکیه عبور شبه نظامیان ارتش از مرز برای انجام عملیات در داخل سوریه را رد می کنند.

چگونگی فعالیت در آغاز

سرهنگ الاسعد می گوید سربازانی که از ارتش عادی سوریه جدا می‌شوند در مناطق اصلی خود فعال هستند و از سلاح‌های سبک استفاده می‌کنند. سرهنگ مالک الکردی، یکی از اعضای ارتش آزاد سوریه، به تلویزیون العربیه گفت که ارتش آزاد سوریه واحدهای نظامی را هدف قرار می‌دهد که قبلاً به معترضان حمله کرده‌اند یا قصد حمله به آنها را دارند و از شیوه بزن در رو در جنگ چریکی برای ضربه زدن استفاده می‌کنند. ارتش آزاد سوریه همچنین نیروهای امنیتی غیر نظامی مانند نیروهای اطلاعاتی و شبه نظامیان وفادار به رژیم را هدف قرار می‌دهد و سرهنگ الاسعد می‌گوید که با واحدهای ارتش خود در داخل سوریه با استفاده از تلفن همراه و اینترنت ارتباط برقرار می‌کند.

گرایش سیاسی

سرهنگ الاسعد هرگونه وابستگی سیاسی ارتش آزاد سوریه را تکذیب می‌کند. اسعد ادعاهای دولت سوریه مبنی بر ارتباط ارتش آزاد سوریه با اخوان‌المسلمین را رد کرد، هرچند به روزنامه ترکیه تایید کرد که اکثریت اعضای ارتش از فرقه سنی هستند.

سلاح و تجهیزات ارتش آزاد سوریه

در سطح تجهیزات، العقید ریاض موسى الأسعد در اظهاراتی به الجزيرة گفت که ارتش آزاد سوریه با سلاح‌های سبک و متوسط می‌جنگد. او اشاره کرد که این سلاح‌ها از "عناصر جدا شده" به دست می‌آید و همچنین از آنچه که ارتش آزاد در عملیات‌هایی "که علیه دستگاه‌های نظام انجام می‌دهد" غنیمت می‌گیرد و توضیح داد که بخش عمده‌ای از سلاح‌ها "از افراد وابسته به نظام در داخل سوریه خریداری می‌شود".

رهبری ارتش آزاد بارها از نادیده گرفتن خواسته‌های خود توسط قدرت‌های بزرگ برای تأمین سلاح‌های ضروری به منظور توقف حملات نظام و شبه‌نظامیان حامی آن بر علیه غیرنظامیان شکایت کردند. تحلیل‌گران تأکید کردند که ایالات متحده و غرب از افتادن این سلاح‌ها به دست افراد نادرست نگران هستند.

با وخامت اوضاع امنیتی به‌طور بی‌سابقه‌ای در سوریه، ورق‌های انقلاب مختلط شد و بازیگران جدیدی به صحنه آمدند که از جمله آن‌ها حزب‌الله لبنان بود که عناصر خود را برای جنگ در کنار نیروهای نظام به بهانه حفاظت از اماکن شیعه فرستاد و برای مقابله با حملات کسانی که آنها را تکفیری می‌نامید، اقدام کرد. این در کنار میلیشیای متعدد وابسته به ایران بود.

همچنین، داعش موفق شد حضور خود را در سوریه تحمیل کند و بر مناطق وسیعی از جمله منطقه الرقه تسلط یابد. جبهه النصرة، کتائب احرارالشام و گروه‌های مسلح دیگر نیز در صحنه ظاهر شدند، که این امر باعث شد ناظران تأکید کنند که صحنه سوریه به زمان طولانی‌تری نیاز دارد تا راهی برای رهایی پیدا کند.

منابع سلاح و پشتیبانی ارتش آزاد

ارتش آزاد عمدتا و در ابتدا سلاح‌های خود را از عملیات‌ها و از ارتش سوریه تامین کرد. اما بعدها بر اساس گرایش‌های هر گروه پشتیبانی خاصی را پیدا کردند. گروه‌هایی تحت حمایت قطر و ترکیه قرار گرفتند و گروه‌هایی تحت حمایت سعودی و امارات. گروه‌های تحت حمایت قطر و ترکیه بیشتر به سمت ایدئولوژی اسلام گرایانه متمایل بودند، در حالی که گروه های مورد حمایت امارات متحده عربی و عربستان یا غیر اسلام‌گرا بودند یا به نسخه‌ای از اسلامگرایی پایبند بودند که آنها را تهدید نمی‌کرد و منعکس‌کننده آن کشورها بود. «سعودی‌ها و اماراتی‌ها هرگز با اکثر اسلام‌گرایان سوری راحت نبودند، هر چند گاهی از گروه‌های تندرو حمایت می‌کردند.»

شورای ملی سوریه و ارتش آزاد سوریه

شورای ملی سوریه یک گروه سیاسی سوری است که تشکیل آن در ۲ اکتبر ۲۰۱۱ در استانبول در چارچوب اتحاد مخالفان سوری اعلام شد و شامل همه طیف‌های سیاسی از جمله لیبرال‌ها، اخوان‌المسلمین، کمیته‌های هماهنگی، کردها و آشوری‌ها می‌شد. ریاست آن با برهان غلیون بود که برای سه دوره متوالی انتخاب شد و متعاقباً استعفا داد. پس از برهان غلیون، عبدالباسط سیدا در ۹ ژوئن ۲۰۱۲ به عنوان رئیس شورا انتخاب شد. در ۹ نوامبر ۲۰۱۲، دبیرخانه کل شورا جورج صبرا را به عنوان رئیس شورا انتخاب کرد. شورای ملی سوریه یکی از اعضای ائتلاف ملی نیروهای انقلاب و اپوزیسیون سوریه است و یکی از مهمترین اجزای آن محسوب می‌شود.

شورای ملی سوریه در ۲۰۱۱ همدردی خود را با ارتش آزاد اعلام کرد، اما در عین حال نسبت به احتمال تضعیف ماهیت صلح‌آمیز قیام سوریه توسط ارتش هشدار داد. برهان غلیون، دبیر کل شورا، در ماه اکتبر به تلویزیون الجزیره گفت که ارتش آزاد سوریه را نمی‌توان نادیده گرفت، اما باید فعالیت‌های خود را به دفاع از غیرنظامیان بی‌دفاع محدود کند. غلیون در مورد ارتباطات بین دو حزب گفت که "با دشواری این رابطه آغاز شده است". سرهنگ الاسعد در موارد مختلف گفته بود که بین ارتش آزاد و شورای ملی در داخل سوریه "هماهنگی کامل" وجود دارد، اما هیچ ارتباطی بین رهبری دو سازمان صورت نگرفت.

افسران آزاد سوریه

جدایی‌های اعلام شده از ارتش سوریه با خروج تعدادی از افسران از نظام موجود آغاز شد، که به «افسران آزاد سوریه» معروف شد. در میان آن‌ها ملازم اول عبدالرزاق محمد طلاس در تاریخ ۶ ژوئن ۲۰۱۱ بود. پس از سه روز، مقدم حسین هرموش نیز جدایی خود را اعلام کرد، قبل از اینکه اطلاعات سوریه او را دستگیر کند. به احتمال زیاد، عناصر امنیتی ترکیه در تسلیم او به نظام بشار اسد دخالت داشته‌اند. (حسین هرموش در ماه ژانویه ۲۰۱۲ اعدام شد). در سوم اوت ۲۰۱۱، العقید ریاض الأسعد - بالا‌ترین افسر جدا شده - نخستین بیانیه ارتش سوریه آزاد را صادر کرد که به تمایل سربازان جدا شده برای سازمان‌دهی خود اشاره داشت.

با گذشت روزها، ارتش آزاد به بازیگری مؤثر تبدیل شد و تعداد پیوستگان به صفوف آن افزایش یافت و اکثریت آن‌ها از سربازان انشقاقی ارتش نظامی بودند که دستور تیراندازی به معترضان را رد کرده و تصمیم به پیوستن به تیپ‌های منظم برای حفاظت از مردم در برابر حملات نیروهای ارتش و امنیت و شبه نظامیان نظام اسد گرفتند. آنها در بیانیه خود هدفشان را همکاری با مردم برای سرنگونی نظام اسد اعلام کردند.

تحولات درونی ارتش آزاد سوریه

ارتش آزاد سوریه که اسم کلی اپوزیسیون مسلح سوریه را شامل می‌شده است در طول زمان انشعاب‌ها و پیوستن‌های متعددی را شاهد بوده است. در زیر بعضی از این نیروها معرفی می‌شود

ارتش ملی سوریه NSA

پس از ۲۰۱۶ و ضربات جدی‌ای که ارتش آزاد سوریه خورد و به دنبال حمایت فعال ترکیه از بخشی از ارتش آزاد ، این بخش وابسته به ترکیه شد و با حمایت ترکیه گروه‌های مختلفی از شورشیان سوری گرد هم آمدند و ابتدا نام «اتاق عملیات حوار کلس» برگزیدند و سپس TFSA «ارتش آزاد سوریه تحت حمایت ترکیه» نامیده شدند. در ۲۰۱۷ نام ارتش ملی سوریه NSA را انتخاب کردند. این‌ها در حقیقت بخش بزرگتر ارتش آزاد سوریه هستند که تحت فرمان دولت موقت سوریه و هیئت ائتلاف سوریه بودند. بخش‌های دیگر ارتش آزاد با دولت نجات سوریه و اداره خودمختار شمال و شرق سوریه متحد شدند یا در منطقه التنف در شرق سوریه تحت حفاظت آمریکا قرار گرفتند.

بنا بر گزارش بی بی سی بخشی از گروههای تحت حمایت ترکیه در ادلب با نام جبهه آزادیبخش ملی و سپس در اوایل سال ۲۰۱۸، پیش از شروع عملیات ترکیه در عفرین، بخشی دیگر با نام "ارتش ملی سوریه" اعلام موجودیت کردند. در تاریخ چهارم اکتبر (دوازدهم مهر) یعنی پنج روز پیش از اولین حمله ترکیه به شمال شرق سوریه، "ارتش ملی سوریه" با "جبهه آزادی‌بخش" در ادلب متحد و "ارتش ملی" تشکیل شد.

ارتش تکاوران انقلاب SFA

در سال ۲۰۱۵، آنچه به عنوان 'ارتش جدید سوریه' یا 'ارتش تکاوران انقلاب' شناخته می‌شود، برای اولین بار با حمایت و آموزش آمریکایی-اردنی و با هدف مبارزه با 'داعش' و نیروهای رژیم سوریه ظاهر شد. و همچنین مقابله با تحرکات ایران در سوریه. «پایگاه التنف» آمریکا، مرز با اردن مرکز آن است.

برآوردهای مختلف حاکی از آن است که تعداد جنگجویان ارتش آزاد سوریه چند صد جنگجو از قبایل آن منطقه است که توسط نیروهای آمریکایی به طور مداوم آموزش می‌بینند.

این بخش از ارتش آزاد بین سال‌های ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴ موجی از اختلافات و درگیری‌های داخلی را در بین رهبران خود تجربه کرد، زیرا با ورود رهبر جدید توسط نیروهای آمریکایی، نام آن تغییر کرد. این جناح در ابتدا خود را «ارتش جدید سوریه» به رهبری «خزعل السرحان» نامید و پس از آن با رهبری «عبدالله الذوبی» به «جبهه تکاوران انقلاب» تغییر نام داد. سپس نام این جناح به «جبهه تکاوران انقلاب» به رهبری «مهند الطلاء» تغییر یافت و در سال ۲۰۲۲ با انتصاب رهبر جدید «فرید قاسم» دوباره «ارتش آزاد سوریه» نامگذاری شد. قاسم در سال ۲۰۲۴ برکنار شد و سالم العنتری به جای او منصوب شد و او تا به امروز رهبری این نیرو را بر عهده دارد.

به گفته مؤسسه واشنگتن، و واشنگتن پست و منابع دیگر، اردن به عنوان یک حامی لجستیکی و شریک منطقه‌ای برای این نیرو، نقش محوری ایفا کرد و عملیات تامین و هماهنگی را در سراسر مرز شمالی خود تسهیل کرد. علیرغم روابط پر تنش بین دمشق و امان، اردن خطوط ارتباطی و تدارکاتی را با ارتش آزاد سوریه به عنوان بخشی از استراتژی خود برای «تامین امنیت مرزها» تحت حمایت آمریکا حفظ کرد.

الجبهة الاسلامية

این جبهه در ۲۰۱۳ از ارتش آزاد سویه منشعب شد. انشعاب آن ضربه‌ای به ارتش آزاد به حساب می‌آمد. گفته می‌شود در پشت پرده‌ی این انشعاب عربستان سعودی قرار داشت.

هفت گروه جنگنده در مناطق مختلف سوریه ادغام خود را در یک بلوک واحد به نام «جبهه اسلامی» اعلام کردند که هدف آن سرنگونی رژیم بشار اسد و «ساختن یک دولت اسلامی متكامل» است. احمد عیسی الشیخ، رئیس مجلس شورای جبهه، به الجزیره تأیید کرد که هیچ تعارضی بین کار آن و ارتش آزاد سوریه وجود ندارد. این جبهه شامل نهضت اسلامی احرار الشام، ارتش اسلام، گردان های سقرالشام، تیپ توحید، تیپ الحق، گردان‌های انصارالشام و جبهه اسلامی کردی است. این تیپ‌ها، گردان ها و گروه‌ها در مناطقی از جمله دمشق، حومه دمشق و استان‌های حمص، لاذقیه، حماه، ادلب، حلب و دیرالزور فعال هستند.

به گفته صادرکنندگان اطلاعیه تاسیس این جبهه که با کانال «عربی ۲۱» صحبت کردند، تعداد جنگجویان در آن بیش از ۹۰۰۰۰ نفر است.

در حالی که این گروه در ابتدای کار موفقیت‌های زیادی در برابر رژیم سوریه کسب کرد، اما پایان کار آن شاهد تحولات مختلفی بود:

۱. رقابت میان گروه‌ها: صحنه سوریه با افزایش تنش میان گروه‌های مختلف مواجه شد، به طوری که جبهه اسلامی با داعش و جبهه النصرة در رقابت بر سر نفوذ و کنترل روبرو بود.

۲. تخلیه‌های نظامی: با گذشت زمان، این گروه با برخی شکست‌های نظامی مواجه شد که منجر به کاهش کارآیی و نفوذ آن در میدان نبرد شد.

۳. ادغام و تجزیه: در سال ۲۰۱۴، برخی از گروه‌هایی که زیر چتر جبهه اسلامی بودند، به تدریج یا انصراف داده و یا با گروه‌های دیگر ادغام شدند، مانند «ارتش الفتح» که بر وحدت و قدرت آنها تأثیر منفی گذاشت. این بخش مجددا به ارتش آزاد سوریه پیوست.

۴. تحولات سیاسی: تغییرات در حمایت‌های خارجی و موازنه‌های سیاسی منطقه‌ای و بین‌المللی منجر به تغییر در روابط بین گروه‌های مختلف شد که بر وضعیت جبهه اسلامی تأثیر داشت.

۵. وضعیت کنونی: تا سال ۲۰۲۳، جبهه اسلامی به طور قابل توجهی کاهش یافت و گروه‌های آن به درگیری در بین گروه‌های مختلف مشغول شدند. در حال حاضر، ممکن است گروه‌های کوچک‌تری تحت این نام وجود داشته باشند، اما وزن و تأثیری که در گذشته داشتند، به شدت کاهش یافته است.

شکست ارتش آزاد در نبرد سرنگونی ۲۰۱۶

اما شش سال پس از شروع جنگ و چهار سال پس از حملاتی که در سند NSA توضیح داده شده است و تا نزدیکی دمشق پیشروی کرده و در آستانه سرنگون‌ کردن رژیم بشار اسد بودند، روند جنگ به طرز چشمگیری تغییر کرد. اپوزیسیون ملی‌گرای سوریه که بین چکش و سندان گروه‌های افراطی از یک سو و رژیم از سوی دیگر گرفتار شد، تا حد زیادی در رسیدن به هدف خود که سرنگونی رژیم اسد بود بطور موقت شکست خورد. این شکست بطور خاص به دلیل مداخله خارجی ایران و روسیه پدید آمد. اما در این میان شکاف‌های داخلی خود شورشیان نیز بسیار مهم بود. واکنش بین‌المللی خاموش به حمله شیمیایی اسد که به کشته شدن ۱۴۰۰ نفر انجامید، اپوزیسیون را تضعیف کرد و به جنگ طولانی رژیم که جنگ را در بخش زیادی از خاک سوریه موقتا به نفع خود پایان داد، کمک کرد.

وضعیت ارتش آزاد در ۲۰۱۹

در گزارش صهیب الخلاف به تاریخ ۲۰۱۹/۳/۱۶ در یک کلیپ ویدئویی ارتش آزاد سوریه توانست بر موانع متعددی در طول تاریخ خود غلبه کند، اما پس از شکست‌هایی که در برابر گروه‌های اسلامی متحمل شد، دچار افت شد. رهبران ارتش آزاد سوریه، افول و کاهش وزن بین‌المللی را به رها کردن حمایت توسط متحدان (کشورهای هم‌پیمان) و هم‌چنین فقدان رهبری مناسب نسبت می‌دهند.

نقش ارتش آزاد سوریه در سرنگونی بشار اسد

ارتش آزاد سوریه تحت حمایت ترکیه متحد اصلی نیروهای تحریرالشام در عملیات سرنگونی بشار اسد بودند. آنها مشترکا از ادلب به سوی حلب حرکت کرده و پس از تصرف حلب و حماة به سوی حمص پیشروی کردند. این نیروها با وجود موانعی که در حمص داشتند با دور زدن شهر به سمت دمشق پیشروی کردند.

هم‌زمان بخشی از نیروهای نفوذی ارتش آزاد در درعا به نام فرماندهی جنوب شورش در درعا را شروع و با آزاد سازی درعا و السویدا و القنیطره به سمت دمشق پیشروی کردند.

ارتش آزاد سوریه، گروه مخالفان مسلح مورد حمایت آمریکا، که در التنف جنوب شرقی سوریه حضور داشتند پس از درگیری با نیروهای رژیم بشار اسد، منطقه تدمر (پالمیرا) در حومه شرقی استان حمص را تصرف کردند. «ارتش آزاد سوریه»، که با حمایت آمریکا در منطقه تنف در مثلث عراق-سوریه-اردن حضور داشت، در حومه شرقی استان حمص علیه نیروهای رژیم بشار اسد پیشروی کرد. این گروه مخالف، پس از درگیری با نیروهای رژیم، شهرستان تدمر را به تصاحب درآورد و علاوه بر آن، کنترل یک منطقه استراتژیک بین حمص و دیرالزور، یک روستا و یک کوه مهم در اطراف جاده تدمر-دمشق را نیز به دست گرفت. این پیشروی به آزادسازی حمص انجامید.

حرکت سه‌جانبه ارتش‌ آزاد‌ و نیروی تحریرالشام برای تصرف دمشق پس از ۱۱ روز از آغاز این نبرد در ۲۷ نوامبر در ۸ دسامبر منجر به فتح دمشق و سرنگونی بشار اسد شد.

پیام سرهنگ ریاض الاسعد در ۶ دسامبر ۲۰۲۴

سرهنگ ریاض الاسعد مؤسس ارتش آزاد سوریه در پیامی به مردم این کشور به بسیج عمومی در تمامی جبهه‌های نبرد برای مقابله با اشغالگری رژیم‌های روسیه و ایران فراخوان داد. ریاض الاسعد پیروزی‌های بزرگ چند روز اخیر را به مردم بزرگ سوریه تبریک گفت. وی هم‌چنین به رزمندگان سوری درود فرستاد که شادی را به قلب‌ها و دل‌های مردم سوریه بازگرداندند.

وی به نیروهای دیکتاتور سوریه هشدار داد که مقاومت نکنند و آنها را ترغیب کرد که به صفوف مردم بپیوندند. هر جا هستند با برافراشتن پرچم سفید خود را تسلیم نیروهای اپوزیسیون کنند که در امان باشند. زنان و مردان آزاده سوریه با خواست خدا اشغالگران را شکست داده و سوریه را از وجود پلید آنها پاک خواهند کرد.

ارتش آزاد پس از سرنگونی بشار اسد

سرهنگ ریاض الاسعد در مصاحبه‌ای به تاریخ ۱۶ آذر ۱۴۰۳ برابر با ۱۶ دسامبر ۲۰۲۴ گفت که از نزدیک با هیئت تحریرالشام همکاری می‌کند و ابراز اطمینان کرد که دولت جدید به دنبال متحد کردن جناح‌های مختلف مخالف رژیم اسد است. اسعد گفت: طبیعی است که انقلاب از مسیرهای متعددی عبور کرد که جناح‌های مختلف را به وجود آورد. وی افزود: حقیقت این است که ما از ابتدا تا کنون تلاش کرده‌ایم تا در صحنه سوریه یک نهاد وجود داشته باشد و شورایی وجود داشته باشد که این اقدام نظامی را برای رسیدن به پیروزی رهبری کند. او گفت که با مقامات انتقالی جدید منصوب شده توسط هیئت تحریرالشام کار می‌کند تا جناح‌های مسلح را تحت وزارت دفاع جدید متحد کند، به این امید که هرگونه جنگ داخلی و انتقام‌جویی را پایان بخشد.