کاربر:Poori/صفحه تمرین ۳: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''مدرسه حقانی'''، یک حوزه علمیه شیعه در قم، در سال ۱۹۶۴ میلادی (۱۳۴۳ شمسی) در دوران حکومت پهلوی تأسیس شد. این مدرسه با هدف اصلاح برنامه درسی حوزه‌ها و تقویت نقش فلسفه در آموزش‌های دینی شکل گرفت. بنیانگذاران کلیدی آن شامل افرادی مانند عبدالکریم حق‌شناس، محمدتقی مصباح یزدی، احمد جنتی، محمد بهشتی، محمد صادوقی و محمود طالقانی بودند. بسیاری از فارغ‌التحصیلان این مدرسه پس از انقلاب ۱۹۷۹ در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران به مناصب دولتی و قضایی رسیدند، از جمله ریاست قوه قضائیه، وزارت اطلاعات و دیگر موقعیت‌های کلیدی.


'''بغی''' در فقه در خلاصه‌ترین تعریف به معنای شورش علیه «امام عادل و معصوم» است. '''باغی''' کسی است که مرتکب این عمل می‌شود. رژیم ایران با تکیه به این اتهام، از دهه‌ی ۶۰ تا کنون به قتل و کشتار و [[اعدام در ایران|اعدام]] مخالفان خود دست می‌زند.
== تاریخچه شکل‌گیری ==
مدرسه حقانی در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی در قم تأسیس شد، زمانی که ایران تحت حکومت سلطنتی پهلوی قرار داشت. این مدرسه ابتدا به عنوان بخشی از تلاش برای اصلاح سیستم آموزشی حوزه‌های علمیه شیعه ایجاد گردید و بر تقویت جایگاه فلسفه در برنامه درسی تمرکز داشت. بنیانگذاری آن به سال ۱۹۶۴ بازمی‌گردد، زمانی که گروهی از روحانیون تصمیم به تأسیس یک نهاد آموزشی جدید گرفتند تا آموزش‌های سنتی را با عناصر مدرن ترکیب کنند.


مفهوم "بغی" در فقه امامیه ریشه در معانی لغوی تجاوز، ستم و سرکشی دارد و در فقه سنتی به عنوان خروج علیه امام معصوم تعریف شده است. دیدگاه‌های علمای گذشته مانند علامه حلی و شیخ طوسی بر محدودیت آن به دوران امامان تأکید دارند؛ در حالی که در ایران معاصر، این مفهوم به مخالفت با نظام جمهوری اسلامی تعمیم یافته و در قانون مجازات اسلامی (مواد ۲۸۷ و ۲۸۸) به عنوان جرمی حدی با مجازات اعدام یا حبس جرم‌انگاری شده است. رژیم ایران از این تعمیم برای توجیه سرکوب و اعدام مخالفان استفاده می‌کند، این رویکرد با فقه سنتی ناسازگار است و انتقادات حقوق بشری را برانگیخته است.
پیش از تأسیس رسمی، این مدرسه از ساختمانی به نام مدرسه منتشریه استفاده می‌کرد که بعدها به مدرسه حقانی تغییر نام داد. برنامه درسی آن شامل دروس سنتی فقه و اصول، همراه با موضوعات مدرن مانند علوم، پزشکی، سیاست و فلسفه غربی بود. این رویکرد در دوران پهلوی، که با فشارهای مدرنیزاسیون همراه بود، به عنوان پاسخی به چالش‌های آموزشی حوزه‌ها دیده می‌شد. پس از انقلاب ۱۹۷۹ و ترور برخی از بنیانگذاران مانند عبدالکریم حق‌شناس و محمد بهشتی در سال ۱۹۸۱، نام مدرسه به مدرسه شهدا تغییر یافت.
==معنای عام==
واژه "بغی" در زبان عربی و فقه اسلامی، ریشه در معانی لغوی مانند "تجاوز"، "ستم" و "سرکشی" دارد. از نظر لغوی، بغی به معنای درگذشتن از حد اعتدال، تکبر، و تجاوز ناپسند است.


در اصطلاح فقهی، بغی به معنای "خروج" یا شورش علیه حاکم مشروع اسلامی است. <ref name=":1">[https://fa.wikishia.net/view/%D8%A8%D8%BA%DB%8C بغی] - ویکی شیعه</ref>
در دوران پهلوی، مدرسه حقانی به عنوان یک مرکز آموزشی برای تربیت روحانیون عمل می‌کرد و تحت نظارت مراجع تقلید مانند آیت‌الله میلانی قرار داشت. این مدرسه بخشی از شبکه حوزه‌های قم بود که در آن دوره با محدودیت‌های دولتی روبرو بودند، اما توانست به عنوان یک نهاد آموزشی پایدار باقی بماند.


فقیهان شیعه امامیه، بغی را عمدتاً در باب جهاد بحث کرده‌اند و آن را جرمی علیه امنیت سیاسی و حاکمیت نظام اسلامی می‌دانند. این مفهوم با هدف حفظ ثبات جامعه اسلامی و ارزش‌های دینی جرم‌انگاری شده، زیرا امنیت سیاسی پیش‌نیاز دفاع از مصالح پنج‌گانه (عقل، دین، جان، مال و ناموس) است. با این حال، ماهیت بغی – آیا حدی است یا تعزیری، عمومی یا سیاسی، و مطلق یا مقید – محل بحث‌های گسترده‌ای در فقه و حقوق بوده است. <ref name=":0">[https://hoquq.iict.ac.ir/article_13665.html بررسی جرم بغی در فقه امامیه و حقوق ایران]</ref>
==معنای لغوی بغی در لغتنامه‌های مشهور==
در لسان العرب (ابن منظور)، بغی به معنای "طلب کردن چیزی همراه با تجاوز و تعدی" تعریف شده، که شامل معانی مانند ظلم، ستم، تجاوز از حد اعتدال، و حتی حسد و کبر است؛ همچنین بر دو نوع پسندیده (مانند احسان) و ناپسند تقسیم می‌شود. <ref>لسان العرب جلد ۱۴ - صص ۷۵ تا ۷۹ - [https://noorlib.ir/book/view/02090?volumeNumber=14&pageNumber=75&viewType=pdf نورلایب]</ref>


در معجم الوسیط (معجم عربی مدرن)، بغی به معنای "طلب، ظلم، فساد، حسد، زنا، کبر و تجاوز از حق و حد" آمده، با تأکید بر جنبه‌های منفی مانند تعدی. <ref>[https://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/%D8%A7%D9%84%D8%A8%D8%BA%D9%8A/?c=%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%AC%D9%85%20%D8%A7%D9%84%D9%88%D8%B3%D9%8A%D8%B7 واژه بغی در معجم الوسیط]</ref>
== افراد موثر ==
بنیانگذاران و چهره‌های کلیدی مدرسه حقانی عمدتاً از روحانیون قم بودند که در تأسیس و مدیریت اولیه آن نقش داشتند. عبدالکریم حق‌شناس به عنوان یکی از بنیانگذاران اصلی شناخته می‌شود. دیگر افراد مؤثر شامل محمدتقی مصباح یزدی، احمد جنتی، محمد بهشتی، محمد صادوقی و محمود طالقانی بودند.


در فرهنگ دهخدا (فارسی)، بغی به عنوان "ظلم و ستم، جرم و جنایت، نافرمانی و عصیان، باران بسیار، و هر تجاوز و افراط بر مقداری که حد چیز است" توصیف شده؛ همچنین در برخی مدخل‌ها به "زن زناکار یا پلیدکار" اشاره دارد. <ref>واژه «بغی» در لغتنامه دهخدا - [https://vajehyab.com/dehkhoda/%D8%A8%D8%BA%DB%8C واژه‌یاب]</ref>
محمد بهشتی، یکی از بنیانگذاران، در توسعه برنامه درسی نقش داشت و بعدها در ساختار سیاسی پس از انقلاب فعال شد. محمدتقی مصباح یزدی نیز در مدیریت و آموزش مدرسه دخیل بود و بر جنبه‌های ایدئولوژیک تمرکز داشت. احمد جنتی در امور اداری و آموزشی مشارکت داشت. این افراد در دوران پهلوی، مدرسه را به عنوان مرکزی برای آموزش روحانیون با رویکرد ترکیبی سنتی و مدرن اداره می‌کردند.


در فرهنگ معین (فارسی)، بغی به معنای "ستم کردن" و "نافرمانی کردن، سرکشی" است. <ref>واژه «بغی» در فرهنگ معین - [https://vajehyab.com/moein/%D8%A8%D8%BA%DB%8C واژه یاب]</ref>
علاوه بر بنیانگذاران، افرادی مانند علامه طباطبایی، که پدرزن عبدالکریم حق‌شناس بود، در تهیه متون آموزشی مانند "بدایه الحکمه" (۱۹۷۰) و "نهایه الحکمه" (۱۹۷۵) همکاری داشتند. این همکاری‌ها نشان‌دهنده تلاش برای ادغام فلسفه در برنامه‌های آموزشی بود.


در تاج العروس (محمد مرتضی زبیدی، شرحی بر قاموس الفیروزآبادی)، بغی مشابه لسان العرب، به معنای "تجاوز و تعدی از حدود" با معانی گسترده‌ای مانند ظلم و خروج از حق تعریف می‌شود، که در زمینه‌های فقهی نیز کاربرد دارد. <ref>[https://shamela.ws/book/7030/19490#p1 تاج العروس جلد ۳۷ صفحه ۱۷۹]</ref>
== شخصیت‌های خروجی مشهور ==
بسیاری از فارغ‌التحصیلان مدرسه حقانی پس از انقلاب ۱۹۷۹ در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران به مناصب دولتی و قضایی رسیدند. محمد بهشتی، یکی از بنیانگذاران، به عنوان رئیس قوه قضائیه سابق خدمت کرد. غلامحسین محسنی اژه‌ای، فارغ‌التحصیل این مدرسه، در حال حاضر رئیس قوه قضائیه است و پیشتر معاون قوه قضائیه بود.


در مفردات راغب اصفهانی «بغی» به معنای تجاوز نمودن و یا درگذشتن از حد اعتدال و همچنین به معنای تکبر آمده و از نظر راغب بغی بر دو گونه است:
مصطفی پورمحمدی به عنوان وزیر دادگستری و وزیر کشور خدمت کرده است. محمد ری‌شهری، یکی دیگر از فارغ‌التحصیلان، وزیر اطلاعات سابق بود. علی فلاحیان، جانشین ری‌شهری در وزارت اطلاعات، نیز از این مدرسه فارغ‌التحصیل شد.


# پسندیده، یعنی درگذشتن از عدل به احسان و از امور واجب به مستحبات.
ابراهیم رئیسی، که پیشتر رئیس قوه قضائیه بود و اکنون رئیس‌جمهور است، در مدرسه حقانی تحصیل کرده است. محمدتقی مصباح یزدی به عنوان مشاور ایدئولوژیک محمود احمدی‌نژاد عمل کرد. دیگر فارغ‌التحصیلان شامل عبدالله جوادی آملی، احمد احمدی و روح‌الله حسینیان هستند که در موقعیت‌های قضایی و سیاسی مختلف قرار گرفتند.
# تجاوز ناپسند و ناروا، یعنی از حق به باطل و به شک و شبهه رفتن. <ref>راغب اصفهانی، 1369، صفحه137</ref>


این معانی نشان‌دهنده تنوع کاربرد واژه از جنبه‌های فردی (مانند حسد) تا اجتماعی (مانند سرکشی) است.
بسیاری از وزرای اطلاعات ایران، از جمله پنج وزیر، از فارغ‌التحصیلان این مدرسه بوده‌اند. این الگو نشان‌دهنده نفوذ فارغ‌التحصیلان مدرسه در نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی است.


== بغی در قرآن ==
این واژه در قرآن نیز بارها (دست کم ۹۵ مورد) به کار رفته که گستره‌ی معنایی از «درخواست کردن و طلب» تا «گذشتن از حد اعتدال» و «ستم» تا «تجاوز و تعدی بدون حق» را دربر می‌گیرد و حتی گاهی مراد از آن مثبت هم هست.


برخی نمونه‌ها و معانی «بغی» در آیات قرآن:
== منابع ==
 
* در آیه ۷۷ سوره قصص به معنای «خواستن»
* در آیه ۶۴ سوره کهف به معنای «خواستن»
* در آیه ۱۷۳ سوره بقره به معنای «زیاده خواهی»
* در آیه ۲۷ سوره شورا به معنای «زیاده خواهی و ستم»
* در آیه ۲۰ سوره مریم به معنای «عمل منافی عفت»
* در  آیه ۲۳ سوره یونس به معنای «ستمکاران و تجاوزگران»
* در آیه ۹ سوره حجرات به معنای «تجاوز ناپسند» در این آیه، قرآن دستور می‌دهد که اگر دو گروه از مؤمنان با یکدیگر بجنگند، باید میان آن‌ها صلح برقرار کرد، و اگر یکی بر دیگری تجاوز کند، با گروه متجاوز (باغی) جنگید تا به فرمان خدا بازگردد. <ref name=":0" />
 
اما رژیم ایران با استفاده و تکیه به آخرین و تندترین این معانی، حکم مرگ را برای متهمین صادر می‌کند.
 
==دیدگاه‌های فقهی تاریخی در مورد بغی==
در فقه امامیه، بغی عمدتاً به عنوان خروج علیه "امام عادل" یا "امام معصوم" تعریف شده است.  بسیاری از علمای برجسته گذشته، این مفهوم را محدود به دوران حضور امامان معصوم می‌دانستند. برای مثال، علامه حلی (متوفی ۷۲۶ق) و شهید ثانی (متوفی ۹۶۶ق) تأکید داشتند که بغی تنها در صورت خروج بر امام معصوم محقق می‌شود، زیرا حاکمیت مشروع تنها از سوی امامان شیعه (علیهم‌السلام) تضمین می‌شود. <ref name=":1" /> این دیدگاه بر اساس روایاتی مانند حدیث امام صادق (ع) است که جنگ‌های امام علی (ع) علیه مخالفان را مصداق بغی می‌داند، جایی که خروج علیه امام به عنوان تجاوز علیه طایفه‌ای از مسلمانان تفسیر می‌شود. <ref name=":0" />
 
شیخ طوسی (متوفی ۴۶۰ق) نیز بغی را خروج از اطاعت '''امام مشروع''' می‌داند و احکام آن را بر اساس آیه حجرات تبیین می‌کند. <ref>شیخ طوسی- الوسيلة إلى نيل الفضيلة - صفحه ۲۰۵</ref> طبق این دیدگاه‌ها، شرایط تحقق بغی شامل جدایی از جماعت مسلمانان، خروج از محدوده اقتدار امام، و داشتن قدرت کافی برای ایجاد هرج و مرج است. احکام فقهی بغی نیز شامل ارشاد اولیه باغیان، سپس جنگ با آن‌ها، ضمان اموال و جان‌های تلف‌شده توسط باغیان، و عدم اسارت زنان و کودکان آن‌هاست. <ref name=":1" /> برخی فقیهان مانند صاحب جواهر الکلام (محمدحسن نجفی، متوفی ۱۲۶۶ق) باغیان را کافر نمی‌دانند، بلکه فاسق می‌شمارند، و جنگ با آن‌ها را دفاعی (نه کیفری) توصیف می‌کنند. <ref name=":6">محمد حسن نجفی - جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام - جلد۲۱ - باب البغی</ref>
 
در فقه اهل سنت، بغی گسترده‌تر تعریف می‌شود؛ برای مثال، حنفیان آن را خروج از اطاعت امام می‌دانند، در حالی که مالکیان و شافعیان ندادن حقوق امام را نیز شامل می‌کنند. <ref name=":1" /> با این حال در فقه امامیه سنتی تأکید بر امام معصوم، بغی را به دوران خاصی محدود می‌کند و آن را جرمی تعزیری (نه حدی) می‌داند، زیرا مجازات مشخصی در شرع برای آن تعیین نشده است. <ref name=":0" />
==تعمیم اتهام بغی توسط رژیم ایران==
در دوران معاصر، به ویژه پس از [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضد سلطنتی در ایران]]، مفهوم بغی توسط برخی فقیهان و قانونگذاران ایرانی تعمیم یافته و به خروج علیه "نظام جمهوری اسلامی" به عنوان نماینده حاکمیت اسلامی اطلاق می‌شود. <ref name=":0" /> این تعمیم، بر اساس دیدگاه‌هایی مانند کاشف‌الغطاء (متوفی ۱۲۲۸ق) است که خروج بر نائبان عام یا خاص امام را نیز بغی می‌شمارد. <ref>کاشف‌الغطاء (شیخ جعفر بن خضر مالکی) - كشف الغطاء عن مبهمات الشريعة الغراء - جلد ۴ - صفحه ۳۶۸</ref>
 
[[روح‌الله خمینی]] '''بغی''' را به مخالفت با «حکومت اسلامی» گسترش داده و آن را «در حکم کفر» قلمداد کرده است.  <ref>[http://www.imam-khomeini.ir/fa/c78_121964/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B4%D9%87_%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C_%D8%B3_/%D8%AD%D9%82%D9%88%D9%82_%DA%A9%DB%8C%D9%81%D8%B1%DB%8C_%D8%A7%D8%AE%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%B5%DB%8C حقوق کیفری اختصاصی] - سایت خمینی</ref>
 
این دیدگاه معاصر، برخلاف علمای گذشته که بغی را منحصر به امام معصوم می‌دانستند، آن را به مخالفت با "ولایت فقیه" و نظام جمهوری اسلامی تعمیم می‌دهد. <ref name=":1" /> برای مثال، در قانون مجازات اسلامی ایران (مصوب ۱۳۹۲ش)، مواد ۲۸۷ و ۲۸۸ بغی را جرم‌انگاری کرده‌اند:
 
ماده ۲۸۷ بیان می‌کند که گروهی که علیه اساس نظام جمهوری اسلامی قیام مسلحانه کند، باغی محسوب شده و در صورت استفاده از سلاح، اعضای آن به اعدام محکوم می‌شوند.  <ref>[https://wikihoghoogh.net/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B8%DB%B8_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C ماده ۲۸۷ قانون مجازات اسلامی]</ref>
 
ماده ۲۸۸ نیز برای اعضای گروه باغی که قبل از درگیری دستگیر شوند، حبس تعزیری درجه سه (اگر سازمان و مرکزیت وجود داشته باشد) یا درجه پنج (اگر از بین رفته باشد) پیش‌بینی کرده است. <ref>[https://wikihoghoogh.net/wiki/%D9%85%D8%A7%D8%AF%D9%87_%DB%B2%DB%B8%DB%B8_%D9%82%D8%A7%D9%86%D9%88%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C ماده ۲۸۸ قانون مجازات اسلامی]</ref>
 
این مواد، بغی را جرمی حدی تلقی می‌کنند، در حالی که در فقه سنتی امامیه، آن را تعزیری می‌دانند. <ref name=":0" /> عناصر ضروری تحقق بغی در این قانون شامل وجود گروه متشکل، استفاده یا همراه داشتن سلاح، و قصد براندازی نظام است. <ref name=":1" /> برای بررسی این اتهام نیز رژیم ایران دادگاه انقلاب را تعیین کرده است و نه دادگاه کیفری عمومی؛ امری که نشان‌دهنده سیاسی انگاشته‌شدن این جرم است. <ref name=":0" />
==استفاده از اتهام بغی برای سرکوب مخالفان سیاسی توسط رژیم ایران==
رژیم سیاسی فعلی ایران، که بر پایه ولایت فقیه استوار است، از مفهوم بغی و یا «محاربه از طریق بغی» برای توجیه سرکوب مخالفان سیاسی و اعدام آن‌ها استفاده می‌کند. این کاربرد، بغی را از یک مفهوم فقهی تاریخی به ابزاری حقوقی برای حفظ قدرت تبدیل کرده است. برای مثال، در اعتراضات گسترده مانند جنبش سبز (۱۳۸۸ش)، اعتراضات آبان ۱۳۹۸ش، و اعتراضات زن، زندگی، آزادی (۱۴۰۱ش)، مخالفان اغلب به عنوان "باغی" یا "محارب" (که در فرهنگ قضایی رژیم ایران با بغی هم‌پوشانی دارد) متهم می‌شوند. این اتهام، امکان صدور احکام سنگین مانند اعدام را فراهم می‌کند، حتی اگر اقدامات مخالفان غیرمسلحانه باشد. از جمله مواردی مانند «خراب‌کاری، تخریب اموال عمومی/خصوصی، آتش‌سوزی (سطل زباله) و اخلال در نظم عمومی. <ref name=":7">ایران: استفاده‌ی هولناک از مجازات اعدام برای سرکوب وحشیانه‌تر قیام مردمی [https://www.amnesty.org/en/latest/news/2022/11/iran-chilling-use-of-the-death-penalty-to-further-brutally-quell-popular-uprising/ Iran: Chilling use of the death penalty to further brutally quell popular uprising] - گزارش عفو بین الملل- ۱۶ نوامبر ۲۰۲۲</ref>
 
منتقدان، این تعمیم را سوءاستفاده از فقه می‌دانند، زیرا علمای گذشته مانند علامه حلی بغی را منحصر به امام معصوم می‌دانستند و مجازات اعدام را دفاعی (نه کیفری) توصیف می‌کردند. <ref name=":1" /> در مقابل، روحانیون معاصر وابسته به نظام ولایت فقیه مانند مکارم شیرازی یا هاشمی شاهرودی، بغی را به جرایم علیه امنیت کشور گسترش داده‌اند، که اجازه می‌دهد رژیم، اعتراضات را به عنوان "قیام مسلحانه" تفسیر کند. <ref name=":0" />
 
موارد واقعی مانند اعدام [[نوید افکاری]] (۱۴۰۰ش) یا [[محسن شکاری]] (۱۴۰۱ش) در جریان اعتراضات، اغلب با اتهام بغی یا محاربه توجیه می‌شود، حتی اگر شواهد استفاده از سلاح ضعیف باشد.[7] این رویکرد، بغی را به ابزاری برای موجه جلوه دادن سرکوب تبدیل کرده، در حالی که در فقه سنتی، ارشاد و صلح اولویت دارد و مجازات اعدام تنها برای دفاع فوری است. <ref name=":6" />
 
این تعمیم، انتقادات بین‌المللی را برانگیخته، زیرا با استانداردهای حقوق بشر مانند ممنوعیت اعدام برای جرایم سیاسی ناسازگار است. <ref name=":7" /> همچنین، عدم تعریف دقیق "جرم سیاسی" در ایران، اجازه می‌دهد بغی برای هر مخالفتی اعمال شود، که برخلاف تأکید فقه سنتی بر حسن‌نیت و عدالت‌خواهی است. <ref name=":0" />
 
به این ترتیب اتهام '''بغی''' در عمل ابزاری حقوقی برای حفظ نظام سیاسی ولایت فقیه بوده و برای توجیه کشتار و اعدام مخالفان استفاده شده <ref name=":7" /> و به طور ویژه اتهام خاصی است که در طول عمر رژیم فعلی ایران همواره به کنش‌گران هوادار [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] وارد شده است. <ref>[https://article.mojahedin.org/i/%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%81%D9%87%D9%88%D9%85-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%85-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%AA%D8%AE%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D8%A7%D8%BA%DB%8C-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE در مفهوم مقام و افتخار «باغی» های تاریخ] - مجاهدین خلق ایران</ref>
 
به‌طور مشخص‌تر، دادگاهی با پوشش گسترده‌ی رسانه‌ای برای رسیدگی به همین اتهام برای افراد سلسله مراتب سازمان مجاهدین خلق ایران و حتی هواداران غیر عضو آن در ایران برپا شده است. <ref>[https://www.iranntv.com/939265-%D9%85%D8%AD%D8%A7%DA%A9%D9%85%D9%87%D9%94-%D8%BA%DB%8C%D8%A7%D8%A8%DB%8C-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%87-%D8%AC%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%AF محاکمهٔ غیابی مجاهدین در قضاییه جلادان در تهران پس از کهکشان کبیر ۱۴۰۳ و پیام سخنگوی مجاهدین] - سیمای آزادی - ۲۴ تیر ۱۴۰۳</ref> سخنگوی مجاهدین نیز در پاسخ به عوامل دادگاه و بحث اتهام «بغی» گفت: <blockquote>«شروطی که برای بغی و شورشگری علیه رژیم ضدبشری در مورد مجاهدین می‌گوید کاملاً درست است: استحکامات، تشکیلات، شورش علیه نظام و نامشروع شناختن، آن هم در حدی که جز با تجهیز سپاه پاسداران نمی‌توان با آن مقابله کرد. لایحه و دفاعیه و حرف اول و آخر مجاهدین هم با شما و سر تا پای رژیم‌تان یک‌کلام بیشتر نیست: آتش!» <ref>[https://article.mojahedin.org/i/%D8%A8%D8%A7%D8%BA%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D8%A7%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D8%A8%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%81%D8%B1%D9%88%D8%B4%D8%A7%D9%86-%DA%A9%D9%88%DA%86%D9%87-%D9%86%DB%8C%DA%A9%D8%A7-%D8%A8%D9%86-%D8%A8%D8%B3%D8%AA-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D9%86%D8%B4%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86 باغیان؛ بالاتر از محاربان...] - سایت سازمان مجاهدین خلق ایران - ۲۳ تیر ۱۴۰۳</ref></blockquote>[[اعدام در ایران|اعدام]] افراد زیر ۱۸ سال در سال ۱۳۶۰ در حالی انجام شد که آن سال هنوز قوانین مدونی در جمهوری اسلامی وجود نداشت و تمام افراد زیر ۱۸ سال با احکامی مانند «محارب»، «مفسد فی الارض» و «باغی» اعدام شدند. به نظر می‌رسد در غیاب قوانین مدون قضایی، حاکمان شرع دادگاه‌های انقلاب، سن بلوغ شرعی برای دختران (۹ سال) و پسران (۱۵ سال) را مبنای صدور و اجرای احکام اعدام قرار داده‌ بودند. <ref>[https://www.radiofarda.com/a/iran-1981-executions/32263793.html اعدام‌های سال ۱۳۶۰؛ غبارروبی از یک پرونده فراموش‌شده]</ref>
 
==برخی از متهم شدگان سال‌های اخیر==
[[پرونده:فروغ تقی‌پور و مرضیه فارسی.jpg|بندانگشتی|فروغ تقی‌پور و مرضیه فارسی از متهمین اخیر به «بغی»]]
[[قتل عام ۶۷]]
 
[[اعتراضات ۱۳۹۸ ایران|اعتراضات ۱۳۹۸ در ایران]]
 
[[ابوالحسن منتظر]]
 
احسان روازژیان <ref name=":2">[https://iranwire.com/fa/features/131447-%D8%AD%DA%A9%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%B4%D8%B1%DB%8C%D9%81%D9%87-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%DB%8C-%D8%A8%D8%BA%DB%8C-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D9%82%D9%88%D9%87-%D9%82%D8%B6%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%87-%DA%86%D9%87-%D9%85%DB%8C%DA%AF%D9%88%DB%8C%D8%AF/ بغی چیست و قوه قضاییه چه می‌گوید؟]</ref>
 
[[اکبر (شاهرخ) دانشورکار]]
 
اصغر دانشفر <ref name=":2" />
 
امیر شاه‌ولایتی <ref name=":2" />
 
امین سخنور <ref name=":2" />
 
بابک علی‌پور <ref name=":2" />
 
[[پخشان عزیزی]]
 
پویا قبادی <ref name=":2" />
 
حسین اردستانی <ref name=":2" />
 
حسین محمدحسینی <ref name=":2" />
 
حمیدرضا سهل‌آبادی <ref name=":2" />
 
[[حیدر قربانی]]
 
[[خسرو بشارت]]
 
[[داریوش سلحشور]]
 
[[رامین حسین‌پناهی]]
 
سلیمان شه‌بخش (۱۲ ساله) <ref name=":3">[https://www.dw.com/fa-ir/%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DB%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%BA%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%88-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B2%D9%86/a-68244295 محکومیت ۴ شهروند بلوچ به اعدام؛ اتهام "بغی" به دو زندانی زن]</ref> <ref name=":4">[https://iranhrs.org/%D8%A7%D8%B1%D8%AC%D8%A7%D8%B9-%D8%AD%DA%A9%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%DB%B4%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A8%D9%84%D9%88%DA%86-%D8%A7%D9%87%D9%84-%D8%B3%D9%86%D8%AA-%D8%A8%D9%87/ ارجاع حکم اعدام ۴زندانی بلوچ اهل سنت به شعبه یکم اجرای احکام] - کانون حقوق بشر ایران</ref>
 
[[شریفه محمدی]] <ref name=":2" />
 
شهاب نادعلی <sup>[9]</sup>
 
عبدالرحیم قنبرزهی گرگیج <ref name=":3" /> <ref name=":4" />
 
عبدالغنی شه‌بخش <ref name=":3" /> <ref name=":4" />
 
علی هراتی مختاری <ref name=":2" />
 
عیدو شه‌بخش <ref name=":3" /> <ref name=":4" />
 
[[فروغ تقی‌پور]] <ref name=":5">[https://iranwire.com/fa/features/123464-%D8%B3%D9%86%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D9%88%D8%B3%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%DA%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%82%D8%B6%D8%A7-%D8%A7%D8%AA%D9%87%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%BA%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%D8%B2%D9%86/ سناریوسازی دیگر در دستگاه قضا؛ اتهام بغی برای سه زن]</ref>
 
[[مجاهد کورکور]]
 
مجتبی تقوی <ref name=":2" />
 
محمد تقوی <ref name=":2" />
 
[[مرضیه فارسی]] <ref name=":5" />
 
نائب عسکری <ref name=":5" />
 
نسیم غلامی‌فرد (نسیم غلامی سیمیاری) <ref name=":5" />
 
وحید بنی‌عامریان <ref name=":2" />
 
[[وریشه مرادی]]
 
[[یعقوب درخشان]]
 
در برخی موارد این اتهام‌ها نیز رژیم ایران تنها خبر اعدام‌ یا اعدام‌های جمعی را منتشر می‌کند و نامی از اعدام‌شدگان نمی‌برد. <ref>[https://iranhrs.org/%D8%AD%DA%A9%D9%85-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%DB%B9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D8%AA%D9%87%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%B9%D8%B6%D9%88%DB%8C%D8%AA-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF/ اجرای مخفیانه حکم اعدام ۹ زندانی متهم به عضویت در داعش؛ ابهامی عمیق در روند پرونده] - کانون حقوق بشر ایران</ref>
==مواضع علنی==
موسوی تبریزی در مصاحبه‌ مطبوعاتی‌ خود در دوم شهریور ۱۳۶۰ ضمن اعلام دستگیری «۴۶۰ تن از اعضای سازمان منافقین، راه‌کارگر، اقلیت، پیکار، کومله و اتحادیه کمونیست‌ و سایر گروهک‌های دیگر» طی چند روز اعلام کرد که:<blockquote>«تعدادی از این زندانیان در دادگاه محاکمه و به اعدام محکوم شدند و پرونده بقیه تحت بررسی است.» او همچنین «به سرمایه‌داران و کسانی که خانه و یا مکانی در اختیار گروهک‌ها قرار می‌دهند اخطار کرد که  چنانچه مشاهده شود کسی مکانی برای فعالیت گروه‌ها در اختیار آنان قرار دهد، در دادگاه‌های انقلاب به عنوان محارب و '''باغی''' و مفسد محاکمه و به اعدام محکوم خواهد شد.» <ref>اطلاعات ۲ شهریور ۱۳۶۰</ref></blockquote>قدوسی در ۲۰ تیرماه ۱۳۶۰ با صدور اطلاعیه‌ای اعلام کرد که گروه‌های نام برده شده در اطلاعیه ده‌ماده‌ای محارب، مفسد و باغی شناخته شده و با اعضا و هواداران آن‌ها طبق حکم قرآن کریم عمل خواهد شد.
 
موسوی تبریزی در مصاحبه با روزنامه اطلاعات می‌گوید:<blockquote>«باغی کسی است که «خرج عن طاعه الامام العادل» خروج کند علیه امام و خارج بشود از طاعت امام، امام عادل، امامی که مبسوط‌الید است و در رأس حکومت اسلامی قرار دارد. ...اگر کسی علیه آن امام خروج کند قام کند آن آدم باغی است... مثل جنگ محاربین و منافقین و یا معاندین اقلیت و پیکار  و امثال این‌ها ...» <ref>روزنامه اطلاعات ۵ شنبه ۱۶ مهرماه ۱۳۶۰</ref></blockquote>
==منابع==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۹ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۱:۵۶

مدرسه حقانی، یک حوزه علمیه شیعه در قم، در سال ۱۹۶۴ میلادی (۱۳۴۳ شمسی) در دوران حکومت پهلوی تأسیس شد. این مدرسه با هدف اصلاح برنامه درسی حوزه‌ها و تقویت نقش فلسفه در آموزش‌های دینی شکل گرفت. بنیانگذاران کلیدی آن شامل افرادی مانند عبدالکریم حق‌شناس، محمدتقی مصباح یزدی، احمد جنتی، محمد بهشتی، محمد صادوقی و محمود طالقانی بودند. بسیاری از فارغ‌التحصیلان این مدرسه پس از انقلاب ۱۹۷۹ در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران به مناصب دولتی و قضایی رسیدند، از جمله ریاست قوه قضائیه، وزارت اطلاعات و دیگر موقعیت‌های کلیدی.

تاریخچه شکل‌گیری

مدرسه حقانی در اوایل دهه ۱۹۶۰ میلادی در قم تأسیس شد، زمانی که ایران تحت حکومت سلطنتی پهلوی قرار داشت. این مدرسه ابتدا به عنوان بخشی از تلاش برای اصلاح سیستم آموزشی حوزه‌های علمیه شیعه ایجاد گردید و بر تقویت جایگاه فلسفه در برنامه درسی تمرکز داشت. بنیانگذاری آن به سال ۱۹۶۴ بازمی‌گردد، زمانی که گروهی از روحانیون تصمیم به تأسیس یک نهاد آموزشی جدید گرفتند تا آموزش‌های سنتی را با عناصر مدرن ترکیب کنند.

پیش از تأسیس رسمی، این مدرسه از ساختمانی به نام مدرسه منتشریه استفاده می‌کرد که بعدها به مدرسه حقانی تغییر نام داد. برنامه درسی آن شامل دروس سنتی فقه و اصول، همراه با موضوعات مدرن مانند علوم، پزشکی، سیاست و فلسفه غربی بود. این رویکرد در دوران پهلوی، که با فشارهای مدرنیزاسیون همراه بود، به عنوان پاسخی به چالش‌های آموزشی حوزه‌ها دیده می‌شد. پس از انقلاب ۱۹۷۹ و ترور برخی از بنیانگذاران مانند عبدالکریم حق‌شناس و محمد بهشتی در سال ۱۹۸۱، نام مدرسه به مدرسه شهدا تغییر یافت.

در دوران پهلوی، مدرسه حقانی به عنوان یک مرکز آموزشی برای تربیت روحانیون عمل می‌کرد و تحت نظارت مراجع تقلید مانند آیت‌الله میلانی قرار داشت. این مدرسه بخشی از شبکه حوزه‌های قم بود که در آن دوره با محدودیت‌های دولتی روبرو بودند، اما توانست به عنوان یک نهاد آموزشی پایدار باقی بماند.


افراد موثر

بنیانگذاران و چهره‌های کلیدی مدرسه حقانی عمدتاً از روحانیون قم بودند که در تأسیس و مدیریت اولیه آن نقش داشتند. عبدالکریم حق‌شناس به عنوان یکی از بنیانگذاران اصلی شناخته می‌شود. دیگر افراد مؤثر شامل محمدتقی مصباح یزدی، احمد جنتی، محمد بهشتی، محمد صادوقی و محمود طالقانی بودند.

محمد بهشتی، یکی از بنیانگذاران، در توسعه برنامه درسی نقش داشت و بعدها در ساختار سیاسی پس از انقلاب فعال شد. محمدتقی مصباح یزدی نیز در مدیریت و آموزش مدرسه دخیل بود و بر جنبه‌های ایدئولوژیک تمرکز داشت. احمد جنتی در امور اداری و آموزشی مشارکت داشت. این افراد در دوران پهلوی، مدرسه را به عنوان مرکزی برای آموزش روحانیون با رویکرد ترکیبی سنتی و مدرن اداره می‌کردند.

علاوه بر بنیانگذاران، افرادی مانند علامه طباطبایی، که پدرزن عبدالکریم حق‌شناس بود، در تهیه متون آموزشی مانند "بدایه الحکمه" (۱۹۷۰) و "نهایه الحکمه" (۱۹۷۵) همکاری داشتند. این همکاری‌ها نشان‌دهنده تلاش برای ادغام فلسفه در برنامه‌های آموزشی بود.

شخصیت‌های خروجی مشهور

بسیاری از فارغ‌التحصیلان مدرسه حقانی پس از انقلاب ۱۹۷۹ در ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران به مناصب دولتی و قضایی رسیدند. محمد بهشتی، یکی از بنیانگذاران، به عنوان رئیس قوه قضائیه سابق خدمت کرد. غلامحسین محسنی اژه‌ای، فارغ‌التحصیل این مدرسه، در حال حاضر رئیس قوه قضائیه است و پیشتر معاون قوه قضائیه بود.

مصطفی پورمحمدی به عنوان وزیر دادگستری و وزیر کشور خدمت کرده است. محمد ری‌شهری، یکی دیگر از فارغ‌التحصیلان، وزیر اطلاعات سابق بود. علی فلاحیان، جانشین ری‌شهری در وزارت اطلاعات، نیز از این مدرسه فارغ‌التحصیل شد.

ابراهیم رئیسی، که پیشتر رئیس قوه قضائیه بود و اکنون رئیس‌جمهور است، در مدرسه حقانی تحصیل کرده است. محمدتقی مصباح یزدی به عنوان مشاور ایدئولوژیک محمود احمدی‌نژاد عمل کرد. دیگر فارغ‌التحصیلان شامل عبدالله جوادی آملی، احمد احمدی و روح‌الله حسینیان هستند که در موقعیت‌های قضایی و سیاسی مختلف قرار گرفتند.

بسیاری از وزرای اطلاعات ایران، از جمله پنج وزیر، از فارغ‌التحصیلان این مدرسه بوده‌اند. این الگو نشان‌دهنده نفوذ فارغ‌التحصیلان مدرسه در نهادهای امنیتی و قضایی جمهوری اسلامی است.


منابع

برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Poori/صفحه_تمرین_۳&oldid=82414»