کاربر:Khosro/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر
دیداریویکی‌متن
Javad (بحث | مشارکت‌ها)
۱٬۶۶۴ ویرایش‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
Khosro (بحث | مشارکت‌ها)
۹٬۳۴۸ ویرایش‌ها
 
(۳۲۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
گروگانگیری سفارت آمریکا درایران در روز سیزدهم آبان ۱۳۵۸توسط گروهی از دانشجویان که خود را دانشجویان پیرو خط امام می‌نامیدند،صورت گرفت. این دانشجویان با بالا رفتن از دیوار  سفارت، ۶۶ دیپلمات آمریکایی که کارمند این سفارت بودند را به‌گروگان گرفتند.رخدادی که به گفته خود این گروه قرار بود ۲و ۳روز ادامه ادامه داشته باشد، ۴۴۴ روز به درازا کشید و تبدیل به بزرگترین چالش و بحران بین المللی، به طور خاص روابط ایران و آمریکا گردید. بحرانی که اثرات سیاسی واجتماعی و اقتصادی آن بر روابط ۲کشور ایران و آمریکا سایه گسترده و تا همین امروز هما بر جای مانده است .[[پرونده:Iran hostage crisis - Iraninan students comes up U.S. embassy in Tehran.jpg|جایگزین=تسخیر سفارت آمریکا در تهران|بندانگشتی|تسخیر سفارت آمریکا در تهران|404x404پیکسل]]
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148پیکسل]]
{{جعبه اطلاعات سیاست‌مدار
| نام              = عباسقلی آدمیت
| تصویر            = عباسقلی آدمیت.jpg
| شرح تصویر        = عباسقلی آدمیت، بنیان‌گذار جامع آدمیت
| نام کامل        = عباسقلی خان قزوینی
| معروف به         = آدمیت
| نام مستعار      =
| زادروز          = ۱۲۴۰
| شهر تولد        = قزوین
| کشور تولد        = ایران
| تاریخ مرگ        = ۱۳۱۸
| شهر مرگ          =تهران
| کشور مرگ        = ایران
| نام همسر        =
| فرزندان          = فریدون آدمیت، تهمورس آدمیت
|خویشاوندان سرشناس =
| تحصیلات          = دارالفنون نظامی (قفقاز)
| دین              = اسلام
| حزب سیاسی        = جامع آدمیت
| سمت              = بنیان‌گذار جامع آدمیت
| پست‌های قبلی      = عضو وزارت عدلیه
| فعالیت‌ها        = مشروطه‌خواهی، ترویج قانون
| وب‌گاه رسمی      =
| امضا            =
| زیرنویس          =
|image_size=280پیکسل}}
'''عباسقلی آدمیت'''، (متولد ۱۲۴۰ شمسی، قزوین – درگذشته ۱۳۱۸ شمسی، تهران)، ملقب به «آدمیت»، از رجال سیاسی، آزادی‌خواهان و فعالان برجسته دوران قاجار و مشروطه بود. او بنیان‌گذار «جامع آدمیت» (مجمع آدمیت) است که یکی از تأثیرگذارترین تشکل‌های شبه‌ماسونی و سیاسی در تاریخ بیداری ایرانیان محسوب می‌شود. عباسقلی آدمیت که از پیروان فکری [[میرزا ملکم‌خان]] بود، با تأسیس این انجمن و ترویج افکار قانون‌خواهی، نقش مهمی در بسترسازی برای [[جنبش مشروطه ایران|انقلاب مشروطه]] ایفا کرد. وی پدر [[فریدون آدمیت]]، مورخ و دیپلمات مشهور معاصر است.<ref name=":0">[https://www.iichs.ir/fa/news/950/%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3%D9%82%D9%84%DB%8C-%D8%A2%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%AA عباسقلی آدمیت - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref><ref name=":1">[http://www.iichs.org/index.asp?id=1688&doc_cat=7 عباسقلی آدمیت - موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران]</ref>


== بحران گروگان گیری  در ایران (به انگلیسی: Iran hostage crisis) ==
== تولد و دوران رشد در قزوین ==
گروگانگیری سفارت آمریکا درتهران در سیزدهم آبان ۱۳۵۸ توسط گروهی که خود را دانشجویان پیرو خط امام می‌نامیدند،صورت گرفت در این روز این گروه  با هدف تسخیر لانه جاسوسی آمریکا  اقدام به با لا رفتن از دیوار سفارت کردند و ۶۶تن از دیپلماتها و کارمندان و کارکنان سفارت آمریکا را به گروگان خود درآوردند . واقعه‌ای که با آغاز آن بعدها تبدیل به بزرگترین بحران بین الملی و بویژه در روابط ایران و آمریکا گردید که  تاثیرات سیاسی و اجتماعی و اقتصادی آن تا همین امروز هم برجای مانده است.                                          
عباسقلی خان قزوینی که بعدها نام خانوادگی آدمیت را برگزید، در سال ۱۲۴۰ شمسی در شهر قزوین دیده به جهان گشود. پدرش «عیوضعلی خان» نام داشت که عباسقلی در کودکی او را از دست داد. پس از مرگ پدر، سرپرستی و تربیت او به شوهر خواهرش، «میرزا محمد خان قزوینی» معروف به منشی‌باشی، پیشکار کامران میرزا سپرده شد.  


با این بحران پایان روابط دیپلماتیک ایران و آمریکا مهر خورد و تبدیل به بزرگترین چالش ایران و آمریکا گردید. بطوریکه برخی از رسانه های آمریکایی منجمله  رادیو و تلویزیون های عمومی آمریکا،اپی اس جی،این بحران را بزرگترین بحران از زمان جنگ جهانی دوم تا آن زمان یاد کردند                                           
این محیط خانوادگی و ارتباط با دیوانیان، مسیر ورود او را به دستگاه دولتی هموار کرد. او در سنین جوانی (حدود بیست سالگی) وارد خدمت دیوانی شد و به دستگاه «میرزا یحیی خان مشیرالدوله قزوینی» (وزیر عدلیه وقت و برادر [[میرزا حسین خان سپهسالار]]) پیوست. این آشنایی نقطه عطفی در زندگی او بود، زیرا مشیرالدوله او را با محافل روشنفکری و افکار نوگرایانه آن زمان آشنا کرد.<ref name=":0" /><ref name=":1" /> 


<ref>[https://www.radiofarda.com/a/f5-444-radio-farda-series-part-10/26685922.html تصویب آزادی گروگانها در مجلس-رادیو فردا ۸ مهر ۱۳۹۸]</ref>.
== آشنایی با ملکم خان و آغاز فعالیت‌های سری ==
عباسقلی آدمیت در دهه ۱۳۰۰ قمری، تحت تأثیر افکار «میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله» قرار گرفت و به یکی از مریدان و مروجین اصلی اندیشه‌های او در ایران تبدیل شد. او با عضویت در «مجمع آدمیت» (که توسط ملکم در لندن پایه‌گذاری شده بود) و توزیع روزنامه ممنوعه «قانون» در تهران، به ترویج مفاهیمی چون حکومت قانون، عدالت و محدودیت قدرت سلطنت پرداخت.<ref name=":1" /><ref name=":2">[https://tehrannameh.com/list/%D8%A7%D9%84%D9%81/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D8%A2%D8%AF%D9%85%DB%8C%D8%AA/ انجمن آدمیت - تهران‌نامه]</ref>


== قرارداد الجزایر و پایان گروگان گیری ==
== تأسیس و سازماندهی «جامع آدمیت» ==
[[پرونده:دیپلمات های گروگان گرفته شده در سفارت آمریکا.JPG|جایگزین=گروگان های سفارت آمریکا در تهران|راست|بندانگشتی|گروگان های سفارت آمریکا در تهران|429x429پیکسل]]
پس از ترور [[ناصرالدین شاه]] در سال ۱۲۷۵ شمسی و ایجاد فضای نسبتاً بازتر سیاسی، عباسقلی آدمیت اقدام به تأسیس تشکیلاتی منسجم به نام «جامع آدمیت» کرد. این انجمن که ساختاری شبیه به لژهای [[فراماسونری در ایران|فراماسونری]] داشت، با هدف «بیدار کردن مردم و آشنایی با حقوق انسانی» شکل گرفت. مرام‌نامه این انجمن برگرفته از رسالات میرزا ملکم خان بود و بر سه اصل «مهندسی اجتماعی برای توسعه ملی»، «کسب آزادی‌های فردی» و «برابری حقوقی» تأکید داشت.<ref name=":2" /><ref>تاریخ بیداری ایرانیان - تألیف [[ناظم‌الاسلام کرمانی]]</ref>
سرانجام در قراردادی موسوم به «قرارداد الجزایر»، بین دولت آمریکا و دولت جمهوری اسلامی ایران، در تاریخ ۳۰ دی ماه ۱۳۵۹ (۲۰ ژوئیه ۱۹۸۱)، این بحران با بازگرداندن بخشی از دارایی های ایران پایان یافت و گروگانها آزاد و به آمریکا برگردانده شدند. (ویکی گفتاورد)


ماجرای پشت پرده در جریان تسخیر سفارت آمریکا
جامع آدمیت به سرعت در میان طبقات مختلف نفوذ کرد و بسیاری از رجال سیاسی، شاهزادگان و روشنفکران به عضویت آن درآمدند. در آستانه انقلاب مشروطه، این انجمن به یکی از کانون‌های اصلی مبارزه با استبداد تبدیل شد و نقش فعالی در تحولات منتهی به صدور فرمان مشروطه ایفا نمود. هرچند بعدها میان اعضای انجمن و برخی دیگر از مشروطه‌خواهان (مانند انجمن آذربایجان) اختلافاتی پدید آمد.<ref>تاریخ مشروطه ایران - تألیف [[احمد کسروی]]</ref>


یکی از مقامات سابق سازمان سیا به نام بروس رایدل، به بی بی سی فارسی می گوید که خمینی در ۱۳ آبان ۱۳۵۸، کنترل جناح چپ انقلاب و لیبرالها و رادیکالها را به دست گرفت؛ قرار نبود که چنین شود اما قدرت که به دست آخوندها افتاد، همه چیز را از آن خود کردند و مسیر دیگری را رفتند و بهشتی هم در قدرت گرفتن خمینی با کمک غربیها نقش مهم و مؤثری داشت. به نظر می رسد تماس ها و مذاکرات و دیدارهای پنهانی و رابطه های دوستانه با مقامات ارشد آمریکا، همه مانورهای تاکتیکی بوده که حکومت مذهبی بر اساس اصل ولایت فقیه تثبیت شود؛ آقای رایدل در ادامه می افزاید: «انقلاب اول به سرنگونی شاه منجر شد و انقلاب دوم (تسخیر سفارت آمریکا و گروگانگیری)، منجر به تحکیم قدرت خمینی و آخوندهای دور و برش شد و در جریان تسخیر سفارت آمریکا و گروگان گیری بود که همراهان خمینی مانند بنی صدر و  صادق قطب زاده و آیت الله شریعتمداری از قدرت برکنار شدند؛ هر چند که خمینی با کمک نهضت آزادی بر سر کار آمد اما در مدت کوتاهی خمینی خود به تنهایی قدرت را در دست گرفت و از حمایت مردم سوء استفاده کرد.
== دوران مشروطه، انزوا و میراث ==
با پیروزی انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس اول، فعالیت‌های جامع آدمیت به اوج رسید. با این حال، با بروز اختلافات داخلی میان مشروطه‌خواهان و ظهور «لژ بیداری ایران» (که رقیب جامع آدمیت محسوب می‌شد)، نفوذ سیاسی عباسقلی آدمیت به تدریج رو به افول نهاد. محمدعلی شاه قاجار نیز که ابتدا برای حفظ ظاهر به عضویت جامع آدمیت درآمده بود، پس از مدتی به سرکوب آن پرداخت و در جریان استبداد صغیر، بسیاری از آزادی‌خواهان مرتبط با این جریان تحت تعقیب قرار گرفتند. آدمیت تلاش کرد با استفاده از نفوذ خود، از شدت خشونت شاه علیه مشروطه‌خواهان بکاهد.<ref name=":1" /><ref name=":2" />


یکی از اعضای مرکزی «دانشجویان پیرو خط امام» به نام ابراهیم اصغرزاده، فاش کرده بود که در مورد تماس های بهشتی با مقامات آمریکایی، اسنادی در سفارت آمریکا پیدا شده بود اما این اسناد «منفی» نبودند و آن را مهم نمی دیدیم و خمینی هم گفته بود نمی خواهد سند و مدرکی از اطرافیانش در سفارت تسخیر شده آمریکا کشف و افشا شود. ولی با نشان ندادن این اسناد و مدارک، مردم دیگر همه چیز را فهمیده بودند.  
== سال‌های پایانی و درگذشت ==
[[پرونده:جه کسانی سفارت آمریکا را دستگیر کردند.JPG|جایگزین=تسخیرکنندگان سفارت آمریکا در تهران|بندانگشتی|500x500پیکسل|تسخیرکنندگان سفارت آمریکا در تهران]]
عباسقلی آدمیت پس از به توپ بستن مجلس و حوادث پس از آن، به تدریج از صحنه سیاست فعال کناره‌گیری کرد و دوران طولانی انزوا را برگزید. او سرانجام در سال ۱۳۱۸ شمسی در تهران درگذشت و در قبرستان ابن‌بابویه (یا بهشت زهرا طبق برخی روایات متأخر، اما منابع قدیمی‌تر ابن‌بابویه را ذکر می‌کنند) به خاک سپرده شد.<ref name=":0" />
یک منبع از قو ل همکار سابقش که با بهشتی در ارتباط بود، گفته بود که بهشتی در رابطه با چیزهایی که به سفارت آمریکا می گفت، خیلی احتیاط می کرد و می ترسید که صحبتهایش به گوش شاه برسد؛ گویی نمی خواست کسی بداند که هم به شاه و هم به شیخ وصل است!


یکی از دیپلمات های سفارت آمریکا به نام (جان استمپل) که به زبان فارسی مسلط بود می گوید که آمریکا مطابق برنامه جلو آمده بود و تمایل به روی کار آمدن لیبرالها داشت و در مرحله بعد قصد بر کناری خمینی را داشتند اما خمینی که همه قدرت را به دست گرفته بود، سبقت گرفت و نه تنها لیبرالها بلکه همه‌ی جناح ها  و گروه های سیاسی را که به آن تن نداده بودند، قتل و عام کرد<ref>[http://www.pezhvakeiran.com/maghaleh-66388.html ماجرای پشت پرده در جریان تسخیر سفارت آمریکا-سایت پژواک ایران]</ref>.     
=== '''میراث خانوادگی''' ===
عباسقلی آدمیت فرزندانی تربیت کرد که راه او را در عرصه‌های مختلف ادامه دادند. مشهورترین آن‌ها فریدون آدمیت است که با نگارش آثاری بنیادین همچون «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت» و «[[امیرکبیر]] و ایران»، به پدر تاریخ‌نگاری مدرن و انتقادی ایران شهرت یافت. فرزند دیگر او، تهمورس آدمیت نیز از دیپلمات‌های برجسته وزارت امور خارجه بود.<ref name=":1" /><ref name=":2" />  


منصور فرهنگ (نماینده پیشین ایران در سازمان ملل متحد) می گوید: «خمینی به اهداف سیاسی اش به ویژه حذف لیبرالها و بی اعتبار کردن گروه های چپ گرا رسیده بود و دیگر شکست کارتر در انتخابات برایش مهم نبود» (بی بی سی فارسی)
== منابع: ==
 
ابراهیم یزدی، که وزیر خارجه دولت موقت مهندس بازرگان بود؛ طی نامه سرگشاده ای در سال ۱۳۹۱، که منتشر شد؛ اشغال سفارت آمریکا و گروگان گیری را نمونه روشن یک (توطئه» خواند و خاطر‌نشان کرد که این گروگان گیری و اشغال سفارت، باعث هزینه خیلی سنگینی برای مردم ایران و مملکت شد. (رادیو فردا)
 
== تحولات بعد از گروگان گیری ==
دولت موقت مهندس بازرگان که صدای معترض آن زمان بود، یک روز پس از تسخیر سفارت آمریکا و گروگان گیری استعفاء داد و به دنبال آن، جنگ ۸ ساله ایران و عراق شروع شد، به مرور ایران از مدار قطب آمریکا فاصله گرفت و به قطب دیگر (شوروی) نزدیک گشت. گروگان گیری ۵۲ دیپلمات آمریکایی، اقدامی منحصر به فرد در تاریخ دیپلماسی جهان بود.
 
این معادلات منطقه‌ای و جهانی، علیه منافع اقتصادی ایران شد؛ به خصوص که بر خلاف عرف و حقوق بین الملل، و با اینکه اشغال یک سفارت خانه که بنا به حقوق بین الملل واجد مصونیت سیاسی می باشد؛ نظام جمهوری اسلامی اقدام به یورش به سفارتخانه های خارجی دیگر کرد (سفارت انگلستان، دانمارک و عربستان...)، اقدامی که در هیچ نظام سیاسی در جهان، همچین نمونه ای یافت نمی شود<ref>[https://www.radiofarda.com/a/us-embassy-tehran-alizadeh/28837236.html تحولات بعد از گروگان گیری-سایت رادیو فردا]</ref>.
 
رئیس جمهور وقت آمریکا (جیمی کارتر) بعد از تسخیر سفارت آمریکا و گروگان گیری، علیه ایران وضعیت فوق العاده اعلام کرد و کلیه‌ی شمش های طلا و و دلارها و اعتبارات بانکی و اوراق بهادار ایران را در آمریکا، آسیا و اروپا توقیف کرد؛ کارتر با این اقدام به ازای هر گروگان ۱۸۰ میلیون دلار ایران را به گرو گرفت.
 
بعد از توافق بین آمریکا و ایران، رسانه های آن روز نظام جمهوری اسلامی اعلام کردند که دولت آمریکا در مقابل خواسته های حکومت ایران تسلیم شد و در روزنامه ها تیتر بزرگ زده بودند که حکومت ایران دوازده میلیارد دلار خود را از سیستم بانکی آمریکا بیرون کشید و اقتصاد آمریکای ابر قدرت را به لرزه انداخت، اما این با واقعیت بسیار فاصله داشت چرا که حکومت ایران گام به گام عقب نشسته بود و کمتر از ۳ میلیارد دلار گیرش می آمد.  در کنگره آمریکا محافظه کاران از حزب جمهوری خواه معتقد بودند که کارتر جهت آزادی گروگان ها به خمینی باج داده است؛ هم آنها که مانند این دوران می گویند، باراک اوباما به حکومت ایران باج داده و توافقی بد امضا کرده؛ ۴ دهه پیش هم توافق الجزایر را ننگین می خواندند و آن را باطل می شماردند.
 
طبق اسناد جدید، ایران در قرارداد الجزایر مدعی این بود که در حساب های مسدود شده خود در بانک های آمیکا ۸۰۰ میلیون دلار دارد و خواستار برگرداندن آن شده بود و طرفین به توافق رسیدند که اصل پول حدوداً ۴۰۰ میلیون دلار است و بهره اش هم یک میلیارد و سیصد میلیون دلار می باشد؛ و این همان پول نقدی است که اوباما، به دنبال توافق هسته ای با هواپیما به ایران ارسال کرد
 
خمینی به مناسبت ۱۳ آبان طی پیامی اعلام کرده بود: «دانش آموزان، دانشگاهیان، محصلین علوم دینیه، با قدرت تمام به حملات خود علیه آمریکا و اسراییل گسترش دهند تا آمریکا را مجبور به استرداد شاه مخلوع جنایت کار نمایند»
 
اگر چه اقدام دانشجویان در تسخیر سفارت آمریکا مورد استقبال اکثریت نیروهای سیاسی و توده های مردم قرار گرفت ولی با افشاگری هایی که در روز های بعد با اسناد و مدارک علیه بعضی گروه های سیاسی صورت گرفت، اقدام دانشجویان به درگیری های باندی و جناح بندی های سیاسی کشیده شد<ref name=":0" />.
 
== شرایط حکومت ایران برای آزادی گروگان‌ها ==
اشغال سفارت آمریکا و گروگان گیری که قرار بود محدود به زمان مشخصی باشد، ۴۴۴ روز طول کشید و بعد از یک سال تصمیم گیری به مجلس ارجاع داده شد و در ۱۱ آبان ۱۳۵۹، چهار شرط پیشنهادی در رابطه با گروگان های آمریکایی در مجلس به تصویب رسید: اول، آزاد کردن تمام سرمایه های ایران. دوم، لغو همه ادعاهای آمریکا علیه حکومت ایران. سوم، عدم دخالت نظامی و سیاسی آمریکا در ایران. چهارم، پس دادن اموال شاه<ref name=":0">[https://www.bbc.com/persian/iran-features-39561601 شرایط حکومت ایران برای آزادی گروگانهای آمریکایی-سایت بی بی سی فارسی]</ref>.
 
== پرداخت غرامت به گروگان‌های سفارت آمریکا ==
[[پرونده:پرداخت غرامت به گروگانهای آمریکایی.jpg|جایگزین=پرداخت غرامت به گروگان های سفارت آمریکا|بندانگشتی|پرداخت غرامت به گروگان های سفارت آمریکا]]
دولت آمریکا، بعد از ۳۶ سال از واقعه‌ی گروگان‌گیری در سفارت آمریکا، غرامتی به مبلغ ۴/۴ میلیون دلار به هر گروگان می پردازد که در قانون بودجه ۲۰۱۶، آمریکا به تصویب رسیده است؛ طبق این قانون به هر یک از گروگان‌ها، یا بازماندگان کسانی که در قید حیات نیستند، مبلغ ۴ میلیون و ۴۰۰ هزار دلار به عنوان غرامت تعلق می گیرد؛ و آن بخش از شهروندان آمریکایی هم که قربانی تروریسم هستند، از این مزایا برخوردار خواهند شد. هزینه این غرامت‌ها از بانک (بی ان پی پاریباس) در پاریس، که به خاطر نقض تحریم ها علیه ایران و سودان و کوبا، به پرداخت ۹ ملیارد دلار جریمه به دولت آمریکا شد؛ یک میلیارد دلار آن به پرداخت غرامت اختصاص یافت و از سال ۲۰۱۶ اجرایی شد؛ طبق این قانون، ما به ازای هر روز اسارت ۵۳ گروگان، ده هزار دلار در نظر گرفته شده است؛ و به همسر و فرزندان گروگان‌هایی که در قید حیات نیستند ۶۰۰ هزار دلار پرداخت خواهد شد.
 
بنا بر گزارش‌هایی، گروگان‌ها در معرض آزارهای روحی و اعدامهای مصنوعی قرار گرفته بودند و سال‌ها از تأثیرات روحی آن در رنج بوده اند<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/غرامت-۴-۴-میلیون-دلاری-به-گروگانهای-سفارت-آمریکا-در-تهران/a-18941303 پرداخت غرامت به گروگانهای سفارت آمریکا-سایت دویجه وله فارسی]</ref>.
 
== منابع ==
<references />

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۱:۴۰

عباسقلی آدمیت
عباسقلی آدمیت، بنیان‌گذار جامع آدمیت
شناسنامه
نام کاملعباسقلی خان قزوینی
معروف بهآدمیت
زادروز۱۲۴۰
زادگاهقزوین، ایران
تاریخ مرگ۱۳۱۸
محل مرگتهران، ایران
فرزندانفریدون آدمیت، تهمورس آدمیت
تحصیلاتدارالفنون نظامی (قفقاز)
دیناسلام
اطلاعات سیاسی
حزب سیاسیجامع آدمیت
سمتبنیان‌گذار جامع آدمیت
سمت‌های پیشینعضو وزارت عدلیه
فعالیت‌هامشروطه‌خواهی، ترویج قانون

عباسقلی آدمیت، (متولد ۱۲۴۰ شمسی، قزوین – درگذشته ۱۳۱۸ شمسی، تهران)، ملقب به «آدمیت»، از رجال سیاسی، آزادی‌خواهان و فعالان برجسته دوران قاجار و مشروطه بود. او بنیان‌گذار «جامع آدمیت» (مجمع آدمیت) است که یکی از تأثیرگذارترین تشکل‌های شبه‌ماسونی و سیاسی در تاریخ بیداری ایرانیان محسوب می‌شود. عباسقلی آدمیت که از پیروان فکری میرزا ملکم‌خان بود، با تأسیس این انجمن و ترویج افکار قانون‌خواهی، نقش مهمی در بسترسازی برای انقلاب مشروطه ایفا کرد. وی پدر فریدون آدمیت، مورخ و دیپلمات مشهور معاصر است.[۱][۲]

تولد و دوران رشد در قزوین

عباسقلی خان قزوینی که بعدها نام خانوادگی آدمیت را برگزید، در سال ۱۲۴۰ شمسی در شهر قزوین دیده به جهان گشود. پدرش «عیوضعلی خان» نام داشت که عباسقلی در کودکی او را از دست داد. پس از مرگ پدر، سرپرستی و تربیت او به شوهر خواهرش، «میرزا محمد خان قزوینی» معروف به منشی‌باشی، پیشکار کامران میرزا سپرده شد.

این محیط خانوادگی و ارتباط با دیوانیان، مسیر ورود او را به دستگاه دولتی هموار کرد. او در سنین جوانی (حدود بیست سالگی) وارد خدمت دیوانی شد و به دستگاه «میرزا یحیی خان مشیرالدوله قزوینی» (وزیر عدلیه وقت و برادر میرزا حسین خان سپهسالار) پیوست. این آشنایی نقطه عطفی در زندگی او بود، زیرا مشیرالدوله او را با محافل روشنفکری و افکار نوگرایانه آن زمان آشنا کرد.[۱][۲]

آشنایی با ملکم خان و آغاز فعالیت‌های سری

عباسقلی آدمیت در دهه ۱۳۰۰ قمری، تحت تأثیر افکار «میرزا ملکم خان ناظم‌الدوله» قرار گرفت و به یکی از مریدان و مروجین اصلی اندیشه‌های او در ایران تبدیل شد. او با عضویت در «مجمع آدمیت» (که توسط ملکم در لندن پایه‌گذاری شده بود) و توزیع روزنامه ممنوعه «قانون» در تهران، به ترویج مفاهیمی چون حکومت قانون، عدالت و محدودیت قدرت سلطنت پرداخت.[۲][۳]

تأسیس و سازماندهی «جامع آدمیت»

پس از ترور ناصرالدین شاه در سال ۱۲۷۵ شمسی و ایجاد فضای نسبتاً بازتر سیاسی، عباسقلی آدمیت اقدام به تأسیس تشکیلاتی منسجم به نام «جامع آدمیت» کرد. این انجمن که ساختاری شبیه به لژهای فراماسونری داشت، با هدف «بیدار کردن مردم و آشنایی با حقوق انسانی» شکل گرفت. مرام‌نامه این انجمن برگرفته از رسالات میرزا ملکم خان بود و بر سه اصل «مهندسی اجتماعی برای توسعه ملی»، «کسب آزادی‌های فردی» و «برابری حقوقی» تأکید داشت.[۳][۴]

جامع آدمیت به سرعت در میان طبقات مختلف نفوذ کرد و بسیاری از رجال سیاسی، شاهزادگان و روشنفکران به عضویت آن درآمدند. در آستانه انقلاب مشروطه، این انجمن به یکی از کانون‌های اصلی مبارزه با استبداد تبدیل شد و نقش فعالی در تحولات منتهی به صدور فرمان مشروطه ایفا نمود. هرچند بعدها میان اعضای انجمن و برخی دیگر از مشروطه‌خواهان (مانند انجمن آذربایجان) اختلافاتی پدید آمد.[۵]

دوران مشروطه، انزوا و میراث

با پیروزی انقلاب مشروطه و تشکیل مجلس اول، فعالیت‌های جامع آدمیت به اوج رسید. با این حال، با بروز اختلافات داخلی میان مشروطه‌خواهان و ظهور «لژ بیداری ایران» (که رقیب جامع آدمیت محسوب می‌شد)، نفوذ سیاسی عباسقلی آدمیت به تدریج رو به افول نهاد. محمدعلی شاه قاجار نیز که ابتدا برای حفظ ظاهر به عضویت جامع آدمیت درآمده بود، پس از مدتی به سرکوب آن پرداخت و در جریان استبداد صغیر، بسیاری از آزادی‌خواهان مرتبط با این جریان تحت تعقیب قرار گرفتند. آدمیت تلاش کرد با استفاده از نفوذ خود، از شدت خشونت شاه علیه مشروطه‌خواهان بکاهد.[۲][۳]

سال‌های پایانی و درگذشت

عباسقلی آدمیت پس از به توپ بستن مجلس و حوادث پس از آن، به تدریج از صحنه سیاست فعال کناره‌گیری کرد و دوران طولانی انزوا را برگزید. او سرانجام در سال ۱۳۱۸ شمسی در تهران درگذشت و در قبرستان ابن‌بابویه (یا بهشت زهرا طبق برخی روایات متأخر، اما منابع قدیمی‌تر ابن‌بابویه را ذکر می‌کنند) به خاک سپرده شد.[۱]

میراث خانوادگی

عباسقلی آدمیت فرزندانی تربیت کرد که راه او را در عرصه‌های مختلف ادامه دادند. مشهورترین آن‌ها فریدون آدمیت است که با نگارش آثاری بنیادین همچون «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت» و «امیرکبیر و ایران»، به پدر تاریخ‌نگاری مدرن و انتقادی ایران شهرت یافت. فرزند دیگر او، تهمورس آدمیت نیز از دیپلمات‌های برجسته وزارت امور خارجه بود.[۲][۳]

منابع:

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ عباسقلی آدمیت - پژوهشکده تاریخ معاصر
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ عباسقلی آدمیت - موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ انجمن آدمیت - تهران‌نامه
  4. ↑ تاریخ بیداری ایرانیان - تألیف ناظم‌الاسلام کرمانی
  5. ↑ تاریخ مشروطه ایران - تألیف احمد کسروی
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین&oldid=83110»