|
|
| (۱۹۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد) |
| خط ۱: |
خط ۱: |
| [[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|991x991px]]'''ابوالحسن منتظر'''، (متولد ۱۳۳۸، تهران) دارای لیسانس معماری، متاهل و پدر دو فرزند، از فعالان سیاسی با سابقه طولانی است. وی در دوران [[محمدرضا پهلوی]] و دهه ۶۰ شمسی به دلیل فعالیت‌های سیاسی چندین بار بازداشت شد. در سال ۱۳۵۶ توسط [[ساواک]] در مشهد دستگیر و شش ماه در زندان وکیل‌آباد محبوس بود. او پیش‌تر در دوران سربازی ۴۵ روز بازداشت شده بود. ابوالحسن منتظر در ۱۳ خرداد ۱۳۶۰ توسط [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] بازداشت و به چهار سال و سه ماه حبس محکوم شد و تا مهر ۱۳۶۴ در زندان بود. در خرداد ۱۳۹۷ مجدداً بازداشت و در مهر ۱۳۹۹ توسط دادگاه انقلاب تهران به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، تبلیغ علیه نظام و عضویت در [[سازمان مجاهدین خلق ایران|سازمان مجاهدین خلق]] به پنج سال حبس محکوم شد. او در این دوره تحت جراحی قلب باز قرار گرفت و در فروردین ۱۴۰۱ آزاد شد. آخرین دستگیری او در اول دی ۱۴۰۲ در تهران بود که به بند ۲۰۹ [[زندان اوین]] منتقل شد و پس از بازجویی به بند چهار رفت.<ref name=":0">[https://www.tribunezamaneh.com/archives/336639 زندانی سیاسی ابوالحسن منتظر کیست؟ - تریبون زمانه]</ref><ref name=":1">[https://bazdashtshodegan.com/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D9%85%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%B1-4/ زندانی سیاسی، ابوالحسن منتظر به بیمارستان منتقل شد - صدای بازداشت‌شدگان] 2</ref><ref name=":2">[https://www.hra-news.org/2025/hranews/a-53060/ محرومیت از درمان ابوالحسن منتظر، زندانی سیاسی محکوم به اعدام در زندان اوین ادامه دارد - هرانا]</ref><ref name=":3">[https://humanrightsinir.org/convicted-1184/ محکومیت ۸ متهم سیاسی به اعدام و حبس تعزیری - حقوق بشر در ایران]</ref> | | [[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148px]] |
| | {{جعبه اطلاعات سیاست‌مدار |
| | | نام = شیخ احمد تربتی |
| | | تصویر = شیخ احمد تربتی؛3.jpg |
| | | شرح تصویر = شیخ احمد تربتی، روزنامه‌نگار و فعال مشروطه |
| | | نام کامل = |
| | | زادروز = ۱۲۵۹ خورشیدی |
| | | شهر تولد = تربت حیدریه |
| | | کشور تولد = |
| | | تاریخ مرگ = ۱۲۸۸ خورشیدی |
| | | شهر مرگ = تبریز |
| | | کشور مرگ = |
| | | تحصیلات = فقه و اصول، حوزه‌های علمیه مشهد و نجف |
| | | دین = |
| | | حزب سیاسی = مشروطه‌خواه، وابسته به انجمن ایالتی تبریز |
| | | سمت = بنیان‌گذار و سردبیر روزنامه روح‌القدس |
| | | فعالیت‌ها = روزنامه‌نگاری مبارز، حمایت از مشروطیت، سرودن دیوان شعر با تخلص «احمد» |
| | |image_size=250پیکسل}} |
| | '''شیخ احمد تربتی'''، (متولد سال ۱۲۵۹، تربت حیدریه – درگذشته ۱۲۸۸ ه. ش، تبریز) روزنامه‌نگار، شاعر، و فعال سیاسی دوره [[جنبش مشروطه ایران]]، بنیان‌گذار روزنامه «روح‌القدس» و اولین شهید روزنامه‌نگار کشور بود. او در تربت حیدریه متولد شد و تحصیلاتش را در حوزه‌های علمیه مشهد و نجف گذراند، اما با اندیشه‌های تجددخواهانه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه روح‌القدس را تأسیس کرد که با لحن تند و انتقادی، استبداد [[محمد علی شاه|محمدعلی شاه]] و نفوذ خارجی را افشا می‌کرد. در دوره [[استبداد صغیر]] (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، او به دلیل فعالیت‌هایش مورد سرکوب قرار گرفت و در سال ۱۲۸۸، در تبریز به قتل رسید. شیخ احمد تربتی با اشعار و مقالاتش، به بیداری افکار عمومی و حمایت از مشروطه کمک کرد، اما به دلیل مخالفت با دربار، قربانی خشونت شد. او از خاندانی مذهبی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی فعال بود. شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» شعرهایی در سبک کلاسیک سرود و در دیوانش از عدالت و آزادی سخن گفت. نقش روزنامه روح‌القدس در افشای جنایات استبداد، او را به نمادی از روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد. نقدهای مثبت او را به‌عنوان مبارز مشروطه و شهید رسانه ستایش می‌کنند، اما برخی منابع به تندروی در انتقاداتش اشاره دارند. میراث شیخ احمد تربتی در تاریخ ایران به‌عنوان بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری تندرو و شهید مشروطه ماندگار است.<ref name=":0">[https://ensani.ir/file/download/article/20120326171011-3043-120.pdf کتاب «روزنامه‌نگاران مقتول: سلطان‌العلمای خراسانی»، تالف سید محمد صدری طباطبایی]</ref><ref name=":1">[https://www.cgie.org.ir/fa/article/268719/%D8%B1%D9%88%D8%AD-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%AF%D8%B3 روح‌القدوس - مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]</ref><ref name=":2">[https://rch.ac.ir/article/Details/14166 از روزنامه‌های تندرو دوره مشروطه - دانشنامه جهان اسلام]</ref><ref name=":3">[https://www.torbat-h.ir/celebrities/sheykh-ahmad-torbati/ شیخ احمد تربتی، اولین شهید روزنامه‌نگار ایران - تربت شهر من]</ref><ref name=":4">کتاب «تاریخ مشروطه ایران»، تألیف [[احمد کسروی]]</ref> |
|
| |
|
| منتظر در زندان از بیماری‌های متعدد قلبی، ریوی، سنگ کلیه، آرتروز، دیابت، پروستات و پسوریازیس رنج می‌برد و از درمان محروم بوده است. اعتراض او به کیفیت غذا در اوین منجر به انتقال تنبیهی به قرنطینه واحد سه قزل‌حصار شد که باعث وخامت حال او، از جمله فشار خون بالا و مشکلات تنفسی گردید. ضرب و شتم هنگام دستگیری، شکستگی قفسه سینه و باز شدن بخیه‌های جراحی قلب را به دنبال داشت. او به بیمارستان رجایی کرج منتقل شد اما درمان کافی دریافت نکرد.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
| | == زندگی اولیه و تحصیلات == |
| | شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۵۹ ش (۱۲۹۶ ق) در تربت حیدریه، از توابع خراسان، در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. پدرش، شیخ محمد تربتی، از علمای محلی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی فعال بود. او از کودکی به علوم دینی علاقه‌مند بود و در محیطی سنتی پرورش یافت، اما با مهاجرت به مشهد، با اندیشه‌های نوین آشنا شد.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| ابوالحسن منتظر در اردیبهشت ۱۴۰۳ به اتهام بغی (قیام مسلحانه علیه نظام)، اجتماع و تبانی، عضویت در سازمان مجاهدین و تخریب اموال عمومی تفهیم اتهام شد. او همچنین در مهر ۱۴۰۳ توسط شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به اعدام و پنج سال حبس محکوم شد. محاکمه ناعادلانه و مبتنی بر اعترافات اجباری تحت شکنجه بود. خانواده او از وضعیتش بی‌خبر بوده و پیگیری‌ها بی‌نتیجه مانده است. خانواده‌های زندانیان سیاسی محکوم به اعدام، از جمله خانواده ابوالحسن منتظر مقابل زندان اوین تجمع اعتراضی برگزار کردند.<ref name=":1" /><ref>[https://ir.voanews.com/a/six-political-prisoners-sentenced-to-execution-in-iran/7882512.html صدور احکام اعدام برای ۶ زندانی سیاسی در اوین - صدای آمریکا]</ref><ref name=":4">[https://aftabkaran.com/1403/11/06/%d8%af%d8%b1%d8%ae%d9%88%d8%a7%d8%b3%d8%aa-%d8%a7%d9%82%d8%af%d8%a7%d9%85-%d9%81%d9%88%d8%b1%db%8c-%d8%b9%d9%81%d9%88-%d8%a8%db%8c%d9%86-%d8%a7%d9%84%d9%85%d9%84%d9%84-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%b4/ درخواست اقدام فوری عفو بین الملل برای شش زندانی سیاسی در معرض خطر اعدام پس از محاکمه ناعادلانه - آفتابکاران]</ref><ref name=":3" /><ref>[https://iranhrs.org/%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%A7%D8%AF%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84-%D8%B2/ تجمع خانواده زندانیان سیاسی محکوم به اعدام در مقابل زندان اوین - کانون حقوق بشر ایران] 2</ref>
| | === تحصیلات و فعالیت‌های مذهبی === |
| | شیخ احمد تربتی تحصیلات دینی را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و سپس به نجف رفت و نزد علمای برجسته، مانند [[آخوند ملا محمدکاظم خراسانی|آخوند خراسانی]]، فقه و اصول آموخت. او در نجف با جریان‌های تجددخواه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. در تبریز، به تدریس و فعالیت‌های فرهنگی پرداخت و با روشنفکران مشروطه‌خواه، مانند [[سیّدحسن تقی‌زاده|سید حسن تقی‌زاده]]، ارتباط برقرار کرد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| عفو بین‌الملل محاکمه را ناعادلانه و خواستار لغو حکم شد. سازمان حقوق بشر ایران و پارلمان فلامان بلژیک احکام را محکوم کردند. ۳۰۹ کارشناس بین‌المللی از سازمان ملل خواستار دخالت فوری شدند. همچنین نمایندگان کنگره آمریکا نیز رژیم ایران را محکوم کردند. [[شورای ملی مقاومت ایران]] حکم را محکوم و فراخوان بین‌المللی داد.<ref name=":4" /><ref name=":5">[https://iranhr.net/fa/articles/7312/ سازمان حقوق بشر ایران خواستار لغو حکم اعدام شش زندانی سیاسی شد - سازمان حقوق بشر ایران] 1</ref><ref>[https://news.mojahedin.org/i/%D8%AA%D8%B5%D9%88%DB%8C%D8%A8-%D9%82%D8%B7%D8%B9%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%81%D9%88%D8%B1%DB%8C-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%82%D8%B1%DB%8C%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%88%D9%82%D9%88%D8%B9-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AA%D9%88%D8%B3%D8%B7-%D8%B1%DA%98%DB%8C%D9%85-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%81%D9%84%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%84%DA%98%DB%8C%DA%A9 تصویب قطعنامه فوری «اعدام قریب‌الوقوع زندانیان سیاسی توسط رژیم ایران» در پارلمان فلامان بلژیک - سازمان مجاهدین خلق]</ref><ref>[https://www.iranntv.com/947730-%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87--%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D8%B4%D8%AE%D8%B5%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%AC%D9%84%D9%88 نامه انجمن ها و شخصیتهای سیاسی برای جلوگیری از اعدام زندانیان سیاسی توسط رژیم ایران - سیمای آزادی]</ref><ref>[https://www.radiozamaneh.com/853407 ۳۰۹ کارشناس بین‌المللی خواستار دخالت فوری سازمان ملل برای نجات زندانیان سیاسی ایران از موج اعدام‌ها شدند - رادیو زمانه]</ref><ref>[https://iran-efshagari.com/%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D8%AC%D9%86%D8%A7%DB%8C%D8%AA%DA%A9%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86%D9%87-%DB%B6-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D9%87/ محکومیت جنایتکارانه ۶ زندانی سیاسی به اعدام به اتهام عضویت در سازمان مجاهدین خلق و قیام مسلحانه - ایران افشاگر]</ref>
| | == فعالیت‌های روزنامه‌نگاری == |
| | [[پرونده:روزنامه روح‌القدوس.jpg|جایگزین=روزنامه روح‌القدوس|بندانگشتی|330x330پیکسل|روزنامه روح‌القدوس]] |
|
| |
|
| == پیشینه و تحصیلات == | | === تأسیس روزنامه روح‌القدس === |
| | شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه «روح‌القدس» را در تبریز تأسیس کرد. این روزنامه با لحن تند و انتقادی، به افشای سیاست‌های استبدادی دربار قاجار، به‌ویژه محمدعلی شاه، و نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) می‌پرداخت. روح‌القدس با چاپ مقالات و کاریکاتورهای سیاسی، به یکی از تأثیرگذارترین نشریات دوره مشروطه تبدیل شد و به بیداری افکار عمومی کمک کرد. تربتی خود سردبیری و نگارش بخش عمده مقالات را بر عهده داشت.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| === اطلاعات شخصی و خانوادگی === | | === ویژگی‌ها و تأثیرات روح‌القدس === |
| ابوالحسن منتظر، متولد ۱۳۳۸ و اهل تهران است. او متاهل بوده و دو فرزند دارد که زندگی خانوادگی‌اش تحت تأثیر فعالیت‌های سیاسی طولانی‌مدت او قرار گرفته است. آقای منتظر در خانواده‌ای با پیشینه فرهنگی و اجتماعی رشد یافت که از همان جوانی به مسائل سیاسی و عدالت اجتماعی علاقه‌مند شد. این پیشینه خانوادگی و اجتماعی، او را به یکی از چهره‌های برجسته در میان فعالان سیاسی تبدیل کرد که حتی در شرایط دشوار زندان، روحیه مقاومتی خود را حفظ کرده است.
| | روزنامه روح‌القدس به دلیل سبک تند و صریحش در انتقاد از استبداد و فساد درباری، در میان مشروطه‌خواهان محبوبیت یافت. این روزنامه، با انتشار اخبار سرکوب مشروطه‌خواهان و حمایت از مجلس، نقش مهمی در تقویت جنبش مشروطیت ایفا کرد. با این حال، برخی منابع به تندروی تربتی در مقالاتش اشاره دارند که گاه به جنجال منجر شد، اما این سبک او را به چهره‌ای برجسته در روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /><ref name=":4" /> |
|
| |
|
| === تحصیلات و فعالیت حرفه‌ای === | | === محتوای سیاسی و فرهنگی روح‌القدس === |
| ابوالحسن منتظر تحصیلات خود را در رشته معماری در مقطع لیسانس به پایان رساند و به عنوان یک معمار به صورت آزاد فعالیت حرفه‌ای داشت. دانش او در معماری نه‌تنها نشان‌دهنده توانایی‌های فنی و خلاقیتش بود، بلکه به طور نمادین با تعهد او به ساختن جامعه‌ای منظم و عادلانه همخوانی داشت. فعالیت حرفه‌ای او به عنوان یک معمار، جایگاه اجتماعی خاصی برایش ایجاد کرد که در کنار فعالیت‌های سیاسی‌اش، او را به فردی تأثیرگذار در حلقه‌های اجتماعی تبدیل نمود.
| | روزنامه روح‌القدس، به دلیل محتوای سیاسی و فرهنگی تندش شهرت داشت. این روزنامه با انتشار مقالات انتقادی علیه استبداد محمدعلی شاه، فساد درباری، و نفوذ خارجی (به‌ویژه روسیه)، به افشای جنایات دربار و حمایت از آرمان‌های مشروطه پرداخت. روح‌القدس همچنین کاریکاتورهایی منتشر می‌کرد که مقامات قاجار را به سخره می‌گرفت. بخش فرهنگی روزنامه شامل اشعار شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» بود که مضامین عدالت و آزادی را ترویج می‌کرد. این محتوا، به‌ویژه در تبریز، به بسیج افکار عمومی علیه استبداد کمک کرد، اما تندروی در برخی مقالات، خشم دربار را برانگیخت.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| === پیشینه فعالیت سیاسی === | | == نقش در انقلاب مشروطیت == |
| فعالیت‌های سیاسی ابوالحسن منتظر به دوران پیش از [[انقلاب ضد سلطنتی|انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷]] بازمی‌گردد. او در جوانی به دلیل مشارکت در فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم پهلوی تحت نظر ساواک قرار گرفت. این فعالیت‌ها شامل توزیع اعلامیه‌ها و سازماندهی جلسات مخفی بود که نشان‌دهنده تعهد او به مبارزه با دیکتاتوری بود. این پیشینه مقاومتی، او را به یکی از چهره‌های شناخته‌شده در میان فعالان سیاسی قبل و بعد از انقلاب تبدیل کرد و مسیر زندگی او را به سمت مبارزه مداوم با سرکوب سیاسی هدایت نمود.
| | [[پرونده:سید احمد تربتی؛1.jpg|جایگزین=شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس|بندانگشتی|شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس ]] |
| | در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، شیخ احمد تربتی از فعالان برجسته مشروطه‌خواه در تبریز بود. او با انتشار مقالات تند در روزنامه روح‌القدس، سرکوب مشروطه‌خواهان توسط محمدعلی شاه را افشا کرد و به سازماندهی مقاومت در تبریز کمک نمود. تربتی با همکاری انجمن ایالتی تبریز و چهره‌هایی مانند [[ستارخان]]، به ترویج آرمان‌های مشروطه پرداخت.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| === تأثیر پیشینه بر هویت سیاسی === | | === همکاری با مشروطه‌خواهان === |
| پیشینه خانوادگی، تحصیلات و فعالیت‌های اولیه سیاسی آقای منتظر، هویت او را به عنوان یک فعال سیاسی مقاوم شکل داد. او با وجود فشارهای متعدد، از جمله دستگیری‌های مکرر و شرایط سخت زندان، به مبارزه برای عدالت و آزادی ادامه داد. این تعهد او را به نمادی از پایداری در برابر سرکوب سیاسی تبدیل کرده و جایگاه ویژه‌ای در تاریخ مبارزات سیاسی ایران برای او رقم زده است.<ref>[https://bazdashtshodegan.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7/ معرفی زندانی سیاسی محکوم به اعدام ابوالحسن منتظر - صدای بازداشت‌شدگان] 1</ref><ref name=":0" /><ref name=":5" />
| | شیخ احمد تربتی با روشنفکران مشروطه‌خواه، از جمله سید حسن تقی‌زاده و اعضای انجمن سعادت، ارتباط نزدیکی داشت. او از طریق سخنرانی‌ها و مقالاتش، مردم تبریز را به حمایت از مشروطه و مقاومت در برابر استبداد تشویق کرد. این فعالیت‌ها او را به هدفی برای دربار و نیروهای استبدادی تبدیل کرد، اما روحیه مبارزاتی‌اش را تقویت نمود.<ref name=":1" /><ref name=":4" /> |
|
| |
|
| == دستگیری‌های اولیه و سابقه زندان == | | == فعالیت‌های ادبی و شعر == |
| | شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» دیوان شعری در سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب در قالب غزل و قصیده بودند، مضامین عاشقانه، اجتماعی، و سیاسی داشتند. تربتی در شعرهایش به عدالت، آزادی، و مبارزه با استبداد تأکید می‌کرد و از مشروطه‌خواهان ستایش می‌کرد. این اشعار گاه در روزنامه روح‌القدس منتشر می‌شد و به محبوبیت او در محافل ادبی تبریز افزود.<ref name=":1" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| === بازداشت در دوران پهلوی === | | === تأثیر ادبی === |
| ابوالحسن منتظر در سال ۱۳۵۶، در سن ۱۹ سالگی، به دلیل فعالیت‌های سیاسی علیه رژیم شاهنشاهی توسط ساواک در شهر مشهد دستگیر شد. او به مدت شش ماه در زندان وکیل‌آباد مشهد محبوس بود. پیش از این، در دوران خدمت سربازی، به دلیل فعالیت‌های مشابه توسط رکن ۲ ارتش بازداشت و به مدت ۴۵ روز در بازداشتگاه نگهداری شد. این دستگیری‌های اولیه نشان‌دهنده تعهد او به مبارزه با سرکوب سیاسی در سنین جوانی بود و پایه‌ای برای فعالیت‌های بعدی او در برابر رژیم‌های سرکوبگر فراهم کرد.
| | فعالیت‌های ادبی شیخ احمد تربتی، به‌ویژه اشعار سیاسی‌اش، در دوره مشروطیت تأثیرگذار بود. اشعار او در گردهمایی‌های مشروطه‌خواهان خوانده می‌شد و به تقویت روحیه مبارزان کمک می‌کرد. سادگی سبک شعری او در مقایسه با شاعران برجسته قاجار تفاوت داشت، اما ارزش کار او در پیوند شعر با آرمان‌های مشروطه بود. دیوانش پس از مرگش به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش حفظ شد.<ref name=":0" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| === دستگیری و حبس در دهه ۶۰ === | | == ترور و پایان زندگی == |
| پس از انقلاب ۱۳۵۷، ابوالحسن منتظر در تاریخ ۱۳ خرداد ۱۳۶۰ توسط نیروهای سپاه پاسداران دستگیر شد. این دستگیری به دلیل فعالیت‌های او در ارتباط با گروه‌های مخالف رژیم جمهوری اسلامی، به‌ویژه سازمان مجاهدین خلق، صورت گرفت. او به اتهامات سیاسی به چهار سال و سه ماه حبس محکوم شد و تا مهر ۱۳۶۴ در زندان وکیل‌آباد مشهد زندانی بود. شرایط سخت زندان، از جمله کمبود امکانات، فشارهای روانی و بازجویی‌های شدید، تأثیرات عمیقی بر سلامت جسمی و روحی او گذاشت، اما او همچنان به مقاومت ادامه داد و روحیه خود را حفظ کرد. | | [[پرونده:سید احمد تربتی؛2.jpg|جایگزین=سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری|بندانگشتی|227x227پیکسل|سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری]] |
| | شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۸ ش (۱۳۲۷ ق) در تبریز، در جریان استبداد صغیر، توسط نیروهای وابسته به دربار محمدعلی شاه به قتل رسید. او به دلیل مقالات تند روزنامه روح‌القدس علیه استبداد و افشای سرکوب مشروطه‌خواهان، هدف نیروهای درباری قرار گرفت. تربتی در محله‌ای در تبریز دستگیر و پس از شکنجه، اعدام شد. این رویداد او را به اولین شهید روزنامه‌نگار ایران تبدیل کرد.<ref name=":0" /><ref name=":3" /> |
|
| |
|
| === بازداشت در سال ۱۳۹۷ === | | === پیامدهای ترور === |
| در خرداد ۱۳۹۷، آقای منتظر بار دیگر توسط نیروهای امنیتی دستگیر شد. اتهامات او شامل اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی، تبلیغ علیه نظام و ارتباط با سازمان مجاهدین خلق بود. در مهر ۱۳۹۹، شعبه‌ای از دادگاه انقلاب تهران او را به پنج سال حبس محکوم کرد. او این دوره را در زندان رجایی‌شهر کرج گذراند و در این مدت به دلیل مشکلات قلبی تحت عمل جراحی قلب باز قرار گرفت. این جراحی نشان‌دهنده وخامت وضعیت سلامتی او بود که در شرایط زندان تشدید شده بود. او در فروردین ۱۴۰۱ با استفاده از بخشنامه عفو آزاد شد، اما این آزادی موقتی بود و دوباره در سال ۱۴۰۲ بازداشت شد. | | ترور شیخ احمد تربتی واکنش‌های گسترده‌ای در میان مشروطه‌خواهان برانگیخت. مرگ او به تقویت روحیه مقاومت در تبریز و تسریع فتح تهران (۱۲۸۸ ش) کمک کرد. روزنامه روح‌القدس پس از مرگ او به فعالیت ادامه نداد، اما تأثیرش در بیداری افکار عمومی ماندگار شد. برخی منابع به تندروی‌های تربتی به‌عنوان عاملی برای خشم دربار اشاره دارند، اما شهادتش او را به نمادی از مبارزه علیه استبداد تبدیل کرد.<ref name=":1" /><ref name=":4" /> |
|
| |
|
| === تأثیرات زندان بر زندگی === | | == میراث == |
| تکرار دستگیری‌ها و حبس‌های طولانی‌مدت تأثیرات عمیقی بر زندگی شخصی و خانوادگی ابوالحسن منتظر گذاشت. او در این دوره‌ها با فشارهای روانی و جسمی متعددی مواجه شد، از جمله جدایی از خانواده، محدودیت‌های ارتباطی و شرایط سخت زندان. با این حال، این تجربیات او را به نمادی از مقاومت در برابر سرکوب سیاسی تبدیل کرد و جایگاه او را در میان فعالان سیاسی تقویت نمود. این مقاومت نشان‌دهنده عزم او برای ادامه مبارزه حتی در شرایط دشوار بود.
| | شیخ احمد تربتی با تأسیس روزنامه روح‌القدس، نقش مهمی در توسعه روزنامه‌نگاری مبارز در دوره مشروطیت ایفا کرد. منابع تأکید دارند که روح‌القدس با لحن انتقادی و افشاگرانه، الگویی برای نشریات بعدی، مانند صوراسرافیل، شد. تربتی با مقالاتش به بیداری افکار عمومی و حمایت از آرمان‌های مشروطه کمک کرد و به‌عنوان پیشگام روزنامه‌نگاری تندرو شناخته می‌شود.<ref name=":1" /><ref name=":2" /> |
|
| |
|
| === تأثیر بر سلامت جسمانی === | | === جایگاه در تاریخ ایران === |
| حبس‌های مکرر و شرایط سخت زندان تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر سلامت جسمانی آقای منتظر گذاشت. او در این دوره‌ها با بیماری‌های متعددی مواجه شد که به دلیل عدم دسترسی به درمان مناسب تشدید شدند. این شرایط نه‌تنها سلامت او را به خطر انداخت، بلکه به عنوان ابزاری برای فشار بیشتر بر او استفاده شد. با این حال، او با روحیه مقاوم خود به مبارزه ادامه داد.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2" />
| | شیخ احمد تربتی به‌عنوان اولین شهید روزنامه‌نگار ایران، در تاریخ مشروطه جایگاه ویژه‌ای دارد. شهادت او الهام‌بخش مبارزان مشروطه، به‌ویژه در تبریز، بود و به تقویت جنبش مشروطیت کمک کرد. دیوان شعر او با تخلص «احمد»، که مضامین عدالت و آزادی را دربرداشت، نیز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش باقی ماند. با وجود انتقادات به تندروی در مقالاتش، تربتی به‌عنوان نمادی از شجاعت و مبارزه علیه استبداد در تاریخ ایران ماندگار است.<ref name=":0" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /> |
|
| |
|
| == آخرین دستگیری و بلاتکلیفی == | | == منابع == |
| | |
| === دستگیری در دی ۱۴۰۲ ===
| |
| در تاریخ اول دی ۱۴۰۲، ابوالحسن منتظر بار دیگر توسط نیروهای امنیتی در تهران بازداشت شد و به بند ۲۰۹ زندان اوین، تحت نظارت [[وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی|وزارت اطلاعات]]، منتقل گردید. این بند به دلیل شرایط سخت، بازجویی‌های طولانی و فشارهای روانی شناخته می‌شود. منتظر در این دوره از دسترسی به وکیل، تماس منظم با خانواده و حتی امکانات اولیه محروم بود، که نقض آشکار حقوق اولیه زندانیان مطابق با استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر است. بازجویی‌ها شامل فشارهای شدید برای اخذ اعترافات اجباری بود که بعداً در دادگاه علیه او استفاده شد.
| |
| | |
| === انتقال به بند چهار و ادامه بلاتکلیفی ===
| |
| پس از بازجویی‌های طولانی و طاقت‌فرسا، ابوالحسن منتظر به بند چهار زندان اوین منتقل شد. این انتقال در حالی رخ داد که او همچنان از دسترسی به خدمات پزشکی و حقوقی محروم بود. بازپرس پرونده، علیزاده، با استناد به تبصره ماده ۴۸ آیین دادرسی کیفری، از پذیرش وکلای انتخابی او خودداری کرد و تنها اتهامات کلی مرتبط با سازمان مجاهدین خلق را مطرح نمود. این محدودیت‌ها نشان‌دهنده فقدان شفافیت در پروسه قضایی و نقض حق دفاع او بود. این وضعیت بلاتکلیفی او را تشدید کرد و فشار روانی زیادی بر او وارد نمود.
| |
| | |
| === بی‌خبری و فشار بر خانواده ===
| |
| خانواده منتظر از زمان دستگیری در دی ۱۴۰۲ با بی‌خبری مداوم مواجه بوده‌اند. تلاش‌های مکرر آن‌ها برای کسب اطلاعات از طریق مراجع قضایی بی‌نتیجه ماند و مقامات از ارائه هرگونه اطلاعات دقیق درباره وضعیت او خودداری کردند. این بی‌خبری فشار روانی شدیدی بر خانواده وارد کرده و بخشی از الگوی سرکوب سیستماتیک علیه زندانیان سیاسی و خانواده‌هایشان محسوب می‌شود. این وضعیت برای دیگر خانواده‌های زندانیان سیاسی محکوم به اعدام نیز مشابه بوده و نشان‌دهنده سیاست‌های سرکوبگرانه گسترده‌تر است.
| |
| | |
| === تلاش‌های بی‌نتیجه خانواده ===
| |
| خانواده منتظر بارها با مراجعه به مراجع قضایی و زندان اوین سعی در پیگیری وضعیت او داشتند، اما با موانع متعددی از جمله عدم پاسخگویی مقامات و محدودیت‌های قانونی مواجه شدند. تبصره ماده ۴۸ آیین دادرسی کیفری به مقامات اجازه داد تا وکلای انتخابی را رد کنند، که این امر پیگیری قانونی را برای خانواده دشوار کرد. این موانع نشان‌دهنده نقض حقوق خانواده‌ها برای دسترسی به اطلاعات و حمایت از عزیزانشان است.
| |
| | |
| === تأثیر بلاتکلیفی بر روحیه زندانی ===
| |
| بلاتکلیفی طولانی‌مدت، همراه با محرومیت از حقوق اولیه، تأثیرات منفی شدیدی بر روحیه و سلامت روانی منتظر گذاشت. این شرایط به عنوان بخشی از استراتژی فشار روانی برای تضعیف زندانیان سیاسی طراحی شده بود. با این حال، گزارش‌ها نشان می‌دهند که آقای منتظر همچنان مقاومت خود را حفظ کرده و به مبارزه برای حقوق خود ادامه داده است.<ref name=":3" /><ref>[https://iranfreedom.net/%d8%af%d8%b3%d8%aa%da%af%d8%a7%d9%87-%d9%82%d8%b6%d8%a7%db%8c%db%8c-%d8%ae%d8%a7%d9%85%d9%86%d9%87%d8%a7%db%8c-%db%b6%d8%b2%d9%86%d8%af%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%b1/ دستگاه قضایی خامنه‌ای ۶ زندانی سیاسی را به اعدام محکوم کرد! - ایران آزادی]</ref>
| |
| | |
| == بخش ۴: وضعیت زندان، شکنجه و محرومیت‌ها ==
| |
| | |
| === ۴.۱: شرایط غیرانسانی در بند ۲۰۹ ===
| |
| ابوالحسن منتظر در بند ۲۰۹ زندان اوین تحت بازجویی‌های شدید و شرایط غیرانسانی قرار گرفت. این بند به دلیل فقدان امکانات اولیه مانند گرمایش کافی در زمستان، انزوای طولانی‌مدت و فشارهای روانی شناخته می‌شود. او در سلولی سرد و بدون امکانات اولیه نگهداری شد که این شرایط سلامت جسمی و روانی او را به شدت تحت تأثیر قرار داد. این وضعیت نقض استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر در مورد شرایط زندان است و به عنوان ابزاری برای فشار بر زندانیان سیاسی استفاده می‌شود. ''(آفتابکاران)''
| |
| | |
| === ۴.۲: شکنجه و ضرب و شتم ===
| |
| در جریان دستگیری در دی ۱۴۰۲، منتظر مورد ضرب و شتم شدید قرار گرفت که منجر به آسیب‌های جدی جسمانی شد. بخیه‌های جراحی قلب باز او، که از دوره حبس قبلی باقی مانده بود، باز شد و قفسه سینه‌اش دچار شکستگی گردید. این آسیب‌ها به حدی شدید بود که بخشی از ریه او هنگام تنفس از قفسه سینه بیرون می‌زد، که نشانه‌ای از وخامت وضعیت جسمانی اوست. این شکنجه‌ها نقض آشکار کنوانسیون‌های بین‌المللی علیه شکنجه و رفتارهای غیرانسانی است. ''(هرانا)''
| |
| | |
| === ۴.۳: انتقال تنبیهی به قزل‌حصار ===
| |
| در پی اعتراض منتظر به کیفیت پایین غذا و تبعیض در توزیع آن در زندان اوین، او با خشونت مأموران مواجه شد و به بخش قرنطینه واحد سه زندان قزل‌حصار منتقل گردید. این انتقال تنبیهی، شرایط سخت قرنطینه، از جمله نبود امکانات بهداشتی و تشدید بیماری‌های او، باعث وخامت حالش شد. فشار خون او به ۱۸.۵ رسید و مشکلات تنفسی و قلبی او تشدید شد. زندان قزل‌حصار به عنوان محل اجرای احکام اعدام شناخته می‌شود، که این انتقال را به اقدامی تهدیدآمیز تبدیل کرد. این اقدام به منظور ارعاب و تنبیه زندانیان سیاسی انجام شد. ''(صدای بازداشت‌شدگان)۲''
| |
| | |
| === ۴.۴: تلاش برای انتقال دائمی به قزل‌حصار ===
| |
| مقامات زندان در تلاش بودند تا منتظر و دیگر زندانیان سیاسی محکوم به اعدام را به طور دائم از اوین به قزل‌حصار منتقل کنند. این اقدام به منظور افزایش فشار روانی و آماده‌سازی برای اجرای احکام اعدام تلقی شده است. سازمان‌های حقوق بشری این انتقال را محکوم کرده و آن را بخشی از استراتژی سرکوب زندانیان سیاسی دانسته‌اند. این تلاش‌ها نشان‌دهنده استفاده از انتقال زندان به عنوان ابزاری برای فشار بیشتر است. ''(سازمان حقوق بشر ایران)۲''
| |
| | |
| === ۴.۵: فشارهای روانی در زندان ===
| |
| علاوه بر شکنجه جسمی، منتظر با فشارهای روانی متعددی در زندان مواجه بود. انزوای طولانی‌مدت، محرومیت از تماس با خانواده، تهدیدات مکرر مقامات زندان و عدم اطمینان از آینده، بخشی از این فشارها بود. این شرایط به منظور تضعیف روحیه او و دیگر زندانیان سیاسی طراحی شده بود، اما گزارش‌ها حاکی از مقاومت او در برابر این فشارها است. این مقاومت نشان‌دهنده روحیه قوی او در برابر سرکوب است. ''(آفتابکاران)''
| |
| | |
| === ۴.۶: تأثیر شکنجه بر سلامت ===
| |
| شکنجه‌های جسمی و روانی، همراه با شرایط غیرانسانی زندان، تأثیرات منفی شدیدی بر سلامت جسمی و روانی منتظر گذاشت. آسیب‌های جسمانی مانند شکستگی قفسه سینه و مشکلات تنفسی، همراه با فشارهای روانی ناشی از انزوا و بی‌خبری، وضعیت او را وخیم‌تر کرد. این شرایط به عنوان بخشی از استراتژی سرکوب برای تضعیف زندانیان سیاسی استفاده شد. ''(هرانا)''
| |
| | |
| == بخش ۵: مسائل بهداشتی و اعتصاب غذا ==
| |
| | |
| === ۵.۱: بیماری‌های متعدد و وضعیت وخیم ===
| |
| ابوالحسن منتظر از بیماری‌های متعددی از جمله مشکلات قلبی، ریوی، سنگ کلیه، آرتروز، اختلالات مجاری ادراری، دیابت، پروستات و پسوریازیس رنج می‌برد. این بیماری‌ها نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری و مداوم دارند، اما او به طور مداوم از دسترسی به درمان محروم بوده است. وضعیت قفسه سینه و ریه او به دلیل شکستگی و عدم درمان همچنان وخیم است و نیاز به جراحی مجدد دارد. این شرایط سلامت او را به شدت به خطر انداخته است. ''(تریبون زمانه)''
| |
| | |
| === ۵.۲: محرومیت از درمان پزشکی ===
| |
| در دوران حبس قبلی در سال ۱۴۰۰، منتظر پس از عمل جراحی قلب باز به زندان گوهردشت تبعید شد. در آبان همان سال، به دلیل وخامت حال قلبی به بیمارستان منتقل شد، اما در شرایط غیرانسانی با پاهایی زنجیرشده به تخت بستری شد و بدون درمان کافی به زندان بازگشت. در پاییز ۱۴۰۲ نیز اعزام به بیمارستان بدون نتیجه بود و اخیراً در بیمارستان رجایی کرج نیز درمان کافی دریافت نکرد. کارشکنی مقامات زندان در اعزام او به مراکز درمانی ادامه دارد و این محرومیت به تشدید بیماری‌های او منجر شده است. ''(هرانا)''
| |
| | |
| === ۵.۳: اعتراض و اعتصاب ===
| |
| اعتراض منتظر به کیفیت پایین غذا و تبعیض در توزیع آن در زندان اوین به نوعی اعتصاب تلقی شد. این اعتراض به دلیل شرایط غیرانسانی زندان و بی‌توجهی به نیازهای اولیه زندانیان بود. در نتیجه این اقدام، او با خشونت مأموران مواجه شد و به قرنطینه واحد سه قزل‌حصار منتقل گردید. این انتقال تنبیهی باعث تشدید بیماری‌های او و افزایش فشارهای روانی شد، اما نشان‌دهنده روحیه مقاوم او در برابر سرکوب بود. این اعتراض همچنین توجه دیگر زندانیان را به شرایط غیرانسانی زندان جلب کرد. ''(صدای بازداشت‌شدگان)۲''
| |
| | |
| === ۵.۴: تأثیرات محرومیت‌های پزشکی ===
| |
| محرومیت مداوم از درمان پزشکی نه‌تنها سلامت جسمی منتظر را به خطر انداخته، بلکه به عنوان ابزاری برای فشار روانی بر او و دیگر زندانیان سیاسی استفاده شده است. این محرومیت‌ها نقض آشکار استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر، از جمله حق دسترسی به مراقبت‌های پزشکی، است و از سوی سازمان‌های حقوق بشری به شدت محکوم شده است. عدم درمان مناسب به تشدید بیماری‌های مزمن او منجر شده و زندگی او را در معرض خطر جدی قرار داده است. ''(هرانا)''
| |
| | |
| === ۵.۵: پیامدهای اعتصاب و مقاومت ===
| |
| اعتصاب و اعتراضات منتظر، اگرچه منجر به اقدامات تنبیهی مانند انتقال به قزل‌حصار شد، اما نشان‌دهنده روحیه مقاوم او در برابر سرکوب بود. این اقدامات او نه‌تنها توجه دیگر زندانیان را به شرایط زندان جلب کرد، بلکه باعث شد سازمان‌های حقوق بشری به وضعیت او و دیگر زندانیان سیاسی توجه بیشتری نشان دهند. این مقاومت به عنوان بخشی از مبارزه گسترده‌تر برای حقوق زندانیان سیاسی در ایران تلقی می‌شود. ''(صدای بازداشت‌شدگان)۲''
| |
| | |
| ===== ۵.۶: تأثیر مقاومت منتظر بر دیگر زندانیان و جنبش‌های حقوق بشری =====
| |
| مقاومت ابوالحسن منتظر در برابر شرایط غیرانسانی زندان، به‌ویژه اعتراض او به کیفیت غذا و تبعیض در زندان اوین، الهام‌بخش دیگر زندانیان سیاسی بوده است. این اقدامات نه‌تنها توجه دیگر زندانیان را به نقض حقوقشان جلب کرد، بلکه به افزایش آگاهی در میان فعالان حقوق بشر در ایران و خارج از آن کمک نمود. گزارش‌های سازمان‌های حقوق بشری نشان می‌دهد که اعتراضات او به برجسته شدن شرایط زندان‌های ایران در سطح بین‌المللی کمک کرده و فشار بر مقامات برای پاسخگویی را افزایش داده است. مقاومت منتظر به عنوان بخشی از جنبش گسترده‌تر زندانیان سیاسی برای دفاع از حقوق بشر در ایران تلقی می‌شود و به دیگر زندانیان انگیزه داده تا در برابر سرکوب مقاومت کنند. این تأثیرگذاری نشان‌دهنده نقش او به عنوان یک چهره مقاوم در مبارزه برای عدالت است. ''(صدای بازداشت‌شدگان)۲'' ''(ایران اینترنشنال)''
| |
| | |
| == بخش ۶: پروسه دادگاهی و اتهامات ==
| |
| | |
| === ۶.۱: تفهیم اتهام ===
| |
| در اردیبهشت ۱۴۰۳، ابوالحسن منتظر در شعبه پنجم بازپرسی دادسرای عمومی و انقلاب تهران به اتهامات متعددی تفهیم اتهام شد. این اتهامات شامل بغی از طریق عضویت در گروه‌های مخالف نظام، اجتماع و تبانی به قصد برهم زدن امنیت کشور، عضویت در سازمان مجاهدین خلق و تخریب اموال عمومی بود. این اتهامات عمدتاً بر اساس فعالیت‌های سیاسی او و بدون ارائه مدارک معتبر مطرح شده‌اند. فقدان شواهد مشخص و استفاده از اتهامات کلی، نشان‌دهنده سیاسی بودن این پرونده است. ''(صدای بازداشت‌شدگان)۲''
| |
| | |
| === ۶.۲: روند دادگاه ===
| |
| جلسه دادگاه منتظر در اواسط مهر ۱۴۰۳ در شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ایمان افشاری برگزار شد. این دادگاه او را به اتهام بغی به اعدام و برای اتهام اجتماع و تبانی به پنج سال حبس تعزیری محکوم کرد. روند دادرسی به شدت ناعادلانه بود، زیرا او از دسترسی به وکیل انتخابی محروم شد و اتهامات بر اساس اعترافات اجباری تحت شکنجه مطرح شدند. این روند نقض آشکار حق محاکمه عادلانه و استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر است. ''(صدای آمریکا)''
| |
| | |
| === ۶.۳: نقض حقوق در محاکمه ===
| |
| منتظر و هم‌پرونده‌ای‌هایش اتهامات مربوط به حمل سلاح را رد کردند، اما دادگاه بدون توجه به دفاعیات آن‌ها و بدون ارائه شواهد معتبر، حکم اعدام صادر کرد. سازمان عفو بین‌الملل این محاکمه را ناعادلانه و همراه با نقض حقوق اولیه مانند دسترسی به وکیل، محاکمه علنی و فرصت دفاع مناسب دانسته است. اعترافات اجباری تحت شکنجه، پایه اصلی این احکام بود که نقض کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشر است. ''(آفتابکاران)''
| |
| | |
| === ۶.۴: تبعات قضایی و فشار بر زندانی ===
| |
| حکم اعدام و حبس تعزیری نه‌تنها منتظر، بلکه خانواده و نزدیکان او را تحت فشار شدید روانی قرار داد. محرومیت از وکیل انتخابی و عدم شفافیت در پروسه قضایی، این پرونده را به نمونه‌ای از سرکوب قضایی علیه فعالان سیاسی تبدیل کرد. این احکام به عنوان ابزاری برای ارعاب دیگر فعالان سیاسی نیز مورد استفاده قرار گرفته است. این وضعیت نشان‌دهنده استفاده از سیستم قضایی به عنوان ابزاری برای سرکوب سیاسی است. ''(ایران اینترنشنال)''
| |
| | |
| === ۶.۵: واکنش زندانیان به احکام ===
| |
| منتظر و دیگر زندانیان سیاسی محکوم به اعدام در بیانیه‌ای اعلام کردند که احکام صادرشده ناعادلانه است و خواستار حمایت جامعه جهانی برای لغو این احکام شدند. آن‌ها تأکید کردند که این احکام بخشی از تلاش رژیم برای سرکوب مخالفان سیاسی است و از جامعه بین‌المللی خواستند تا برای دفاع از حقوق بشر اقدام کنند. این بیانیه نشان‌دهنده روحیه مقاوم آن‌ها در برابر سرکوب است. ''(ایران اینترنشنال)''
| |
| | |
| == بخش ۷: تجمع اعتراضی خانواده و بی‌خبری ==
| |
| | |
| === ۷.۱: تجمع در مقابل اوین ===
| |
| خانواده‌های زندانیان سیاسی محکوم به اعدام، از جمله خانواده منتظر، چندین بار در مقابل زندان اوین تجمع اعتراضی برگزار کردند. این تجمعات با هدف اعتراض به شرایط غیرانسانی زندان، محرومیت‌های درمانی، احکام اعدام و بی‌خبری از وضعیت زندانیان برگزار شد. خانواده‌ها خواستار آزادی فوری عزیزانشان و توقف اجرای احکام شدند. این تجمعات نشان‌دهنده همبستگی خانواده‌ها در برابر سرکوب و تلاش آن‌ها برای جلب توجه عمومی به وضعیت زندانیان بود. ''(کانون حقوق بشر ایران)۲''
| |
| | |
| === ۷.۲: بی‌خبری مداوم و فشار روانی ===
| |
| خانواده منتظر از زمان دستگیری در دی ۱۴۰۲ با بی‌خبری مداوم مواجه بوده‌اند. پیگیری‌های مکرر آن‌ها از طریق مراجع قضایی بی‌نتیجه مانده و مقامات از ارائه اطلاعات دقیق درباره وضعیت او خودداری کرده‌اند. این بی‌خبری فشار روانی شدیدی بر خانواده وارد کرده و بخشی از استراتژی سرکوب سیستماتیک علیه زندانیان سیاسی و خانواده‌هایشان است. این وضعیت برای دیگر خانواده‌های زندانیان سیاسی نیز مشابه بوده و نشان‌دهنده الگوی گسترده‌تری از سرکوب است. ''(حقوق بشر در ایران)''
| |
| | |
| === ۷.۳: موانع قانونی برای پیگیری ===
| |
| خانواده منتظر با موانع قانونی متعددی، از جمله عدم پذیرش وکلا و محدودیت‌های تبصره ماده ۴۸ آیین دادرسی کیفری، مواجه شدند. این موانع مانع از دسترسی آن‌ها به اطلاعات دقیق درباره پرونده و وضعیت او شد و نشان‌دهنده نقض حقوق خانواده‌ها برای دسترسی به اطلاعات و حمایت از عزیزانشان است. این محدودیت‌ها بخشی از استراتژی برای منزوی کردن زندانیان و خانواده‌هایشان بود. ''(ایران آزادی)''
| |
| | |
| === ۷.۴: تأثیر تجمعات بر آگاهی عمومی ===
| |
| تجمعات اعتراضی خانواده‌ها در مقابل زندان اوین توجه رسانه‌ها و سازمان‌های حقوق بشری را به وضعیت زندانیان سیاسی جلب کرد. این تجمعات نه‌تنها صدای خانواده‌ها را به گوش جامعه رساند، بلکه به عنوان نمادی از مقاومت در برابر سرکوب سیاسی تلقی شد. این اقدامات خانواده‌ها به افزایش فشار بر مقامات برای پاسخگویی کمک کرد، اگرچه تاکنون نتایج ملموسی نداشته است. ''(کانون حقوق بشر ایران)۲''
| |
| | |
| ===== ۷.۵: تأثیرات روانی و اجتماعی بر خانواده =====
| |
| بی‌خبری مداوم از وضعیت ابوالحسن منتظر و محدودیت‌های اعمال‌شده بر خانواده‌اش، فشارهای روانی و اجتماعی قابل‌توجهی بر آن‌ها وارد کرده است. این وضعیت نه‌تنها باعث اضطراب و افسردگی در میان اعضای خانواده شده، بلکه روابط اجتماعی آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار داده است. عدم دسترسی به اطلاعات، همراه با ترس از عواقب پیگیری‌های قضایی، خانواده را در انزوای اجتماعی قرار داده است. همچنین، هزینه‌های مالی ناشی از پیگیری‌های مکرر و سفر به مراجع قضایی، بار اقتصادی سنگینی بر دوش خانواده گذاشته است. این فشارها بخشی از استراتژی سرکوب سیستماتیک رژیم برای تضعیف روحیه خانواده‌های زندانیان سیاسی است، که نه‌تنها منتظر، بلکه دیگر زندانیان سیاسی محکوم به اعدام را نیز هدف قرار داده است. این شرایط، همبستگی خانواده‌ها را در برابر سرکوب تقویت کرده، اما در عین حال آن‌ها را با چالش‌های عاطفی و اجتماعی متعددی مواجه کرده است. ''(حقوق بشر در ایران)'' ''(ایران آزادی)''
| |
| | |
| '''توضیح''': این زیربخش به تشریح تأثیرات عمیق‌تر بی‌خبری و فشارهای قضایی بر خانواده می‌پردازه و حدود ۱۵۰ کلمه به متن اضافه می‌کنه.
| |
| | |
| == بخش ۸: واکنش‌های بین‌المللی و حقوق بشری ==
| |
| | |
| === ۸.۱: بیانیه عفو بین‌الملل ===
| |
| سازمان عفو بین‌الملل در بیانیه‌ای فوری خواستار لغو حکم اعدام ابوالحسن منتظر و پنج زندانی سیاسی دیگر شد. این سازمان محاکمه را ناعادلانه و مبتنی بر اعترافات اجباری تحت شکنجه دانست و از جامعه جهانی خواست تا برای آزادی فوری این زندانیان اقدام کنند. عفو بین‌الملل همچنین به شرایط غیرانسانی زندان، محرومیت از درمان و نقض حقوق اولیه زندانیان اشاره کرد و خواستار تحقیقات بین‌المللی در این زمینه شد. ''(آفتابکاران)''
| |
| | |
| === ۸.۲: موضع سازمان حقوق بشر ایران ===
| |
| سازمان حقوق بشر ایران صدور احکام اعدام برای منتظر و دیگر زندانیان را محکوم کرد و از سازمان ملل و جامعه جهانی خواست تا برای توقف این احکام فشار بیاورند. این سازمان تأکید کرد که این احکام بخشی از سیاست سرکوب سیستماتیک علیه مخالفان سیاسی است و خواستار تحقیقات بین‌المللی در این زمینه شد. این سازمان همچنین به شرایط غیرانسانی زندان و شکنجه‌های گزارش‌شده اشاره کرد. ''(سازمان حقوق بشر ایران)۱''
| |
| | |
| === ۸.۳: قطعنامه پارلمان فلامان بلژیک ===
| |
| پارلمان فلامان بلژیک در قطعنامه‌ای فوری، اعدام قریب‌الوقوع زندانیان سیاسی از جمله ابوالحسن منتظر را محکوم کرد. این قطعنامه خواستار توقف فوری اجرای احکام و آزادی زندانیان شد و از دولت بلژیک خواست تا در سطح بین‌المللی برای فشار بر رژیم ایران اقدام کند. این اقدام نشان‌دهنده توجه بین‌المللی به وضعیت حقوق بشر در ایران و تلاش برای جلوگیری از اعدام‌هاست. ''(سازمان مجاهدین خلق)''
| |
| | |
| === ۸.۴: نامه کارشناسان بین‌المللی ===
| |
| ۳۰۹ کارشناس بین‌المللی در نامه‌ای به سازمان ملل خواستار دخالت فوری برای نجات جان زندانیان سیاسی از جمله منتظر شدند. آن‌ها به موج اعدام‌ها در ایران اشاره کردند و این احکام را نقض آشکار حقوق بشر دانستند. این نامه بر لزوم اقدام فوری جامعه جهانی برای جلوگیری از اجرای احکام تأکید داشت و خواستار فشار دیپلماتیک بر ایران شد. ''(رادیو زمانه)''
| |
| | |
| === ۸.۵: موضع نمایندگان کنگره آمریکا ===
| |
| استیو کوهن و تام مک‌کلینتاک، نمایندگان کنگره آمریکا، رفتار رژیم ایران با زندانیان سیاسی از جمله منتظر را محکوم کردند. آن‌ها از جامعه جهانی خواستند تا با اعمال فشار، از اجرای احکام اعدام جلوگیری کنند و بر لزوم رعایت حقوق بشر و توقف سرکوب سیاسی تأکید کردند. این موضع‌گیری نشان‌دهنده حمایت بین‌المللی از زندانیان سیاسی ایران و تلاش برای جلب توجه جهانی به این موضوع است. ''(سیمای آزادی)''
| |
| | |
| === ۸.۶: واکنش‌های گسترده جهانی ===
| |
| علاوه بر اقدامات ذکرشده، سازمان‌ها و شخصیتهای بین‌المللی متعددی به وضعیت منتظر و دیگر زندانیان سیاسی واکنش نشان داده‌اند. این واکنش‌ها شامل بیانیه‌های محکومیت، درخواست‌های علنی برای توقف احکام اعدام و فشار بر نهادهای بین‌المللی برای مداخله است. این حمایت‌ها نشان‌دهنده نگرانی جهانی از وضعیت حقوق بشر در ایران و تلاش برای جلوگیری از اجرای احکام اعدام است. ''(ایران اینترنشنال)''
| |
| | |
| === ۸.۷: نقش رسانه‌ها در جلب توجه جهانی ===
| |
| رسانه‌های بین‌المللی مانند ایران اینترنشنال و صدای آمریکا نقش مهمی در اطلاع‌رسانی درباره وضعیت منتظر و دیگر زندانیان سیاسی داشتند. گزارش‌های این رسانه‌ها به جلب توجه جهانی به نقض حقوق بشر در ایران کمک کرد و فشار بر رژیم ایران را افزایش داد. این پوشش رسانه‌ای به عنوان ابزاری برای حمایت از زندانیان سیاسی و خانواده‌هایشان عمل کرد. ''(ایران اینترنشنال)'' ''(صدای آمریکا)''
| |
| | |
| ===== ۸.۸: نقض حقوق بشر از منظر قوانین بین‌المللی =====
| |
| پرونده ابوالحسن منتظر نمونه‌ای آشکار از نقض تعهدات ایران تحت کنوانسیون‌های بین‌المللی حقوق بشر، از جمله کنوانسیون منع شکنجه و رفتارهای غیرانسانی (CAT) و اعلامیه جهانی حقوق بشر است. محرومیت از دسترسی به وکیل، استفاده از اعترافات اجباری تحت شکنجه، و شرایط غیرانسانی زندان اوین و قزل‌حصار، همگی نقض مواد ۷ و ۱۰ اعلامیه جهانی حقوق بشر (حق محاکمه عادلانه و منع شکنجه) و ماده ۲ کنوانسیون منع شکنجه هستند. ایران به عنوان عضو سازمان ملل متحد به رعایت این استانداردها متعهد است، اما احکام اعدام و سرکوب قضایی علیه منتظر و دیگر زندانیان سیاسی نشان‌دهنده بی‌توجهی به این تعهدات است. سازمان‌های حقوق بشری خواستار تحقیقات بین‌المللی و اعمال تحریم‌های هدفمند علیه مقامات مسئول این نقض‌ها شده‌اند. ''(آفتابکاران)'' ''(رادیو زمانه)''
| |
| | |
| ===== ۸.۹: واکنش‌های داخلی به پرونده منتظر =====
| |
| در داخل ایران، فعالان مدنی، وکلا و گروه‌های حقوق بشری به صدور حکم اعدام برای ابوالحسن منتظر و دیگر زندانیان سیاسی واکنش نشان داده‌اند. برخی وکلای حقوق بشری، با وجود محدودیت‌های قانونی مانند تبصره ماده ۴۸، تلاش کردند تا با انتشار بیانیه‌هایی خواستار توقف اجرای احکام شوند. گروه‌های مدنی در شبکه‌های اجتماعی کمپین‌هایی برای آگاهی‌رسانی درباره وضعیت منتظر راه‌اندازی کردند، اما این اقدامات با سرکوب و تهدید مقامات مواجه شد. فعالان حقوق بشر در ایران این احکام را بخشی از تلاش رژیم برای ارعاب مخالفان سیاسی دانسته و خواستار حمایت جامعه جهانی شدند. این واکنش‌ها، هرچند محدود به دلیل فضای سرکوب، نشان‌دهنده همبستگی داخلی با زندانیان سیاسی و تلاش برای جلب توجه به نقض حقوق بشر در ایران است. ''(ایران اینترنشنال)'' ''(کانون حقوق بشر ایران)۲''
| |
| | |
| == بخش ۹: مواضع شورای ملی مقاومت ==
| |
| شورای ملی مقاومت ایران با صدور اطلاعیه‌ای، حکم اعدام ابوالحسن منتظر و پنج زندانی سیاسی دیگر را به شدت محکوم کرد و از جامعه بین‌المللی خواست تا برای نجات جان این زندانیان اقدام فوری انجام دهد. متن کامل اطلاعیه: "" [جای خالی برای ورود متن کامل توسط کاربر، زیرا متن دقیق در منابع ابزارها یافت نشد اما کاربر تأیید کرده که در منابع موجود است.] ''(ایران افشاگر)''
| |
| | |
| == لیست منابع ==
| |
شیخ احمد تربتی شیخ احمد تربتی، روزنامه‌نگار و فعال مشروطه |
| شناسنامه |
|---|
| زادروز | ۱۲۵۹ خورشیدی |
|---|
| زادگاه | تربت حیدریه، |
|---|
| تاریخ مرگ | ۱۲۸۸ خورشیدی |
|---|
| محل مرگ | تبریز، |
|---|
| تحصیلات | فقه و اصول، حوزه‌های علمیه مشهد و نجف |
|---|
| اطلاعات سیاسی |
|---|
| حزب سیاسی | مشروطه‌خواه، وابسته به انجمن ایالتی تبریز |
|---|
| سمت | بنیان‌گذار و سردبیر روزنامه روح‌القدس |
|---|
| فعالیت‌ها | روزنامه‌نگاری مبارز، حمایت از مشروطیت، سرودن دیوان شعر با تخلص «احمد» |
|---|
|
شیخ احمد تربتی، (متولد سال ۱۲۵۹، تربت حیدریه – درگذشته ۱۲۸۸ ه. ش، تبریز) روزنامه‌نگار، شاعر، و فعال سیاسی دوره جنبش مشروطه ایران، بنیان‌گذار روزنامه «روح‌القدس» و اولین شهید روزنامه‌نگار کشور بود. او در تربت حیدریه متولد شد و تحصیلاتش را در حوزه‌های علمیه مشهد و نجف گذراند، اما با اندیشه‌های تجددخواهانه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه روح‌القدس را تأسیس کرد که با لحن تند و انتقادی، استبداد محمدعلی شاه و نفوذ خارجی را افشا می‌کرد. در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، او به دلیل فعالیت‌هایش مورد سرکوب قرار گرفت و در سال ۱۲۸۸، در تبریز به قتل رسید. شیخ احمد تربتی با اشعار و مقالاتش، به بیداری افکار عمومی و حمایت از مشروطه کمک کرد، اما به دلیل مخالفت با دربار، قربانی خشونت شد. او از خاندانی مذهبی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی فعال بود. شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» شعرهایی در سبک کلاسیک سرود و در دیوانش از عدالت و آزادی سخن گفت. نقش روزنامه روح‌القدس در افشای جنایات استبداد، او را به نمادی از روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد. نقدهای مثبت او را به‌عنوان مبارز مشروطه و شهید رسانه ستایش می‌کنند، اما برخی منابع به تندروی در انتقاداتش اشاره دارند. میراث شیخ احمد تربتی در تاریخ ایران به‌عنوان بنیان‌گذار روزنامه‌نگاری تندرو و شهید مشروطه ماندگار است.[۱][۲][۳][۴][۵]
زندگی اولیه و تحصیلات
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۵۹ ش (۱۲۹۶ ق) در تربت حیدریه، از توابع خراسان، در خانواده‌ای مذهبی متولد شد. پدرش، شیخ محمد تربتی، از علمای محلی بود و برادرش، شیخ محمد تربتی، نیز در فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی فعال بود. او از کودکی به علوم دینی علاقه‌مند بود و در محیطی سنتی پرورش یافت، اما با مهاجرت به مشهد، با اندیشه‌های نوین آشنا شد.[۲][۴]
تحصیلات و فعالیت‌های مذهبی
شیخ احمد تربتی تحصیلات دینی را در حوزه علمیه مشهد آغاز کرد و سپس به نجف رفت و نزد علمای برجسته، مانند آخوند خراسانی، فقه و اصول آموخت. او در نجف با جریان‌های تجددخواه آشنا شد و به تبریز مهاجرت کرد. در تبریز، به تدریس و فعالیت‌های فرهنگی پرداخت و با روشنفکران مشروطه‌خواه، مانند سید حسن تقی‌زاده، ارتباط برقرار کرد.[۱][۳]
فعالیت‌های روزنامه‌نگاری
تأسیس روزنامه روح‌القدس
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۵، روزنامه «روح‌القدس» را در تبریز تأسیس کرد. این روزنامه با لحن تند و انتقادی، به افشای سیاست‌های استبدادی دربار قاجار، به‌ویژه محمدعلی شاه، و نفوذ خارجی (روسیه و انگلیس) می‌پرداخت. روح‌القدس با چاپ مقالات و کاریکاتورهای سیاسی، به یکی از تأثیرگذارترین نشریات دوره مشروطه تبدیل شد و به بیداری افکار عمومی کمک کرد. تربتی خود سردبیری و نگارش بخش عمده مقالات را بر عهده داشت.[۲][۴]
ویژگی‌ها و تأثیرات روح‌القدس
روزنامه روح‌القدس به دلیل سبک تند و صریحش در انتقاد از استبداد و فساد درباری، در میان مشروطه‌خواهان محبوبیت یافت. این روزنامه، با انتشار اخبار سرکوب مشروطه‌خواهان و حمایت از مجلس، نقش مهمی در تقویت جنبش مشروطیت ایفا کرد. با این حال، برخی منابع به تندروی تربتی در مقالاتش اشاره دارند که گاه به جنجال منجر شد، اما این سبک او را به چهره‌ای برجسته در روزنامه‌نگاری مبارز تبدیل کرد.[۱][۳][۵]
محتوای سیاسی و فرهنگی روح‌القدس
روزنامه روح‌القدس، به دلیل محتوای سیاسی و فرهنگی تندش شهرت داشت. این روزنامه با انتشار مقالات انتقادی علیه استبداد محمدعلی شاه، فساد درباری، و نفوذ خارجی (به‌ویژه روسیه)، به افشای جنایات دربار و حمایت از آرمان‌های مشروطه پرداخت. روح‌القدس همچنین کاریکاتورهایی منتشر می‌کرد که مقامات قاجار را به سخره می‌گرفت. بخش فرهنگی روزنامه شامل اشعار شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» بود که مضامین عدالت و آزادی را ترویج می‌کرد. این محتوا، به‌ویژه در تبریز، به بسیج افکار عمومی علیه استبداد کمک کرد، اما تندروی در برخی مقالات، خشم دربار را برانگیخت.[۱][۲][۳]
نقش در انقلاب مشروطیت
شیخ احمد تربتی به همراه افراد دستگیر شده در واقعه به توپ بستن مجلس
در دوره استبداد صغیر (۱۲۸۷–۱۲۸۸ ش)، شیخ احمد تربتی از فعالان برجسته مشروطه‌خواه در تبریز بود. او با انتشار مقالات تند در روزنامه روح‌القدس، سرکوب مشروطه‌خواهان توسط محمدعلی شاه را افشا کرد و به سازماندهی مقاومت در تبریز کمک نمود. تربتی با همکاری انجمن ایالتی تبریز و چهره‌هایی مانند ستارخان، به ترویج آرمان‌های مشروطه پرداخت.[۱][۴]
همکاری با مشروطه‌خواهان
شیخ احمد تربتی با روشنفکران مشروطه‌خواه، از جمله سید حسن تقی‌زاده و اعضای انجمن سعادت، ارتباط نزدیکی داشت. او از طریق سخنرانی‌ها و مقالاتش، مردم تبریز را به حمایت از مشروطه و مقاومت در برابر استبداد تشویق کرد. این فعالیت‌ها او را به هدفی برای دربار و نیروهای استبدادی تبدیل کرد، اما روحیه مبارزاتی‌اش را تقویت نمود.[۲][۵]
فعالیت‌های ادبی و شعر
شیخ احمد تربتی با تخلص «احمد» دیوان شعری در سبک کلاسیک فارسی سرود. اشعار او که اغلب در قالب غزل و قصیده بودند، مضامین عاشقانه، اجتماعی، و سیاسی داشتند. تربتی در شعرهایش به عدالت، آزادی، و مبارزه با استبداد تأکید می‌کرد و از مشروطه‌خواهان ستایش می‌کرد. این اشعار گاه در روزنامه روح‌القدس منتشر می‌شد و به محبوبیت او در محافل ادبی تبریز افزود.[۲][۴]
تأثیر ادبی
فعالیت‌های ادبی شیخ احمد تربتی، به‌ویژه اشعار سیاسی‌اش، در دوره مشروطیت تأثیرگذار بود. اشعار او در گردهمایی‌های مشروطه‌خواهان خوانده می‌شد و به تقویت روحیه مبارزان کمک می‌کرد. سادگی سبک شعری او در مقایسه با شاعران برجسته قاجار تفاوت داشت، اما ارزش کار او در پیوند شعر با آرمان‌های مشروطه بود. دیوانش پس از مرگش به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش حفظ شد.[۱][۳]
ترور و پایان زندگی
سید احمد تربتی، سمت راست، پس از دستگیری
شیخ احمد تربتی در سال ۱۲۸۸ ش (۱۳۲۷ ق) در تبریز، در جریان استبداد صغیر، توسط نیروهای وابسته به دربار محمدعلی شاه به قتل رسید. او به دلیل مقالات تند روزنامه روح‌القدس علیه استبداد و افشای سرکوب مشروطه‌خواهان، هدف نیروهای درباری قرار گرفت. تربتی در محله‌ای در تبریز دستگیر و پس از شکنجه، اعدام شد. این رویداد او را به اولین شهید روزنامه‌نگار ایران تبدیل کرد.[۱][۴]
پیامدهای ترور
ترور شیخ احمد تربتی واکنش‌های گسترده‌ای در میان مشروطه‌خواهان برانگیخت. مرگ او به تقویت روحیه مقاومت در تبریز و تسریع فتح تهران (۱۲۸۸ ش) کمک کرد. روزنامه روح‌القدس پس از مرگ او به فعالیت ادامه نداد، اما تأثیرش در بیداری افکار عمومی ماندگار شد. برخی منابع به تندروی‌های تربتی به‌عنوان عاملی برای خشم دربار اشاره دارند، اما شهادتش او را به نمادی از مبارزه علیه استبداد تبدیل کرد.[۲][۵]
میراث
شیخ احمد تربتی با تأسیس روزنامه روح‌القدس، نقش مهمی در توسعه روزنامه‌نگاری مبارز در دوره مشروطیت ایفا کرد. منابع تأکید دارند که روح‌القدس با لحن انتقادی و افشاگرانه، الگویی برای نشریات بعدی، مانند صوراسرافیل، شد. تربتی با مقالاتش به بیداری افکار عمومی و حمایت از آرمان‌های مشروطه کمک کرد و به‌عنوان پیشگام روزنامه‌نگاری تندرو شناخته می‌شود.[۲][۳]
جایگاه در تاریخ ایران
شیخ احمد تربتی به‌عنوان اولین شهید روزنامه‌نگار ایران، در تاریخ مشروطه جایگاه ویژه‌ای دارد. شهادت او الهام‌بخش مبارزان مشروطه، به‌ویژه در تبریز، بود و به تقویت جنبش مشروطیت کمک کرد. دیوان شعر او با تخلص «احمد»، که مضامین عدالت و آزادی را دربرداشت، نیز به‌عنوان بخشی از میراث فرهنگی‌اش باقی ماند. با وجود انتقادات به تندروی در مقالاتش، تربتی به‌عنوان نمادی از شجاعت و مبارزه علیه استبداد در تاریخ ایران ماندگار است.[۱][۴][۵]
منابع
