ایران پدیا

کاربر:Khosro/صفحه تمرین NOINDEX: تفاوت میان نسخه‌ها

بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۴۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|991x991px]]'''فرشاد اعتمادی‌فر'''، (متولد سال ۱۳۷۴، باشت، کهگیلویه و بویراحمد) پژوهشگر اجتماعی است که در ۲۶ خرداد ۱۴۰۲ به اتهام ارتباط با [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] توسط نیروهای اطلاعاتی در روستای پیچاب بازداشت شد. او به همراه [[مسعود جامعی]] و علیرضا مرداسی در یک پرونده مشترک، توسط شعبه یکم دادگاه انقلاب اهواز به ریاست قاضی ادیبی‌مهر به دو بار اعدام و یک سال حبس تعزیری محکوم شد. اتهامات شامل «افساد فی‌الارض»، «محاربه»، «عضویت در گروه‌های مخالف نظام» و «تبلیغ علیه نظام» است که بر اساس اعترافات اجباری تحت شکنجه گرفته شده‌اند.<ref name=":0">[https://iranhrs.org/%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%8C-%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%DB%8C-%D9%88-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1/ صدور ۲بار حکم اعدام برای ۳زندانی سیاسی فرشاد اعتمادی فر، مسعود جامعی و علیرضا مرداسی - کانون حقوق بشر ایران] 1</ref><ref name=":1">[https://khro.org/%d8%b5%d8%af%d9%88%d8%b1-%d8%af%d9%88-%d8%a8%d8%a7%d8%b1-%d8%ad%da%a9%d9%85-%d8%a7%d8%b9%d8%af%d8%a7%d9%85-%d8%a8%d8%b1%d8%a7%db%8c-%d8%b3%d9%87-%d8%b2%d9%86%d8%af%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%b3/ صدور دو بار حکم اعدام برای سه زندانی‌ سیاسی در اهواز - سازمان حقوق بشر کارون] 1</ref>
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|887x887پیکسل]]'''ناصر تقوایی'''، (۱۹ تیر ۱۳۲۰، آبادان – در گذشته ۲۲ مهر ۱۴۰۴، تهران) یکی از پیشگامان موج نوی سینمای ایران، کارگردان، نویسنده، عکاس و مستندساز برجسته‌ای بود که با آثارش بر پایه ادبیات و واقع‌گرایی اجتماعی، هویت سینمایی معاصر ایران را شکل داد. زاده آبادان در خانواده‌ای متوسط، تحصیلات دبیرستانی را در آنجا گذراند و از نوجوانی به سینما و ادبیات علاقه‌مند شد. فعالیت حرفه‌ای‌اش با دستیاری در فیلم «خشت و آینه» ابراهیم گلستان آغاز شد و با مستندسازی در دهه ۱۳۴۰ ادامه یافت. او بنیان‌گذار موج نو بود و با اقتباس از نویسندگانی چون غلامحسین ساعدی، ارنست همینگوی و ایرج پزشکزاد، آثاری خلق کرد که به مسائل انسانی، اجتماعی و هجو اشرافیت می‌پرداختند. برجسته‌ترین آثارش شامل فیلم‌های «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹، اقتباس از ساعدی، توقیف چهارساله)، «صادق کرده» (۱۳۵۱)، «نفرین» (۱۳۵۲)، «ناخدا خورشید» (۱۳۶۵، اقتباس از همینگوی)، «ای ایران» (۱۳۶۸)، «کشتی یونانی» (۱۳۷۷، نامزد نخل طلایی کن)، و «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۰، استعاره از قتل‌های زنجیره‌ای) است. سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴، هجو طنزآمیز اشرافیت) تنها اثر تلویزیونی اوست. مستندهایی چون «باد جن»، «فروغ فرخزاد» و «تمرین آخر» (درباره تعزیه) نیز از کارنامه‌اش هستند.


فرشاد اعتمادی‌فر در بازداشتگاه اطلاعات یاسوج و [[زندان شیبان اهواز]] تحت شکنجه‌های جسمی و روانی، از جمله ضرب و شتم و محرومیت از خواب، قرار گرفت و از دسترسی به وکیل محروم بود. او از بیماری‌های گوارشی و تنفسی رنج می‌برد، اما از درمان پزشکی محروم مانده است. فرشاد اعتمادی‌فر در اعتراض به شرایط غیرانسانی زندان، دست به اعتصاب غذا زد. خانواده‌اش، به‌ویژه پدر و مادر سالخورده‌اش، پس از آتش‌سوزی که خانه‌شان را ویران کرد، در شرایط اقتصادی وخیمی قرار دارند و مقابل [[زندان اوین]] تجمعات اعتراضی برگزار کردند.<ref name=":2">[https://bazdashtshodegan.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%A7/ معرفی زندانی سیاسی محکوم به اعدام فرشاد اعتمادی فر - صدای بازداشت‌شدگان] 1</ref><ref name=":3">[https://bazdashtshodegan.com/%D8%A2%D8%AE%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%88%D8%B6%D8%B9%DB%8C%D8%AA-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%AF/ آخرین وضعیت زندانی سیاسی محکوم به اعدام فرشاد اعتمادی فر و شرایط خانواده وی - صدای بازداشت‌شدگان] 2</ref><ref name=":4">[https://iranhrs.org/%D8%B3%D9%87%D8%B4%D9%86%D8%A8%D9%87%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%86%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%DB%B4%DB%B8-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86/ هفتادوهفتمین کارزار «سه‌شنبه‌های نه به اعدام» در ۴۸ زندان - کانون حقوق بشر ایران] 3</ref><ref name=":5">[https://www.hra-news.org/2024/hranews/a-50300/ زندان شیبان؛ فرشاد اعتمادی فر از درمان محروم است - هرانا]</ref>  
تقوایی جوایز متعددی دریافت کرد، از جمله شیر نقره ونیز برای «آرامش در حضور دیگران»، پلنگ برنزی لوکارنو برای «ناخدا خورشید»، و تندیس زرین بهترین فیلم جشن خانه سینما برای «کاغذ بی‌خط» (که نپذیرفت). او در برابر سانسور رژیم پهلوی و جمهوری اسلامی مقاومت کرد؛ آثارش توقیف شدند و پس از انقلاب، ۲۲ سال دوری اجباری از سینما داشت. پروژه‌هایی چون «چای تلخ» و «کوچک جنگلی» نیمه‌کاره ماندند به دلیل سانسور و عدم حمایت. زندگی شخصی‌اش شامل ازدواج با شهرنوش پارسی‌پور (۱۳۴۶–۱۳۵۲، حاصل یک پسر به نام علی)، شهین‌دخت بهزادی، و مرضیه وفامهر (همسر دوم یا سوم) بود. سال‌ها با بیماری ناشناخته دست‌وپنجه نرم کرد و در ۲۲ مهر ۱۴۰۴ در ۸۴ سالگی بر اثر عوارض آن در تهران درگذشت. تقوایی، با محبوبیت مردمی و استقلال هنری، نماد آزاده‌زیستی بود و آثارش همچنان الهام‌بخش است.<ref>[https://news.mojahedin.org/i/%D8%AA%D8%B3%D9%84%DB%8C%D8%AA-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%AF%D9%88%D8%B3%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A7%D8%B5%D8%B1-%D8%AA%D9%82%D9%88%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87-%D9%87%D9%86%D8%B1%D9%85%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86-%D8%A2%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D9%87-%D9%85%DB%8C%D9%87%D9%86 تسلیت به بستگان و دوستداران ناصر تقوایی و جامعه هنرمندان آزادهٔ میهن - سازمان مجاهدین خلق]</ref><ref>[https://namnak.com/nasser-taghvai-biography.p111553 بیماری ناصر تقوایی+ بیوگرافی - نمناک]</ref><ref>[https://www.filimo.com/shot/17096/%d9%86%d8%a7%d8%b5%d8%b1-%d8%aa%d9%82%d9%88%d8%a7%db%8c%db%8c/ نگاهی به کارنامه ناصر تقوایی - فیلیمو]</ref><ref>[https://www.radiofarda.com/a/nasser-taghvaei-dies-84-years-film/33559326.html ناصر تقوایی، کارگردان و خالق آثار شاخص سینمایی و تلویزیونی، درگذشت - رادیو فردا]</ref>  


سازمان عفو بین‌الملل و سازمان حقوق بشر کارون خواستار توقف فوری احکام اعدام شدند و کن بلکول، سفیر پیشین آمریکا، از جامعه جهانی خواست به وضعیت اعتمادی‌فر توجه کند. پرونده او در دیوان عالی کشور در حال تجدیدنظر است، اما [[نقض حقوق بشر در ایران]]، از جمله بازداشت خودسرانه و محرومیت از دادرسی عادلانه، نگرانی‌های گسترده‌ای را برانگیخته است. [[شورای ملی مقاومت ایران]] نیز این احکام را محکوم کرده و خواستار اقدام بین‌المللی برای نجات جان اعتمادی‌فر و هم‌پرونده‌ای‌هایش شده است. پرونده فرشاد اعتمادی‌فر نمونه‌ای از سرکوب سیستماتیک مخالفان سیاسی در ایران است که توجه جهانی را جلب کرده است.<ref name=":6">[https://fa.iran-hrm.com/%D9%86%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B2%D8%A7%DB%8C%D9%86%D8%AF%D9%87-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%B3%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3/ نگرانی‌های فزاینده درباره سه زندانی سیاسی محکوم به اعدام: فرشاد اعتمادی‌فر، مسعود جامعی و علیرضا مرداسی - مانیوتورینگ حقوق بشر ایران]</ref><ref name=":7">[https://www.iranntv.com/955720-%DA%A9%D9%86-%D8%A8%D9%84%DA%A9%D9%88%D9%84-%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%B1-%D9%BE%DB%8C%D8%B4%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7--%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86-%D9%86%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF-%D8%A7 کن بلکول سفیر پیشین آمریکا: جهان نباید از موج جدید اعدام‌ها در ایران غافل شود - سیمای آزادی]</ref><ref name=":8">[https://khro.org/%d8%b3%d9%87-%d8%b2%d9%86%d8%af%d8%a7%d9%86%db%8c-%d8%b3%db%8c%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d9%85%d8%ad%da%a9%d9%88%d9%85-%d8%a8%d9%87-%d8%a7%d8%b9%d8%af%d8%a7%d9%85-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%d9%87%d9%88%d8%a7%d8%b2/ سه زندانی سیاسی محکوم به اعدام در اهواز درخواست تجدیدنظر کردند - سازمان حقوق بشر کارون] 2</ref><ref name=":9">[https://iran-efshagari.com/%D9%85%D8%AD%DA%A9%D9%88%D9%85%DB%8C%D8%AA-%DB%B3-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85/ محکومیت سه زندانی سیاسی به دو بار اعدام و دو زندانی دیگر به ۲۷سال حبس به اتهام عضویت در مجاهدین - ایران افشاگر]</ref>
== زندگی اولیه و تحصیلات ==
ناصر تقوایی در نوزدهمین روز از تیر ماه ۱۳۲۰ در روستای عرب‌نشین سعدونی در جنوب شرقی آبادان به دنیا آمد. پدرش، علی تقوایی، کارمند اداره گمرک بود و این شغل خانواده را ناگزیر به سفرهایی به بندر لنگه می‌کرد. تقوایی در توصیف دوران کودکی خود اظهار داشته است که به آدم‌های دانایی برخورد کرده، اما زندگی کودکی‌اش صحنه جالبی ندارد. محیط آبادان و جنوب ایران، با فرهنگ اقلیمی و اجتماعی غنی، بر سبک هنری او تأثیر عمیقی گذاشت و بعدها در آثارش منعکس شد.  


= پیشینه و تحصیلات =
تقوایی تحصیلات دبیرستانی خود را در دبیرستان رازی آبادان به پایان رساند. از سال‌های نوجوانی به دنیای سینما و ادبیات علاقه‌مند شد و این علایق پایه‌ای برای ورودش به حرفه فیلمسازی فراهم کرد. او یکی از عوامل فنی فیلم سینمایی «خشت و آینه» ساخته ابراهیم گلستان بود که این تجربه، نخستین گام جدی او در عرصه سینما محسوب می‌شود. نزدیکی به ادبیات، به ویژه نویسندگانی چون ارنست همینگوی، از ویژگی‌های بارز او بود. '''(نمناک)'''
فرشاد اعتمادی‌فر، متولد ۱۳۷۴، شهروند ۳۰ ساله اهل روستای پیچاب از توابع شهرستان باشت در استان کهگیلویه و بویراحمد است. او به عنوان پژوهشگر فعالیت داشته و از نظر حرفه‌ای به دلیل سوابق تحقیقاتی خود در منطقه شناخته شده بود. اطلاعات دقیقی درباره تحصیلات رسمی اعتمادی‌فر در دست نیست، اما او به عنوان فردی فعال در امور اجتماعی و تحقیقاتی در جامعه محلی خود شناخته می‌شد.<ref name=":2" /><ref name=":6" />


فرشاد اعتمادی‌فر تنها فرزند خانواده‌ای روستایی بود و پیش از بازداشت، نقش مهمی به عنوان سرپرست خانواده ایفا می‌کرد. پدر و مادر سالخورده او در شرایط اقتصادی دشواری زندگی می‌کنند و پس از بازداشت وی، با مشکلات معیشتی بیشتری مواجه شدند.<ref name=":3" />
== ورود به حرفه و فعالیت‌های اولیه ==


= بازداشت، زندان و شکنجه =
=== آغاز مستندسازی ===
فرشاد اعتمادی‌فر در تاریخ ۲۶ خرداد ۱۴۰۲ توسط نیروهای اطلاعاتی در روستای پیچاب، از توابع شهرستان باشت در کهگیلویه و بویراحمد، بازداشت شد. این بازداشت به اتهام ارتباط با سازمان مجاهدین خلق و فعالیت‌های سیاسی علیه نظام جمهوری اسلامی انجام گرفت. او ابتدا به بازداشتگاه اداره اطلاعات یاسوج منتقل شد و سپس به زندان شیبان اهواز انتقال یافت، جایی که تحت بازجویی‌های شدید قرار گرفت.<ref name=":2" /><ref name=":6" />
ناصر تقوایی فعالیت حرفه‌ای خود را با ساخت مستند در اواسط دهه ۱۳۴۰ آغاز کرد. او به عنوان مستندساز برای تلویزیون ملی ایران کار کرد و آثاری چون «نانخورهای بیسواد»، «آرایشگاه آفتاب»، «تاکسی متر»، «باد جن»، «نخل»، «پنج‌شنبه‌بازار میناب»، «موسیقی جنوب»، «اربعین»، «مشهد قالی» و «فروغ فرخزاد» را ساخت. این مستندها، با نگاهی جامعه‌شناختی و واقع‌گرایانه به فرهنگ و زندگی جنوب ایران، نشان‌دهنده دقت او در فضاسازی و نشانه‌شناسی بصری بودند.  


فرشاد اعتمادی‌فر در بازداشتگاه یاسوج و زندان شیبان تحت شکنجه‌های جسمی و روانی شدید قرار گرفت. این شکنجه‌ها شامل ضرب و شتم با باتوم و کابل، محرومیت از خواب، و بازجویی‌های طولانی‌مدت در شرایط استرس‌زا بود که با هدف اخذ اعترافات اجباری انجام شد. او در سلول‌های انفرادی بدون نور و تهویه مناسب نگهداری شد که به سلامت جسمی و روانی او آسیب جدی وارد کرد.شکنجه‌های جسمی و روانی اعمال‌شده بر فرشاد اعتمادی‌فر، از جمله ضرب و شتم با باتوم و کابل و محرومیت از خواب، فشارهای روانی شدیدی بر او وارد کرده است. نگهداری در سلول‌های انفرادی بدون نور و تهویه مناسب، همراه با بازجویی‌های طولانی‌مدت، اضطراب و افسردگی او را تشدید کرده است. این فشارها به عنوان بخشی از استراتژی سرکوب سیستماتیک برای تضعیف روحیه او و اجبار به پذیرش اتهامات بی‌اساس به کار گرفته شده است.<ref name=":3" /><ref name=":5" />
=== ورود به فیلم بلند و موج نو ===
تقوایی به عنوان یکی از چهره‌های کلیدی موج نوی دوم سینمای ایران شناخته می‌شود که در تقابل با فیلمفارسی و ادامه رویکرد «خشت و آینه» شکل گرفت. او در میان سینماگران ایرانی به دلیل پیوند عمیق با ادبیات شهرت دارد و نامش در کنار مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، علی حاتمی و امیر نادری قرار می‌گیرد. اولین فیلم بلند او، «آرامش در حضور دیگران»، در سال ۱۳۴۹ ساخته شد و پس از چهار سال توقیف در ۱۳۵۲ اکران گردید. این فیلم، اقتباس از داستان غلامحسین ساعدی، به مسائل روان‌شناختی و اجتماعی می‌پردازد و پس از نمایش محدود در جشن هنر شیراز توقیف شد. '''(فیلیمو)(نمناک)'''


=== شرایط غیرانسانی زندان شیبان ===
== آثار برجسته و سبک سینمایی ==
زندان شیبان اهواز به دلیل شرایط غیرانسانی، از جمله کمبود امکانات بهداشتی، غذای نامناسب، و نبود تهویه کافی، شناخته شده است. اعتمادی‌فر در این زندان در سلول‌های تنگ و بدون امکانات اولیه نگهداری شده که این شرایط وضعیت جسمی و روانی او را وخیم‌تر کرده است.<ref name=":6" /><ref name=":10">[https://humanrightsinir.org/convicted-1437/ صدور احکام اعدام و حبس تعزیری بر علیه ۵ متهم سیاسی در دادگاه انقلاب اهواز - حقوق بشر در ایران]</ref>


= اتهامات و پروسه دادگاه =
=== فیلم‌های سینمایی ===
فرشاد اعتمادی‌فر به همراه مسعود جامعی و علیرضا مرداسی در یک پرونده مشترک در شعبه یک دادگاه انقلاب اهواز به اتهامات «افساد فی‌الارض»، «محاربه»، «عضویت در سازمان مجاهدین خلق»، و «تبلیغ علیه نظام» تفهیم اتهام شد. این اتهامات بر اساس فعالیت‌های سیاسی او و بدون ارائه مدارک معتبر مطرح شدند.<ref name=":0" /><ref name=":11">[https://iranwire.com/fa/features/143252-%D8%A8%DA%AF%D9%88%DB%8C%DB%8C%D8%AF-%D8%A7%D8%B2-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%DB%8C%DB%8C%D9%84-%D9%BE%D9%88%D9%84-%D9%85%DB%8C%DA%AF%D8%B1%D9%81%D8%AA%DB%8C%D8%AF-%D8%B5%D8%AF%D9%88%D8%B1-%D8%AD%DA%A9%D9%85-%D8%AF%D9%88%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D8%A7%D8%B9%D8%AF%D8%A7%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%87-%D8%B4%D9%87%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF/ بگویید از اسراییل پول می‌گرفتید؛ صدور حکم دوبار اعدام برای سه شهروند - ایران وایر]</ref>
ناصر تقوایی با ساخت فیلم‌هایی که پیوند عمیقی با ادبیات داشتند، به یکی از پیشگامان سینمای هنری ایران تبدیل شد. پس از «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹)، او فیلم «صادق کرده» (۱۳۵۱) را بر اساس داستانی از غلامحسین ساعدی کارگردانی کرد که به زندگی روستاییان جنوب ایران و مسائل اجتماعی آن‌ها می‌پرداخت. این فیلم، با سبک واقع‌گرایانه و توجه به جزئیات بصری، جایگاه تقوایی را در موج نوی سینمای ایران تثبیت کرد. در سال ۱۳۵۲، «نفرین» را ساخت که داستانی عاشقانه با زمینه‌ای روان‌شناختی داشت و به مسائل طبقاتی در جامعه ایران اشاره می‌کرد. برجسته‌ترین اثر سینمایی او، «ناخدا خورشید» (۱۳۶۵)، اقتباسی از رمان «کلبه عمو تام» نوشته ارنست همینگوی بود. این فیلم، که در جنوب ایران روایت می‌شود، داستان ناخدایی است که در برابر ظلم و استعمار مقاومت می‌کند و به دلیل سبک بصری و روایت قدرتمندش، مورد تحسین قرار گرفت. دیگر آثار او شامل «ای ایران» (۱۳۶۸)، که به مسائل اجتماعی پس از انقلاب می‌پردازد، و «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۰)، که به عنوان استعاره‌ای از قتل‌های زنجیره‌ای و سانسور تفسیر شده، هستند. فیلم کوتاه «کشتی یونانی» (۱۳۷۷) نیز نامزد نخل طلایی جشنواره کن شد.  


=== روند دادگاه و نقض حقوق در محاکنه ===
=== سریال و مستندها ===
جلسه دادگاه اعتمادی‌فر به ریاست قاضی ادیبی‌مهر برگزار شد و او به دو بار اعدام به اتهام «افساد فی‌الارض» و «محاربه» و یک سال حبس تعزیری به اتهام «تبلیغ علیه نظام» محکوم شد. روند دادرسی فاقد استانداردهای دادرسی عادلانه بود، زیرا او از دسترسی به وکیل انتخابی محروم بود و اتهامات بر اساس اعترافات اجباری تحت شکنجه شکل گرفتند.<ref name=":10" /><ref name=":1" />
تنها اثر تلویزیونی تقوایی، سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴)، اقتباسی از رمان ایرج پزشکزاد، یکی از ماندگارترین آثار تاریخ تلویزیون ایران است. این سریال، با طنزی هجوآمیز، زندگی اشرافی و فرهنگ سنتی را نقد می‌کند و به دلیل بازی‌های درخشان و کارگردانی دقیق، محبوبیت گسترده‌ای یافت. مستندهای تقوایی نیز بخش مهمی از کارنامه او هستند. او آثاری چون «باد جن» (درباره آیین‌های جنوب)، «فروغ فرخزاد» (پرتره‌ای از شاعر برجسته)، و «تمرین آخر» (درباره تعزیه) ساخت که نشان‌دهنده عمق نگاه او به فرهنگ و آیین‌های ایرانی بود. این آثار، با سبک نشانه‌شناسانه و توجه به جزئیات فرهنگی، به مستندسازی هویت جنوب ایران کمک کردند.  


محاکمه اعتمادی‌فر با نقض آشکار اصول دادرسی عادلانه همراه بود. او اتهامات مربوط به فعالیت‌های مسلحانه یا ارتباط با اسرائیل را رد کرد، اما دادگاه بدون توجه به دفاعیات و بدون ارائه شواهد معتبر، احکام سنگین صادر کرد. این روند نقض حق دسترسی به وکیل و محاکمه علنی را نشان می‌دهد.<ref name=":11" /><ref name=":12">[https://iranhrs.org/%D9%85%D8%B3%D8%B9%D9%88%D8%AF-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%8C-%D8%B9%D9%84%DB%8C%D8%B1%D8%B6%D8%A7-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%88-%D9%81%D8%B1%D8%B4%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B9%D8%AA/ آخرین وضعیت مسعود جامعی، علیرضا مرداسی و فرشاد اعتمادی فر؛ سه زندانی سیاسی محکوم به اعدام - کانون حقوق بشر ایران] 2</ref>
=== جدول آثار منتخب ===
{| class="wikitable"
!سال
!عنوان
!نوع
!توضیحات
|-
|۱۳۴۹
|آرامش در حضور دیگران
|فیلم بلند
|اقتباس از غلامحسین ساعدی، توقیف چهارساله
|-
|۱۳۵۱
|صادق کرده
|فیلم بلند
|اقتباس از ساعدی، روایت زندگی روستایی جنوب
|-
|۱۳۵۲
|نفرین
|فیلم بلند
|داستان عاشقانه با زمینه روان‌شناختی
|-
|۱۳۵۴
|دایی‌جان ناپلئون
|سریال
|اقتباس از ایرج پزشکزاد، هجو اشرافیت
|-
|۱۳۶۵
|ناخدا خورشید
|فیلم بلند
|اقتباس از همینگوی، برنده پلنگ برنزی لوکارنو
|-
|۱۳۶۸
|ای ایران
|فیلم بلند
|نقد مسائل اجتماعی پس از انقلاب
|-
|۱۳۷۷
|کشتی یونانی
|فیلم کوتاه
|نامزد نخل طلایی کن
|-
|۱۳۸۰
|کاغذ بی‌خط
|فیلم بلند
|استعاره از قتل‌های زنجیره‌ای، برنده تندیس زرین
|-
|دهه ۱۳۴۰–۵۰
|باد جن، فروغ فرخزاد، تمرین آخر
|مستند
|مستندهای فرهنگی و آیینی
|}
'''(فیلیمو، نمناک)'''


==== درخواست تجدیدنظر ====
== جوایز و افتخارات ==
پس از صدور حکم اعدام، فرشاد اعتمادی‌فر درخواست تجدیدنظر ثبت کرد که همچنان در دیوان عالی کشور در جریان است. این بلاتکلیفی قضایی فشار روانی شدیدی بر او و خانواده‌اش وارد کرده است.<ref name=":0" /><ref name=":8" />


= وضعیت پزشکی و محرومیت‌ از درمان =
=== جوایز بین‌المللی و داخلی ===
فرشاد اعتمادی‌فر از بیماری‌های گوارشی و تنفسی رنج می‌برد که در زندان شیبان اهواز به دلیل شرایط غیربهداشتی و نبود مراقبت‌های پزشکی تشدید شده است. با وجود نیاز فوری به درمان، مقامات زندان از اعزام او به بیمارستان یا ارائه داروهای لازم خودداری کرده‌اند. این محرومیت‌ها سلامت او را به شدت به خطر انداخته و خطر مرگ را افزایش داده است.  
ناصر تقوایی به دلیل سبک نوآورانه و تأثیرگذارش در سینمای ایران، جوایز متعددی دریافت کرد. فیلم «آرامش در حضور دیگران» در سال ۱۳۵۲ برنده شیر نقره‌ای جشنواره ونیز شد، هرچند به دلیل توقیف در ایران، کمتر دیده شد. «ناخدا خورشید» در سال ۱۳۶۶ پلنگ برنزی جشنواره لوکارنو را کسب کرد و به عنوان یکی از شاهکارهای سینمای ایران شناخته می‌شود. فیلم کوتاه «کشتی یونانی» در سال ۱۳۷۷ نامزد نخل طلایی جشنواره کن شد که نشان‌دهنده جایگاه بین‌المللی تقوایی بود. «کاغذ بی‌خط» در سال ۱۳۸۱ تندیس زرین بهترین فیلم جشن خانه سینما را دریافت کرد، اما تقوایی به دلیل اعتراض به سانسور و شرایط سینمایی، این جایزه را نپذیرفت. این اقدام، نشانه‌ای از روحیه مستقل و آزاده او بود.  


عدم دسترسی به درمان پزشکی مناسب، به‌ویژه برای بیماری‌های گوارشی و تنفسی، فشار روانی شدیدی بر اعتمادی‌فر وارد کرده است. این محرومیت‌ها به عنوان ابزاری برای تضعیف روحیه او استفاده شده و نقض آشکار حق دسترسی به مراقبت‌های پزشکی مطابق با استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر است.<ref name=":3" /> <ref name=":5" /><ref name=":6" /> 
=== جدول جوایز ===
{| class="wikitable"
!سال
!جایزه
!اثر
!توضیحات
|-
|۱۳۵۲
|شیر نقره‌ای ونیز
|آرامش در حضور دیگران
|موفقیت بین‌المللی پس از توقیف
|-
|۱۳۶۶
|پلنگ برنزی لوکارنو
|ناخدا خورشید
|تحسین جهانی برای سبک بصری
|-
|۱۳۷۷
|نامزد نخل طلایی کن
|کشتی یونانی
|حضور در معتبرترین جشنواره جهانی
|-
|۱۳۸۱
|تندیس زرین جشن خانه سینما
|کاغذ بی‌خط
|جایزه‌ای که تقوایی نپذیرفت
|}
'''(فیلیمو، رادیو فردا)'''


=== اعتصاب غذا و اقدامات اعتراضی ===
== سانسور و مقاومت در برابر حکومت ==
فرشاد اعتمادی‌فر در اعتراض به شرایط غیرانسانی زندان شیبان، محرومیت از درمان پزشکی، و قطع تماس با خانواده، دست به اعتصاب غذا زد. این اقدام اعتراضی در راستای مقاومت او علیه فشارهای زندان بود و بخشی از کارزار «[[سه‌شنبه‌های نه به اعدام]]» در زندان‌های ایران به شمار می‌رود.


اعتمادی‌فر به همراه دیگر زندانیان سیاسی در زندان شیبان در کارزارهای اعتراضی علیه اعدام‌ها شرکت کرد. این اقدامات شامل امضای بیانیه‌های اعتراضی و مشارکت در کارزارهای داخل زندان بوده که توجه فعالان حقوق بشر را به وضعیت او جلب کرده است. این مقاومت‌ها نشان‌دهنده روحیه بالای او در برابر سرکوب بوده است.<ref name=":4" /><ref name=":3" /><ref name=":6" />
=== چالش‌ها در دوره پهلوی ===
ناصر تقوایی در طول فعالیت حرفه‌ای خود با موانع متعددی از سوی نظام‌های حاکم مواجه شد. در دوره پهلوی، اولین فیلم بلند او، «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹)، به دلیل مضمون روان‌شناختی و نقد اجتماعی‌اش به مدت چهار سال توقیف شد و تنها پس از نمایش محدود در جشن هنر شیراز در سال ۱۳۵۲ اکران عمومی یافت. این توقیف، که به دلیل حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی رژیم پهلوی بود، نشان‌دهنده رویکرد تقوایی به موضوعات حساس و تابوشکنانه بود. او در کتاب «گفتن با نگفتن: سینما و سانسور به روایت ناصر تقوایی» به صراحت از فشارهای سانسور در این دوره سخن گفته و تأکید کرده که رژیم پهلوی تلاش داشت تا سینمای هنری را تحت کنترل درآورد. با این حال، تقوایی با ساخت آثاری چون «صادق کرده» و «نفرین» به فعالیت خود ادامه داد و نشان داد که تسلیم محدودیت‌ها نمی‌شود.  


= بلاتکلیفی خانواده و تجمعات اعتراضی =
=== موانع در جمهوری اسلامی ===
خانواده فرشاد اعتمادی‌فر، به‌ویژه پدر و مادر سالخورده‌اش، پس از بازداشت او با مشکلات اقتصادی و روانی شدیدی مواجه شدند. آتش‌سوزی خانه آن‌ها در روستای پیچاب وضعیت معیشتی‌شان را وخیم‌تر کرد. مقامات قضایی از ارائه اطلاعات درباره وضعیت اعتمادی‌فر به خانواده خودداری کرده‌اند که این بی‌خبری فشار روانی مضاعفی بر آن‌ها وارد کرده است.  
پس از انقلاب ۱۳۵۷، تقوایی با چالش‌های بیشتری مواجه شد. رژیم جمهوری اسلامی، با اعمال سانسور شدید، بسیاری از پروژه‌های او را متوقف کرد. سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴)، که پیش از انقلاب ساخته شده بود، به دلیل طنز انتقادی‌اش مورد استقبال مردم قرار گرفت، اما پس از انقلاب، تقوایی به مدت ۲۲ سال از ساخت فیلم بلند محروم شد. پروژه‌هایی مانند «چای تلخ» و «کوچک جنگلی» به دلیل عدم موافقت نهادهای حکومتی نیمه‌کاره ماندند. فیلم «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۰) نیز، که به مسائل اجتماعی و سیاسی مانند قتل‌های زنجیره‌ای اشاره داشت، با محدودیت‌های اکران مواجه شد. تقوایی در برابر این فشارها مقاومت کرد و هیچ‌گاه حاضر نشد آثارش را با خواست‌های حکومتی هماهنگ کند. سازمان مجاهدین خلق در بیانیه تسلیت خود، تقوایی را به عنوان یکی از «هنرمندان آزاده میهن» ستود که در برابر دیکتاتوری تسلیم نشد و با آثارش به مبارزه با سانسور پرداخت. '''(نمناک)(سازمان مجاهدین خلق)'''


خانواده اعتمادی‌فر به همراه خانواده‌های دیگر زندانیان سیاسی، چندین بار در مقابل زندان اوین تجمعات اعتراضی برگزار کردند. این تجمعات با هدف اعتراض به احکام اعدام، شرایط غیرانسانی زندان، و بی‌خبری از وضعیت عزیزانشان برگزار شد. آن‌ها خواستار توقف فوری اجرای احکام و آزادی زندانیان شدند.
== زندگی شخصی ==


خانواده اعتمادی‌فر پس از بیش از ۵۰۰ روز (تا مرداد ۱۴۰۴،بیش از ۲ سال) از بازداشت او همچنان در بلاتکلیفی به سر می‌برند. تلاش‌های آن‌ها برای پیگیری وضعیت وی از طریق مراجع قضایی بی‌نتیجه مانده و این وضعیت، همراه با فشارهای اقتصادی، زندگی آن‌ها را مختل کرده است.<ref name=":3" /><ref name=":12" /><ref name=":9" /><ref name=":4" />
=== ازدواج‌ها و خانواده ===
ناصر تقوایی در زندگی شخصی‌اش سه ازدواج داشت. در سال ۱۳۴۶ با شهرنوش پارسی‌پور، نویسنده برجسته ایرانی، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج پسری به نام علی بود. این ازدواج در سال ۱۳۵۲ به جدایی انجامید. پس از آن، با شهین‌دخت بهزادی ازدواج کرد که جزئیات کمی درباره این دوره در دسترس است. همسر سوم او، مرضیه وفامهر، بازیگر و فیلمساز، در سال‌های پایانی عمرش همراه او بود. تقوایی در مصاحبه‌هایش کمتر به زندگی شخصی‌اش پرداخت و بیشتر بر آثار و دیدگاه‌های هنری‌اش تمرکز داشت. با این حال، روابط او با چهره‌های ادبی و هنری، مانند پارسی‌پور، نشان‌دهنده پیوند عمیق او با جامعه روشنفکری ایران بود.  


=== تلاش‌های قضایی خانواده ===
=== بیماری و انزوا ===
خانواده فرشاد اعتمادی‌فر، به‌ویژه پدر و مادر سالخورده‌اش، بارها برای پیگیری وضعیت او به مراجع قضایی مراجعه کردند، اما با بی‌توجهی مقامات مواجه شدند. تلاش‌های آن‌ها برای کسب اطلاعات درباره پرونده و شرایط زندان اعتمادی‌فر بی‌نتیجه مانده و مقامات از ارائه هرگونه توضیح شفاف خودداری کرده‌اند. این موانع، همراه با فشارهای اقتصادی ناشی از آتش‌سوزی خانه خانواده و هزینه‌های پیگیری قضایی، وضعیت معیشتی و روانی آن‌ها را وخیم‌تر کرده است. این اقدامات نشان‌دهنده استراتژی هدفمند برای تحت فشار قرار دادن خانواده‌های زندانیان سیاسی است.<ref name=":3" /><ref name=":12" />
در سال‌های پایانی زندگی، تقوایی با بیماری ناشناخته‌ای دست‌وپنجه نرم کرد که به گفته منابع، او را از نظر جسمی و روحی تحت فشار قرار داد. این بیماری، همراه با انزوای ناشی از محدودیت‌های حرفه‌ای، باعث شد که او در دهه‌های آخر کمتر در محافل عمومی ظاهر شود. با این حال، محبوبیت مردمی او کاهش نیافت و آثارش همچنان مورد توجه علاقه‌مندان به سینما بود. تقوایی در مصاحبه‌ای اظهار داشت که انزوای او نتیجه شرایطی بود که رژیم برای هنرمندان مستقل ایجاد کرده بود، اما او هرگز از اصولش عقب‌نشینی نکرد. '''(نمناک)(رادیو فردا)'''


= واکنش‌های بین‌المللی و حقوق بشری =
== وفات و میراث ==


=== بیانیه عفو بین‌الملل ===
=== درگذشت ===
سازمان عفو بین‌الملل در دی‌ماه ۱۴۰۳ بیانیه‌ای فوری صادر کرد و خواستار توقف اجرای احکام اعدام فرشاد اعتمادی‌فر، مسعود جامعی، و علیرضا مرداسی شد. این سازمان محاکمه آن‌ها را ناعادلانه و مبتنی بر اعترافات اجباری تحت شکنجه دانست و از جامعه جهانی خواست برای نجات جان این زندانیان اقدام کند.<ref name=":0" />
ناصر تقوایی در ۲۲ مهر ۱۴۰۴، در سن ۸۴ سالگی، بر اثر عوارض بیماری ناشناخته‌ای در تهران درگذشت. خبر درگذشت او موجی از تأسف و واکنش‌های احساسی در میان مردم و جامعه هنری ایران ایجاد کرد. سازمان مجاهدین خلق در بیانیه خود، او را به عنوان هنرمندی آزاده توصیف کرد که با آثارش به مبارزه با دیکتاتوری پرداخت. رادیو فردا نیز گزارش داد که تقوایی تا آخرین لحظات عمرش به اصول هنری و استقلال خود پایبند ماند. درگذشت او، پایان دوره‌ای از سینمای هنری ایران بود که با نوآوری و تعهد به فرهنگ و هویت ایرانی شناخته می‌شد.  


=== مواضع سازمان‌های حقوق بشری ===
=== میراث هنری ===
سازمان حقوق بشر کارون و کانون حقوق بشر ایران احکام اعدام اعتمادی‌فر را محکوم کردند و آن‌ها را مصداق نقض حق حیات و استانداردهای بین‌المللی حقوق بشر دانستند. این سازمان‌ها به شرایط غیرانسانی زندان شیبان، شکنجه، و محرومیت از درمان اشاره کرده و خواستار فشار بین‌المللی برای توقف این احکام شدند.<ref name=":1" /><ref name=":6" />
میراث ناصر تقوایی در سینمای ایران غیرقابل انکار است. او با پیوند ادبیات و سینما، خلق آثاری با سبک واقع‌گرایانه و نشانه‌شناسانه، و مقاومت در برابر سانسور، به یکی از نمادهای سینمای هنری ایران تبدیل شد. فیلم‌هایی چون «ناخدا خورشید» و سریال «دایی‌جان ناپلئون» همچنان در میان مخاطبان ایرانی و بین‌المللی محبوب هستند و به عنوان آثاری کلاسیک شناخته می‌شوند. مستندهای او، مانند «باد جن» و «تمرین آخر»، به حفظ و معرفی فرهنگ جنوب ایران و آیین‌های سنتی کمک کردند. تقوایی با تربیت نسل جدیدی از فیلمسازان و تأثیر بر سینمای موج نو، راه را برای سینمای هنری در ایران هموار کرد. کتاب «گفتن با نگفتن: سینما و سانسور به روایت ناصر تقوایی» نیز نشان‌دهنده دیدگاه او به هنر و مبارزه با محدودیت‌هاست. او به عنوان هنرمندی که هرگز تسلیم نشد، در تاریخ سینمای ایران جاودانه باقی خواهد ماند. '''(سازمان مجاهدین خلق، رادیو فردا)(فیلیمو)'''


=== واکنش‌های بین‌المللی ===
== اهمیت تاریخی و جایگاه ==
کن بلکول، سفیر پیشین آمریکا، در واکنش به موج جدید اعدام‌ها در ایران، خواستار توجه جهانی به وضعیت زندانیان سیاسی، از جمله فرشاد اعتمادی‌فر، شد. او تأکید کرد که جامعه جهانی نباید از این نقض حقوق بشر غافل شود و خواستار اقدام فوری برای جلوگیری از اجرای احکام شد.<ref name=":7" />
ناصر تقوایی به عنوان یکی از پیشگامان موج نوی سینمای ایران، جایگاهی برجسته در تاریخ هنر و فرهنگ ایران دارد. او با آثاری که پیوند عمیقی با ادبیات و فرهنگ ایرانی داشتند، به خلق سینمایی پرداخت که هم‌زمان واقع‌گرایانه، نشانه‌شناسانه، و انتقادی بود. فیلم‌هایی مانند «ناخدا خورشید» (۱۳۶۵)، که با اقتباس از ارنست همینگوی به مسائل مقاومت و هویت در جنوب ایران می‌پرداخت، و سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴)، که با طنز هجوآمیز اشرافیت قاجاری را نقد کرد، به عنوان آثاری کلاسیک در سینمای ایران شناخته می‌شوند. مستندهای او، از جمله «باد جن» و «تمرین آخر»، با تمرکز بر آیین‌ها و فرهنگ جنوب، به حفظ و معرفی هویت فرهنگی ایران کمک کردند. این آثار، نه‌تنها در زمان خود بلکه برای نسل‌های بعدی نیز الهام‌بخش بودند و در محافل سینمایی داخل و خارج از ایران مورد تحسین قرار گرفتند.


=== اطلاعیه شورای ملی مقاومت ===
تقوایی با مقاومت در برابر سانسور رژیم‌های پهلوی و جمهوری اسلامی، به نمادی از استقلال هنری تبدیل شد. توقیف فیلم «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹) در دوره پهلوی و موانع متعدد پس از انقلاب، از جمله توقف پروژه‌هایی مانند «چای تلخ» و «کوچک جنگلی»، نشان‌دهنده چالش‌های او در برابر نظام‌های حاکم بود. او با امتناع از پذیرش جایزه جشن خانه سینما برای «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۱)، اعتراض خود به سانسور و محدودیت‌های سینمایی را نشان داد. این روحیه آزاده‌زیستی، او را در میان مردم و جامعه هنری به چهره‌ای محبوب و محترم تبدیل کرد.
[[شورای ملی مقاومت ایران]] در تاریخ ۲۴ تیرماه ۱۴۰۴، با صدور اطلاعیه‌ای، حکم اعدام فرشاد اعتمادی‌فر، [[مسعود جامعی]] و علیرضا مرداسی را محکوم کرد و از جامعه بین‌المللی خواست تا برای نجات جان این زندانیان سیاسی اقدام فوری انجام دهد. در این اطلاعیه آمده است:<blockquote>«محکومیت سه زندانی سیاسی به دوبار اعدام و دو زندانی دیگر به ۲۷سال حبس به اتهام عضویت در مجاهدین


تلاش بیهوده [[سید علی خامنه ای|خامنه‌ای]] برای جلوگیری از قیام خلق، فراخوان به اقدام فوری برای نجات جان زندانیان سیاسی
تأثیر تقوایی بر سینمای ایران فراتر از آثارش بود. او با تربیت فیلمسازان جوان و تأثیر بر جریان موج نو، راه را برای سینمایی هنری و متعهد هموار کرد. نام او در کنار چهره‌هایی چون داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، و علی حاتمی قرار می‌گیرد که سینمای ایران را از فیلمفارسی به سوی آثار تأمل‌برانگیز هدایت کردند. جوایز بین‌المللی او، مانند شیر نقره‌ای ونیز و پلنگ برنزی لوکارنو، جایگاه جهانی‌اش را تثبیت کرد. کتاب «گفتن با نگفتن: سینما و سانسور به روایت ناصر تقوایی» نیز دیدگاه‌های او درباره هنر و مبارزه با سانسور را مستند کرده و منبعی ارزشمند برای مطالعه سینمای ایران است. جایگاه تقوایی در تاریخ سینمای ایران، به دلیل نوآوری، تعهد به فرهنگ، و ایستادگی در برابر محدودیت‌ها، همچنان موضوع مطالعه و تحسین است. '''(فیلیمو، سازمان مجاهدین خلق، رادیو فردا)'''
 
قضاییه جلادان روز شنبه ۲۱ تیرماه ۳زندانی سیاسی، فرشاد اعتمادی‌فر، مسعود جامعی و علیرضا مرداسی (حمیداوی) را پس از دو سال شکنجه و نگهداری در سلول انفرادی، هر کدام را به دو بار اعدام و یک سال زندان و دو زندانی سیاسی دیگر به‌نامهای سامان و داوود حرمت نژاد را به ۱۲ و ۱۵سال حبس محکوم نمود.
 
این احکام جنایتکارانه توسط شعبه یک بیدادگاه ضدانقلاب اهواز به ریاست دژخیم ادیبی‌مهر در یک پرونده مشترک به اتهام «محاربه»، «اجتماع و تبانی علیه امنیت کشور»، «عضویت در سازمان مجاهدین» و «تبلیغ علیه نظام» صادر شده است.
 
فرشاد اعتمادی‌فر ۳۰ساله از اهالی باشت در استان کهگیلویه و بویراحمد در ۲۶ خرداد ۱۴۰۲ در روستای پیچاب باشت به همراه سامان و داوود حرمت‌نژاد دستگیر شد. مسعود جامعی معلم ۴۷ساله و علیرضا مرداسی معلم ۵۲ساله از هموطنان عرب در مرداد ۱۴۰۲ در اهواز دستگیر شدند. فرشاد پیش از این نیز در سال ۹۷ در گچساران دستگیر و ۲۰ماه زندانی بود. مسعود از سرطان معده، ناراحتی کبد، فشار خون و عفونت شدید داخلی رنج می‌برد.
 
خامنه‌ای بیهوده تلاش می‌کند با احکام اعدام و زندان برای فرزندان رشید ایران‌زمین از انفجار خشم عمومی و قیام خلق و سرنگونی نظام منحوس [[رژیم ولایت فقیه|ولایت فقیه]] جلوگیری کند. اعدامهای سبعانه و این احکام جنایتکارانه تنها عزم جوانان شورشگر را برای سرنگونی فاشیسم دینی جزم‌تر می‌کند.
 
مقاومت ایران شورای امنیت، کمیسرعالی، شورای حقوق‌بشر و نماینده ویژه ملل متحد در مورد وضعیت حقوق‌بشر در ایران و دیگر ارگانهای ذیربط ملل متحد و هم‌چنین اتحادیه اروپا و کشورهای عضو را به اقدام فوری برای نجات جان زندانیان زیر اعدام و آزادی عموم زندانیان سیاسی فرامی‌خواند.
 
دبیرخانه شورای ملی مقاومت ایران
 
۲۴ تیر ۱۴۰۴ (۱۵ ژوئیه ۲۰۲۵)»<ref name=":9" /> </blockquote>
 
= بازتاب احکام اعدام =
پرونده فرشاد اعتمادی‌فر و احکام اعدام او توجه رسانه‌های بین‌المللی را به خود جلب کرد. این رسانه‌ها با انتشار گزارش‌هایی درباره شرایط غیرانسانی زندان شیبان، شکنجه‌ها، و محاکمه ناعادلانه او، به آگاهی‌رسانی درباره وضعیتش کمک کردند. این پوشش رسانه‌ای فشار بر مقامات رژیم ایران را برای پاسخگویی افزایش داده است.<ref name=":0" /><ref name=":9" />
 
مقاومت اعتمادی‌فر در زندان، از جمله اعتصاب غذا و مشارکت در کارزارهای اعتراضی مانند «[[سه‌شنبه‌های نه به اعدام]]»، الهام‌بخش دیگر زندانیان سیاسی و فعالان حقوق بشر شد. گزارش‌های سازمان‌های حقوق بشری نشان می‌دهد که این اقدامات به برجسته شدن وضعیت زندانیان سیاسی در ایران کمک کرده و توجه جهانی را به نقض حقوق بشر در این کشور جلب نموده است.<ref name=":4" /><ref name=":6" />


== منابع: ==
== منابع: ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۴ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۱:۳۴

برای صفحه تمرین.jpg

ناصر تقوایی، (۱۹ تیر ۱۳۲۰، آبادان – در گذشته ۲۲ مهر ۱۴۰۴، تهران) یکی از پیشگامان موج نوی سینمای ایران، کارگردان، نویسنده، عکاس و مستندساز برجسته‌ای بود که با آثارش بر پایه ادبیات و واقع‌گرایی اجتماعی، هویت سینمایی معاصر ایران را شکل داد. زاده آبادان در خانواده‌ای متوسط، تحصیلات دبیرستانی را در آنجا گذراند و از نوجوانی به سینما و ادبیات علاقه‌مند شد. فعالیت حرفه‌ای‌اش با دستیاری در فیلم «خشت و آینه» ابراهیم گلستان آغاز شد و با مستندسازی در دهه ۱۳۴۰ ادامه یافت. او بنیان‌گذار موج نو بود و با اقتباس از نویسندگانی چون غلامحسین ساعدی، ارنست همینگوی و ایرج پزشکزاد، آثاری خلق کرد که به مسائل انسانی، اجتماعی و هجو اشرافیت می‌پرداختند. برجسته‌ترین آثارش شامل فیلم‌های «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹، اقتباس از ساعدی، توقیف چهارساله)، «صادق کرده» (۱۳۵۱)، «نفرین» (۱۳۵۲)، «ناخدا خورشید» (۱۳۶۵، اقتباس از همینگوی)، «ای ایران» (۱۳۶۸)، «کشتی یونانی» (۱۳۷۷، نامزد نخل طلایی کن)، و «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۰، استعاره از قتل‌های زنجیره‌ای) است. سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴، هجو طنزآمیز اشرافیت) تنها اثر تلویزیونی اوست. مستندهایی چون «باد جن»، «فروغ فرخزاد» و «تمرین آخر» (درباره تعزیه) نیز از کارنامه‌اش هستند.

تقوایی جوایز متعددی دریافت کرد، از جمله شیر نقره ونیز برای «آرامش در حضور دیگران»، پلنگ برنزی لوکارنو برای «ناخدا خورشید»، و تندیس زرین بهترین فیلم جشن خانه سینما برای «کاغذ بی‌خط» (که نپذیرفت). او در برابر سانسور رژیم پهلوی و جمهوری اسلامی مقاومت کرد؛ آثارش توقیف شدند و پس از انقلاب، ۲۲ سال دوری اجباری از سینما داشت. پروژه‌هایی چون «چای تلخ» و «کوچک جنگلی» نیمه‌کاره ماندند به دلیل سانسور و عدم حمایت. زندگی شخصی‌اش شامل ازدواج با شهرنوش پارسی‌پور (۱۳۴۶–۱۳۵۲، حاصل یک پسر به نام علی)، شهین‌دخت بهزادی، و مرضیه وفامهر (همسر دوم یا سوم) بود. سال‌ها با بیماری ناشناخته دست‌وپنجه نرم کرد و در ۲۲ مهر ۱۴۰۴ در ۸۴ سالگی بر اثر عوارض آن در تهران درگذشت. تقوایی، با محبوبیت مردمی و استقلال هنری، نماد آزاده‌زیستی بود و آثارش همچنان الهام‌بخش است.[۱][۲][۳][۴]

زندگی اولیه و تحصیلات

ناصر تقوایی در نوزدهمین روز از تیر ماه ۱۳۲۰ در روستای عرب‌نشین سعدونی در جنوب شرقی آبادان به دنیا آمد. پدرش، علی تقوایی، کارمند اداره گمرک بود و این شغل خانواده را ناگزیر به سفرهایی به بندر لنگه می‌کرد. تقوایی در توصیف دوران کودکی خود اظهار داشته است که به آدم‌های دانایی برخورد کرده، اما زندگی کودکی‌اش صحنه جالبی ندارد. محیط آبادان و جنوب ایران، با فرهنگ اقلیمی و اجتماعی غنی، بر سبک هنری او تأثیر عمیقی گذاشت و بعدها در آثارش منعکس شد.

تقوایی تحصیلات دبیرستانی خود را در دبیرستان رازی آبادان به پایان رساند. از سال‌های نوجوانی به دنیای سینما و ادبیات علاقه‌مند شد و این علایق پایه‌ای برای ورودش به حرفه فیلمسازی فراهم کرد. او یکی از عوامل فنی فیلم سینمایی «خشت و آینه» ساخته ابراهیم گلستان بود که این تجربه، نخستین گام جدی او در عرصه سینما محسوب می‌شود. نزدیکی به ادبیات، به ویژه نویسندگانی چون ارنست همینگوی، از ویژگی‌های بارز او بود. (نمناک)

ورود به حرفه و فعالیت‌های اولیه

آغاز مستندسازی

ناصر تقوایی فعالیت حرفه‌ای خود را با ساخت مستند در اواسط دهه ۱۳۴۰ آغاز کرد. او به عنوان مستندساز برای تلویزیون ملی ایران کار کرد و آثاری چون «نانخورهای بیسواد»، «آرایشگاه آفتاب»، «تاکسی متر»، «باد جن»، «نخل»، «پنج‌شنبه‌بازار میناب»، «موسیقی جنوب»، «اربعین»، «مشهد قالی» و «فروغ فرخزاد» را ساخت. این مستندها، با نگاهی جامعه‌شناختی و واقع‌گرایانه به فرهنگ و زندگی جنوب ایران، نشان‌دهنده دقت او در فضاسازی و نشانه‌شناسی بصری بودند.

ورود به فیلم بلند و موج نو

تقوایی به عنوان یکی از چهره‌های کلیدی موج نوی دوم سینمای ایران شناخته می‌شود که در تقابل با فیلمفارسی و ادامه رویکرد «خشت و آینه» شکل گرفت. او در میان سینماگران ایرانی به دلیل پیوند عمیق با ادبیات شهرت دارد و نامش در کنار مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، علی حاتمی و امیر نادری قرار می‌گیرد. اولین فیلم بلند او، «آرامش در حضور دیگران»، در سال ۱۳۴۹ ساخته شد و پس از چهار سال توقیف در ۱۳۵۲ اکران گردید. این فیلم، اقتباس از داستان غلامحسین ساعدی، به مسائل روان‌شناختی و اجتماعی می‌پردازد و پس از نمایش محدود در جشن هنر شیراز توقیف شد. (فیلیمو)(نمناک)

آثار برجسته و سبک سینمایی

فیلم‌های سینمایی

ناصر تقوایی با ساخت فیلم‌هایی که پیوند عمیقی با ادبیات داشتند، به یکی از پیشگامان سینمای هنری ایران تبدیل شد. پس از «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹)، او فیلم «صادق کرده» (۱۳۵۱) را بر اساس داستانی از غلامحسین ساعدی کارگردانی کرد که به زندگی روستاییان جنوب ایران و مسائل اجتماعی آن‌ها می‌پرداخت. این فیلم، با سبک واقع‌گرایانه و توجه به جزئیات بصری، جایگاه تقوایی را در موج نوی سینمای ایران تثبیت کرد. در سال ۱۳۵۲، «نفرین» را ساخت که داستانی عاشقانه با زمینه‌ای روان‌شناختی داشت و به مسائل طبقاتی در جامعه ایران اشاره می‌کرد. برجسته‌ترین اثر سینمایی او، «ناخدا خورشید» (۱۳۶۵)، اقتباسی از رمان «کلبه عمو تام» نوشته ارنست همینگوی بود. این فیلم، که در جنوب ایران روایت می‌شود، داستان ناخدایی است که در برابر ظلم و استعمار مقاومت می‌کند و به دلیل سبک بصری و روایت قدرتمندش، مورد تحسین قرار گرفت. دیگر آثار او شامل «ای ایران» (۱۳۶۸)، که به مسائل اجتماعی پس از انقلاب می‌پردازد، و «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۰)، که به عنوان استعاره‌ای از قتل‌های زنجیره‌ای و سانسور تفسیر شده، هستند. فیلم کوتاه «کشتی یونانی» (۱۳۷۷) نیز نامزد نخل طلایی جشنواره کن شد.

سریال و مستندها

تنها اثر تلویزیونی تقوایی، سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴)، اقتباسی از رمان ایرج پزشکزاد، یکی از ماندگارترین آثار تاریخ تلویزیون ایران است. این سریال، با طنزی هجوآمیز، زندگی اشرافی و فرهنگ سنتی را نقد می‌کند و به دلیل بازی‌های درخشان و کارگردانی دقیق، محبوبیت گسترده‌ای یافت. مستندهای تقوایی نیز بخش مهمی از کارنامه او هستند. او آثاری چون «باد جن» (درباره آیین‌های جنوب)، «فروغ فرخزاد» (پرتره‌ای از شاعر برجسته)، و «تمرین آخر» (درباره تعزیه) ساخت که نشان‌دهنده عمق نگاه او به فرهنگ و آیین‌های ایرانی بود. این آثار، با سبک نشانه‌شناسانه و توجه به جزئیات فرهنگی، به مستندسازی هویت جنوب ایران کمک کردند.

جدول آثار منتخب

سال عنوان نوع توضیحات
۱۳۴۹ آرامش در حضور دیگران فیلم بلند اقتباس از غلامحسین ساعدی، توقیف چهارساله
۱۳۵۱ صادق کرده فیلم بلند اقتباس از ساعدی، روایت زندگی روستایی جنوب
۱۳۵۲ نفرین فیلم بلند داستان عاشقانه با زمینه روان‌شناختی
۱۳۵۴ دایی‌جان ناپلئون سریال اقتباس از ایرج پزشکزاد، هجو اشرافیت
۱۳۶۵ ناخدا خورشید فیلم بلند اقتباس از همینگوی، برنده پلنگ برنزی لوکارنو
۱۳۶۸ ای ایران فیلم بلند نقد مسائل اجتماعی پس از انقلاب
۱۳۷۷ کشتی یونانی فیلم کوتاه نامزد نخل طلایی کن
۱۳۸۰ کاغذ بی‌خط فیلم بلند استعاره از قتل‌های زنجیره‌ای، برنده تندیس زرین
دهه ۱۳۴۰–۵۰ باد جن، فروغ فرخزاد، تمرین آخر مستند مستندهای فرهنگی و آیینی

(فیلیمو، نمناک)

جوایز و افتخارات

جوایز بین‌المللی و داخلی

ناصر تقوایی به دلیل سبک نوآورانه و تأثیرگذارش در سینمای ایران، جوایز متعددی دریافت کرد. فیلم «آرامش در حضور دیگران» در سال ۱۳۵۲ برنده شیر نقره‌ای جشنواره ونیز شد، هرچند به دلیل توقیف در ایران، کمتر دیده شد. «ناخدا خورشید» در سال ۱۳۶۶ پلنگ برنزی جشنواره لوکارنو را کسب کرد و به عنوان یکی از شاهکارهای سینمای ایران شناخته می‌شود. فیلم کوتاه «کشتی یونانی» در سال ۱۳۷۷ نامزد نخل طلایی جشنواره کن شد که نشان‌دهنده جایگاه بین‌المللی تقوایی بود. «کاغذ بی‌خط» در سال ۱۳۸۱ تندیس زرین بهترین فیلم جشن خانه سینما را دریافت کرد، اما تقوایی به دلیل اعتراض به سانسور و شرایط سینمایی، این جایزه را نپذیرفت. این اقدام، نشانه‌ای از روحیه مستقل و آزاده او بود.

جدول جوایز

سال جایزه اثر توضیحات
۱۳۵۲ شیر نقره‌ای ونیز آرامش در حضور دیگران موفقیت بین‌المللی پس از توقیف
۱۳۶۶ پلنگ برنزی لوکارنو ناخدا خورشید تحسین جهانی برای سبک بصری
۱۳۷۷ نامزد نخل طلایی کن کشتی یونانی حضور در معتبرترین جشنواره جهانی
۱۳۸۱ تندیس زرین جشن خانه سینما کاغذ بی‌خط جایزه‌ای که تقوایی نپذیرفت

(فیلیمو، رادیو فردا)

سانسور و مقاومت در برابر حکومت

چالش‌ها در دوره پهلوی

ناصر تقوایی در طول فعالیت حرفه‌ای خود با موانع متعددی از سوی نظام‌های حاکم مواجه شد. در دوره پهلوی، اولین فیلم بلند او، «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹)، به دلیل مضمون روان‌شناختی و نقد اجتماعی‌اش به مدت چهار سال توقیف شد و تنها پس از نمایش محدود در جشن هنر شیراز در سال ۱۳۵۲ اکران عمومی یافت. این توقیف، که به دلیل حساسیت‌های سیاسی و اجتماعی رژیم پهلوی بود، نشان‌دهنده رویکرد تقوایی به موضوعات حساس و تابوشکنانه بود. او در کتاب «گفتن با نگفتن: سینما و سانسور به روایت ناصر تقوایی» به صراحت از فشارهای سانسور در این دوره سخن گفته و تأکید کرده که رژیم پهلوی تلاش داشت تا سینمای هنری را تحت کنترل درآورد. با این حال، تقوایی با ساخت آثاری چون «صادق کرده» و «نفرین» به فعالیت خود ادامه داد و نشان داد که تسلیم محدودیت‌ها نمی‌شود.

موانع در جمهوری اسلامی

پس از انقلاب ۱۳۵۷، تقوایی با چالش‌های بیشتری مواجه شد. رژیم جمهوری اسلامی، با اعمال سانسور شدید، بسیاری از پروژه‌های او را متوقف کرد. سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴)، که پیش از انقلاب ساخته شده بود، به دلیل طنز انتقادی‌اش مورد استقبال مردم قرار گرفت، اما پس از انقلاب، تقوایی به مدت ۲۲ سال از ساخت فیلم بلند محروم شد. پروژه‌هایی مانند «چای تلخ» و «کوچک جنگلی» به دلیل عدم موافقت نهادهای حکومتی نیمه‌کاره ماندند. فیلم «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۰) نیز، که به مسائل اجتماعی و سیاسی مانند قتل‌های زنجیره‌ای اشاره داشت، با محدودیت‌های اکران مواجه شد. تقوایی در برابر این فشارها مقاومت کرد و هیچ‌گاه حاضر نشد آثارش را با خواست‌های حکومتی هماهنگ کند. سازمان مجاهدین خلق در بیانیه تسلیت خود، تقوایی را به عنوان یکی از «هنرمندان آزاده میهن» ستود که در برابر دیکتاتوری تسلیم نشد و با آثارش به مبارزه با سانسور پرداخت. (نمناک)(سازمان مجاهدین خلق)

زندگی شخصی

ازدواج‌ها و خانواده

ناصر تقوایی در زندگی شخصی‌اش سه ازدواج داشت. در سال ۱۳۴۶ با شهرنوش پارسی‌پور، نویسنده برجسته ایرانی، ازدواج کرد که حاصل این ازدواج پسری به نام علی بود. این ازدواج در سال ۱۳۵۲ به جدایی انجامید. پس از آن، با شهین‌دخت بهزادی ازدواج کرد که جزئیات کمی درباره این دوره در دسترس است. همسر سوم او، مرضیه وفامهر، بازیگر و فیلمساز، در سال‌های پایانی عمرش همراه او بود. تقوایی در مصاحبه‌هایش کمتر به زندگی شخصی‌اش پرداخت و بیشتر بر آثار و دیدگاه‌های هنری‌اش تمرکز داشت. با این حال، روابط او با چهره‌های ادبی و هنری، مانند پارسی‌پور، نشان‌دهنده پیوند عمیق او با جامعه روشنفکری ایران بود.

بیماری و انزوا

در سال‌های پایانی زندگی، تقوایی با بیماری ناشناخته‌ای دست‌وپنجه نرم کرد که به گفته منابع، او را از نظر جسمی و روحی تحت فشار قرار داد. این بیماری، همراه با انزوای ناشی از محدودیت‌های حرفه‌ای، باعث شد که او در دهه‌های آخر کمتر در محافل عمومی ظاهر شود. با این حال، محبوبیت مردمی او کاهش نیافت و آثارش همچنان مورد توجه علاقه‌مندان به سینما بود. تقوایی در مصاحبه‌ای اظهار داشت که انزوای او نتیجه شرایطی بود که رژیم برای هنرمندان مستقل ایجاد کرده بود، اما او هرگز از اصولش عقب‌نشینی نکرد. (نمناک)(رادیو فردا)

وفات و میراث

درگذشت

ناصر تقوایی در ۲۲ مهر ۱۴۰۴، در سن ۸۴ سالگی، بر اثر عوارض بیماری ناشناخته‌ای در تهران درگذشت. خبر درگذشت او موجی از تأسف و واکنش‌های احساسی در میان مردم و جامعه هنری ایران ایجاد کرد. سازمان مجاهدین خلق در بیانیه خود، او را به عنوان هنرمندی آزاده توصیف کرد که با آثارش به مبارزه با دیکتاتوری پرداخت. رادیو فردا نیز گزارش داد که تقوایی تا آخرین لحظات عمرش به اصول هنری و استقلال خود پایبند ماند. درگذشت او، پایان دوره‌ای از سینمای هنری ایران بود که با نوآوری و تعهد به فرهنگ و هویت ایرانی شناخته می‌شد.

میراث هنری

میراث ناصر تقوایی در سینمای ایران غیرقابل انکار است. او با پیوند ادبیات و سینما، خلق آثاری با سبک واقع‌گرایانه و نشانه‌شناسانه، و مقاومت در برابر سانسور، به یکی از نمادهای سینمای هنری ایران تبدیل شد. فیلم‌هایی چون «ناخدا خورشید» و سریال «دایی‌جان ناپلئون» همچنان در میان مخاطبان ایرانی و بین‌المللی محبوب هستند و به عنوان آثاری کلاسیک شناخته می‌شوند. مستندهای او، مانند «باد جن» و «تمرین آخر»، به حفظ و معرفی فرهنگ جنوب ایران و آیین‌های سنتی کمک کردند. تقوایی با تربیت نسل جدیدی از فیلمسازان و تأثیر بر سینمای موج نو، راه را برای سینمای هنری در ایران هموار کرد. کتاب «گفتن با نگفتن: سینما و سانسور به روایت ناصر تقوایی» نیز نشان‌دهنده دیدگاه او به هنر و مبارزه با محدودیت‌هاست. او به عنوان هنرمندی که هرگز تسلیم نشد، در تاریخ سینمای ایران جاودانه باقی خواهد ماند. (سازمان مجاهدین خلق، رادیو فردا)(فیلیمو)

اهمیت تاریخی و جایگاه

ناصر تقوایی به عنوان یکی از پیشگامان موج نوی سینمای ایران، جایگاهی برجسته در تاریخ هنر و فرهنگ ایران دارد. او با آثاری که پیوند عمیقی با ادبیات و فرهنگ ایرانی داشتند، به خلق سینمایی پرداخت که هم‌زمان واقع‌گرایانه، نشانه‌شناسانه، و انتقادی بود. فیلم‌هایی مانند «ناخدا خورشید» (۱۳۶۵)، که با اقتباس از ارنست همینگوی به مسائل مقاومت و هویت در جنوب ایران می‌پرداخت، و سریال «دایی‌جان ناپلئون» (۱۳۵۴)، که با طنز هجوآمیز اشرافیت قاجاری را نقد کرد، به عنوان آثاری کلاسیک در سینمای ایران شناخته می‌شوند. مستندهای او، از جمله «باد جن» و «تمرین آخر»، با تمرکز بر آیین‌ها و فرهنگ جنوب، به حفظ و معرفی هویت فرهنگی ایران کمک کردند. این آثار، نه‌تنها در زمان خود بلکه برای نسل‌های بعدی نیز الهام‌بخش بودند و در محافل سینمایی داخل و خارج از ایران مورد تحسین قرار گرفتند.

تقوایی با مقاومت در برابر سانسور رژیم‌های پهلوی و جمهوری اسلامی، به نمادی از استقلال هنری تبدیل شد. توقیف فیلم «آرامش در حضور دیگران» (۱۳۴۹) در دوره پهلوی و موانع متعدد پس از انقلاب، از جمله توقف پروژه‌هایی مانند «چای تلخ» و «کوچک جنگلی»، نشان‌دهنده چالش‌های او در برابر نظام‌های حاکم بود. او با امتناع از پذیرش جایزه جشن خانه سینما برای «کاغذ بی‌خط» (۱۳۸۱)، اعتراض خود به سانسور و محدودیت‌های سینمایی را نشان داد. این روحیه آزاده‌زیستی، او را در میان مردم و جامعه هنری به چهره‌ای محبوب و محترم تبدیل کرد.

تأثیر تقوایی بر سینمای ایران فراتر از آثارش بود. او با تربیت فیلمسازان جوان و تأثیر بر جریان موج نو، راه را برای سینمایی هنری و متعهد هموار کرد. نام او در کنار چهره‌هایی چون داریوش مهرجویی، مسعود کیمیایی، و علی حاتمی قرار می‌گیرد که سینمای ایران را از فیلمفارسی به سوی آثار تأمل‌برانگیز هدایت کردند. جوایز بین‌المللی او، مانند شیر نقره‌ای ونیز و پلنگ برنزی لوکارنو، جایگاه جهانی‌اش را تثبیت کرد. کتاب «گفتن با نگفتن: سینما و سانسور به روایت ناصر تقوایی» نیز دیدگاه‌های او درباره هنر و مبارزه با سانسور را مستند کرده و منبعی ارزشمند برای مطالعه سینمای ایران است. جایگاه تقوایی در تاریخ سینمای ایران، به دلیل نوآوری، تعهد به فرهنگ، و ایستادگی در برابر محدودیت‌ها، همچنان موضوع مطالعه و تحسین است. (فیلیمو، سازمان مجاهدین خلق، رادیو فردا)

منابع:

  1. ↑ تسلیت به بستگان و دوستداران ناصر تقوایی و جامعه هنرمندان آزادهٔ میهن - سازمان مجاهدین خلق
  2. ↑ بیماری ناصر تقوایی+ بیوگرافی - نمناک
  3. ↑ نگاهی به کارنامه ناصر تقوایی - فیلیمو
  4. ↑ ناصر تقوایی، کارگردان و خالق آثار شاخص سینمایی و تلویزیونی، درگذشت - رادیو فردا
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین_NOINDEX&oldid=81612»