ایران پدیا

کاربر:Khosro/صفحه تمرین NOINDEX: تفاوت میان نسخه‌ها

(اصلاح املا، اصلاح سجاوندی، اصلاح ارقام)
برچسب: برگردانده‌شده
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۷۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|وسط|بندانگشتی|991x991px]]
[[پرونده:برای صفحه تمرین.jpg|بندانگشتی|1148x1148px]]
{{جعبه زندگینامه
{{جعبه اطلاعات انجمن
| اندازه جعبه =
| نام             = مرکز غیبی تبریز
| عنوان =
| تصویر           = مرکز غیبی تبریز.jpg
| نام = حسن بیت عبدالله
| شرح تصویر       =مرکز غیبی تبریز (هسته مخفی فرقه اجتماعیون عامیون)
| تصویر = حسن بیت عبدالله.jpg
| نام کامل        = مرکز غیبی تبریز (هسته مخفی فرقه اجتماعیون عامیون)
| اندازه تصویر = ۲۴۰px
| تاریخ تأسیس      = حدود ۱۳۱۶ ه‍.ق (۱۲۷۷ ه‍. ش)
| عنوان تصویر =زندانی سیاسی حسن بیت عبدالله
| محل تأسیس        = تبریز، ایران
| زادروز = سال ۱۳۶۱
| تاریخ انحلال      =  
| زادگاه = روستای درچال، شوش، خوزستان
| نوع انجمن        = مخفی، سیاسی-انقلابی
| تاریخ مرگ =
| هدف              = هدایت جنبش مشروطه، مبارزه با استبداد، ترویج دموکراسی و سوسیالیسم
| مکان مرگ =  
| رهبر            = کربلایی علی مسیو
| عرض جغرافیایی محل دفن =  
| اعضای کلیدی      =  
| طول جغرافیایی محل دفن =  
| فعالیت‌ها        = عضوگیری سری با آزمایش انفرادی، جلسات در تاریکی، آموزش نظامی مجاهدان، انتشار شب‌نامه، کمیسیون جنگی، ارتباط با قفقاز و باکو، سازماندهی مقاومت مخفی
| latd =  
| همکاری‌ها        = فرقه اجتماعیون عامیون، مبارزان قفقازی
| latm =
| میراث            = تربیت مجاهدان، الهام‌بخشی به جنبش‌های سوسیالیستی، الگوی سازماندهی مخفی
| lats =
| مکان فعلی        = خانه تاریخی (ثبت ملی ۱۳۸۲، در خطر تخریب)
| latNS =
|نام انجمن=مرکز غیبی تبریز|توضیح تصویر=مرکز غیبی تبریز (هسته مخفی فرقه اجتماعیون عامیون)|افراد کلیدی=حاج رسول صدقیانی، حاج علی دوافروش، یوسف خزدوز، حاج علی‌نقی گنجه، میرعلی‌اکبر سراج، حکاک‌باشی، حسن تقی‌زاده، محمدعلی تربیت، حیدر خان عمواوغلی|تعداد اعضا=نامشخص|انحلال=۱۲۹۰ ه‍.ش (با اشغال روس)|تأسیس=حدود ۱۳۱۶ ه‍.ق (۱۲۷۷ ه‍. ش)|مقر=تبریز}}
| longd =
'''مرکز غیبی تبریز'''، (سازمان مخفی اجتماعیون عامیون) به عنوان هسته مخفی و مرکزی از فرقه اجتماعیون عامیون ایران، در [[جنبش مشروطه ایران|انقلاب مشروطه]] نقش کلیدی در هدایت و سازماندهی مبارزان ایفا کرد. این مرکز، که حدود سال‌های ۱۳۱۶–۱۳۲۲ ه‍.ق (اواخر دوره قاجار) شکل گرفت، با رهبری کربلایی [[علی مسیو]] (معروف به علی مسیو) و اعضایی چون حاج رسول صدقیانی، حاج علی دوافروش، یوسف خزدوز، حاج علی‌نقی گنجه، میرعلی‌اکبر سراج، و حکاک‌باشی، به صورت کاملاً سری و در تاریکی جلسات برگزار می‌کرد تا هویت اعضا حفظ شود. مرکز غیبی با ارتباط با تشکل‌های مشابه در قفقاز و باکو، بر الگوی شوراهای تأثیر پذیرفته بود و هدفش ترویج دموکراسی، استقلال، و مبارزه با استبداد فئودال-استعماری بود.
| longm =
| longs =
| longEW =
| محل زندگی =
| ملیت = ایرانی
| نژاد = عرب اهوازی
| تابعیت =
| تحصیلات =
| دانشگاه =
| پیشه = فعال سیاسی
| سال‌های فعالیت = پیش از ۱۳۹۴
| کارفرما =  
| نهاد =  
| نماینده =  
| شناخته‌شده برای = زندانیان سیاسی و فعالان اجتماعی
| نقش‌های برجسته =  
| سبک =  
| تأثیرگذاران =  
| تأثیرپذیرفتگان =  
| شهر خانگی =  
| تلویزیون =  
| لقب =  
| حزب =  
| جنبش =
| مخالفان =  
| هیئت =
| دین =
| مذهب =
| منصب =
| مکتب =
| آثار =
| خویشاوندان سرشناس =
| فرزندان =
| جوایز =
| امضا =
| اندازه امضا =
| وبگاه =
| پانویس =  
| اتهام‌ها = اقدام علیه امنیت ملی، محاربه
| مجازات = ۲۵ سال حبس تعزیری
| وضعیت پزشکی = مبتلا به کرونا در زندان خلخال، محرومیت از درمان
| اقدامات اعتراضی = اعتراض به بدرفتاری مسئولان زندان مسجدسلیمان
| وضعیت خانواده =
| واکنش‌های بین‌المللی =
}}
'''حسن بیت عبدالله'''، (متولد سال ۱۳۶۱، روستای درچال، شوش) زندانی سیاسی عرب در مهر ۱۳۹۴ به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» و «محاربه» بازداشت و به ۲۵ سال حبس تعزیری محکوم شد. او در زندان مسجدسلیمان به دلیل اعتراض به بدرفتاری مسئولان زندان، مورد شکنجه شدید قرار گرفت و به میله‌های محوطه زندان بسته شد که منجر به آسیب جدی به پاهایش شد. پس از این واقعه، به سلول انفرادی منتقل شد و سپس به زندان خلخال تبعید گردید. در زندان خلخال، بیت عبدالله به ویروس [[ویروس کرونا در ایران|کرونا]] مبتلا شد و از رسیدگی پزشکی محروم ماند. او همچنان در تبعید به سر می‌برد و در انتظار بازنگری حکم خود در دادگاه تجدیدنظر است. رفتارهای غیرقانونی و خشونت‌آمیز علیه حسن بیت عبدالله نمونه‌ای از [[نقض حقوق بشر در ایران|نقض حقوق بشر]] در زندان‌های ایران است.  


= پروسه بازداشت و محکومیت =
تشکیل رسمی مرکز غیبی پس از تحصن مشروطه‌خواهان در کنسولگری انگلیس و مسجد صمصام‌خان در ۲۹ رجب ۱۳۲۴ ه‍.ق رخ داد و به سرعت به مغز متفکر انجمن ایالتی آذربایجان تبدیل شد. فعالیت‌های اصلی شامل عضوگیری دقیق با آزمایش‌های انفرادی، آموزش نظامی مجاهدان، انتشار شب‌نامه‌ها، و سازماندهی دفاع مسلحانه تبریز در برابر ارتش عین‌الدوله و صمد شجاع‌الدوله بود. مرکز غیبی با جذب روشنفکرانی چون [[سیّدحسن تقی‌زاده|سید حسن تقی‌زاده]]، [[میرزا محمدعلی خان تربیت|محمدعلی تربیت]]، و حیدر خان عمواوغلی، و همکاری با [[ستارخان]] و [[باقر خان|باقرخان]]، در شکست نیروهای استبدادی و احیای مشروطه نقش اساسی داشت. عملیات متهورانه آن، مانند تأسیس گارد مسلح و نظارت بر انتخابات، تبریز را به پایگاه اصلی مقاومت تبدیل کرد.
حسن بیت عبدالله، متولد سال ۱۳۶۱، اهل روستای درچال در شهرستان شوش، استان خوزستان است. او که یک فعال سیاسی عرب اهوازی و مجرد است، در مهرماه ۱۳۹۴ به همراه ۱۴ نفر دیگر از شهروندان توسط نیروهای اداره اطلاعات در اطراف شوش بازداشت شد. اتهامات وارد شده به او شامل «اقدام علیه امنیت ملی» و «محاربه» بود. پس از بازداشت، حسن بیت عبدالله توسط دادگاه انقلاب شوش به ۲۵ سال حبس تعزیری محکوم شد. این حکم در چارچوب فشارهای امنیتی و سرکوب گسترده علیه فعالان عرب اهوازی صادر شد.<ref name=":0">[https://iranhrs.org/%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA%D8%9F/ زندانی سیاسی حسن بیت عبدالله کیست؟ - کانون حقوق بشر ایران]</ref>


=== پیشینه فعالیت‌های سیاسی ===
در دوره [[استبداد صغیر]]، مرکز غیبی کمیسیون جنگی تشکیل داد و روزنامه‌های مخفی منتشر کرد، اما با ورود قوای روس در سال ۱۲۹۰ ه‍. ش، فعالیتش محدود شد. اعدام [[ثقة‌الاسلام تبریزی|ثقةالاسلام تبریزی]] و دو پسر علی مسیو (حسن و قدیر) در سال ۱۳۳۰ ه‍.ق نماد فداکاری مرکز بود. میراث مرکز غیبی در تربیت مجاهدان، الهام‌بخشی به جنبش‌های سوسیالیستی، و حفظ محرمانگی سازمانی ماندگار است. خانه تاریخی مرکز غیبی (ثبت ملی ۱۳۸۲) نماد این میراث است، هرچند در خطر تخریب قرار دارد.<ref name=":0">[https://bepish.org/fa/node/7844 سیصد گل سرخ و یک گل نصرانی - به پیش]</ref><ref name=":1">[https://www.cgie.org.ir/fa/article/225437/%D8%AA%D8%A8%D8%B1%DB%8C%D8%B2%D8%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86 تبریز، انجمن - مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی]</ref><ref name=":2">[https://www.asriran.com/fa/news/176076/%D8%BA%D8%A8%D8%A7%D8%B1-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%85%D9%88%D8%B4%DB%8C-%D8%A8%D8%B1-%DA%86%D9%87%D8%B1%D9%87-%D9%86%D8%A7%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B4%D8%B1%D9%88%D8%B7%D9%87-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1 غبار فراموشی بر چهره نامدار مشروطه - عصر ایران]</ref><ref name=":3">[https://22bahman.ir/show.php?page=post&id=13447 عملیات متهورانه مرکز غیبی تبریز - ۲۲بهمن]</ref><ref name=":4">کتاب «تاریخ مشروطه ایران»، تألیف احمد کسروی</ref><ref name=":5">کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان»، تألیف ناظم‌الاسلام کرمانی</ref>  
حسن بیت عبدالله پیش از بازداشت در مهرماه ۱۳۹۴، به‌عنوان یک فعال سیاسی عرب اهوازی شناخته می‌شد. فعالیت‌های او در راستای دفاع از حقوق جامعه عرب اهوازی و اعتراض به سیاست‌های تبعیض‌آمیز علیه این قومیت، توجه نیروهای امنیتی را جلب کرده بود. این فعالیت‌ها، که عمدتاً مسالمت‌آمیز بودند، به‌عنوان بهانه‌ای برای بازداشت او و اتهامات سنگین «اقدام علیه امنیت ملی» و «محاربه» مورد استفاده قرار گرفت. هرچند جزئیات دقیقی از فعالیت‌های او پیش از بازداشت در دسترس نیست، اما این پیشینه نشان‌دهنده نقش او در جنبش‌های مدنی و سیاسی منطقه خوزستان است که منجر به سرکوب او توسط نهادهای امنیتی شد.<ref name=":1">[https://bazdashtshodegan.com/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%AA%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87/ معرفی زندانی سیاسی حسن بیت‌عبدالله - صدای بازداشت‌شدگان]</ref>  


== شکنجه و بدرفتاری در زندان ==
== زمینه‌های تاریخی و تشکیل مرکز غیبی ==
در دوران حبس در زندان مسجدسلیمان، حسن بیت عبدالله با شرایط سخت و رفتارهای غیرانسانی مواجه شد. در تاریخ ۱۳ دی ۱۳۹۷، به دلیل اعتراض به توهین و رفتار نامناسب مسئولان زندان با دیگر همبندیانش، توسط خسرو هاشم‌پور، رئیس زندان، به میله‌های محوطه زندان بسته شد و به شدت مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار گرفت. این شکنجه‌ها باعث آسیب شدید به هر دو پای او شد. همچنین، او پس از این واقعه به سلول انفرادی منتقل شد و تحت فشارهای بیشتری قرار گرفت. بستن زندانیان به میله‌های محوطه با دستبند و پابند، یکی از روش‌های رایج شکنجه در زندان‌های ایران است که بیت عبدالله نیز قربانی آن شد.<ref name=":0" /><ref>[https://www.kampain.info/archive/28329.htm فشار های غیرقانونی مسئولان زندان مسجد سلیمان؛ یک زندانی سیاسی به میله های محوطه زندان بسته شد - کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی] 2</ref><ref>[https://fa.iran-hrm.com/%D8%B4%DA%A9%D9%86%D8%AC%D9%87-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%B9%D8%A8%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D8%B2%D9%86%D8%AF%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%B2/ شکنجه حسن بیت عبدالله زندانی سیاسی در زندان مسجد سلیمان - مانیتورینگ حقوق بشر ایران]</ref>


== تبعید به زندان خلخال و ابتلا به کرونا ==
==== ریشه‌های فکری و سیاسی ====
پس از شکنجه و فشارهای اعمال‌شده در زندان مسجدسلیمان، حسن بیت عبدالله به همراه دو زندانی سیاسی دیگر، صلاح‌الدین شریف‌زاده و محمدعلی شریف‌زاده، در تاریخ ۱۲ مهر ۱۴۰۰ به زندان خلخال در استان اردبیل تبعید شدند. این انتقال به‌عنوان بخشی از سیاست‌های تنبیهی علیه زندانیان سیاسی صورت گرفت. تبعید به زندان‌های دورافتاده یکی از روش‌های رایج برای افزایش فشار روانی و جسمی بر زندانیان سیاسی در ایران است. در زندان خلخال، بیت عبدالله با شرایط نامناسب زندان مواجه شد که وضعیت او را وخیم‌تر کرد.<ref>[https://www.kampain.info/archive/41991.htm سه زندانى سیاسى محبوس در زندان مسجد سلیمان، تبعید شدند - کمپین دفاع از زندانیان سیاسی و مدنی] 1</ref><ref name=":2">[https://hengaw.net/fa/news/archive/20337 صلاح‌الدین شریف‌زاده و حسن بیت عبدالله در زندان خلخال مبتلا به کرونا شدند - سازمان حقوق بشری هه‌نگاو]</ref>
مرکز غیبی تبریز بخشی از جنبش سوسیالیستی-دموکرات ایران در اوایل قرن بیستم بود و بر پایه الگوی شوراهای انقلابی روسی ۱۹۰۵ م، شکل گرفت. این مرکز مخفی، که به عنوان هسته اصلی فرقه اجتماعیون عامیون شناخته می‌شود، در آستانه انقلاب مشروطه برای هدایت نارضایتی‌ها و پیشبرد نهضت مشروطه‌خواهی تأسیس شد. گروه‌بندی‌های سری در تبریز سابقه‌ای طولانی داشت و سه گروه سیاسی اصلی شامل روشنفکرانی چون سید حسن تقی‌زاده، محمدعلی تربیت، و مبارزانی چون علی مسیو و رسول صدقیانی، زمینه‌ساز آن بودند.


در زندان خلخال، حسن بیت عبدالله به همراه صلاح‌الدین شریف‌زاده به ویروس کرونا مبتلا شدند. این اتفاق در شرایطی رخ داد که امکانات بهداشتی و درمانی در زندان بسیار محدود بود. بیت عبدالله از دسترسی به مراقبت‌های پزشکی مناسب محروم ماند و این موضوع سلامت او را به شدت به خطر انداخت. عدم رسیدگی پزشکی به زندانیان بیمار، از جمله مشکلات رایج در زندان‌های ایران است که در مورد بیت عبدالله نیز گزارش شده است.<ref name=":2" />  
==== آغاز فعالیت‌های مخفی ====
طبق اسناد، جلسات اولیه مرکز غیبی از سال ۱۳۱۶ ه‍.ق در تبریز برگزار می‌شد، جایی که عده‌ای در اتاق‌های مخصوص، در ضمن عزاداری‌ها، دربارهٔ وضع قوانین بحث می‌کردند. در سال ۱۳۲۲ ه‍. ق، با وفات فاضل شربیانی و حوادث شهر، هیاتی انتخاب شد و اساسنامه اجتماعیون عامیون نوشته گردید. این مرکز کاملاً سری بود و نام «غیبی» به دلیل محرمانگی جلسات در تاریکی به آن داده شد.<ref name=":1" /><ref name=":3" />


== وضعیت کنونی و پرونده قضایی ==
== رهبری و ساختار سازمانی ==
حسن بیت عبدالله همچنان در زندان خلخال در تبعید به سر می‌برد و در انتظار بازنگری حکم خود در دادگاه تجدیدنظر است. او به اتهاماتی چون «اقدام علیه امنیت ملی» و «محاربه» به ۲۵ سال حبس محکوم شده و تاکنون بخش قابل‌توجهی از دوران محکومیت خود را در شرایط سخت زندان‌های مسجدسلیمان و خلخال سپری کرده است. رفتارهای غیرقانونی، از جمله شکنجه و تبعید، که علیه او اعمال شده، نقض آشکار حقوق بشر و استانداردهای بین‌المللی حقوق زندانیان است. پرونده او نمونه‌ای از سرکوب فعالان عرب اهوازی و محدودیت‌های شدید علیه زندانیان سیاسی در ایران است.<ref name=":0" /><ref name=":1" />  
کربلایی علی مسیو، بنیانگذار و رهبر اصلی مرکز غیبی تبریز، از کارگران ساده تبریز بود که با سفر به قفقاز و آشنایی با جنبش‌های سوسیالیستی، ایده‌های دموکراتیک را به ایران آورد. او مرکز غیبی را به عنوان سازمان مخفی برای عضوگیری و آموزش مجاهدان هدایت کرد و با جذب روشنفکران، مرکز را به مغز متفکر مشروطه تبدیل نمود. مسیو در جلسات سری، با تأکید بر اتحاد کارگران و روشنفکران، اساسنامه فرقه اجتماعیون عامیون را تدوین کرد. [[احمد کسروی]] در «تاریخ مشروطه ایران» از علی مسیو به عنوان معمار اصلی مقاومت مسلحانه تبریز یاد می‌کند.
 
==== اعضا و نحوه عضوگیری ====
اعضای مرکز غیبی تبریز شامل حاج رسول صدقیانی، حاج علی دوافروش، یوسف خزدوز، حاج علی‌نقی گنجه، میرعلی‌اکبر سراج، حکاک‌باشی، و روشنفکرانی چون سیدحسن تقی‌زاده، محمدعلی تربیت، و حیدر خان عمواوغلی بودند. عضوگیری با آزمایش‌های انفرادی و دقیق انجام می‌شد تا وفاداری تضمین گردد. جلسات در تاریکی مطلق برگزار می‌شد و اعضا یکدیگر را نمی‌شناختند، مگر رهبر که شناخته‌شده بود. [[ناظم‌الاسلام کرمانی]] در «تاریخ بیداری ایرانیان» از این ساختار سری به عنوان عامل موفقیت مرکز در برابر نفوذ استبداد یاد می‌کند.<ref name=":0" /><ref name=":4" /><ref name=":5" /><ref name=":2" />
 
== فعالیت‌های مخفی و نقش در جنبش مشروطه ==
 
==== همکاری با انجمن ایالتی آذربایجان ====
مرکز غیبی تبریز به عنوان هسته مرکزی انجمن ایالتی تبریز عمل می‌کرد و در نظارت بر انتخابات، تدوین نظامنامه، و سازماندهی دفاع مسلحانه نقش داشت. پس از تحصن در کنسولگری انگلیس (۲۹ رجب ۱۳۲۴ ه‍. ق)، مرکز غیبی با تشکیل کمیسیون جنگی، مجاهدان را مسلح کرد و با ستارخان و باقرخان همکاری نمود تا تبریز را در برابر محاصره یازده‌ماهه حفظ کند. مرکز شب‌نامه‌ها منتشر می‌کرد و روحیه مقاومت را تقویت می‌نمود.
 
==== عملیات متهورانه و انتشارات ====
عملیات مرکز غیبی شامل تأسیس گارد مسلح، آموزش نظامی، و انتشار روزنامه‌های مخفی بود. در دوره استبداد صغیر، مرکز با جذب نیروهای قفقازی، ارتش عین‌الدوله را دفع کرد و به پیروزی مشروطه‌خواهان کمک نمود. [[احمد کسروی]] از عملیات مرکز غیبی به عنوان عامل مهم شکست صمد شجاع‌الدوله و احیای مجلس نام برده‌است.<ref name=":1" /><ref name=":3" /><ref name=":4" />
 
== نقش در مقاومت علیه استبداد صغیر ==
مرکز غیبی تبریز در دوره استبداد صغیر، با تشکیل کمیسیون جنگی مخفی، آموزش نظامی مجاهدان را بر عهده گرفت و سلاح‌های لازم را از طریق ارتباط با قفقاز تأمین نمود. این مرکز با جذب مبارزان محلی و قفقازی، گروه‌های مسلح تشکیل داد و استراتژی‌های دفاعی را برنامه‌ریزی کرد. تمرکز اصلی بر تعلیم تاکتیک‌های چریکی و حفظ محرمانگی بود تا نیروهای دولتی را غافلگیر کند. احمد کسروی در «تاریخ مشروطه ایران» از نقش مرکز غیبی در تجهیز و آموزش این نیروها به عنوان عامل کلیدی موفقیت مقاومت یاد می‌کند.
 
==== هدایت عملیات مخفی ====
مرکز غیبی تبریز عملیات‌های سری مانند شب‌نامه‌نویسی برای تقویت روحیه و هماهنگی با مبارزان دیگر شهرها را هدایت کرد. این فعالیت‌ها شامل برنامه‌ریزی برای مقابله با نفوذ نیروهای استبدادی در داخل شهر بود و بدون اشاره مستقیم به رهبران علنی، از طریق پیک‌های مخفی اجرا می‌شد. ناظم‌الاسلام کرمانی در «تاریخ بیداری ایرانیان» از این عملیات مخفی به عنوان پایه پیروزی نهایی مشروطه‌خواهان یاد می‌کند.
 
=== درگیری با گروه‌های مخالف محلی ===
مرکز غیبی تبریز در دوره فعالیت مخفی خود، با گروه‌های مخالف سوسیالیستی و طرفداران استبداد درگیری‌هایی داشت که بیشتر ایدئولوژیک بود. این درگیری‌ها با برخی علمای سنتی و گروه‌های محافظه‌کار محلی رخ داد که مرکز را به دلیل ایده‌های دموکراتیک و تأثیر روسی متهم به الحاد می‌کردند. مرکز غیبی با انتشار شب‌نامه‌ها و توضیح اساسنامه، سعی در کاهش تنش‌ها داشت، اما اختلافات گاهی به درگیری‌های خیابانی محدود منجر می‌شد. احمد کسروی در «تاریخ مشروطه ایران» از این تنش‌ها به عنوان چالش داخلی مرکز غیبی یاد می‌کند که با تمرکز بر وحدت مجاهدان مدیریت گردید.<ref name=":2" /><ref name=":3" /><ref name=":4" /><ref name=":5" />
 
== پایان فعالیت و میراث ==
با ورود قوای روس به تبریز در ۲۸ آذر ۱۲۹۰ ه‍. ش، فعالیت مرکز غیبی محدود شد. اعدام ثقه‌الاسلام تبریزی و دو پسر علی مسیو (حسن و قدیر) در ۹ دی ۱۲۹۰ ه‍.ش (محرم ۱۳۳۰ ه‍. ق) ضربه سنگینی بود. بسیاری از اعضا به تهران مهاجرت کردند و در انجمن‌های دموکرات و مجلس دوم فعال شدند. مرکز غیبی رسماً منحل گردید، اما تأثیرش ادامه یافت.
 
==== میراث تاریخی و فرهنگی ====
میراث مرکز غیبی تبریز در تربیت مجاهدان، الهام‌بخشی به جنبش‌های سوسیالیستی، و حفظ محرمانگی سازمانی ماندگار است. خانه تاریخی مرکز غیبی (ثبت ملی ۱۳۸۲) نماد این میراث است، هرچند در خطر تخریب قرار دارد. کسروی مرکز را الگویی از سازماندهی مخفی موفق می‌داند که به احیای قانون اساسی کمک کرد.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":4" />


== منابع ==
== منابع ==

نسخهٔ کنونی تا ‏۳۰ اکتبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۲۲

برای صفحه تمرین.jpg
مرکز غیبی تبریز
مرکز غیبی تبریز.jpg
مرکز غیبی تبریز (هسته مخفی فرقه اجتماعیون عامیون)
بنیادگذاری حدود ۱۳۱۶ ه‍.ق (۱۲۷۷ ه‍. ش)
برچینش ۱۲۹۰ ه‍.ش (با اشغال روس)
هدف هدایت جنبش مشروطه، مبارزه با استبداد، ترویج دموکراسی و سوسیالیسم
جایگاه تبریز
شمار عضوها نامشخص
افراد کلیدی حاج رسول صدقیانی، حاج علی دوافروش، یوسف خزدوز، حاج علی‌نقی گنجه، میرعلی‌اکبر سراج، حکاک‌باشی، حسن تقی‌زاده، محمدعلی تربیت، حیدر خان عمواوغلی

مرکز غیبی تبریز، (سازمان مخفی اجتماعیون عامیون) به عنوان هسته مخفی و مرکزی از فرقه اجتماعیون عامیون ایران، در انقلاب مشروطه نقش کلیدی در هدایت و سازماندهی مبارزان ایفا کرد. این مرکز، که حدود سال‌های ۱۳۱۶–۱۳۲۲ ه‍.ق (اواخر دوره قاجار) شکل گرفت، با رهبری کربلایی علی مسیو (معروف به علی مسیو) و اعضایی چون حاج رسول صدقیانی، حاج علی دوافروش، یوسف خزدوز، حاج علی‌نقی گنجه، میرعلی‌اکبر سراج، و حکاک‌باشی، به صورت کاملاً سری و در تاریکی جلسات برگزار می‌کرد تا هویت اعضا حفظ شود. مرکز غیبی با ارتباط با تشکل‌های مشابه در قفقاز و باکو، بر الگوی شوراهای تأثیر پذیرفته بود و هدفش ترویج دموکراسی، استقلال، و مبارزه با استبداد فئودال-استعماری بود.

تشکیل رسمی مرکز غیبی پس از تحصن مشروطه‌خواهان در کنسولگری انگلیس و مسجد صمصام‌خان در ۲۹ رجب ۱۳۲۴ ه‍.ق رخ داد و به سرعت به مغز متفکر انجمن ایالتی آذربایجان تبدیل شد. فعالیت‌های اصلی شامل عضوگیری دقیق با آزمایش‌های انفرادی، آموزش نظامی مجاهدان، انتشار شب‌نامه‌ها، و سازماندهی دفاع مسلحانه تبریز در برابر ارتش عین‌الدوله و صمد شجاع‌الدوله بود. مرکز غیبی با جذب روشنفکرانی چون سید حسن تقی‌زاده، محمدعلی تربیت، و حیدر خان عمواوغلی، و همکاری با ستارخان و باقرخان، در شکست نیروهای استبدادی و احیای مشروطه نقش اساسی داشت. عملیات متهورانه آن، مانند تأسیس گارد مسلح و نظارت بر انتخابات، تبریز را به پایگاه اصلی مقاومت تبدیل کرد.

در دوره استبداد صغیر، مرکز غیبی کمیسیون جنگی تشکیل داد و روزنامه‌های مخفی منتشر کرد، اما با ورود قوای روس در سال ۱۲۹۰ ه‍. ش، فعالیتش محدود شد. اعدام ثقةالاسلام تبریزی و دو پسر علی مسیو (حسن و قدیر) در سال ۱۳۳۰ ه‍.ق نماد فداکاری مرکز بود. میراث مرکز غیبی در تربیت مجاهدان، الهام‌بخشی به جنبش‌های سوسیالیستی، و حفظ محرمانگی سازمانی ماندگار است. خانه تاریخی مرکز غیبی (ثبت ملی ۱۳۸۲) نماد این میراث است، هرچند در خطر تخریب قرار دارد.[۱][۲][۳][۴][۵][۶]

زمینه‌های تاریخی و تشکیل مرکز غیبی

ریشه‌های فکری و سیاسی

مرکز غیبی تبریز بخشی از جنبش سوسیالیستی-دموکرات ایران در اوایل قرن بیستم بود و بر پایه الگوی شوراهای انقلابی روسی ۱۹۰۵ م، شکل گرفت. این مرکز مخفی، که به عنوان هسته اصلی فرقه اجتماعیون عامیون شناخته می‌شود، در آستانه انقلاب مشروطه برای هدایت نارضایتی‌ها و پیشبرد نهضت مشروطه‌خواهی تأسیس شد. گروه‌بندی‌های سری در تبریز سابقه‌ای طولانی داشت و سه گروه سیاسی اصلی شامل روشنفکرانی چون سید حسن تقی‌زاده، محمدعلی تربیت، و مبارزانی چون علی مسیو و رسول صدقیانی، زمینه‌ساز آن بودند.

آغاز فعالیت‌های مخفی

طبق اسناد، جلسات اولیه مرکز غیبی از سال ۱۳۱۶ ه‍.ق در تبریز برگزار می‌شد، جایی که عده‌ای در اتاق‌های مخصوص، در ضمن عزاداری‌ها، دربارهٔ وضع قوانین بحث می‌کردند. در سال ۱۳۲۲ ه‍. ق، با وفات فاضل شربیانی و حوادث شهر، هیاتی انتخاب شد و اساسنامه اجتماعیون عامیون نوشته گردید. این مرکز کاملاً سری بود و نام «غیبی» به دلیل محرمانگی جلسات در تاریکی به آن داده شد.[۲][۴]

رهبری و ساختار سازمانی

کربلایی علی مسیو، بنیانگذار و رهبر اصلی مرکز غیبی تبریز، از کارگران ساده تبریز بود که با سفر به قفقاز و آشنایی با جنبش‌های سوسیالیستی، ایده‌های دموکراتیک را به ایران آورد. او مرکز غیبی را به عنوان سازمان مخفی برای عضوگیری و آموزش مجاهدان هدایت کرد و با جذب روشنفکران، مرکز را به مغز متفکر مشروطه تبدیل نمود. مسیو در جلسات سری، با تأکید بر اتحاد کارگران و روشنفکران، اساسنامه فرقه اجتماعیون عامیون را تدوین کرد. احمد کسروی در «تاریخ مشروطه ایران» از علی مسیو به عنوان معمار اصلی مقاومت مسلحانه تبریز یاد می‌کند.

اعضا و نحوه عضوگیری

اعضای مرکز غیبی تبریز شامل حاج رسول صدقیانی، حاج علی دوافروش، یوسف خزدوز، حاج علی‌نقی گنجه، میرعلی‌اکبر سراج، حکاک‌باشی، و روشنفکرانی چون سیدحسن تقی‌زاده، محمدعلی تربیت، و حیدر خان عمواوغلی بودند. عضوگیری با آزمایش‌های انفرادی و دقیق انجام می‌شد تا وفاداری تضمین گردد. جلسات در تاریکی مطلق برگزار می‌شد و اعضا یکدیگر را نمی‌شناختند، مگر رهبر که شناخته‌شده بود. ناظم‌الاسلام کرمانی در «تاریخ بیداری ایرانیان» از این ساختار سری به عنوان عامل موفقیت مرکز در برابر نفوذ استبداد یاد می‌کند.[۱][۵][۶][۳]

فعالیت‌های مخفی و نقش در جنبش مشروطه

همکاری با انجمن ایالتی آذربایجان

مرکز غیبی تبریز به عنوان هسته مرکزی انجمن ایالتی تبریز عمل می‌کرد و در نظارت بر انتخابات، تدوین نظامنامه، و سازماندهی دفاع مسلحانه نقش داشت. پس از تحصن در کنسولگری انگلیس (۲۹ رجب ۱۳۲۴ ه‍. ق)، مرکز غیبی با تشکیل کمیسیون جنگی، مجاهدان را مسلح کرد و با ستارخان و باقرخان همکاری نمود تا تبریز را در برابر محاصره یازده‌ماهه حفظ کند. مرکز شب‌نامه‌ها منتشر می‌کرد و روحیه مقاومت را تقویت می‌نمود.

عملیات متهورانه و انتشارات

عملیات مرکز غیبی شامل تأسیس گارد مسلح، آموزش نظامی، و انتشار روزنامه‌های مخفی بود. در دوره استبداد صغیر، مرکز با جذب نیروهای قفقازی، ارتش عین‌الدوله را دفع کرد و به پیروزی مشروطه‌خواهان کمک نمود. احمد کسروی از عملیات مرکز غیبی به عنوان عامل مهم شکست صمد شجاع‌الدوله و احیای مجلس نام برده‌است.[۲][۴][۵]

نقش در مقاومت علیه استبداد صغیر

مرکز غیبی تبریز در دوره استبداد صغیر، با تشکیل کمیسیون جنگی مخفی، آموزش نظامی مجاهدان را بر عهده گرفت و سلاح‌های لازم را از طریق ارتباط با قفقاز تأمین نمود. این مرکز با جذب مبارزان محلی و قفقازی، گروه‌های مسلح تشکیل داد و استراتژی‌های دفاعی را برنامه‌ریزی کرد. تمرکز اصلی بر تعلیم تاکتیک‌های چریکی و حفظ محرمانگی بود تا نیروهای دولتی را غافلگیر کند. احمد کسروی در «تاریخ مشروطه ایران» از نقش مرکز غیبی در تجهیز و آموزش این نیروها به عنوان عامل کلیدی موفقیت مقاومت یاد می‌کند.

هدایت عملیات مخفی

مرکز غیبی تبریز عملیات‌های سری مانند شب‌نامه‌نویسی برای تقویت روحیه و هماهنگی با مبارزان دیگر شهرها را هدایت کرد. این فعالیت‌ها شامل برنامه‌ریزی برای مقابله با نفوذ نیروهای استبدادی در داخل شهر بود و بدون اشاره مستقیم به رهبران علنی، از طریق پیک‌های مخفی اجرا می‌شد. ناظم‌الاسلام کرمانی در «تاریخ بیداری ایرانیان» از این عملیات مخفی به عنوان پایه پیروزی نهایی مشروطه‌خواهان یاد می‌کند.

درگیری با گروه‌های مخالف محلی

مرکز غیبی تبریز در دوره فعالیت مخفی خود، با گروه‌های مخالف سوسیالیستی و طرفداران استبداد درگیری‌هایی داشت که بیشتر ایدئولوژیک بود. این درگیری‌ها با برخی علمای سنتی و گروه‌های محافظه‌کار محلی رخ داد که مرکز را به دلیل ایده‌های دموکراتیک و تأثیر روسی متهم به الحاد می‌کردند. مرکز غیبی با انتشار شب‌نامه‌ها و توضیح اساسنامه، سعی در کاهش تنش‌ها داشت، اما اختلافات گاهی به درگیری‌های خیابانی محدود منجر می‌شد. احمد کسروی در «تاریخ مشروطه ایران» از این تنش‌ها به عنوان چالش داخلی مرکز غیبی یاد می‌کند که با تمرکز بر وحدت مجاهدان مدیریت گردید.[۳][۴][۵][۶]

پایان فعالیت و میراث

با ورود قوای روس به تبریز در ۲۸ آذر ۱۲۹۰ ه‍. ش، فعالیت مرکز غیبی محدود شد. اعدام ثقه‌الاسلام تبریزی و دو پسر علی مسیو (حسن و قدیر) در ۹ دی ۱۲۹۰ ه‍.ش (محرم ۱۳۳۰ ه‍. ق) ضربه سنگینی بود. بسیاری از اعضا به تهران مهاجرت کردند و در انجمن‌های دموکرات و مجلس دوم فعال شدند. مرکز غیبی رسماً منحل گردید، اما تأثیرش ادامه یافت.

میراث تاریخی و فرهنگی

میراث مرکز غیبی تبریز در تربیت مجاهدان، الهام‌بخشی به جنبش‌های سوسیالیستی، و حفظ محرمانگی سازمانی ماندگار است. خانه تاریخی مرکز غیبی (ثبت ملی ۱۳۸۲) نماد این میراث است، هرچند در خطر تخریب قرار دارد. کسروی مرکز را الگویی از سازماندهی مخفی موفق می‌داند که به احیای قانون اساسی کمک کرد.[۱][۲][۵]

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ سیصد گل سرخ و یک گل نصرانی - به پیش
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ تبریز، انجمن - مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ غبار فراموشی بر چهره نامدار مشروطه - عصر ایران
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ عملیات متهورانه مرکز غیبی تبریز - ۲۲بهمن
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ کتاب «تاریخ مشروطه ایران»، تألیف احمد کسروی
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ کتاب «تاریخ بیداری ایرانیان»، تألیف ناظم‌الاسلام کرمانی
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Khosro/صفحه_تمرین_NOINDEX&oldid=81987»