۲۳۴
ویرایش
کاربر:Hamidreza/صفحه تمرین فاجعه بندرعباس: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:فاجعه انفجار بندرعباس.jpg|جایگزین=فاجعه انفجار بندرعباس|بندانگشتی|فاجعه انفجار بندرعباس]] | |||
== انفجار بندر شهید رجایی بندرعباس: ابعاد و پیامدها == | == انفجار بندر شهید رجایی بندرعباس: ابعاد و پیامدها == | ||
'''مقدمه''' | '''مقدمه''' | ||
در تاریخ ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۲۶ آوریل ۲۰۲۵)، انفجار مهیبی در بندر شهید رجایی، بزرگترین بندر تجاری رژیم ایران واقع در بندرعباس، رخ داد. این حادثه با آتش‌سوزی گسترده‌ای همراه بود و خسارات جانی و مالی قابل‌توجهی به‌جا گذاشت. گزارش‌های اولیه از انفجار مواد شیمیایی در کانتینرهای دپوشده خبر می‌دادند، اما گمانه‌زنی‌ها و اخبار بعدی به نقش احتمالی مواد منفجره مرتبط با فعالیت‌های نظامی، به‌ویژه تحت نظارت سپاه پاسداران، اشاره کردند. این مقاله به بررسی جزئیات حادثه، علل احتمالی، نقش سپاه پاسداران و فرماندهان آن، اسناد ویکی‌لیکس، و سرمنشأ مواد منفجره می‌پردازد. | در تاریخ ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ (۲۶ آوریل ۲۰۲۵)، انفجار مهیبی در بندر شهید رجایی، بزرگترین بندر تجاری رژیم ایران واقع در بندرعباس، رخ داد. این حادثه با آتش‌سوزی گسترده‌ای همراه بود و خسارات جانی و مالی قابل‌توجهی به‌جا گذاشت. گزارش‌های اولیه از انفجار مواد شیمیایی در کانتینرهای دپوشده خبر می‌دادند، اما گمانه‌زنی‌ها و اخبار بعدی به نقش احتمالی مواد منفجره مرتبط با فعالیت‌های نظامی، به‌ویژه تحت نظارت سپاه پاسداران، اشاره کردند. این مقاله به بررسی جزئیات حادثه، علل احتمالی، نقش سپاه پاسداران و فرماندهان آن، اسناد ویکی‌لیکس، و سرمنشأ مواد منفجره می‌پردازد.<ref name=":0">[https://www.bbc.com/persian/articles/c3evydz8lwzo انفجار بندر رجایی؛ سازمان مدیریت بحران می‌گوید مهار کامل آتش‌سوزی «۱۵ تا ۲۰ روز طول می‌کشد»]</ref> | ||
=== '''جزئیات حادثه''' === | === '''جزئیات حادثه''' === | ||
انفجار در ساعت ۱۲:۰۵ به وقت رژیم ایران در محوطه اسکله بندر شهید رجایی رخ داد. طبق آخرین گزارش‌ها تا تاریخ ۸اردیبهشت برابر با ۲۹آوریل، این حادثه تاکنون منجر به ۷۶کشته، (۲۲ جسد غیرقابل شناسایی)،۲۲ نفر مفقود و تعداد ۱۲۴۲ نفرمصدوم شده است. آتش‌سوزی گسترده تا چند روز ادامه داشت و تلاش‌های نیروی دریایی سپاه ووارد کردن هواپیمای روسی ایل-۷۶ برای مهار آتش و تلاش تیم‌های امدادی برای مهار آن ادامه دارد.اما سازمان مدیریت بحران بندرعباس می‌گوید که مهار کامل آتش‌سوزی ۱۵تا۲۰روز طول می‌کشد. خسارات شامل تخریب یک واحد ساختمان اداری، شکستن شیشه‌های خودروها و ساختمان‌های اطراف، و اختلال در فعالیت‌های بندری بود. شدت انفجار به حدی بود که صدای آن تا شهرهای اطراف شنیده شد و ابر قارچی ناشی از آن، شبهاتی درباره ماهیت مواد منفجره ایجاد کرد. اسکندر مؤمنی، وزیر کشور، با حضور در محل، از تشکیل تیم‌های تخصصی برای بررسی علل حادثه خبر داد و وعده برخورد با هرگونه سهل‌انگاری یا تخلف را داد. | انفجار در ساعت ۱۲:۰۵ به وقت رژیم ایران در محوطه اسکله بندر شهید رجایی رخ داد. طبق آخرین گزارش‌ها تا تاریخ ۸اردیبهشت برابر با ۲۹آوریل، این حادثه تاکنون منجر به ۷۶کشته، (۲۲ جسد غیرقابل شناسایی)،۲۲ نفر مفقود و تعداد ۱۲۴۲ نفرمصدوم شده است. آتش‌سوزی گسترده تا چند روز ادامه داشت و تلاش‌های نیروی دریایی سپاه ووارد کردن هواپیمای روسی ایل-۷۶ برای مهار آتش و تلاش تیم‌های امدادی برای مهار آن ادامه دارد.اما سازمان مدیریت بحران بندرعباس می‌گوید که مهار کامل آتش‌سوزی ۱۵تا۲۰روز طول می‌کشد. خسارات شامل تخریب یک واحد ساختمان اداری، شکستن شیشه‌های خودروها و ساختمان‌های اطراف، و اختلال در فعالیت‌های بندری بود. شدت انفجار به حدی بود که صدای آن تا شهرهای اطراف شنیده شد و ابر قارچی ناشی از آن، شبهاتی درباره ماهیت مواد منفجره ایجاد کرد. اسکندر مؤمنی، وزیر کشور، با حضور در محل، از تشکیل تیم‌های تخصصی برای بررسی علل حادثه خبر داد و وعده برخورد با هرگونه سهل‌انگاری یا تخلف را داد.<ref>'''[https://www.tabnak.ir/fa/news/1302017/%D8%B9%D9%85%D9%84%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%BA%D9%88%D9%84%E2%80%8C%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%88%D8%B3-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D8%AA%D8%B4-%D8%B3%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B1%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%86%D8%AF عملکرد غول‌های روس که برای آتش سوزی بندر شهید رجایی آمدند]'''</ref><ref name=":1">[[:en:Islamic_Revolutionary_Guard_Corps_Navy|ویکی‌پدیا انگلیسی:انفجار اسکله شهید رجایی]] </ref> | ||
== علل احتمالی و نقش پرکلرات سدیم == | == علل احتمالی و نقش پرکلرات سدیم == | ||
| خط ۱۴: | خط ۱۶: | ||
شرکت امنیتی آمبری ادعا کرد که این محموله تحت نظارت سپاه پاسداران برای برنامه موشکی رژیم ایران وارد شده بود. همچنین نیویورک‌تایمز احتمال خرابکاری یا سهل‌انگاری در انبارکردن (مانند قرار گرفتن کانتینرها زیر آفتاب به مدت ۲۶ روز) را مطرح کرد، اما مقامات رژیم ایران این ادعاها را تأیید نکرده‌اند. | شرکت امنیتی آمبری ادعا کرد که این محموله تحت نظارت سپاه پاسداران برای برنامه موشکی رژیم ایران وارد شده بود. همچنین نیویورک‌تایمز احتمال خرابکاری یا سهل‌انگاری در انبارکردن (مانند قرار گرفتن کانتینرها زیر آفتاب به مدت ۲۶ روز) را مطرح کرد، اما مقامات رژیم ایران این ادعاها را تأیید نکرده‌اند. | ||
بر اساس تصاویر منتشرشده توسط یک شبکه رژیم ایرانی و ویدئوهای تأییدشده توسط نیویورک تایمز در شبکه‌های اجتماعی، انفجار و آتش‌سوزی ابرهای عظیمی از دود سیاه را به آسمان فرستاد. رسانه‌های دولتی فیلم‌هایی را منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد آتش‌سوزی تا شنبه شب، چند ساعت پس از انفجار اولیه، همچنان در مجموعه بندری گسترده ادامه داشته است. | بر اساس تصاویر منتشرشده توسط یک شبکه رژیم ایرانی و ویدئوهای تأییدشده توسط نیویورک تایمز در شبکه‌های اجتماعی، انفجار و آتش‌سوزی ابرهای عظیمی از دود سیاه را به آسمان فرستاد. رسانه‌های دولتی فیلم‌هایی را منتشر کرده‌اند که نشان می‌دهد آتش‌سوزی تا شنبه شب، چند ساعت پس از انفجار اولیه، همچنان در مجموعه بندری گسترده ادامه داشته است.<ref>'''[https://www.dw.com/fa-ir/%D9%85%D9%86%D8%A7%D8%A8%D8%B9-%D8%AE%D8%A8%D8%B1%DB%8C-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1-%D8%A8%D9%86%D8%AF%D8%B1%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%B3%D9%88%D8%AE%D8%AA-%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%AF-%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%A7%D8%B3%D8%AA/a-72368450 دویچه‌وله: عامل انفجار بندرعباس سوخت جامد موشک بوده است]'''</ref> <ref name=":0" /> | ||
== نقش سپاه پاسداران و فرماندهان آن در انفجار == | == نقش سپاه پاسداران و فرماندهان آن در انفجار == | ||
[[پرونده:فاجعه بندرعباس -سپاه و رازهای پنهان رژیم۱.jpg|جایگزین=نقش سپاه و رازهای پنهان رژیم۱|بندانگشتی|فاجعه بندرعباس -سپاه و رازهای پنهان رژیم۱]] | |||
بندر شهید رجایی به دلیل موقعیت استراتژیک در تنگه هرمز، تحت نظارت شدید نیروی دریایی سپاه پاسداران (ندسا) قرار دارد. نیروی دریایی سپاه، که از سال ۱۳۶۴، فعالیت خود را در بندرعباس آغاز کرده، دارای ستاد فرماندهی در این شهر است و منطقه یکم دریایی صاحب‌الزمان، نزدیک‌ترین یگان به تنگه هرمز، در بندرعباس مستقر است. دریادار علیرضا تنگسیری، فرمانده کنونی ندسا، و دریادار دوم عباس غلام‌شاهی، فرمانده منطقه یکم، از چهره‌های کلیدی در نظارت بر فعالیت‌های بندر هستند. | بندر شهید رجایی به دلیل موقعیت استراتژیک در تنگه هرمز، تحت نظارت شدید نیروی دریایی سپاه پاسداران (ندسا) قرار دارد. نیروی دریایی سپاه، که از سال ۱۳۶۴، فعالیت خود را در بندرعباس آغاز کرده، دارای ستاد فرماندهی در این شهر است و منطقه یکم دریایی صاحب‌الزمان، نزدیک‌ترین یگان به تنگه هرمز، در بندرعباس مستقر است. دریادار علیرضا تنگسیری، فرمانده کنونی ندسا، و دریادار دوم عباس غلام‌شاهی، فرمانده منطقه یکم، از چهره‌های کلیدی در نظارت بر فعالیت‌های بندر هستند. | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۶: | ||
اسناد و گزارش‌ها نشان می‌دهند که سپاه از اسکله‌های ویژه‌ای برای انتقال محموله‌های نظامی استفاده می‌کند، اما بندر شهید رجایی به دلیل حجم بالای تجارت، گاهی برای جابه‌جایی مواد حساس تحت نظارت سپاه به کار گرفته می‌شود. محسن رفیقدوست، از فرماندهان اولیه سپاه، در گذشته به استفاده از اسکله‌های اختصاصی برای محموله‌های خاص اشاره کرده بود. با این حال، سردار عزیز جعفری، فرمانده پیشین سپاه، تأکید داشت که این اسکله‌ها برای "تبادل کالا" استفاده نمی‌شوند، که ممکن است نشان‌دهنده جداسازی فعالیت‌های نظامی از تجاری باشد. | اسناد و گزارش‌ها نشان می‌دهند که سپاه از اسکله‌های ویژه‌ای برای انتقال محموله‌های نظامی استفاده می‌کند، اما بندر شهید رجایی به دلیل حجم بالای تجارت، گاهی برای جابه‌جایی مواد حساس تحت نظارت سپاه به کار گرفته می‌شود. محسن رفیقدوست، از فرماندهان اولیه سپاه، در گذشته به استفاده از اسکله‌های اختصاصی برای محموله‌های خاص اشاره کرده بود. با این حال، سردار عزیز جعفری، فرمانده پیشین سپاه، تأکید داشت که این اسکله‌ها برای "تبادل کالا" استفاده نمی‌شوند، که ممکن است نشان‌دهنده جداسازی فعالیت‌های نظامی از تجاری باشد. | ||
علاوه بر این، قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه، که پروژه‌های اقتصادی بزرگی مانند ساخت پالایشگاه ۴۶۰ میلیون دلاری در بندرعباس را برعهده دارد، نقش مهمی در زیرساخت‌های بندر ایفا می‌کند. سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، در سال ۲۰۲۰ از نقش این قرارگاه در "خودکفایی اقتصادی" سخن گفت، اما عدم شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی سپاه انتقاداتی را برانگیخته است. برخی تحلیلگران معتقدند که نظارت سپاه بر بندر، از جمله توسط فرماندهان ارشد مانند تنگسیری و غلام‌شاهی، ممکن است با مدیریت ناکارآمد یا فساد همراه بوده و به انفجار منجر شده باشد، اگرچه این ادعاها نیازمند تحقیقات رسمی است. | علاوه بر این، قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه، که پروژه‌های اقتصادی بزرگی مانند ساخت پالایشگاه ۴۶۰ میلیون دلاری در بندرعباس را برعهده دارد، نقش مهمی در زیرساخت‌های بندر ایفا می‌کند. سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، در سال ۲۰۲۰ از نقش این قرارگاه در "خودکفایی اقتصادی" سخن گفت، اما عدم شفافیت در فعالیت‌های اقتصادی سپاه انتقاداتی را برانگیخته است. برخی تحلیلگران معتقدند که نظارت سپاه بر بندر، از جمله توسط فرماندهان ارشد مانند تنگسیری و غلام‌شاهی، ممکن است با مدیریت ناکارآمد یا فساد همراه بوده و به انفجار منجر شده باشد، اگرچه این ادعاها نیازمند تحقیقات رسمی است.<ref>'''[https://www.khabaronline.ir/news/2055850/%D8%B1%D9%88%DB%8C%DA%A9%D8%B1%D8%AF-%D8%B1%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A2%D9%85%D8%B1%DB%8C%DA%A9%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D9%88-%D8%B1%D9%88%D8%B3%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%AF%D9%84%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D9%86%D9%81%D8%AC%D8%A7%D8%B1 رویکرد رسانه‌های آمریکایی، اسرائیلی و روسی درباره دلیل انفجار بندر شهید رجایی چه بود؟]'''</ref> <ref name=":1" /> | ||
== نقش بندر شهید رجایی در فعالیت‌های نظامی و غیرقانونی == | == نقش بندر شهید رجایی در فعالیت‌های نظامی و غیرقانونی == | ||
بندر رجایی، با جابه‌جایی سالانه ۸۰ میلیون تن کالا، از نظر استراتژیک برای رژیم ایران حیاتی است. گزارش‌ها و اسناد متعدد، از جمله اسناد ویکی‌لیکس، به استفاده سپاه از این بندر برای قاچاق تسلیحات و مواد مخدر اشاره دارند. طبق اسناد ویکی‌لیکس (منتشرشده در ۲۰۱۱)، دولت جمهوری آذربایجان ادعا کرده بود که سپاه از بندرعباس برای قاچاق مواد مخدر به اروپا استفاده می‌کند. همچنین، دولت افغانستان در آن زمان مدعی همکاری نیروهای امنیتی رژیم ایران با گروه‌های قاچاق در افغانستان بود. | بندر رجایی، با جابه‌جایی سالانه ۸۰ میلیون تن کالا، از نظر استراتژیک برای رژیم ایران حیاتی است. گزارش‌ها و اسناد متعدد، از جمله اسناد ویکی‌لیکس، به استفاده سپاه از این بندر برای قاچاق تسلیحات و مواد مخدر اشاره دارند. طبق اسناد ویکی‌لیکس (منتشرشده در ۲۰۱۱)، دولت جمهوری آذربایجان ادعا کرده بود که سپاه از بندرعباس برای قاچاق مواد مخدر به اروپا استفاده می‌کند. همچنین، دولت افغانستان در آن زمان مدعی همکاری نیروهای امنیتی رژیم ایران با گروه‌های قاچاق در افغانستان بود. | ||
نیروی قدس سپاه، تحت فرماندهی اسماعیل قاآنی (جانشین قاسم سلیمانی)، از این بندر برای انتقال تسلیحات به گروه‌های نیابتی مانند شبه‌نظامیان شیعه در عراق استفاده کرده است. اسناد ویکی‌لیکس نشان می‌دهند که این فعالیت‌ها با همکاری حزب‌الله لبنان و در اردوگاه‌های آموزشی نزدیک قم انجام می‌شد. اگرچه برخی منابع این اسناد را غیرموثق دانسته‌اند، تکرار این ادعاها در گزارش‌های بین‌المللی، نقش بندر در فعالیت‌های غیرقانونی را پررنگ کرده است. | نیروی قدس سپاه، تحت فرماندهی اسماعیل قاآنی (جانشین قاسم سلیمانی)، از این بندر برای انتقال تسلیحات به گروه‌های نیابتی مانند شبه‌نظامیان شیعه در عراق استفاده کرده است. اسناد ویکی‌لیکس نشان می‌دهند که این فعالیت‌ها با همکاری حزب‌الله لبنان و در اردوگاه‌های آموزشی نزدیک قم انجام می‌شد. اگرچه برخی منابع این اسناد را غیرموثق دانسته‌اند، تکرار این ادعاها در گزارش‌های بین‌المللی، نقش بندر در فعالیت‌های غیرقانونی را پررنگ کرده است.<ref>[[:en:Quds_Force|ویکی‌پدیا انگلیسی:نیروی قدس]]</ref> <ref>[[:en:WikiLeaks|ویکی‌لیکس: اسناد مربوط به رژیم ایران]]</ref> <ref>'''[https://www.radiofarda.com/a/2284906.html طبق اسناد ویکی لیکس، دولت آذربایجان، سپاه پاسداران را عامل قاچاق مواد مخدر به اروپا می داند]'''</ref> | ||
== اسناد ویکی‌لیکس و بندرعباس == | == اسناد ویکی‌لیکس و بندرعباس == | ||
اسناد ویکی‌لیکس (۲۰۱۰-۲۰۱۱) اطلاعات مهمی درباره فعالیت‌های بندر شهید رجایی ارائه می‌دهند. نشریه آلمانی "ولت آنلاین" در ۲۰۱۱ با استناد به این اسناد گزارش داد که سپاه بزرگترین صادرکننده مواد مخدر به اروپا است و بندرعباس یکی از مبادی اصلی این تجارت است. این گزارش ادعا می‌کند که سپاه به دلیل تحریم‌ها به قاچاق مواد مخدر روی آورده و از بندر برای انتقال مواد به آذربایجان و اروپا استفاده می‌کند. همچنین، اسنادی به نگرانی اسرائیل درباره کمک ترکیه به رژیم ایران برای دور زدن تحریم‌ها از طریق این بندر اشاره دارند. اگرچه محمود احمدی‌نژاد این اسناد را فاقد اعتبار خواند، اما تحلیلگران آن‌ها را منبعی برای درک فعالیت‌های بندر می‌دانند. | اسناد ویکی‌لیکس (۲۰۱۰-۲۰۱۱) اطلاعات مهمی درباره فعالیت‌های بندر شهید رجایی ارائه می‌دهند. نشریه آلمانی "ولت آنلاین" در ۲۰۱۱ با استناد به این اسناد گزارش داد که سپاه بزرگترین صادرکننده مواد مخدر به اروپا است و بندرعباس یکی از مبادی اصلی این تجارت است. این گزارش ادعا می‌کند که سپاه به دلیل تحریم‌ها به قاچاق مواد مخدر روی آورده و از بندر برای انتقال مواد به آذربایجان و اروپا استفاده می‌کند. همچنین، اسنادی به نگرانی اسرائیل درباره کمک ترکیه به رژیم ایران برای دور زدن تحریم‌ها از طریق این بندر اشاره دارند. اگرچه محمود احمدی‌نژاد این اسناد را فاقد اعتبار خواند، اما تحلیلگران آن‌ها را منبعی برای درک فعالیت‌های بندر می‌دانند.<ref>[https://www.radiofarda.com/a/f2_iran_nuclear_avoiding_sanctions_turkey_helping_israel_wikileaks_us/3551273.html ویکی‌لیکس: اسرائیل می‌گوید ترکیه در دور زدن تحریم‌ها به ایران کمک می‌کند]</ref> <ref>'''[https://www.kanoon-zendanian.org/DOCuments%28htm%29-6/110202Sepah.htm ویکی لیکس: سپاه پاسداران بزرگترین فروشنده مواد مخدر در جهان]'''</ref> | ||
== سرمنشأ پرکلرات سدیم و ارتباط با چین == | == سرمنشأ پرکلرات سدیم و ارتباط با چین == | ||
طبق گزارش سی‌ان‌ان (۱۴ فوریه ۲۰۲۵)، رژیم ایران با وارد کردن پرکلرات سدیم از چین برنامه موشکی خود را تقویت کرده است. دو کشتی حامل ۲۰۰۰ تن از این ماده در ماه‌های اخیر وارد بندرعباس شدند، که یکی در ۳۰ مارس ۲۰۲۵ با ۱۰۰۰ تن پرکلرات سدیم تحت نظارت سپاه بود. این محموله‌ها در حالی وارد شدند که مذاکرات موشکی رژیم ایران و آمریکا در جریان بود. پرکلرات سدیم، به دلیل خاصیت اشتعال‌زا، نیازمند انبارکردن ایمن است و برخی معتقدند انفجار ناشی از شرایط نامناسب نگهداری بوده است. | طبق گزارش سی‌ان‌ان (۱۴ فوریه ۲۰۲۵)، رژیم ایران با وارد کردن پرکلرات سدیم از چین برنامه موشکی خود را تقویت کرده است. دو کشتی حامل ۲۰۰۰ تن از این ماده در ماه‌های اخیر وارد بندرعباس شدند، که یکی در ۳۰ مارس ۲۰۲۵ با ۱۰۰۰ تن پرکلرات سدیم تحت نظارت سپاه بود. این محموله‌ها در حالی وارد شدند که مذاکرات موشکی رژیم ایران و آمریکا در جریان بود. پرکلرات سدیم، به دلیل خاصیت اشتعال‌زا، نیازمند انبارکردن ایمن است و برخی معتقدند انفجار ناشی از شرایط نامناسب نگهداری بوده است.<ref>[[:en:Port_of_Shahid_Rajaee_explosion|ویکی‌پدیا انگلیسی: انفجار بندر شهید رجایی]] </ref> <ref>[https://www.radiofarda.com/a/f7_iran_to_access_to_chemical_weapons_wikileaks_says/9502044.html سند تازه ویکی‌لیکس: «ایران در پی دستیابی به جنگ‌افزارهای شیمیایی است»]</ref> | ||
=== '''تأثیرات زیست‌محیطی''' === | === '''تأثیرات زیست‌محیطی''' === | ||