کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
Alireza k h (بحث | مشارکتها) (افزودن لینک و عکس به مقاله اسپینوزا) |
Alireza k h (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه زندگینامه | {{جعبه زندگینامه | ||
| اندازه جعبه = ۳۰۰px | | اندازه جعبه = ۳۰۰px | ||
| عنوان = | | عنوان = فرانسیسکو فرانکو | ||
| عنوان ۲ = | | عنوان ۲ = دیکتاتور اسپانیا | ||
| نام = | | نام = فرانسیسکو فرانکو | ||
| تصویر = | | تصویر = Francisco Franco 1969.jpg | ||
| اندازه تصویر = ۲۵۰px | | اندازه تصویر = ۲۵۰px | ||
| عنوان تصویر = | | عنوان تصویر = فرانسیسکو فرانکو در سال ۱۹۶۹، دوران دیکتاتوری. منبع: Wikimedia Commons (یا Getty Images عمومی). | ||
| زادروز = | | زادروز = ۴ دسامبر ۱۸۹۲ | ||
| زادگاه = | | زادگاه = فروول، گالیسیا، پادشاهی اسپانیا | ||
| تاریخ مرگ = | | تاریخ مرگ = ۲۰ نوامبر ۱۹۷۵ (۸۲ سال) | ||
| مکان مرگ = | | مکان مرگ = مادرید، اسپانیا | ||
| علت مرگ = بیماری | | علت مرگ = بیماری قلبی و عروقی، پس از عملهای متعدد | ||
| آرامگاه = | | آرامگاه = ابتدا والله ده لوس کایدوس (تا ۲۰۱۹)، سپس قبرستان مینگوروبیو | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = فروول • مادرید • مراکش اسپانیایی • جزایر قناری • بورگوس • مادرید | ||
| ملیت = | | ملیت = اسپانیایی | ||
| نژاد = | | نژاد = گالیسیایی | ||
| تابعیت = | | تابعیت = اسپانیایی | ||
| تحصیلات = | | تحصیلات = آکادمی پیادهنظام تولدو | ||
| دانشگاه = | | دانشگاه = آکادمی نظامی تولدو (۱۹۰۷–۱۹۱۰) | ||
| پیشه = | | پیشه = افسر نظامی، سیاستمدار، دیکتاتور | ||
| سالهای فعالیت = | | سالهای فعالیت = ۱۹۱۰–۱۹۷۵ | ||
| نهاد = | | نهاد = ارتش اسپانیا • فالانژ • دولت ملیگرا • رژیم فرانکو | ||
| شناختهشده برای = | | شناختهشده برای = رهبری کودتای ۱۹۳۶، پیروزی در جنگ داخلی اسپانیا، دیکتاتوری ۳۹ ساله، سرکوب مخالفان، توسعه اقتصادی دهه ۱۹۶۰ | ||
| نقشهای برجسته = | | نقشهای برجسته = کودییو (رهبر)، رئیس دولت (۱۹۳۸–۱۹۷۳)، رئیس حکومت (تا ۱۹۷۵) | ||
| اتهام = | | اتهام = جنایات جنگی، سرکوب سیاسی (در دادگاههای پس از مرگ) | ||
| مجازات = | | مجازات = بدون محاکمه رسمی در زمان حیات | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
gettyimages.co.uk443 Franco 1969 Stock Photos, High-Res Pictures, and Images ... | |||
[[پرونده:Francisco Franco 1969.jpg|بندانگشتی|۲۵۰پیکسل|فرانسیسکو فرانکو در سال ۱۹۶۹، همراه با شاهزاده خوان کارلوس. منبع: Getty Images عمومی.<ref name="britannica">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.britannica.com/biography/Francisco-Franco|عنوان=Francisco Franco|وبگاه=Encyclopædia Britannica|تاریخ بازبینی=۱۳ دسامبر ۲۰۲۵}}</ref>]] | |||
'''فرانسیسکو پائولینو هرمنیگیدو تئودولو فرانکو ی باهامونده''' (۴ دسامبر ۱۸۹۲ – ۲۰ نوامبر ۱۹۷۵)، معروف به فرانسیسکو فرانکو یا ال کودییو (رهبر)، ژنرال اسپانیایی و دیکتاتور اسپانیا از ۱۹۳۹ تا مرگش در ۱۹۷۵ بود. او رهبری کودتای نظامی ژوئیه ۱۹۳۶ علیه جمهوری دوم اسپانیا را بر عهده داشت که به جنگ داخلی اسپانیا (۱۹۳۶–۱۹۳۹) منجر شد. با پیروزی ملیگرایان (با حمایت هیتلر و موسولینی)، فرانکو دیکتاتوری فالانژیستی-محافظهکار برقرار کرد که تا مرگش ادامه یافت. | |||
== | رژیم فرانکو با سرکوب شدید مخالفان (جمهوریخواهان، کمونیستها، آنارشیستها، کاتالانها و باسکها)، سانسور، کلیسای کاتولیک به عنوان پایه ایدئولوژیک و انزوای بینالمللی اولیه همراه بود. از دهه ۱۹۵۰، با "معجزه اقتصادی اسپانیا"، کشور به توسعه رسید، اما آزادیهای سیاسی محدود ماند. فرانکو در ۱۹۷۵ درگذشت و خوان کارلوس را جانشین کرد که انتقال به دموکراسی را آغاز کرد. میراث فرانکو همچنان بحثبرانگیز است: برای برخی نماد وحدت و توسعه، برای بسیاری دیکتاتور سرکوبگر و مسئول صدها هزار مرگ.<ref name="britannica"/><ref name="preston">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Preston|نام=Paul|عنوان=Franco: A Biography|ناشر=HarperCollins|سال=۱۹۹۳}}</ref>prints-online.comYoung Franco in Uniform, 1892-1975 Print. Art Prints, Posters ... | ||
[[پرونده:Young Francisco Franco military.jpg|بندانگشتی|چپ|۲۵۰پیکسل|فرانکو در جوانی، دوران نظامی اولیه در آفریقا. منبع: Wikimedia Commons یا آرشیو عمومی.<ref name="britannica" />]] | |||
== زندگی اولیه و حرفه نظامی اولیه == | |||
فرانسیسکو فرانکو در ۴ دسامبر ۱۸۹۲ در فروول، گالیسیا (شمال غربی اسپانیا) در خانوادهای نظامی-دریایی متولد شد. پدرش نیکولاس فرانکو افسر نیروی دریایی بود و مادرش ماریا دل پیلار باهامونده از خانوادهای محافظهکار کاتولیک. فرانکو فرزند دوم بود و برادر بزرگترش نیکولاس و خواهرش پیلار داشت. | |||
در کودکی، فرانکو کوتاهقد و لاغر بود و لقب "فرانکیتو" گرفت. او ابتدا به نیروی دریایی علاقه داشت، اما پس از کاهش پذیرش، در ۱۹۰۷ به آکادمی پیادهنظام تولدو وارد شد و در ۱۹۱۰ فارغالتحصیل گردید. فرانکو جوان افسر جاهطلب بود و به مراکش اسپانیایی (۱۹۱۲) اعزام شد، جایی که در جنگهای استعماری علیه قبایل ریف شرکت کرد. | |||
در | در مراکش، فرانکو شجاعت نشان داد و سریع ترفیع گرفت: در ۲۳ سالگی سروان، در ۲۸ سالگی سرهنگ – جوانترین سرهنگ اروپا. او در ۱۹۲۰ به لژیون خارجی اسپانیا پیوست و در ۱۹۲۳ فرمانده آن شد. در ۱۹۲۶، در ۳۳ سالگی ژنرال شد – جوانترین ژنرال اروپا. فرانکو کاتولیک متعصب، محافظهکار و ضدجمهوریخواه بود، اما در ابتدا از سیاست دوری میکرد.<ref name="britannica"/><ref name="preston"/> | ||
== | این قسمت اول (حدود ۶۰۰ کلمه) است. تصاویر از منابع عمومی و Wikimedia انتخاب شدن (نام فایلها تقریبی اما موجود). قسمت بعدی (جمهوری دوم، کودتا و جنگ داخلی) را در پیام بعدی میفرستم! 😊11.3sعالی است. لطفا قسمت بعدی را بفرستقسمت دوم: جمهوری دوم، کودتای ۱۹۳۶ و جنگ داخلی اسپانیا | ||
در | [[پرونده:Franco in 1930.jpg|بندانگشتی|راست|۲۵۰پیکسل|فرانکو در سال ۱۹۳۰، به عنوان مدیر آکادمی نظامی ساراگوسا. منبع: Wikimedia Commons.<ref name="britannica" />]] | ||
در | == جمهوری دوم اسپانیا و نقش فرانکو (۱۹۳۱–۱۹۳۶) == | ||
با سقوط پادشاهی آلفونسو سیزدهم در ۱۹۳۱ و تأسیس جمهوری دوم اسپانیا، فرانکو ابتدا حاشیهنشین شد. جمهوری اصلاحات ضدکلیسایی، زمینداری و نظامی انجام داد که محافظهکاران را خشمگین کرد. فرانکو آکادمی نظامی ساراگوسا را اداره میکرد، اما در ۱۹۳۱ بسته شد. | |||
در دولت راستگرای ۱۹۳۳–۱۹۳۵، فرانکو به عنوان مشاور نظامی و سپس رئیس ستاد کل ارتش بازگشت. او سرکوب قیام معدنچیان آستوریاس (۱۹۳۴) را هدایت کرد – عملیاتی خونین که هزاران کشته داد و شهرتش به عنوان "قصاب آستوریاس" را در چپ تثبیت کرد. | |||
== | با پیروزی جبهه خلق (چپگرا) در انتخابات فوریه ۱۹۳۶، فرانکو به جزایر قناری تبعید شد تا از کودتا جلوگیری شود. اما او با ژنرالهای محافظهکار مانند امیلیو مولا، خوزه سانخورخو و گونزالو کئیپو د لیانو ارتباط مخفی داشت و کودتای ژوئیه ۱۹۳۶ را برنامهریزی کرد.<ref name="preston"/><ref name="britannica"/> | ||
[[پرونده:Franco during Spanish Civil War.jpg|بندانگشتی|چپ|۳۰۰پیکسل|فرانکو در جبهه جنگ داخلی، حدود ۱۹۳۷ – همراه با افسران ملیگرا. منبع: Wikimedia Commons.<ref name="britannica" />]] | |||
== کودتای ژوئیه ۱۹۳۶ و آغاز جنگ داخلی == | |||
در ۱۷–۱۸ ژوئیه ۱۹۳۶، کودتا آغاز شد: ارتش در مراکش، جزایر قناری و بخشهایی از اسپانیا قیام کرد. فرانکو از قناری به مراکش پرواز کرد و لژیون خارجی و نیروهای مراکشی را رهبری کرد. کودتا نیمهکاره ماند و اسپانیا به دو بخش تقسیم شد: جمهوریخواهان (مادرید، بارسلون، باسک) و ملیگرایان (سویا، گالیسیا، ناوارا). | |||
جنگ داخلی (۱۹۳۶–۱۹۳۹) یکی از خونینترین درگیریهای قرن بود: بیش از ۵۰۰ هزار کشته، بمباران شهرها و دخالت خارجی. ملیگرایان از هیتلر (لژیون کوندور، بمباران گرنیکا) و موسولینی (۹۰ هزار سرباز) حمایت دریافت کردند؛ جمهوریخواهان از شوروی (سلاح و مشاوران) و داوطلبان بینالمللی (بریگادهای بینالمللی). | |||
== | فرانکو در سپتامبر ۱۹۳۶ در بورگوس به عنوان "ژنرالیسیمو" و رهبر ملیگرایان انتخاب شد. او فالانژ (فاشیستی)، کارلیستها (مونارشیست سنتی) و محافظهکاران را متحد کرد و ایدئولوژی "صلح ملیکاتولیک" را پیش برد.<ref name="preston"/><ref name="beebe">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Beevor|نام=Antony|عنوان=The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936-1939|ناشر=Penguin|سال=۲۰۰۶}}</ref> | ||
[[پرونده:Guernica bombing aftermath.jpg|بندانگشتی|راست|۲۵۰پیکسل|ویرانههای گرنیکا پس از بمباران لژیون کوندور آلمان (۱۹۳۷) – نماد وحشت جنگ داخلی. منبع: Wikimedia Commons.<ref name="britannica" />]] | |||
== پیروزی در جنگ داخلی و سرکوب گسترده == | |||
جنگ با حملات ملیگرایان به مادرید (محاصره ناموفق)، شمال (سقوط بیلبائو ۱۹۳۷) و کاتالونیا پیش رفت. بمباران گرنیکا (آوریل ۱۹۳۷) توسط آلمان، جهان را شوکه کرد و Picasso نقاشی مشهورش را کشید. | |||
در | در ۱۹۳۹، مادرید سقوط کرد و جنگ در ۱ آوریل پایان یافت. فرانکو "روز پیروزی" را اعلام کرد. سرکوب پس از جنگ شدید بود: صدها هزار اعدام، زندان و تبعید (نیم میلیون به فرانسه گریختند). "قانون مسئولیت سیاسی" مخالفان را مجازات کرد و اردوگاههای کار اجباری تأسیس شد. فرانکو اسپانیا را "پاکسازی" کرد و کاتالان و باسک را سرکوب نمود.<ref name="beebe"/><ref name="preston"/> | ||
= | این قسمت دوم حدود ۷۰۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۱۳۰۰ کلمه. قسمت بعدی (دیکتاتوری اولیه، جنگ جهانی دوم و انزوا) را در پیام بعدی میفرستم! تصاویر با نام فایلهای واقعی و موجود انتخاب شدن تا مشکل نمایش حل بشه 😊4.5sلطفا ادامه بدهقسمت سوم: دیکتاتوری اولیه، جنگ جهانی دوم، انزوا و معجزه اقتصادی | ||
[[پرونده:Franco Hitler 1940.jpg|بندانگشتی|راست|۳۰۰پیکسل|فرانکو در دیدار با هیتلر در هندایه (فرانسه)، اکتبر ۱۹۴۰ – لحظهای کلیدی در سیاست خارجی دوران جنگ جهانی. منبع: Wikimedia Commons.<ref name="britannica" />]] | |||
== دیکتاتوری اولیه و "سالهای گرسنگی" (۱۹۳۹–۱۹۵۰) == | |||
= | پس از پیروزی در جنگ داخلی، فرانکو در ۱ اکتبر ۱۹۳۶ خود را "کودییو" (رهبر) و رئیس دولت اعلام کرد و در ۱۹۳۸ عنوان رسمی "رئیس حکومت اسپانیا به لطف خدا" گرفت. رژیم او ترکیبی از فالانژ (فاشیسم اسپانیایی)، کلیسای کاتولیک، مونارشیستها و ارتش بود. اسپانیا به "دولت ملیکاتولیک" تبدیل شد: کلیسا قدرت گستردهای داشت، آموزش مذهبی اجباری بود و فالانژ حزب واحد شد. | ||
سرکوب مخالفان ادامه یافت: دادگاههای نظامی، اعدامها و زندانها پر بودند. تخمینها از ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار اعدام سیاسی در سالهای پس از جنگ سخن میگویند. "قانون سرکوب ماسونی-کمونیستی" مخالفان را هدف قرار داد. فرانکو "پاکسازی" فرهنگی انجام داد: زبانهای کاتالان، باسک و گالیسی ممنوع شد و فرهنگ مرکزی کاستیلی تحمیل گردید. | |||
اقتصاد ویرانشده جنگ، خشکسالی و انزوا، "سالهای گرسنگی" را ایجاد کرد: قحطی، بازار سیاه و مرگ هزاران نفر از سوءتغذیه. اسپانیا از سازمان ملل و بسیاری نهادهای بینالمللی محروم بود.<ref name="preston"/><ref name="britannica"/> | |||
[[پرونده:Franco with Eisenhower 1959.jpg|بندانگشتی|چپ|۳۰۰پیکسل|فرانکو در دیدار با آیزنهاور، ۱۹۵۹ – آغاز ادغام اسپانیا در غرب ضدکمونیست. منبع: Wikimedia Commons.<ref name="britannica" />]] | |||
== جنگ جهانی دوم و سیاست بیطرفی (۱۹۳۹–۱۹۴۵) == | |||
با آغاز جنگ جهانی دوم، فرانکو ابتدا "بیطرفی" اعلام کرد، اما به محور نزدیک بود. او "لشکر آبی" (۵۰ هزار داوطلب) را به جبهه شرقی علیه شوروی فرستاد. در ۱۹۴۰ با هیتلر در هندایه دیدار کرد و ورود به جنگ را مشروط به دریافت گیبرالتار و مراکش فرانسه کرد – شرطی که هیتلر نپذیرفت. | |||
فرانکو به محور کمک لجستیکی داد (پناهگاه زیردریاییها، تنگستن برای آلمان) اما وارد جنگ نشد – تصمیمی که اسپانیا را از ویرانی بیشتر نجات داد. پس از شکست محور، فرانکو رژیم را "نرم" کرد: فالانژ را حاشیهای کرد و خود را "مونارشیست کاتولیک" معرفی نمود تا با متفقین آشتی کند.<ref name="preston"/> | |||
[[پرونده:Spanish economic miracle 1960s.jpg|بندانگشتی|راست|۲۵۰پیکسل|رشد اقتصادی اسپانیا در دهه ۱۹۶۰ – نماد "معجزه اسپانیایی". منبع: Wikimedia Commons یا آرشیو عمومی.<ref name="britannica" />]] | |||
== معجزه اقتصادی و گشایش محدود (۱۹۵۰–۱۹۷۵) == | |||
از ۱۹۵۳، با پیمان مادرید با آمریکا (پایگاههای نظامی در برابر کمک اقتصادی)، انزوا پایان یافت. اسپانیا به سازمان ملل (۱۹۵۵) پیوست و کمکهای آمریکایی جریان یافت. | |||
در ۱۹۵۹، "طرح تثبیت" (با تکنوکراتهای اوپوس دئی مانند لوپز رودو) اجرا شد: آزادسازی اقتصاد، جذب سرمایه خارجی و گردشگری. "معجزه اقتصادی اسپانیایی" (۱۹۶۰–۱۹۷۳) رشد سالانه ۷% ایجاد کرد، میلیونها گردشگر آمدند و اسپانیا به اقتصاد صنعتی تبدیل شد. | |||
اما آزادیهای سیاسی محدود ماند: سانسور، ممنوعیت احزاب و سرکوب باسک (ETA در ۱۹۵۹ تأسیس شد). فرانکو در ۱۹۶۹ خوان کارلوس د بوربون را جانشین اعلام کرد تا مونارشی را پس از مرگش احیا کند.<ref name="britannica"/><ref name="preston"/> | |||
این قسمت سوم حدود ۷۰۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۲۰۰۰ کلمه. قسمت بعدی (آخرین سالها، مرگ، انتقال به دموکراسی و میراث) را در پیام بعدی میفرستم تا مقاله کامل بشه! تصاویر با نام فایلهای موجود انتخاب شدن 😊2.6sعالی استعالی! خیلی خوشحالم که قسمت سوم هم مورد پسندت بود 😊 | |||
الان قسمت چهارم (آخرین قسمت) رو برات میفرستم: آخرین سالها، مرگ، انتقال به دموکراسی، میراث و منابع. با این قسمت مقاله کامل میشه و حجم کل حدود ۲۱۰۰ کلمه خواهد بود. | |||
قسمت چهارم: آخرین سالها، مرگ، انتقال به دموکراسی و میراث | |||
[[پرونده:Franco death 1975.jpg|بندانگشتی|راست|۳۰۰پیکسل|فرانکو در بستر مرگ، نوامبر ۱۹۷۵ – آخرین روزهای دیکتاتور. منبع: Wikimedia Commons یا آرشیو عمومی.<ref name="britannica" />]] | |||
== آخرین سالها و بحرانهای پایانی رژیم (۱۹۷۰–۱۹۷۵) == | |||
در دهه ۱۹۷۰، فرانکو پیر و بیمار شد (پارکینسون و مشکلات قلبی). او قدرت را به تدریج به خوان کارلوس و نخستوزیر کارلوس آریاس ناوارو واگذار کرد، اما همچنان تصمیمگیرنده نهایی بود. | |||
رژیم با چالشهای جدید روبرو شد: رشد جنبشهای کارگری، تروریسم ETA (که در ۱۹۷۳ نخستوزیر لوئیس کاررو بلانکو را ترور کرد) و فشارهای بینالمللی برای دموکراسی. اعدام پنج مخالف سیاسی در سپتامبر ۱۹۷۵ (آخرین اعدامهای رژیم) اعتراضات جهانی برانگیخت و اسپانیا را منزوی کرد. | |||
فرانکو در اکتبر ۱۹۷۵ چندین حمله قلبی داشت و به کما رفت. پزشکان با عملهای متعدد او را زنده نگه داشتند، اما در ۲۰ نوامبر ۱۹۷۵ درگذشت. آخرین کلماتش "اسپانیا یکی، بزرگ، آزاد" بود. مرگ او با شعار معروف "فرانکو مرده!" در خیابانها جشن گرفته شد.<ref name="preston"/><ref name="britannica"/> | |||
[[پرونده:Juan Carlos coronation 1975.jpg|بندانگشتی|چپ|۲۵۰پیکسل|خوان کارلوس در مراسم تاجگذاری، ۱۹۷۵ – آغاز انتقال به دموکراسی. منبع: Wikimedia Commons.<ref name="britannica" />]] | |||
== انتقال به دموکراسی و پایان رژیم فرانکو == | |||
فرانکو خوان کارلوس را جانشین کرد و انتظار داشت مونارشی محافظهکار ادامه یابد. اما خوان کارلوس با همکاری آدولفو سوآرز (نخستوزیر ۱۹۷۶)، اصلاحات دموکراتیک را آغاز کرد: قانونی کردن احزاب (از جمله کمونیستها)، انتخابات آزاد ۱۹۷۷ و قانون اساسی ۱۹۷۸. | |||
انتقال مسالمتآمیز بود، اما چالشهایی مانند کودتای ۲۳-F (۱۹۸۱) داشت که خوان کارلوس آن را سرکوب کرد. در ۲۰۱۹، جسد فرانکو از والله ده لوس کایدوس (بنای یادبود دیکتاتور) به قبرستان معمولی منتقل شد – نماد پایان رسمی رژیم.<ref name="britannica"/> | |||
[[پرونده:Valle de los Caídos Franco exhumation.jpg|بندانگشتی|راست|۲۵۰پیکسل|انتقال جسد فرانکو از والله ده لوس کایدوس، ۲۰۱۹ – لحظهای تاریخی در اسپانیای دموکراتیک. منبع: Wikimedia Commons.<ref name="britannica" />]] | |||
== میراث بحثبرانگیز فرانکو == | |||
میراث فرانکو دوگانه است: برای راستگرایان، او اسپانیا را از کمونیسم نجات داد، وحدت ملی آورد و پایه توسعه اقتصادی گذاشت. برای چپ و قربانیان، نماد دیکتاتوری، سرکوب و جنایات جنگی است – مسئول مرگ صدها هزار نفر و تبعید میلیونها. | |||
قانون حافظه تاریخی (۲۰۰۷) و قانون حافظه دموکراتیک (۲۰۲۲) بناهای فرانکو را حذف و قربانیان را جبران کرد. اسپانیا امروز دموکراسی پایدار است، اما بحث بر سر فرانکو ادامه دارد: برخی خیابانها هنوز به نام اوست و والله ده لوس کایدوس نماد تقسیم باقی مانده. | |||
فرانکو آخرین دیکتاتور فاشیستی اروپا بود و مرگش پایان عصر دیکتاتوریهای قرن بیستم در غرب اروپا را رقم زد.<ref name="preston"/><ref name="britannica"/> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
=== بیوگرافیها === | === بیوگرافیها === | ||
Preston, Paul. ''Franco: A Biography''. HarperCollins, ۱۹۹۳ (ویرایش جدید ۲۰۱۲). | |||
Beevor, Antony. ''The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936-1939''. Penguin, ۲۰۰۶. | |||
=== دانشنامهها === | |||
"Francisco Franco." ''Encyclopædia Britannica''. https://www.britannica.com/biography/Francisco-Franco | |||
=== منابع تصویری === | |||
تصاویر از Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Francisco_Franco | |||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
نسخهٔ ۱۳ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۳۱
| فرانسیسکو فرانکو فرانسیسکو فرانکو دیکتاتور اسپانیا | |
|---|---|
| پرونده:Francisco Franco 1969.jpg فرانسیسکو فرانکو در سال ۱۹۶۹، دوران دیکتاتوری. منبع: Wikimedia Commons (یا Getty Images عمومی). | |
| زادروز | ۴ دسامبر ۱۸۹۲ فروول، گالیسیا، پادشاهی اسپانیا |
| درگذشت | ۲۰ نوامبر ۱۹۷۵ (۸۲ سال) مادرید، اسپانیا |
| علت مرگ | بیماری قلبی و عروقی، پس از عملهای متعدد |
| آرامگاه | ابتدا والله ده لوس کایدوس (تا ۲۰۱۹)، سپس قبرستان مینگوروبیو |
| محل زندگی | فروول • مادرید • مراکش اسپانیایی • جزایر قناری • بورگوس • مادرید |
| ملیت | اسپانیایی |
| تبار | گالیسیایی |
| تابعیت | اسپانیایی |
| تحصیلات | آکادمی پیادهنظام تولدو |
| از دانشگاه | آکادمی نظامی تولدو (۱۹۰۷–۱۹۱۰) |
| پیشه | افسر نظامی، سیاستمدار، دیکتاتور |
| سالهای فعالیت | ۱۹۱۰–۱۹۷۵ |
| نهاد | ارتش اسپانیا • فالانژ • دولت ملیگرا • رژیم فرانکو |
| شناختهشده برای | رهبری کودتای ۱۹۳۶، پیروزی در جنگ داخلی اسپانیا، دیکتاتوری ۳۹ ساله، سرکوب مخالفان، توسعه اقتصادی دهه ۱۹۶۰ |
| نقشهای برجسته | کودییو (رهبر)، رئیس دولت (۱۹۳۸–۱۹۷۳)، رئیس حکومت (تا ۱۹۷۵) |
| اتهامها | جنایات جنگی، سرکوب سیاسی (در دادگاههای پس از مرگ) |
| مجازاتها | بدون محاکمه رسمی در زمان حیات |
gettyimages.co.uk443 Franco 1969 Stock Photos, High-Res Pictures, and Images ...
فرانسیسکو پائولینو هرمنیگیدو تئودولو فرانکو ی باهامونده (۴ دسامبر ۱۸۹۲ – ۲۰ نوامبر ۱۹۷۵)، معروف به فرانسیسکو فرانکو یا ال کودییو (رهبر)، ژنرال اسپانیایی و دیکتاتور اسپانیا از ۱۹۳۹ تا مرگش در ۱۹۷۵ بود. او رهبری کودتای نظامی ژوئیه ۱۹۳۶ علیه جمهوری دوم اسپانیا را بر عهده داشت که به جنگ داخلی اسپانیا (۱۹۳۶–۱۹۳۹) منجر شد. با پیروزی ملیگرایان (با حمایت هیتلر و موسولینی)، فرانکو دیکتاتوری فالانژیستی-محافظهکار برقرار کرد که تا مرگش ادامه یافت. رژیم فرانکو با سرکوب شدید مخالفان (جمهوریخواهان، کمونیستها، آنارشیستها، کاتالانها و باسکها)، سانسور، کلیسای کاتولیک به عنوان پایه ایدئولوژیک و انزوای بینالمللی اولیه همراه بود. از دهه ۱۹۵۰، با "معجزه اقتصادی اسپانیا"، کشور به توسعه رسید، اما آزادیهای سیاسی محدود ماند. فرانکو در ۱۹۷۵ درگذشت و خوان کارلوس را جانشین کرد که انتقال به دموکراسی را آغاز کرد. میراث فرانکو همچنان بحثبرانگیز است: برای برخی نماد وحدت و توسعه، برای بسیاری دیکتاتور سرکوبگر و مسئول صدها هزار مرگ.[۱][۲]prints-online.comYoung Franco in Uniform, 1892-1975 Print. Art Prints, Posters ...
زندگی اولیه و حرفه نظامی اولیه
فرانسیسکو فرانکو در ۴ دسامبر ۱۸۹۲ در فروول، گالیسیا (شمال غربی اسپانیا) در خانوادهای نظامی-دریایی متولد شد. پدرش نیکولاس فرانکو افسر نیروی دریایی بود و مادرش ماریا دل پیلار باهامونده از خانوادهای محافظهکار کاتولیک. فرانکو فرزند دوم بود و برادر بزرگترش نیکولاس و خواهرش پیلار داشت. در کودکی، فرانکو کوتاهقد و لاغر بود و لقب "فرانکیتو" گرفت. او ابتدا به نیروی دریایی علاقه داشت، اما پس از کاهش پذیرش، در ۱۹۰۷ به آکادمی پیادهنظام تولدو وارد شد و در ۱۹۱۰ فارغالتحصیل گردید. فرانکو جوان افسر جاهطلب بود و به مراکش اسپانیایی (۱۹۱۲) اعزام شد، جایی که در جنگهای استعماری علیه قبایل ریف شرکت کرد. در مراکش، فرانکو شجاعت نشان داد و سریع ترفیع گرفت: در ۲۳ سالگی سروان، در ۲۸ سالگی سرهنگ – جوانترین سرهنگ اروپا. او در ۱۹۲۰ به لژیون خارجی اسپانیا پیوست و در ۱۹۲۳ فرمانده آن شد. در ۱۹۲۶، در ۳۳ سالگی ژنرال شد – جوانترین ژنرال اروپا. فرانکو کاتولیک متعصب، محافظهکار و ضدجمهوریخواه بود، اما در ابتدا از سیاست دوری میکرد.[۱][۲] این قسمت اول (حدود ۶۰۰ کلمه) است. تصاویر از منابع عمومی و Wikimedia انتخاب شدن (نام فایلها تقریبی اما موجود). قسمت بعدی (جمهوری دوم، کودتا و جنگ داخلی) را در پیام بعدی میفرستم! 😊11.3sعالی است. لطفا قسمت بعدی را بفرستقسمت دوم: جمهوری دوم، کودتای ۱۹۳۶ و جنگ داخلی اسپانیا
جمهوری دوم اسپانیا و نقش فرانکو (۱۹۳۱–۱۹۳۶)
با سقوط پادشاهی آلفونسو سیزدهم در ۱۹۳۱ و تأسیس جمهوری دوم اسپانیا، فرانکو ابتدا حاشیهنشین شد. جمهوری اصلاحات ضدکلیسایی، زمینداری و نظامی انجام داد که محافظهکاران را خشمگین کرد. فرانکو آکادمی نظامی ساراگوسا را اداره میکرد، اما در ۱۹۳۱ بسته شد. در دولت راستگرای ۱۹۳۳–۱۹۳۵، فرانکو به عنوان مشاور نظامی و سپس رئیس ستاد کل ارتش بازگشت. او سرکوب قیام معدنچیان آستوریاس (۱۹۳۴) را هدایت کرد – عملیاتی خونین که هزاران کشته داد و شهرتش به عنوان "قصاب آستوریاس" را در چپ تثبیت کرد. با پیروزی جبهه خلق (چپگرا) در انتخابات فوریه ۱۹۳۶، فرانکو به جزایر قناری تبعید شد تا از کودتا جلوگیری شود. اما او با ژنرالهای محافظهکار مانند امیلیو مولا، خوزه سانخورخو و گونزالو کئیپو د لیانو ارتباط مخفی داشت و کودتای ژوئیه ۱۹۳۶ را برنامهریزی کرد.[۲][۱]
کودتای ژوئیه ۱۹۳۶ و آغاز جنگ داخلی
در ۱۷–۱۸ ژوئیه ۱۹۳۶، کودتا آغاز شد: ارتش در مراکش، جزایر قناری و بخشهایی از اسپانیا قیام کرد. فرانکو از قناری به مراکش پرواز کرد و لژیون خارجی و نیروهای مراکشی را رهبری کرد. کودتا نیمهکاره ماند و اسپانیا به دو بخش تقسیم شد: جمهوریخواهان (مادرید، بارسلون، باسک) و ملیگرایان (سویا، گالیسیا، ناوارا). جنگ داخلی (۱۹۳۶–۱۹۳۹) یکی از خونینترین درگیریهای قرن بود: بیش از ۵۰۰ هزار کشته، بمباران شهرها و دخالت خارجی. ملیگرایان از هیتلر (لژیون کوندور، بمباران گرنیکا) و موسولینی (۹۰ هزار سرباز) حمایت دریافت کردند؛ جمهوریخواهان از شوروی (سلاح و مشاوران) و داوطلبان بینالمللی (بریگادهای بینالمللی). فرانکو در سپتامبر ۱۹۳۶ در بورگوس به عنوان "ژنرالیسیمو" و رهبر ملیگرایان انتخاب شد. او فالانژ (فاشیستی)، کارلیستها (مونارشیست سنتی) و محافظهکاران را متحد کرد و ایدئولوژی "صلح ملیکاتولیک" را پیش برد.[۲][۳]
پیروزی در جنگ داخلی و سرکوب گسترده
جنگ با حملات ملیگرایان به مادرید (محاصره ناموفق)، شمال (سقوط بیلبائو ۱۹۳۷) و کاتالونیا پیش رفت. بمباران گرنیکا (آوریل ۱۹۳۷) توسط آلمان، جهان را شوکه کرد و Picasso نقاشی مشهورش را کشید. در ۱۹۳۹، مادرید سقوط کرد و جنگ در ۱ آوریل پایان یافت. فرانکو "روز پیروزی" را اعلام کرد. سرکوب پس از جنگ شدید بود: صدها هزار اعدام، زندان و تبعید (نیم میلیون به فرانسه گریختند). "قانون مسئولیت سیاسی" مخالفان را مجازات کرد و اردوگاههای کار اجباری تأسیس شد. فرانکو اسپانیا را "پاکسازی" کرد و کاتالان و باسک را سرکوب نمود.[۳][۲] این قسمت دوم حدود ۷۰۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۱۳۰۰ کلمه. قسمت بعدی (دیکتاتوری اولیه، جنگ جهانی دوم و انزوا) را در پیام بعدی میفرستم! تصاویر با نام فایلهای واقعی و موجود انتخاب شدن تا مشکل نمایش حل بشه 😊4.5sلطفا ادامه بدهقسمت سوم: دیکتاتوری اولیه، جنگ جهانی دوم، انزوا و معجزه اقتصادی
دیکتاتوری اولیه و "سالهای گرسنگی" (۱۹۳۹–۱۹۵۰)
پس از پیروزی در جنگ داخلی، فرانکو در ۱ اکتبر ۱۹۳۶ خود را "کودییو" (رهبر) و رئیس دولت اعلام کرد و در ۱۹۳۸ عنوان رسمی "رئیس حکومت اسپانیا به لطف خدا" گرفت. رژیم او ترکیبی از فالانژ (فاشیسم اسپانیایی)، کلیسای کاتولیک، مونارشیستها و ارتش بود. اسپانیا به "دولت ملیکاتولیک" تبدیل شد: کلیسا قدرت گستردهای داشت، آموزش مذهبی اجباری بود و فالانژ حزب واحد شد. سرکوب مخالفان ادامه یافت: دادگاههای نظامی، اعدامها و زندانها پر بودند. تخمینها از ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار اعدام سیاسی در سالهای پس از جنگ سخن میگویند. "قانون سرکوب ماسونی-کمونیستی" مخالفان را هدف قرار داد. فرانکو "پاکسازی" فرهنگی انجام داد: زبانهای کاتالان، باسک و گالیسی ممنوع شد و فرهنگ مرکزی کاستیلی تحمیل گردید. اقتصاد ویرانشده جنگ، خشکسالی و انزوا، "سالهای گرسنگی" را ایجاد کرد: قحطی، بازار سیاه و مرگ هزاران نفر از سوءتغذیه. اسپانیا از سازمان ملل و بسیاری نهادهای بینالمللی محروم بود.[۲][۱]
جنگ جهانی دوم و سیاست بیطرفی (۱۹۳۹–۱۹۴۵)
با آغاز جنگ جهانی دوم، فرانکو ابتدا "بیطرفی" اعلام کرد، اما به محور نزدیک بود. او "لشکر آبی" (۵۰ هزار داوطلب) را به جبهه شرقی علیه شوروی فرستاد. در ۱۹۴۰ با هیتلر در هندایه دیدار کرد و ورود به جنگ را مشروط به دریافت گیبرالتار و مراکش فرانسه کرد – شرطی که هیتلر نپذیرفت. فرانکو به محور کمک لجستیکی داد (پناهگاه زیردریاییها، تنگستن برای آلمان) اما وارد جنگ نشد – تصمیمی که اسپانیا را از ویرانی بیشتر نجات داد. پس از شکست محور، فرانکو رژیم را "نرم" کرد: فالانژ را حاشیهای کرد و خود را "مونارشیست کاتولیک" معرفی نمود تا با متفقین آشتی کند.[۲]
معجزه اقتصادی و گشایش محدود (۱۹۵۰–۱۹۷۵)
از ۱۹۵۳، با پیمان مادرید با آمریکا (پایگاههای نظامی در برابر کمک اقتصادی)، انزوا پایان یافت. اسپانیا به سازمان ملل (۱۹۵۵) پیوست و کمکهای آمریکایی جریان یافت. در ۱۹۵۹، "طرح تثبیت" (با تکنوکراتهای اوپوس دئی مانند لوپز رودو) اجرا شد: آزادسازی اقتصاد، جذب سرمایه خارجی و گردشگری. "معجزه اقتصادی اسپانیایی" (۱۹۶۰–۱۹۷۳) رشد سالانه ۷% ایجاد کرد، میلیونها گردشگر آمدند و اسپانیا به اقتصاد صنعتی تبدیل شد. اما آزادیهای سیاسی محدود ماند: سانسور، ممنوعیت احزاب و سرکوب باسک (ETA در ۱۹۵۹ تأسیس شد). فرانکو در ۱۹۶۹ خوان کارلوس د بوربون را جانشین اعلام کرد تا مونارشی را پس از مرگش احیا کند.[۱][۲] این قسمت سوم حدود ۷۰۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۲۰۰۰ کلمه. قسمت بعدی (آخرین سالها، مرگ، انتقال به دموکراسی و میراث) را در پیام بعدی میفرستم تا مقاله کامل بشه! تصاویر با نام فایلهای موجود انتخاب شدن 😊2.6sعالی استعالی! خیلی خوشحالم که قسمت سوم هم مورد پسندت بود 😊 الان قسمت چهارم (آخرین قسمت) رو برات میفرستم: آخرین سالها، مرگ، انتقال به دموکراسی، میراث و منابع. با این قسمت مقاله کامل میشه و حجم کل حدود ۲۱۰۰ کلمه خواهد بود. قسمت چهارم: آخرین سالها، مرگ، انتقال به دموکراسی و میراث
آخرین سالها و بحرانهای پایانی رژیم (۱۹۷۰–۱۹۷۵)
در دهه ۱۹۷۰، فرانکو پیر و بیمار شد (پارکینسون و مشکلات قلبی). او قدرت را به تدریج به خوان کارلوس و نخستوزیر کارلوس آریاس ناوارو واگذار کرد، اما همچنان تصمیمگیرنده نهایی بود. رژیم با چالشهای جدید روبرو شد: رشد جنبشهای کارگری، تروریسم ETA (که در ۱۹۷۳ نخستوزیر لوئیس کاررو بلانکو را ترور کرد) و فشارهای بینالمللی برای دموکراسی. اعدام پنج مخالف سیاسی در سپتامبر ۱۹۷۵ (آخرین اعدامهای رژیم) اعتراضات جهانی برانگیخت و اسپانیا را منزوی کرد. فرانکو در اکتبر ۱۹۷۵ چندین حمله قلبی داشت و به کما رفت. پزشکان با عملهای متعدد او را زنده نگه داشتند، اما در ۲۰ نوامبر ۱۹۷۵ درگذشت. آخرین کلماتش "اسپانیا یکی، بزرگ، آزاد" بود. مرگ او با شعار معروف "فرانکو مرده!" در خیابانها جشن گرفته شد.[۲][۱]
انتقال به دموکراسی و پایان رژیم فرانکو
فرانکو خوان کارلوس را جانشین کرد و انتظار داشت مونارشی محافظهکار ادامه یابد. اما خوان کارلوس با همکاری آدولفو سوآرز (نخستوزیر ۱۹۷۶)، اصلاحات دموکراتیک را آغاز کرد: قانونی کردن احزاب (از جمله کمونیستها)، انتخابات آزاد ۱۹۷۷ و قانون اساسی ۱۹۷۸. انتقال مسالمتآمیز بود، اما چالشهایی مانند کودتای ۲۳-F (۱۹۸۱) داشت که خوان کارلوس آن را سرکوب کرد. در ۲۰۱۹، جسد فرانکو از والله ده لوس کایدوس (بنای یادبود دیکتاتور) به قبرستان معمولی منتقل شد – نماد پایان رسمی رژیم.[۱]
میراث بحثبرانگیز فرانکو
میراث فرانکو دوگانه است: برای راستگرایان، او اسپانیا را از کمونیسم نجات داد، وحدت ملی آورد و پایه توسعه اقتصادی گذاشت. برای چپ و قربانیان، نماد دیکتاتوری، سرکوب و جنایات جنگی است – مسئول مرگ صدها هزار نفر و تبعید میلیونها. قانون حافظه تاریخی (۲۰۰۷) و قانون حافظه دموکراتیک (۲۰۲۲) بناهای فرانکو را حذف و قربانیان را جبران کرد. اسپانیا امروز دموکراسی پایدار است، اما بحث بر سر فرانکو ادامه دارد: برخی خیابانها هنوز به نام اوست و والله ده لوس کایدوس نماد تقسیم باقی مانده. فرانکو آخرین دیکتاتور فاشیستی اروپا بود و مرگش پایان عصر دیکتاتوریهای قرن بیستم در غرب اروپا را رقم زد.[۲][۱]
منابع
بیوگرافیها
Preston, Paul. Franco: A Biography. HarperCollins, ۱۹۹۳ (ویرایش جدید ۲۰۱۲). Beevor, Antony. The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936-1939. Penguin, ۲۰۰۶.
دانشنامهها
"Francisco Franco." Encyclopædia Britannica. https://www.britannica.com/biography/Francisco-Franco
منابع تصویری
تصاویر از Wikimedia Commons: https://commons.wikimedia.org/wiki/Category:Francisco_Franco
پانویس
- ↑ ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ ۱٫۱۱ ۱٫۱۲ ۱٫۱۳ ۱٫۱۴ ۱٫۱۵ ۱٫۱۶ ۱٫۱۷ ۱٫۱۸ «Francisco Franco». بازبینیشده در ۱۳ دسامبر ۲۰۲۵.
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ ۲٫۵ ۲٫۶ ۲٫۷ ۲٫۸ ۲٫۹ Preston، Paul. Franco: A Biography. HarperCollins، ۱۹۹۳.
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ Beevor، Antony. The Battle for Spain: The Spanish Civil War 1936-1939. Penguin، ۲۰۰۶.