کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌ترتفاوت با ویرایش جدیدتر ←
دیداریویکی‌متن
افزودن عکس و لینک به مقاله
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
{{جعبه زندگینامه
{{جعبه زندگینامه
| اندازه جعبه = ۳۰۰px
| نام = علی امینی
| عنوان =
| تصویر = علی امینی.jpg
| عنوان ۲ = استاد دانشگاه، فعال سیاسی و عضو شورای ملی مقاومت ایران
| نام = محمدعلی شیخی
| تصویر = دکتر محمدعلی شیخی.jpg
| اندازه تصویر = ۲۵۰px
| اندازه تصویر = ۲۵۰px
| عنوان تصویر = محمدعلی شیخی، استاد دانشگاه و عضو شورای ملی مقاومت ایران. منبع: آرشیو مقاومت ایران.
| عنوان تصویر = علی امینی، نخست‌وزیر ایران
| زادروز = ۱۳۲۵ خورشیدی (۱۹۴۶ میلادی)
| زادروز = ۲۱ شهریور ۱۲۸۴
| زادگاه = تهران، ایران
| زادگاه = تهران، ایران
| تاریخ مرگ = ۲۴ آذر ۱۴۰۴ (۱۵ دسامبر ۲۰۲۵)
| تاریخ مرگ = ۲۱ آذر ۱۳۷۱
| مکان مرگ = پاریس، فرانسه
| مکان مرگ = پاریس، فرانسه
| علت مرگ = بیماری (پس از بستری طولانی)
| آرامگاه = گورستان پاسه، پاریس
| آرامگاه =
| محل زندگی = تهران • پاریس
| ملیت = ایرانی
| ملیت = ایرانی
| نژاد =
| تحصیلات = دکترای اقتصاد و حقوق
| تابعیت =
| دانشگاه = دانشگاه گرونوبل و دانشگاه پاریس
| تحصیلات = دکترای مهندسی متالورژی صنعتی
| پیشه = سیاستمدار، دیپلمات، نخست‌وزیر
| دانشگاه = دانشگاه بیرمنگام، انگلستان
| سال‌های فعالیت = ۱۳۱۰–۱۳۵۸
| پیشه = استاد دانشگاه، مهندس معدن و متالورژی، فعال سیاسی
| شناخته‌شده برای = نخست‌وزیری ایران (۱۳۴۰–۱۳۴۱)، آغاز اصلاحات ارضی، نقش در انقلاب سفید، مذاکرات قرارداد کنسرسیوم نفت
| سال‌های فعالیت = ۱۳۵۷–۱۴۰۴
| حزب = جبهه ملی ایران (بعدها)
| نهاد = دانشگاه تهران • شورای ملی مقاومت ایران • کمیسیون دانشگاه‌های شورای ملی مقاومت
| خویشاوندان سرشناس = فخرالدوله (مادر)، محسن امین‌الدوله (پدر)، میرزا علی خان امین‌الدوله (پدربزرگ)
| شناخته‌شده برای = نقش در انقلاب ضدسلطنتی، مخالفت با انقلاب فرهنگی رژیم، عضویت در شورای ملی مقاومت ایران، تأسیس گروه استادان متعهد دانشگاه‌ها
| نقش‌های برجسته = مسئول کمیسیون دانشگاه‌ها در شورای ملی مقاومت ایران، نماینده گروه مهندسی معدن در شورای مدیریت دانشکده فنی دانشگاه تهران
| اتهام =
| مجازات =
| پانویس =
}}
}}
'''محمدعلی شیخی''' (۱۳۲۵ تهران – ۲۴ آذر ۱۴۰۴ پاریس)، استاد دانشگاه، مهندس معدن و متالورژی، و فعال سیاسی ایرانی بود که به عنوان یکی از چهره‌های برجسته مقاومت علیه رژیم جمهوری اسلامی شناخته می‌شود. وی از اعضای اولیه [[شورای ملی مقاومت ایران]] و مسئول کمیسیون دانشگاه‌های این شورا بود. شیخی از بدو انقلاب ضدسلطنتی ۱۳۵۷ در دانشگاه تهران فعال بود، گروه «استادان متعهد دانشگاه‌ها و مدارس عالی کشور» را تأسیس کرد و با سیاست‌های ارتجاعی جمهوری اسلامی، به ویژه انقلاب فرهنگی ۱۳۵۹، به مخالفت پرداخت.
[[پرونده:علی امینی ۲.jpg|بندانگشتی|۲۵۰px|علی امینی در دوران جوانی]]
 
'''علی امینی''' (۲۱ شهریور ۱۲۸۴ تهران – ۲۱ آذر ۱۳۷۱ پاریس) یکی از برجسته‌ترین سیاستمداران دوران پهلوی دوم، دیپلمات و نخست‌وزیر ایران از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ بود. او از نوادگان خاندان قاجار و فرزند فخرالدوله (دختر مظفرالدین شاه) بود و به دلیل نقش کلیدی در آغاز اصلاحات ارضی، مذاکرات نفتی و تلاش برای تغییرات اقتصادی-اجتماعی شناخته می‌شود. امینی تحصیل‌کرده فرانسه با دکترای اقتصاد بود و در کابینه‌های متعدد از جمله دولت محمد مصدق، فضل‌الله زاهدی و دیگران سمت‌های مهمی داشت. او سفیر ایران در آمریکا بود و روابط نزدیکی با جان اف. کندی داشت که در انتصابش به نخست‌وزیری تأثیرگذار بود.<ref name=":0">[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C علی امینی - ویکی‌پدیا]</ref><ref name=":1">[https://en.wikipedia.org/wiki/Ali_Amini Ali Amini - Wikipedia]</ref><ref name=":2">[https://www.isna.ir/news/97021608759/%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF «علی امینی» که بود؟ - ایسنا]</ref>
او در رشته مهندسی معدن و متالورژی تحصیل کرد و دکترای خود را از دانشگاه بیرمنگام انگلستان گرفت. در سال ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و به عنوان استادیار در دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول شد. شیخی پشتیبان دانشجویان مبارز، به ویژه انجمن دانشجویان مسلمان هوادار [[سازمان مجاهدین خلق ایران]] بود و در تظاهرات و فعالیت‌های دانشگاهی نقش پیشتاز داشت. پس از تعطیلی دانشگاه‌ها در انقلاب فرهنگی، او گردهمایی‌های اعتراضی برگزار کرد و جزوات «گزارش به خلق» منتشر نمود که جنایات رژیم در دانشگاه‌ها را افشا می‌کرد.
دولت امینی با حمایت آمریکا و به منظور اجرای اصلاحات لیبرال و جلوگیری از نفوذ کمونیسم روی کار آمد، اما با مقاومت محمدرضا شاه، عدم حمایت جبهه ملی و فشار مالکان بزرگ مواجه شد و پس از ۱۴ ماه به استعفا انجامید. منتقدان چپ‌گرا اصلاحات ارضی او را ناکافی و مانوری برای حفظ رژیم می‌دانستند، در حالی که مالکان آن را تهدیدی برای منافع خود می‌دیدند.<ref name=":3">[https://faradeed.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-37/56288-%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%BE%D8%B1%D9%88%D8%B3%D9%87-%D9%86%D8%A7%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C علی امینی؛ پروسه ناتمام اصلاحات ارضی]</ref><ref name=":4">[https://fis-iran.org/oral-history/amini-ali/ Amini, Ali - Foundation for Iranian Studies]</ref>
شیخی ناگزیر به زندگی مخفی روی آورد و سپس به [[شورای ملی مقاومت ایران]] پیوست. او در تصویب اسناد شورا فعال بود، نمایندگی شورا در یونان را بر عهده داشت و در تبعید به گابن (۱۳۶۶) با اعتصاب غذا مقاومت کرد. آثار او شامل کتاب‌ها و مقالات در مورد کارنامه رژیم در دانشگاه‌ها است.
پس از استعفا، امینی از سیاست دور شد، اما در بحران ۱۳۵۷ با شاه مذاکره کرد و پیشنهاد نخست‌وزیری را رد نمود. پس از انقلاب به فرانسه تبعید شد و رهبر جبهه نجات ایران بود. خاطرات او توسط دانشگاه هاروارد منتشر شده و منبع مهمی برای تاریخ معاصر ایران است.<ref name=":5">[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%A7%D8%B7%D8%B1%D8%A7%D8%AA_%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C خاطرات علی امینی - ویکی‌پدیا]</ref><ref name=":6">[https://www.iichs.ir/fa/article/21800 پشت پرده حرف و حدیث‌ها درباره امینی - پژوهشکده تاریخ معاصر]</ref><ref name=":7">[https://psri.ir/?id=ax58c4mc نگاهی به زندگی سیاسی دکتر علی امینی - موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی]</ref>
 
=زندگی اولیه و تحصیلات=
محمدعلی شیخی  بیش از ۵ دهه در مبارزه ضداستبدادی شرکت داشت. مرگ او در پاریس پس از بیماری طولانی، فقدانی بزرگ برای مقاومت و دانشگاهیان ایران بود. [[مریم رجوی]] وی را نماد ایستادگی دانشگاهیان در برابر دیکتاتوری نامید و زندگی‌اش را شاخصی از مقاومت در برابر شاه و شیخ دانست.
[[پرونده:علی امینی ۳.jpg|بندانگشتی|۲۵۰px|علی امینی در دوران تحصیل در فرانسه]]
 
علی امینی در ۲۱ شهریور ۱۲۸۴ در تهران در خانواده‌ای اشرافی و سیاسی متولد شد. پدربزرگ پدری‌اش میرزا علی خان امین‌الدوله، صدراعظم مظفرالدین شاه بود و مادرش فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه، زنی نیکوکار و تأثیرگذار بود. پدرش محسن امین‌الدوله از مالکان بزرگ گیلان بود. امینی تحصیلات ابتدایی را در تهران و در مدرسه دارالفنون گذراند و سپس برای تحصیلات عالی به فرانسه اعزام شد. او در دانشگاه گرونوبل و پاریس حقوق و اقتصاد خواند و در سال ۱۳۱۰ دکترای اقتصاد گرفت.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":8">[https://fararu.com/fa/news/220658 تصاویر علی امینی از جوانی تا پیری - فرارو]</ref>
دکتر شیخی از نخستین روزهای انقلاب ضدسلطنتی پشتیبان مجاهدین بود و با مرزبندی قاطع، مواضع سازش‌ناپذیر داشت. او صدای خاموشی‌ناپذیر آزادی‌خواهی دانشگاهیان بود و در دفاع از آزادی آکادمیک و حقوق دانشجویان، پیشتاز ماند. شیخی با تحقیقات علمی و فعالیت سیاسی، پلی بین دانشگاه و مقاومت زد و میراثش در نوشته‌ها، مواضع و تعهد به آزادی زنده است. مرگ او پایان یک دوران مبارزه بود، اما راهش برای دانشجویان و اساتید ادامه دارد؛ نماد استادی که علم را با آزادی ترکیب کرد و تا پایان عمر علیه استبداد به مقاومت پرداخت.<ref name="hambastegi">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.hambastegimeli.com/115475_%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D9%88-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%87%D8%A7-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3|عنوان=جاودانگی و درگذشت دکتر محمدعلی شیخی|وبگاه=همبستگی ملی|تاریخ بازبینی=۱۵ دسامبر ۲۰۲۵}}</ref><ref name="mojahedin">{{یادکرد وب|نشانی=https://news.mojahedin.org/i/%D8%AC%D8%A7%D9%88%D8%AF%D8%A7%D9%86%DA%AF%DB%8C-%D8%AF%D8%B1%DA%AF%D8%B0%D8%B4%D8%AA-%D8%AF%DA%A9%D8%AA%D8%B1-%D9%85%D8%AD%D9%85%D8%AF%D8%B9%D9%84%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D9%85%D8%B3%D8%A6%D9%88%D9%84-%DA%A9%D9%85%DB%8C%D8%B3%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%D9%87%D8%A7-%D8%B4%D9%88%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%B3|عنوان=جاودانگی درگذشت دکتر محمدعلی شیخی|وبگاه=مجاهدین خلق ایران|تاریخ بازبینی=۱۵ دسامبر ۲۰۲۵}}</ref>
در جوانی با بتول وثوق (دختر حسن وثوق‌الدوله) ازدواج کرد و تحت تأثیر رجالی چون علی‌اکبر داور قرار گرفت که او را به خدمت دولتی وارد کرد. امینی از نخستین سیاستمداران ایرانی بود که بر ضرورت اصلاحات ارضی برای جلوگیری از نفوذ ایدئولوژی‌های چپ تأکید داشت.<ref name=":9">[https://donya-e-eqtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%A7%D9%82%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D8%AF-36/3738707-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A2%D9%85%D8%AF%D9%86-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C اصلاحات ارضی و برآمدن امینی]</ref>
 
=فعالیت‌های سیاسی اولیه و دیپلماتیک=
== قسمت اول: زندگی اولیه، تحصیلات و بازگشت به ایران ==
امینی فعالیت سیاسی را از وزارت دادگستری آغاز کرد و سپس به دارایی رفت. در کابینه احمد قوام معاون نخست‌وزیر شد و در تأسیس حزب دموکرات ایران نقش داشت. در مجلس پانزدهم نماینده تهران بود و با جبهه ملی همکاری کرد. در دولت مصدق وزیر اقتصاد شد، اما به دلیل مخالفت شاه با وزارت کشور، این سمت را نپذیرفت.<ref name=":2" /><ref name=":7" />
محمدعلی شیخی در سال ۱۳۲۵ خورشیدی در تهران متولد شد.  او از خانواده‌ای متوسط بود و به تحصیلات عالی علاقه نشان داد. در سال ۱۳۴۹، شیخی با رتبه اول در رشته مهندسی معدن از دانشگاه تهران فوق‌لیسانس گرفت و تز او در رابطه با تهیه مواد معدنی بود. در فروردین ۱۳۵۰ برای دکترا به انگلستان رفت و در دانشگاه بیرمنگام، دانشکده متالورژی و تهیه مواد، تحصیل کرد. در ۱۳۵۳، با تز "تأثیر نیکل در استخراج مس" فوق‌لیسانس مهندسی متالورژی استخراجی گرفت. سپس در رشته متالورژی صنعتی با تحقیقات "تأثیر کار مکانیکی بر ساختمان کریستالی صفحات مسی" ادامه داد و در اردیبهشت ۱۳۵۷ دکترا گرفت. در تیر ۱۳۵۷، با اوج‌گیری انقلاب ضدسلطنتی، به ایران بازگشت.<ref name="hambastegi" /><ref name="mojahedin" />
پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در دولت زاهدی وزیر دارایی بود و مذاکرات قرارداد کنسرسیوم نفت را هدایت کرد که منجر به قرارداد ۱۹۵۴ شد. او سفیر ایران در آمریکا (۱۳۳۴–۱۳۳۷) شد و روابط نزدیکی با سیاستمداران دموکرات از جمله جان اف. کندی برقرار کرد.<ref name=":3" /><ref name=":10">[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3154 نگاهی به زندگی سیاسی دکتر علی امینی]</ref>
 
=نخست‌وزیری و اصلاحات=
== فعالیت در دانشگاه تهران، انقلاب ضدسلطنتی و مخالفت با انقلاب فرهنگی رژیم ==
[[پرونده:دولت علی امینی.jpg|بندانگشتی|۳۰۰px|کابینه دولت علی امینی]]
محمدعلی شیخی پس از بازگشت به ایران در تیرماه ۱۳۵۷، به عنوان استادیار در رشته مهندسی معدن دانشکده فنی دانشگاه تهران مشغول به کار شد. او از همان روزهای نخست انقلاب ضدسلطنتی، در تظاهرات، گردهمایی‌ها و فعالیت‌های دانشگاهی نقش پیشتاز داشت و به بسیج اساتید و دانشجویان پرداخت. وی پشتیبان  دانشجویان مبارز بود، به ویژه انجمن دانشجویان مسلمان هوادار [[سازمان مجاهدین خلق ایران]]. او [[مسعود رجوی]] را برای سخنرانی در دانشکده‌های ادبیات دانشگاه تهران و اقتصاد دانشگاه ملی دعوت کرد و از کاندیداتوری او در انتخابات ریاست‌جمهوری و مجلس حمایت نمود؛ اقداماتی که بعداً به عنوان "جرایم" او از سوی رژیم تلقی شد.
در اردیبهشت ۱۳۴۰ با فشار جان اف. کندی و برای اجرای اصلاحات، امینی نخست‌وزیر شد. دولت او مجلس را منحل کرد، اصلاحات ارضی را آغاز نمود و حسن ارسنجانی را وزیر کشاورزی کرد. لایحه اصلاحات ارضی تصویب شد که پایه انقلاب سفید گردید، اما منتقدان چپ آن را ناکافی و در خدمت حفظ رژیم می‌دانستند.<ref name=":11">[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%AF انقلاب سفید - ویکی‌پدیا]</ref><ref name=":12">[https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA_%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C_%D8%AF%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 اصلاحات ارضی در ایران - ویکی‌پدیا]</ref><ref name=":13">[https://10mehr.com/maghaleh/08101394/1289 از اصلاحات امینی تا اصلاحات ارضی شاه]</ref>
پس از بازگشایی دانشکده فنی در ۱۵ اسفند ۱۳۵۷، شیخی به عنوان نماینده گروه مهندسی معدن در شورای مدیریت دانشکده انتخاب شد و این مسئولیت را تا ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ بر عهده داشت. او در تدوین طرح مدیریت دانشگاه تهران شرکت کرد و نماینده دانشکده در جلسات ارتباط صنعت و معدن با بنیاد مستضعفان بود، اما از نخستین جلسه با گماشتگان رژیم درگیر شد و تحت پیگرد قرار گرفت.
امینی تلاش کرد نقش شاه را کاهش دهد، فساد را مبارزه کند و فضای سیاسی باز کند، اما با مقاومت شاه، مالکان و عدم حمایت جبهه ملی مواجه شد. بحران بودجه و اقتصادی منجر به استعفایش در تیر ۱۳۴۱ شد.<ref name=":4" /><ref name=":14">[https://historydocuments.ir/?page=post&id=3727 بررسی آغاز و پایان دولت دکتر علی امینی]</ref>
 
«محبوبیت نخست‌وزیر در خارج، محبوبیت ایران است.» (علی امینی در دیدار با شاه)<ref name=":14"></ref>
شیخی یکی از مؤسسین گروه «استادان متعهد دانشگاه‌ها و مدارس عالی کشور» بود – تشکلی که از آزادی آکادمیک و حقوق دانشجویان دفاع می‌کرد. او با سیاست‌های ارتجاعی رژیم، به ویژه انقلاب فرهنگی خمینی در اردیبهشت ۱۳۵۹ که دانشگاه‌ها را تعطیل کرد، به مخالفت برخاست. پس از تعطیلی دانشگاه‌ها، شیخی گردهمایی‌های اعتراضی اساتید مترقی برگزار کرد و جزوات «گزارش به خلق» منتشر نمود که جنایات رژیم در دانشگاه‌ها را افشا می‌کرد. این فعالیت‌ها تا سالگرد تعطیلی ادامه داشت و او را به هدف رژیم تبدیل کرد.<ref name="hambastegi" /><ref name="mojahedin" />
===انتقادات به اصلاحات ارضی===
 
اصلاحات ارضی امینی از سوی چپ‌گرایان به عنوان مانوری تبلیغاتی برای جلوگیری از انقلاب واقعی انتقاد شد. برخی آن را انحراف به چپ می‌دانستند که منجر به سقوط دولت شد. مخالفان رژیم پهلوی، از جمله گروه‌های چپ، آن را ناکافی برای تغییرات اساسی می‌دیدند.<ref name=":15">[http://tarikhirani.ir/fa/news/7044/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D9%88%D8%B1%D9%87-%D9%BE%D9%87%D9%84%D9%88%DB%8C-%D8%B3%D9%82%D9%88%D8%B7-%D8%AF%D8%B1-%D9%BE%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D8%AD%D8%B1%D8%A7%D9%81-%D8%A8%D9%87-%DA%86%D9%BE بررسی اصلاحات ارضی در دوره پهلوی]</ref><ref name=":16">[http://ensani.ir/fa/article/126715/%D9%85%D8%A7%D9%86%D9%88%D8%B1-%D8%AA%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%BA%D8%A7%D8%AA%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%86%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D8%B5%D9%84%D8%A7-%D8%AD%D8%A7%D8%AA-%D8%A7%D8%B1%D8%B6%DB%8C مانور تبلیغاتی با نام اصلاحات ارضی]</ref>
== زندگی مخفی، خروج از ایران، پیوستن به مقاومت و میراث ==
=سال‌های پایانی، انقلاب و تبعید=
پس از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ و سرکوب گسترده مخالفان توسط رژیم خمینی، دکتر محمدعلی شیخی ناگزیر به زندگی مخفی روی آورد. او تحت تعقیب شدید بود و مخفیانه از ایران خارج شد و به [[شورای ملی مقاومت ایران]] پیوست و از اعضای اولیه آن بود. او در تصویب تمام مصوبات و اسناد شورا به مدت ۴۴ سال فعال و پیشقدم بود.
[[پرونده:علی امینی با شاه.jpg|بندانگشتی|۲۵۰px|علی امینی در کنار محمدرضا شاه]]
در سال‌های ۱۳۶۱ و ۱۳۶۲، شیخی همراه با حسن نایب‌آقا (ملی‌پوش فوتبال ایران) نمایندگی [[شورای ملی مقاومت ایران]] در یونان را بر عهده داشت. در ۱۳۶۶، در معامله‌ای با رژیم خمینی، او با شماری از پناهندگان ایرانی از فرانسه به گابن تبعید شد، اما با اعتصاب غذای ۴۲ روزه، دولت فرانسه ناگزیر به بازگرداندن آن‌ها شد. وی مسئول کمیسیون دانشگاه‌های [[شورای ملی مقاومت ایران]] بود و با دل‌بستگی به [[کانون‌های شورشی]]، تا آخرین روزهای زندگی‌اش برای آزادی دانشگاه‌ها و دانشجویان مبارزه کرد. آثار او شامل کتاب‌ها و مقالات مانند "کارنامه ۲۰ ساله رژیم آخوندها در دانشگاه‌ها" و "کارنامه خاتمی در دانشگاه" است که جنایات رژیم در سرکوب دانشگاهیان را افشا می‌کند.
پس از استعفا، امینی خانه‌نشین شد. در ۱۳۵۷ با شاه مذاکره کرد اما نخست‌وزیری را نپذیرفت و به اروپا رفت. در تبعید، جبهه نجات ایران را رهبری کرد و مخالف جمهوری اسلامی بود.<ref name=":5" /><ref name=":17">[https://www.rouydad24.ir/fa/news/184873 ژست ناکام نخست وزیر! نگاهی به زندگی دکتر علی امینی]</ref>
 
او در ۲۱ آذر ۱۳۷۱ در پاریس درگذشت و در گورستان پاسه دفن شد.<ref name=":0" />
== درگذشت در پاریس ==
=خاطرات، تأثیرات و ارزیابی‌ها=
[[پرونده:دکتر شیخی.jpg|جایگزین=دکتر محمدعلی شیخی در حال سخنرانی در یکی از آکسیون‌های مقاومت|بندانگشتی|دکتر محمدعلی شیخی در حال سخنرانی در یکی از آکسیون‌های مقاومت]]
خاطرات امینی منبع مهمی است و او را به عنوان اصلاح‌طلب لیبرال اما ناکام نشان می‌دهد. برخی او را وابسته به آمریکا می‌دانند، دیگران تلاشگر برای مدرنیزاسیون. منتقدان چپ دولتش را بخشی از استراتژی امپریالیسم برای حفظ رژیم می‌بینند.<ref name=":4" /><ref name=":18">[https://irdc.ir/fa/news/9714 انتشار برای نخستین‌بار؛ علی امینی به روایت پسرش]</ref><ref name=":19">[https://history.bojnourdiau.ac.ir/article_517826.html دولت امینی و اصلاحات پیشنهادی آمریکا]</ref>
دکتر شیخی چندی پیش از مرگ به دلیل بیماری در بیمارستان پاریس بستری بود و در ۲۴ آذر ۱۴۰۴ درگذشت. مرگ او فقدانی بزرگ برای مقاومت، اساتید و دانشجویان بود. [[مریم رجوی]] فقدان او را به [[مسعود رجوی]]، هم‌سنگران در شورا، خانواده و دانشگاهیان تسلیت گفت و تأکید کرد که راه شیخی توسط دانشجویان ادامه خواهد یافت.
[[پرونده:علی امینی در تبعید.jpg|بندانگشتی|۲۵۰px|علی امینی در سال‌های تبعید در پاریس]]
میراث محمدعلی شیخی در تعهد به آزادی آکادمیک، دفاع از دانشجویان و مبارزه با استبداد دینی است. او پلی بین دانشگاه و مقاومت بود و با شجاعت در برابر تهاجم عوامل جمهوری اسلامی به دانشگاه‌ها تحت نام «انقلاب فرهنگی»  ایستاد. او استادی بود که علم را با آزادی ترکیب کرد و بیش از ۵۰سال در صفوف مقاومت به فعالیت پرداخت.<ref name="hambastegi" /><ref name="mojahedin" />
==منابع==
 
{{reflist}}
== پیام مریم رجوی ==
[[رده:نخست‌وزیران ایران]]
[[مریم رجوی]] در پیام تسلیت، شیخی را "یار و یاور دیرین [[مسعود رجوی]]" و "نماد ایستادگی دانشگاهیان در برابر دیکتاتوری" نامید. او تأکید کرد که شیخی با مرزبندی قاطع در برابر شاه و شیخ، مواضع سازش‌ناپذیر داشت و صدای خاموشی‌ناپذیر آزادی‌خواهی دانشگاهیان بود.<blockquote>درگذشت دریع‌انگیز استاد محمدعلی شیخی را که یک سرمایه بزرگ علمی و سیاسی از آغاز انقلاب ضدسلطنتی در دانشگاه تهران بود، به جامعه اساتید و دانشگاهیان و همسنگران او در شورا و مقاومت ایران، به خانواده و بستگان او و به‌ویژه به مسئول شورا که دکتر شیخی ۵دهه در تمام فراز و نشیب‌ها و تحولات یار و یاور او بود، تسلیت می‌گویم.
[[رده:سیاستمداران ایرانی قرن ۲۰]]
 
[[رده:متولدان ۱۲۸۴]]
زندگی و مبارزه دکتر شیخی، یار و یاور دیرین مسعود و از نخستین اعضای شورای ملی مقاومت، از دوران ستم‌شاهی یا در مبارزه ضد ارتجاعی و سرکوب خمینی و یا در مقاومت انقلابی پس از ۳۰ خرداد، شاخصی از ایستادگی و مقاومت دانشگاه و دانشگاهیان ایران در برابر دیکتاتوری است.
[[رده:درگذشتگان ۱۳۷۱]]
 
[[رده:خاندان قاجار]]
به روح پرفتوحش درود که با شجاعت تمام در برابر فاجعه‌آفرینی خونین خمینی در دانشگاه‌های ایران، تحت عنوان «انقلاب فرهنگی» به مخالفت برخاست و در دفاع از سنگر آزادی گروه «استادان متعهد دانشگاه‌ها و مدارس عالی» را تأسیس کرد.
[[رده:تبعیدی‌های ایرانی در فرانسه]]
 
دکتر شیخی با مرزبندی‌های قاطع و روشن در برابر شیخ و شاه و در مقابله با عوامل و مزدوران رژیم و خیانتکاران، مواضعی سازش‌ناپذیر داشت و نوشته‌ها و سخنان او در جلسات شورا درخشان و روشنگر است.
 
فقدان دکتر شیخی دریغ‌انگیز است اما راه و رسم مبارزاتی و تأکیدات او بر مرزبندی با شاه و شیخ و تعهد این استاد وارسته و متعهد به ویژه برای دانشجویان و دانشگاهیان، زنده و اثرگذار و چراغ راهنماست. راستی که دکترمحمدعلی شیخی صدای خاموشی‌ناپذیر اعتراض و آزادی‌خواهی دانشگاهیان در دهه‌های گذشته بود.
 
او مدافع خستگی‌ناپذیر آزادی آکادمیک و حقوق دانشجویان و اساتید و نماینده خواست‌های پیشرو متفکران و دانش‌پژوهان ایران برای آزادی دانشگاه‌های کشور از زنجيرهاي ارتجاع و استبداد دینی بود.
 
فقدان او را به مسئول شورای ملی مقاومت ایران و به هم‌سنگران او در این شورا و مخصوصاً به یاران اشرف‌نشان و کانون‌های شورشی تسلیت می‌گویم و با فرزندان گرامی‌اش صمیمانه همدردی می‌کنم.
 
بی‌تردید دانشجویان و اعضای هیأت علمی دانشگاه‌های کشور که چنین استاد والایی از میان‌شان برخاست، راه او را تا به زیر کشیدن رژیم ولایت فقیه و برقراری آزادی و دموکراسی در ایران ادامه خواهند داد.<ref>[https://www.maryam-rajavi.com/in-memory-of-mohammad-ali-sheikhi/ جاودانگی دکتر محمدعلی شیخی مسئول کمیسیون دانشگاه‌ها در شورای ملی مقاومت ایران]</ref></blockquote>
 
== منابع ==
{{پانویس}}

نسخهٔ ‏۱۶ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۵۷

علی امینی
پرونده:علی امینی.jpg
علی امینی، نخست‌وزیر ایران
زادروز۲۱ شهریور ۱۲۸۴
تهران، ایران
درگذشت۲۱ آذر ۱۳۷۱
پاریس، فرانسه
آرامگاهگورستان پاسه، پاریس
ملیتایرانی
تحصیلاتدکترای اقتصاد و حقوق
از دانشگاهدانشگاه گرونوبل و دانشگاه پاریس
پیشهسیاستمدار، دیپلمات، نخست‌وزیر
سال‌های فعالیت۱۳۱۰–۱۳۵۸
شناخته‌شده براینخست‌وزیری ایران (۱۳۴۰–۱۳۴۱)، آغاز اصلاحات ارضی، نقش در انقلاب سفید، مذاکرات قرارداد کنسرسیوم نفت
حزب سیاسیجبهه ملی ایران (بعدها)
خویشاوندانفخرالدوله (مادر)، محسن امین‌الدوله (پدر)، میرزا علی خان امین‌الدوله (پدربزرگ)
پرونده:علی امینی ۲.jpg
علی امینی در دوران جوانی

علی امینی (۲۱ شهریور ۱۲۸۴ تهران – ۲۱ آذر ۱۳۷۱ پاریس) یکی از برجسته‌ترین سیاستمداران دوران پهلوی دوم، دیپلمات و نخست‌وزیر ایران از اردیبهشت ۱۳۴۰ تا تیر ۱۳۴۱ بود. او از نوادگان خاندان قاجار و فرزند فخرالدوله (دختر مظفرالدین شاه) بود و به دلیل نقش کلیدی در آغاز اصلاحات ارضی، مذاکرات نفتی و تلاش برای تغییرات اقتصادی-اجتماعی شناخته می‌شود. امینی تحصیل‌کرده فرانسه با دکترای اقتصاد بود و در کابینه‌های متعدد از جمله دولت محمد مصدق، فضل‌الله زاهدی و دیگران سمت‌های مهمی داشت. او سفیر ایران در آمریکا بود و روابط نزدیکی با جان اف. کندی داشت که در انتصابش به نخست‌وزیری تأثیرگذار بود.[۱][۲][۳] دولت امینی با حمایت آمریکا و به منظور اجرای اصلاحات لیبرال و جلوگیری از نفوذ کمونیسم روی کار آمد، اما با مقاومت محمدرضا شاه، عدم حمایت جبهه ملی و فشار مالکان بزرگ مواجه شد و پس از ۱۴ ماه به استعفا انجامید. منتقدان چپ‌گرا اصلاحات ارضی او را ناکافی و مانوری برای حفظ رژیم می‌دانستند، در حالی که مالکان آن را تهدیدی برای منافع خود می‌دیدند.[۴][۵] پس از استعفا، امینی از سیاست دور شد، اما در بحران ۱۳۵۷ با شاه مذاکره کرد و پیشنهاد نخست‌وزیری را رد نمود. پس از انقلاب به فرانسه تبعید شد و رهبر جبهه نجات ایران بود. خاطرات او توسط دانشگاه هاروارد منتشر شده و منبع مهمی برای تاریخ معاصر ایران است.[۶][۷][۸]

زندگی اولیه و تحصیلات

پرونده:علی امینی ۳.jpg
علی امینی در دوران تحصیل در فرانسه

علی امینی در ۲۱ شهریور ۱۲۸۴ در تهران در خانواده‌ای اشرافی و سیاسی متولد شد. پدربزرگ پدری‌اش میرزا علی خان امین‌الدوله، صدراعظم مظفرالدین شاه بود و مادرش فخرالدوله، دختر مظفرالدین شاه، زنی نیکوکار و تأثیرگذار بود. پدرش محسن امین‌الدوله از مالکان بزرگ گیلان بود. امینی تحصیلات ابتدایی را در تهران و در مدرسه دارالفنون گذراند و سپس برای تحصیلات عالی به فرانسه اعزام شد. او در دانشگاه گرونوبل و پاریس حقوق و اقتصاد خواند و در سال ۱۳۱۰ دکترای اقتصاد گرفت.[۱][۲][۹] در جوانی با بتول وثوق (دختر حسن وثوق‌الدوله) ازدواج کرد و تحت تأثیر رجالی چون علی‌اکبر داور قرار گرفت که او را به خدمت دولتی وارد کرد. امینی از نخستین سیاستمداران ایرانی بود که بر ضرورت اصلاحات ارضی برای جلوگیری از نفوذ ایدئولوژی‌های چپ تأکید داشت.[۱۰]

فعالیت‌های سیاسی اولیه و دیپلماتیک

امینی فعالیت سیاسی را از وزارت دادگستری آغاز کرد و سپس به دارایی رفت. در کابینه احمد قوام معاون نخست‌وزیر شد و در تأسیس حزب دموکرات ایران نقش داشت. در مجلس پانزدهم نماینده تهران بود و با جبهه ملی همکاری کرد. در دولت مصدق وزیر اقتصاد شد، اما به دلیل مخالفت شاه با وزارت کشور، این سمت را نپذیرفت.[۳][۸] پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، در دولت زاهدی وزیر دارایی بود و مذاکرات قرارداد کنسرسیوم نفت را هدایت کرد که منجر به قرارداد ۱۹۵۴ شد. او سفیر ایران در آمریکا (۱۳۳۴–۱۳۳۷) شد و روابط نزدیکی با سیاستمداران دموکرات از جمله جان اف. کندی برقرار کرد.[۴][۱۱]

نخست‌وزیری و اصلاحات

پرونده:دولت علی امینی.jpg
کابینه دولت علی امینی

در اردیبهشت ۱۳۴۰ با فشار جان اف. کندی و برای اجرای اصلاحات، امینی نخست‌وزیر شد. دولت او مجلس را منحل کرد، اصلاحات ارضی را آغاز نمود و حسن ارسنجانی را وزیر کشاورزی کرد. لایحه اصلاحات ارضی تصویب شد که پایه انقلاب سفید گردید، اما منتقدان چپ آن را ناکافی و در خدمت حفظ رژیم می‌دانستند.[۱۲][۱۳][۱۴] امینی تلاش کرد نقش شاه را کاهش دهد، فساد را مبارزه کند و فضای سیاسی باز کند، اما با مقاومت شاه، مالکان و عدم حمایت جبهه ملی مواجه شد. بحران بودجه و اقتصادی منجر به استعفایش در تیر ۱۳۴۱ شد.[۵][۱۵] «محبوبیت نخست‌وزیر در خارج، محبوبیت ایران است.» (علی امینی در دیدار با شاه)[۱۵]

انتقادات به اصلاحات ارضی

اصلاحات ارضی امینی از سوی چپ‌گرایان به عنوان مانوری تبلیغاتی برای جلوگیری از انقلاب واقعی انتقاد شد. برخی آن را انحراف به چپ می‌دانستند که منجر به سقوط دولت شد. مخالفان رژیم پهلوی، از جمله گروه‌های چپ، آن را ناکافی برای تغییرات اساسی می‌دیدند.[۱۶][۱۷]

سال‌های پایانی، انقلاب و تبعید

پرونده:علی امینی با شاه.jpg
علی امینی در کنار محمدرضا شاه

پس از استعفا، امینی خانه‌نشین شد. در ۱۳۵۷ با شاه مذاکره کرد اما نخست‌وزیری را نپذیرفت و به اروپا رفت. در تبعید، جبهه نجات ایران را رهبری کرد و مخالف جمهوری اسلامی بود.[۶][۱۸] او در ۲۱ آذر ۱۳۷۱ در پاریس درگذشت و در گورستان پاسه دفن شد.[۱]

خاطرات، تأثیرات و ارزیابی‌ها

خاطرات امینی منبع مهمی است و او را به عنوان اصلاح‌طلب لیبرال اما ناکام نشان می‌دهد. برخی او را وابسته به آمریکا می‌دانند، دیگران تلاشگر برای مدرنیزاسیون. منتقدان چپ دولتش را بخشی از استراتژی امپریالیسم برای حفظ رژیم می‌بینند.[۵][۱۹][۲۰]

پرونده:علی امینی در تبعید.jpg
علی امینی در سال‌های تبعید در پاریس

منابع

  1. ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ علی امینی - ویکی‌پدیا
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Ali Amini - Wikipedia
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ «علی امینی» که بود؟ - ایسنا
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ علی امینی؛ پروسه ناتمام اصلاحات ارضی
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ Amini, Ali - Foundation for Iranian Studies
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ خاطرات علی امینی - ویکی‌پدیا
  7. ↑ پشت پرده حرف و حدیث‌ها درباره امینی - پژوهشکده تاریخ معاصر
  8. ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ نگاهی به زندگی سیاسی دکتر علی امینی - موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی
  9. ↑ تصاویر علی امینی از جوانی تا پیری - فرارو
  10. ↑ اصلاحات ارضی و برآمدن امینی
  11. ↑ نگاهی به زندگی سیاسی دکتر علی امینی
  12. ↑ انقلاب سفید - ویکی‌پدیا
  13. ↑ اصلاحات ارضی در ایران - ویکی‌پدیا
  14. ↑ از اصلاحات امینی تا اصلاحات ارضی شاه
  15. ↑ ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ بررسی آغاز و پایان دولت دکتر علی امینی
  16. ↑ بررسی اصلاحات ارضی در دوره پهلوی
  17. ↑ مانور تبلیغاتی با نام اصلاحات ارضی
  18. ↑ ژست ناکام نخست وزیر! نگاهی به زندگی دکتر علی امینی
  19. ↑ انتشار برای نخستین‌بار؛ علی امینی به روایت پسرش
  20. ↑ دولت امینی و اصلاحات پیشنهادی آمریکا
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=کاربر:Alireza_k_h/صفحه_تمرین&oldid=83167»