|
|
| خط ۲۷: |
خط ۲۷: |
| |امضاء = | | |امضاء = |
| |اندازه امضاء = | | |اندازه امضاء = |
| }}'''حسن تهرانی مقدم''' (۱۳۳۸-۱۳۹۰) عضو [[سپاه پاسداران انقلاب اسلامی|سپاه پاسداران]] بود که نقش کلیدی در استراتژی تولید انبوه موشک‌های کشتارجمعی برای سپاه داشت و به عنوان معمار برنامه موشکی ایران شناخته می‌شود. او در تهران متولد شد و تحصیل کرد. وی در جریان [[انقلاب ضد سلطنتی]] فعالیت داشت و پس از آن لیسانس مهندسی صنایع را به پایان رساند. به سپاه پاسداران پیوست و در [[سرکوب کردستان|سرکوب خونین قیام مردم کردستان]] شرکت داشت. طی [[جنگ ایران و عراق]] توپخانه سپاه را بنیان نهاد؛ اما پس از مدتی با وارد شدن به جنگ موشکی، مسئولیت بخش موشکی سپاه به وی سپرده شد. پس از آتش بس و پایان جنگ، بر گسترش تولید موشک‌های بالستیک تمرکز کرد که منجر به تولید سیستم‌هایی مانند شهاب و سجیل شد. سرانجام نیز در سال ۱۳۹۰ در یک انفجار بزرگ در یک پایگاه نظامی نزدیک تهران به همراه تعداد زیادی (دست‌کم ۱۶ تا ۴۰ نفر) کشته شد. مقامات رژیم ایران مرگ این افراد را «حادثه» اعلام کردند؛ اما گزارش‌های متعدد داخلی و خارجی به احتمال خرابکاری اشاره دارند. | | }} |
| | |
| == نوجوانی و آموزش ==
| |
| حسن تهرانی مقدم در ۶ آبان ۱۳۳۸ (۲۹ اکتبر ۱۹۵۹) در محله سرچشمه تهران به دنیا آمد. پدرش، محمود، خیاط بود و خانواده به دلیل شغل او به محله‌های شکوفه و سپس بهارستان نقل مکان کرد. زمینه‌ی مذهبی خانوادگی و روابط او با سید علی لواسانی، امام جماعت مسجد زینب کبری در محله سرچشمه، باعث گرایش او به طیف راست ارتجاعی و روحانیون شد که بعدها زمینه‌ساز پیوستن او به سپاه پاسداران گردید. <ref>[https://www.theguardian.com/world/2011/nov/14/iran-missile-death-mossad-mission Iranian missile architect dies in blast. But was explosion a Mossad mission?]</ref> <ref>[https://www.nytimes.com/2011/11/15/world/middleeast/iran-mourns-missile-commander-killed-in-blast.html High Emotion and Intrigue After Iran Blast]</ref> <ref name=":0">[https://www.hamshahrionline.ir/news/203522/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85-%DB%B1%DB%B3%DB%B3%DB%B8-%DB%B1%DB%B3%DB%B9%DB%B0 زندگینامه حسن طهرانی مقدم] - همشهری آنلاین</ref>
| |
| | |
| وی دیپلم فنی‌اش را در رشته صنایع، پیش از انقلاب ضد سلطنتی گرفت. کاردانی رشته ریخته‌گری را در بهمن ماه سال ۱۳۶۹ در دانشگاه تربیت دبیر رجایی به پایان رساند. <ref>[http://www.srttu.edu/wp-content/uploads/2015/12/Im.jpg گواهی‌نامه سطح کاردانی حسن تهرانی مقدم]</ref> همچنین مقطع کارشناسی را نیز در همین دانشگاه گذراند.
| |
| | |
| تهرانی مقدم در جریانات منجر به انقلاب ضد سلطنتی شرکت داشت. نقل شده که در شب ۲۲ بهمن یک خودروی نظامی ارتش را به همراه جمعی دیگر در میدان فوزیه (امام حسین فعلی) متوقف و یک سرهنگ ارتش را اسیر ساخته؛ امری که با توجه به اعلام رسمی پیروزی انقلاب ضد سلطنتی در صبح و ظهر همان روز (پس از اعلام بی‌طرفی ارتش<ref>[https://nezamat.ir/post-22612/ اعلامیه بی‌طرفی ارتش شاهنشاهی ایران در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷] - سایت نظامات</ref>) شبهه‌انگیز و نیازمند بررسی و تحقیق مستقل است. در رسانه‌های رسمی چنین ثبت شده که:<blockquote>«پس از اعلام بی‌طرفی ارتش دیگر سازمانی به نام ارتش شاهنشاهی وجود نداشت و رژیم پهلوی سقوط کرده بود.» <ref>[https://www.isna.ir/news/1400112217069/%DB%B2%DB%B2-%D8%A8%D9%87%D9%85%D9%86-%DB%B5%DB%B7-%D8%A7%D8%B9%D9%84%D8%A7%D9%85-%D8%A8%DB%8C-%D8%B7%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D8%A7%D8%B1%D8%AA%D8%B4-%D9%88-%D9%BE%DB%8C%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C ۲۲ بهمن ۵۷؛ اعلام بی‌طرفی ارتش و پیروزی انقلاب] - ایسنا</ref></blockquote>تهرانی مقدم پس از سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹)، مدرک کارشناسی مهندسی مکانیک را از دانشگاه صنعتی شریف دریافت کرد و دو سال بعد، کارشناسی ارشد مهندسی صنایع را از دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی به دست آورد. تهرانی مقدم از نوجوانی در مسجد زینب کبری سرچشمه زیر نظر سید علی لواسانی تعلیمات دینی می‌گرفت و این محیط نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت او داشت.
| |
| | |
| او در خانواده‌ای مذهبی و متوسط بزرگ شد و از همان دوران نوجوانی به فعالیت‌های انقلابی علاقه‌مند بود. برادرش علی نیز در جنگ ایران-عراق شهید شد و این رویداد تأثیر عمیقی بر او گذاشت. تهرانی مقدم در دانشگاه با تمرکز بر مهندسی صنایع، دانش فنی خود را تقویت کرد که بعدها در توسعه تسلیحات نظامی کاربرد یافت. او همچنین در فعالیت‌های ورزشی مانند کوهنوردی شرکت داشت و تصاویر کمیابی از دوران جوانی او نشان‌دهنده علاقه‌اش به طبیعت و فعالیت‌های گروهی است. <ref>[https://www.daneshchi.ir/%D8%AA%D8%AD%D9%82%DB%8C%D9%82-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B1%D8%AF-%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85/ تحقیق در مورد زندگی حسن تهرانی مقدم] - سایت دانشچی</ref> <ref>[https://www.presstv.ir/Detail/2023/11/13/714547/remembering-hassan-tehrani-moghaddam-architect-iran-missile-program Remembering Hassan Tehrani Moqaddam, architect of Iran’s missile program] - پرس تی‌وی</ref>
| |
| | |
| == ورود به سپاه و نقش در سرکوب اعتراضات مردم کردستان ==
| |
| در تیرماه ۱۳۵۸ (ژوئیه ۱۹۷۹)، در سن ۲۱ سالگی، به سپاه پاسداران پیوست و ابتدا به عنوان افسر اطلاعات منطقه ۳ شمال تهران فعالیت کرد.
| |
| | |
| در جریان [[سرکوب کردستان|اعترضات سیاسی مردم کردستان در سال ۱۳۵۸]] و درگیری‌های پس از آن، تهرانی مقدم برای سرکوب و کشتار مردم به کردستان رفت.
| |
| | |
| == ایفای نقش در جنگ ایران-عراق ==
| |
| [[پرونده:تهرانی مقدم همراه خامنه‌ای.jpg|بندانگشتی|250x250پیکسل|تهرانی مقدم به همراه [[سید علی خامنه ای|علی خامنه‌ای]]]]
| |
| با آغاز [[جنگ ایران و عراق]] در ۱۳۵۹ (۱۹۸۰)، بر نیاز به حمایت توپخانه‌ای قوی تأکید کرد، به ویژه پس از عملیات ثامن‌الائمه در ۱۳۶۰، که محاصره آبادان را شکست، پیشنهاد سازماندهی توپخانه سپاه را داد.
| |
| | |
| در آذر ۱۳۵۹ (دسامبر ۱۹۸۰)، در عملیات طریق‌القدس، هماهنگی آتش خمپاره را بر عهده گرفت.
| |
| | |
| در ۱۳۶۱ (۱۹۸۲)، پس از عملیات فتح‌المبین، سازماندهی توپخانه سپاه را با استفاده از تجهیزات غنیمتی عراقی آغاز کرد.
| |
| | |
| در آبان ۱۳۶۲ (نوامبر ۱۹۸۳)، مأمور تشکیل فرماندهی موشک زمین به زمین سپاه شد.
| |
| | |
| در ۱۳۶۳ (۱۹۸۴)، به همراه بیش از ده افسر سپاه برای آموزش موشک اسکاد-بی به سوریه اعزام شد.
| |
| | |
| در اسفند ۱۳۶۳ (مارس ۱۹۸۵)، اولین موشک خریداری شده از لیبی را به سمت کرکوک عراق شلیک کرد. موشک‌های بعدی به چند ساختمان و بانک در بغداد اصابت کرد.
| |
| | |
| در ۱۳۶۵ (۱۹۸۶)، به عنوان فرمانده موشکی نیروی هوایی سپاه منصوب شد و واحد موشکی [[حزب‌الله لبنان]] را تأسیس کرد.
| |
| | |
| در دو سال آخر جنگ، نقش کلیدی در توسعه موشک نزعات (با برد ۸۰-۱۵۰ کیلومتر) داشت.
| |
| | |
| در [[عملیات فروغ جاویدان]] در مرداد ۱۳۶۷ (اوت ۱۹۸۸)، علیه نیروهای مجاهدین خلق شرکت کرد.
| |
| | |
| تهرانی مقدم با همکاری حسن باقری، واحد توپخانه سپاه را به راه انداخت که در عملیات‌هایی مانند والفجر ۸ و کربلای ۵ نقش داشت.
| |
| | |
| او همچنین در آموزش نیروهای مقاومت لبنان مؤثر بود و این فعالیت‌ها پایه‌ای برای همکاری‌های بعدی ایران با گروه‌های منطقه‌ای شد. <ref>[https://iranwire.com/en/features/65988/ https:Hassan Tehrani Moghaddam: The Myths Behind the Father of Iran’s Missile Program//iranwire.com/en/features/65988/]</ref> <ref>[https://www.ncr-iran.org/en/news/iran-news-deadly-explosion-at-irgc-military-site-raises-questions-amid-regimes-silence/ Iran News: Deadly Explosion at IRGC Military Site Raises Questions Amid Regime’s Silence] - ان‌سی‌آی‌آر</ref> <ref>[https://historica.fandom.com/wiki/Hassan_Tehrani_Moghaddam Hassan Tehrani Moghaddam]</ref>
| |
| | |
| == شرکت در آموزش و تجهیز شبه نظامیان نیابتی رژیم در منطقه ==
| |
| اولین بار در سال ۱۳۶۳ به سوریه رفت تا چگونگی شلیک موشک‌های اسکاد-بی را در سوریه آموزش ببیند. پس از رسیدن به سطح تولید انبوه موشک‌های کوچک و بزرگ در سپاه، نقشی فعال در انتقال آموزش و فناوری موشک‌های تولیدی سپاه به حزب الله لبنان داشت که پایه‌ای برای گسترش این نوع فعالیت‌ها از یمن تا فلسطین و عراق شد. <ref>[https://www.khabaronline.ir/news/1836099/%D8%A7%DB%8C%D9%86-%D8%B3%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%88%D9%81-%D8%B3%D9%BE%D8%A7%D9%87-%D9%85%D9%88%D8%B3%D8%B3-%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%86-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9%DB%8C-%D8%AD%D8%B2%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87-%D9%84%D8%A8%D9%86%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B3%D8%AA این سردار معروف سپاه، موسس یگان‌های موشکی حزب الله لبنان است] - خبر آنلاین</ref> <ref>[https://www.govinfo.gov/content/pkg/GOVPUB-D101-PURL-gpo107697/pdf/GOVPUB-D101-PURL-gpo107697.pdf UNCONVENTIONAL WARFARE CASE STUDY: THE RELATIONSHIP BETWEEN IRAN AND LEBANESE HIZBOLLAH]</ref>
| |
| | |
| == نقش فعال دردشمنی با مقاومت ایران ==
| |
| حسن تهرانی مقدم از همان سال‌های نخستین پیوستن به سپاه و فعالیت به عنوان افسر اطلاعات منطقه ۳ شمال تهران، همواره علیه مقاومت نقش‌آفرینی کرده است.
| |
| | |
| طی سال‌های جنگ ایران و عراق و به طور مشخص در [[عملیات فروغ جاویدان]]، با استفاده از خمپاره‌اندازهای ۱۲۰ میلی‌متری به مقابله با نیروهای ارتش آزادیبخش پرداخت.<ref name=":0" />
| |
| | |
| اما در زمینه‌ی تخصصی خود به عنوان مغز متفکر موشکی رژیم ایران، در تمامی دفعاتی که [[قرارگاه اشرف|پایگاه اشرف]] و سایر قرارگاههای [[ارتش آزادیبخش ملی ایران|ارتش آزادیبخش ملی ایران]] در نوار مرزی عراق مورد هدف موشک قرار گرفتند، تاثیرگذار بوده است. در جریان شلیک ۷۷ موشک اسکاد به [[قرارگاه اشرف]] در فروردین ماه ۱۳۸۰، پاسدار حسن تهرانی مقدم به عنوان سرتیپ فرمانده یگاه موشکی سپاه، شخصا به مناطق مرزی، از جمله کرمانشاه رفت تا پرتاب موشک‌ها را فرماندهی کند. <ref>رویداد تاریخی: [https://event.mojahedin.org/i/events/5571 ۲۹فروردین ۱۳۸۰، موشک‌باران قرارگاههای ارتش آزادی] - سایت سازمان مجاهدین</ref> شلیک این تعداد موشک اسکاد در یک روز در مقایسه با تمام طول جنگ ایران و عراق که تنها ۱۴ موشک اسکاد به عراق شلیک شده بود، عدد قابل توجهی است که نشان دهنده‌ی تولید انبوه این جنگ‌افزار کشتار جمعی توسط سپاه پاسداران می‌باشد. هر چند که تنها یک قربانی از مجاهدین و چند قربانی از شهروندان عراقی به جا گذاشت و از نظر نظامی، عملیاتی کاملا شکست‌خورده به شمار می‌رود.
| |
| | |
| تلویزیون رسمی رژیم ایران در ۱۹ دی ماه ۱۳۹۹ (۹سال پس از مرگ تهرانی مقدم) مصاحبه‌ای از او درباره‌ی عملیات نظامی مجاهدین پخش کرد. <ref>[https://news.mojahedin.org/i/%D9%85%D8%B5%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%87-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%E2%80%8C%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%DB%B1%DB%B3%DB%B8%DB%B5-%D9%BE%D8%A7%D8%B3%D8%AF%D8%A7%D8%B1-%D8%AD%D8%B3%D9%86-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85-%D8%B9%D9%85%D9%84%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D9%87%D8%AF%DB%8C%D9%86-%D8%A8%DB%8C%D8%AA-%D8%AE%D8%A7%D9%85%D9%86%D9%87%E2%80%8C%D8%A7%DB%8C-%D9%88%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%AA-%D8%A7%D8%B7%D9%84%D8%A7%D8%B9%D8%A7%D8%AA-%D8%B3 مصاحبه حسن تهرانی مقدم در سال ۱۳۸۵: عملیات مجاهدین که بیت خامنه‌ای، وزارت اطلاعات و سپاه و تمام مراکز را خمپاره‌باران می‌کردند جمهوری اسلامی را مستاصل کرده بود] - سایت سازمان مجاهدین</ref>
| |
| | |
| == توسعه برنامه موشکی پس از جنگ ==
| |
| پس از پایان جنگ، تهرانی مقدم ضمن ادامه‌ی تحصیلات آکادمیک مرتبط و مورد نیاز، بر تحقیق و توسعه تولید انواع موشک کشتار جمعی برای سپاه متمرکز بود.
| |
| | |
| موشک‌های طراحی‌شده تحت نظارت او شامل شهاب ۱ و ۲ و ۳، قدر و سجیل بودند که برد بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر داشتند. تکنولوژی این موشک‌ها براساس موشک‌های خریداری شده از لیبی و کره شمالی کپی‌برداری شده بود.
| |
| | |
| در مهر ۱۳۸۳ (اکتبر ۲۰۰۴)، معاون فرمانده نیروی هوافضای سپاه شد و در آذر ۱۳۸۴ (دسامبر ۲۰۰۵)، مشاور فرمانده سپاه در امور موشکی و رئیس سازمان جهاد خودکفایی گردید. او همچنین در توسعه برنامه فضایی ایران، از جمله پرتاب ماهواره، مشارکت داشت.
| |
| | |
| تهرانی مقدم به عنوان "پدر موشکی ایران" شناخته می‌شود؛ اما در عمل گروه‌های نیابتی رژیم ایران مانند حماس و [[حزب‌الله لبنان]] را نیز تجهیز کرد؛ به طوری که موشک‌های فاتح و فجر-۵ برای مقابله با اسرائیل طراحی شدند. سید حسن نصرالله در جنگ ۳۳ روزه لبنان از کمک‌های او قدردانی کرد. <ref>[https://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/tehranbureau/2011/11/opinion-iran-explosion.html Opinion | The Guard Base Explosion and the Question of Culpability] - فرونت لاین</ref> <ref>[https://www.tehrantimes.com/news/454553/The-man-who-made-it-possible The man who made it possible] - تهران تایمز</ref> <ref>[https://en.mehrnews.com/news/234156/The-Frontline-A-book-about-father-of-Iran-s-missiles A book about father of Iran’s missiles] - خبرگزاری مهر</ref>
| |
| | |
| یکی از رسانه‌های حکومتی وابسته به نهادهای نظامی رژیم ایران درباره‌ی او نوشته است:<blockquote>«اما باز هم کمتر کسی می داند موشک هایی که امروز در دست حماس و گروه های مقاومت فلسطینی است و به کمک آن بیش از 10 روز است آرامش را از تمام صهیونیست های دنیا گرفته حاصل دانش و طراحی سردار شهید حسن تهرانی مقدم است.» <ref>[https://nashreshahidkazemi.ir/blog/post/khetmoordem.html نقش شهید طهرانی مقدم در مقاومت فلسطین و نابودی اسرائیل] </ref></blockquote>یک خبرگزاری رسمی وابسته به رژیم ایران دقیقا «هفته‌ی آخر جنگ ۲۲ روزه» را زمان انتقال دستورالعمل ساخت موشک به حزب الله معرفی می‌کند؛ امری که البته تنها بخشی از واقعیت است، زیر تولید و تجهیز و شلیک و آموزش‌های آن تنها با «یک یادداشت» امکان‌پذیر نیست. <ref>[https://www.tasnimnews.com/fa/news/1401/08/21/2802715/%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85-%D8%AF%D8%B3%D8%AA%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%84%D8%B9%D9%85%D9%84-%D8%B3%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D9%85%D9%88%D8%B4%DA%A9-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D9%84%D8%B3%D8%B7%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D9%87%D8%A7-%D9%81%D8%B1%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D9%86%D9%82%D8%B4-%DA%A9%D9%84%DB%8C%D8%AF%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D8%AC-%D9%82%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%AF%D8%B1-%D9%86%D9%82%D8%B7%D9%87-%D8%B2%D9%86-%D8%B4%D8%AF%D9%86-%D9%81%D8%A7%D8%AA%D8%AD-%DA%AF%D9%81%D8%AA%DA%AF%D9%88 شهید طهرانی‌مقدم دستورالعمل ساخت موشک را برای فلسطینی‌ها فرستاد] - خبرگزاری تسنیم</ref>
| |
| | |
| == مرگ و ابهامات اطراف آن ==
| |
| در ۲۱ آبان ۱۳۹۰ (۱۲ نوامبر ۲۰۱۱)، تهرانی مقدم در انفجاری در پادگان امیرالمؤمنین (یا بیدگنه) نزدیک ملارد تهران کشته شد. این انفجار هنگام جابه‌جایی مهمات رخ داد و ۱۶ تا ۲۱ نفر دیگر از اعضای سپاه را نیز کشت. مقامات ایرانی انفجار را حادثه توصیف کردند و احتمال خرابکاری را رد نمودند. اما بعدها در یک سریال تلویزیونی سفارشی رژیم ایران، این گمانه‌زنی مطرح شد که هم مجاهدین و هم موساد در این انفجار دست داشته‌اند. <ref>[https://www.didbaniran.ir/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-3/66734-%D8%B9%D8%A7%D9%85%D9%84-%D8%B4%D9%87%D8%A7%D8%AF%D8%AA-%D8%B4%D9%87%DB%8C%D8%AF-%D8%B7%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85-%D9%86%D9%81%D9%88%D8%B0%DB%8C-%D8%A8%D9%88%D8%AF عامل شهادت شهید طهرانی مقدم، نفوذی بود؟!] - دیده‌بان ایران</ref>
| |
| | |
| برادرش، محمد تهرانی مقدم، گفت که انفجار در مرحله نهایی آزمایش موشک قاره‌پیما رخ داد و پروژه را دو هفته به تأخیر انداخت. با این حال، ابهامات زیادی پیرامون این رویداد وجود دارد. گزارش‌های اولیه تعداد کشته‌ها را ۲۷ نفر اعلام کردند، اما بعداً به ۱۷ نفر اصلاح شد.
| |
| | |
| برخی منابع غربی و مخالفان ایرانی، انفجار را به عملیات مخفی اسرائیل (موساد) نسبت دادند. یک مقام سابق ایرانی به صورت ناشناس به گاردین گفت که این بخشی از جنگ پنهان علیه ایران بود. مجله تایم به نقل از منبع اطلاعاتی غربی، موساد را مسئول دانست. گزارش‌هایی از انفجارهای مشابه در سال‌های بعد، مانند ۲۰۱۴ و ۲۰۲۰، به گمانه‌زنی‌ها دامن زده است. مقامات ایرانی این ادعاها را رد کرده و بر جنبه حادثه‌ای تأکید دارند، اما عدم شفافیت در جزئیات، مانند علت دقیق انفجار، بحث‌ها را ادامه‌دار کرده است. مراسم دفن با حضور رهبر ایران برگزار شد و او در بهشت زهرا دفن گردید. <ref>[https://www.theguardian.com/world/2011/nov/16/iran-missile-blast-israel-mossad Iran says missile base blast was not caused by Israeli intelligence] - گاردین۲۰۱۱</ref> <ref>[https://www.csmonitor.com/World/Middle-East/2011/1114/Did-Israel-assassinate-Iran-s-missile-king Did Israel assassinate Iran's 'missile king'?] - کریستین ساینس مانیتور</ref> <ref>[https://www.nytimes.com/2014/10/10/world/explosion-at-key-military-base-in-iran-raises-questions-about-sabotage.html Explosion at Key Military Base in Iran Raises Questions About Sabotage] - نیویورک تایمز</ref>
| |
| {| class="wikitable"
| |
| !موشک‌های مرتبط با فعالیت‌های مستقیم حسن تهرانی مقدم
| |
| |-
| |
| |'''نام موشک'''
| |
| |-
| |
| |نزعات
| |
| |-
| |
| |شهاب-۳
| |
| |-
| |
| |قدر
| |
| |-
| |
| |سجیل
| |
| |}
| |
|
| |
|
| ==منابع== | | ==منابع== |
|
| |
|
| <references /> | | <references /> |