۲٬۶۴۰
ویرایش
کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش
Alireza k h (بحث | مشارکتها) جز (←منابع) |
Alireza k h (بحث | مشارکتها) بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{جعبه زندگینامه | {{جعبه زندگینامه | ||
| اندازه جعبه = ۳۰۰px | | اندازه جعبه = ۳۰۰px | ||
| عنوان = | | عنوان = سوهارتو | ||
| عنوان ۲ = | | عنوان ۲ = دومین رئیسجمهور اندونزی | ||
| نام = | | نام = سوهارتو | ||
| تصویر = | | تصویر = ژنرال سوهارتو.jpg | ||
| اندازه تصویر = ۲۵۰px | | اندازه تصویر = ۲۵۰px | ||
| عنوان تصویر = | | عنوان تصویر = سوهارتو در سال ۱۹۹۳، دوران ریاستجمهوری | ||
| زادروز = | | زادروز = ۸ ژوئن ۱۹۲۱ | ||
| زادگاه = | | زادگاه = کموسوک، یوگیاکارتا، هند شرقی هلند | ||
| تاریخ مرگ = | | تاریخ مرگ = ۲۷ ژانویه ۲۰۰۸ (۸۶ سال) | ||
| مکان مرگ = جاکارتا، اندونزی | | مکان مرگ = جاکارتا، اندونزی | ||
| علت مرگ = نارسایی | | علت مرگ = نارسایی چندارگانی | ||
| آرامگاه = | | آرامگاه = گریبگ، سولو، جاوا مرکزی، اندونزی | ||
| محل زندگی = | | محل زندگی = یوگیاکارتا • جاکارتا • سولو | ||
| ملیت = اندونزیایی | | ملیت = اندونزیایی | ||
| نژاد = جاوهای | | نژاد = جاوهای | ||
| تابعیت = اندونزیایی | | تابعیت = اندونزیایی | ||
| تحصیلات = | | تحصیلات = آموزش نظامی هلندی و ژاپنی، آکادمی نظامی اندونزی | ||
| دانشگاه = | | دانشگاه = آموزشهای نظامی مختلف (بدون مدرک دانشگاهی رسمی) | ||
| پیشه = سیاستمدار، | | پیشه = افسر نظامی، سیاستمدار، رئیسجمهور | ||
| سالهای فعالیت = | | سالهای فعالیت = ۱۹۴۰–۱۹۹۸ | ||
| نهاد = | | نهاد = ارتش اندونزی • دولت نظم نو | ||
| شناختهشده برای = | | شناختهشده برای = نظم نو (Orde Baru)، توسعه اقتصادی، سرکوب کمونیستها، اشغال تیمور شرقی، فساد گسترده خانوادگی | ||
| نقشهای برجسته = | | نقشهای برجسته = رئیسجمهور اندونزی (۱۹۶۷–۱۹۹۸)، رهبر کودتای ۱۹۶۵–۱۹۶۶ | ||
| اتهام = | | اتهام = فساد، نقض حقوق بشر، نسلکشی (در تیمور شرقی) | ||
| مجازات = | | مجازات = بدون محاکمه رسمی (مصونیت پس از کنارهگیری) | ||
| پانویس = | | پانویس = | ||
}} | }} | ||
''' | '''سوهارتو''' (۸ ژوئن ۱۹۲۱ – ۲۷ ژانویه ۲۰۰۸)، ژنرال ارتش و دومین رئیسجمهور اندونزی بود که از ۱۹۶۷ تا ۱۹۹۸ حکومت کرد. او با کودتای ۱۹۶۵–۱۹۶۶ قدرت را از احمد سوکارنو گرفت و رژیم نظم نو (Orde Baru) را برقرار کرد – دورانی با رشد اقتصادی چشمگیر، اما سرکوب سیاسی شدید، فساد خانوادگی و نقض حقوق بشر. | ||
== | سوهارتو پس از سرکوب گسترده کمونیستها (۱۹۶۵–۱۹۶۶، حدود ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون کشته)، قدرت را تثبیت کرد و اندونزی را به اقتصاد بازار هدایت نمود. "معجزه اقتصادی" دهههای ۱۹۷۰–۱۹۹۰ رشد متوسط ۷% ایجاد کرد، اما با اقتدارگرایی، سانسور و اشغال تیمور شرقی (۱۹۷۵–۱۹۹۹) همراه بود. سقوط او در بحران مالی آسیا ۱۹۹۷–۱۹۹۸ و اعتراضات دانشجویی رخ داد. | ||
سوهارتو نماد توسعه اقتدارگرایانه آسیایی است: برای برخی معمار مدرنیزاسیون، برای بسیاری دیکتاتور فاسد مسئول مرگ صدها هزار نفر. میراث او همچنان در سیاست، اقتصاد و جامعه اندونزی بحثبرانگیز است.<ref name="britannica">{{یادکرد وب|نشانی=https://www.britannica.com/biography/Suharto|عنوان=Suharto|وبگاه=Encyclopædia Britannica|تاریخ بازبینی=۱۳ دسامبر ۲۰۲۵}}</ref><ref name="elston">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Elson|نام=Robert|عنوان=Suharto: A Political Biography|ناشر=Cambridge University Press|سال=۲۰۰۱}}</ref><ref name="ricklefs">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Ricklefs|نام=M.C.|عنوان=A History of Modern Indonesia since c. 1200|ناشر=Stanford University Press|سال=۲۰۰۸}}</ref><ref name="friend">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Friend|نام=Theodore|عنوان=Indonesian Destinies|ناشر=Harvard University Press|سال=۲۰۰۳}}</ref> | |||
== زندگی اولیه و خانواده == | |||
سوهارتو در ۸ ژوئن ۱۹۲۱ در روستای کموسوک، نزدیک یوگیاکارتا، در خانوادهای فقیر جاوهای متولد شد. پدرش کشاورز و مادرش از خانوادهای روستایی بود. والدینش زود جدا شدند و سوهارتو در خانه خویشاوندان مختلف بزرگ شد – تجربهای که او را سختکوش و محتاط کرد. | |||
کودکی سوهارتو با فقر همراه بود و آموزش رسمی کمی داشت. در نوجوانی به مدارس هلندی رفت و به اسلام سنتی جاوه پایبند بود. در ۱۹۴۰ به ارتش سلطنتی هند شرقی هلند (KNIL) پیوست و آموزش نظامی دید. با اشغال ژاپن (۱۹۴۲)، به پلیس ژاپنی پیوست و ترفیع گرفت.<ref name="elston"/><ref name="ricklefs"/> | |||
این قسمت اول (حدون ۵۵۰ کلمه) است. قسمت بعدی (حرفه نظامی، جنگ استقلال و کودتای ۱۹۶۵) را در پیام بعدی میفرستم! 😊4.8sعالی استعالی! خیلی خوشحالم که قسمت اول مقاله سوهارتو هم مورد پسندت بود 😊 | |||
الان قسمت دوم رو برات میفرستم: حرفه نظامی اولیه، جنگ استقلال، کودتای ۱۹۶۵ و صعود به قدرت. جزئیات گسترده، منابع معتبر و ساختار دانشنامهای حفظ شده. | |||
== | قسمت دوم: حرفه نظامی، جنگ استقلال و کودتای ۱۹۶۵–۱۹۶۶ | ||
در | == حرفه نظامی اولیه و دوران اشغال (۱۹۴۰–۱۹۴۵) == | ||
سوهارتو در ۱۹۴۰ به ارتش سلطنتی هند شرقی هلند (KNIL) پیوست و آموزش دید. با اشغال ژاپن در ۱۹۴۲، به پلیس ژاپنی (PETA) پیوست و به سرعت ترفیع گرفت: سروان و فرمانده گردان شد. ژاپنیها او را برای بسیج محلی علیه هلند آموزش دادند. | |||
سوکارنو | پس از تسلیم ژاپن در ۱۹۴۵، سوهارتو به ارتش جمهوری تازهتأسیس اندونزی پیوست و در یوگیاکارتا خدمت کرد. او در جنگ چریکی علیه هلندیها نقش داشت: فرمانده تیپ در جاوا مرکزی و مسئول عملیات در یوگیاکارتا بود. در "حمله عمومی" مارس ۱۹۴۹، سوهارتو یوگیاکارتا را موقتاً بازپس گرفت – عملیاتی که شهرتش را افزایش داد و به فشار بینالمللی برای استقلال کمک کرد.<ref name="elston"/><ref name="ricklefs"/> | ||
== | == دوران سوکارنو و نقش ارتش (۱۹۴۹–۱۹۶۵) == | ||
پس از استقلال، سوهارتو در ارتش پیشرفت کرد: فرمانده تیپ دیپونگورو (جاوا مرکزی)، شرکت در سرکوب شورشهای منطقهای (مانند PRRI/Permesta ۱۹۵۸) و تحصیل در آکادمی ارتش. او محتاط، منظم و ضدکمونیست بود و با آمریکاییها ارتباط داشت. | |||
در دوران دموکراسی هدایتشده سوکارنو، ارتش قدرت گرفت و سوهارتو فرمانده هزینهماندو (نیروهای استراتژیک ارتش، Kostrad) شد – پستی کلیدی در جاکارتا. او با رشد حزب کمونیست اندونزی (PKI، سومین حزب بزرگ کمونیست جهان) مخالف بود و با سوکارنو روابط متشنج داشت.<ref name="elston"/><ref name="friend"/> | |||
== کودتای ۱۹۶۵–۱۹۶۶ و سرکوب گسترده کمونیستها == | |||
در | در شب ۳۰ سپتامبر ۱۹۶۵، گروهی از افسران چپگرا (گستاپو، به رهبری سرهنگ اونتانگ) شش ژنرال راستگرا را کشتند و کودتا کردند. آنها سوکارنو را حفاظت و "شورای انقلابی" اعلام کردند. | ||
سوهارتو، فرمانده Kostrad، سریع واکنش نشان داد: کودتا را سرکوب کرد، رادیو را گرفت و جاکارتا را کنترل نمود. او PKI را مسئول دانست و کشتار گسترده آغاز کرد: ارتش، گروههای اسلامی و محلی کمونیستها را شکار کردند. تخمین کشتهشدگان از ۵۰۰ هزار تا ۱ میلیون است – یکی از بزرگترین کشتارهای قرن بیستم. | |||
سوهارتو سوکارنو را متهم به حمایت از کودتا کرد و قدرت را گام به گام گرفت: در مارس ۱۹۶۶، سوکارنو "سوپرسمار" (دستور فوقالعاده) را امضا کرد که قدرت اجرایی به سوهارتو داد. در ۱۹۶۷، مجلس سوکارنو را عزل و سوهارتو را رئیسجمهور موقت کرد.<ref name="ricklefs"/><ref name="robinson">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Robinson|نام=Geoffrey|عنوان=The Dark Side of Paradise: Political Violence in Bali|ناشر=Cornell University Press|سال=۱۹۹۵}}</ref><ref name="cribb">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Cribb|نام=Robert|عنوان=The Indonesian Killings of 1965-1966|ناشر=Monash University Press|سال=۱۹۹۰}}</ref> | |||
این قسمت دوم حدود ۶۵۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۱۲۰۰ کلمه. قسمت بعدی (نظم نو، توسعه اقتصادی و سرکوب سیاسی) را در پیام بعدی میفرستم! 😊5.5sبلهقسمت سوم: نظم نو، توسعه اقتصادی، سرکوب سیاسی و سیاست خارجی | |||
== برقراری نظم نو و ایدئولوژی رژیم (۱۹۶۶–۱۹۸۰) == | |||
سوهارتو در ۱۹۶۸ رسماً رئیسجمهور شد و رژیم نظم نو (Orde Baru) را اعلام کرد – در مقابل "نظم قدیم" سوکارنو. ایدئولوژی رژیم بر پانچاسیلا (با تأکید بر وحدت و توسعه)، ضدکمونیسم، نقش مرکزی ارتش (دوفنگی – دفاع و اجتماعی) و اقتصاد بازار بود. | |||
پس از | سوهارتو فالانژ و احزاب را محدود کرد و گولکار (گروه عملکردی) را حزب حاکم ساخت. انتخابات کنترلشده برگزار میشد و مخالفان سرکوب میشدند. ارتش در همه سطوح جامعه نفوذ داشت (از روستاها تا شرکتها). سوهارتو فرقه شخصیت ملایمتری نسبت به سوکارنو داشت، اما خود را "پدر توسعه" نامید.<ref name="elston"/><ref name="ricklefs"/> | ||
== | == معجزه اقتصادی و توسعه (۱۹۶۸–۱۹۹۷) == | ||
نظم نو با "معجزه اقتصادی" شناخته میشود. سوهارتو با تکنوکراتهای برکلی (Widjojo Nitisastro و دیگران) همکاری کرد و اقتصاد را آزادسازی کرد: جذب سرمایه خارجی، نفت بوم (دهه ۱۹۷۰) و صادرات غیرنفتی. | |||
رشد متوسط سالانه ۷% (۱۹۶۸–۱۹۹۷) میلیونها نفر را از فقر خارج کرد، زیرساختها (جاده، برق، مدرسه) گسترش یافت و امید به زندگی افزایش یافت. اندونزی به "ببر آسیایی" تبدیل شد و از کشورهای فقیر به متوسط درآمد رسید. | |||
اما توسعه نابرابر بود: جاوه اولویت داشت، فساد خانوادگی (کرونیکاپیتالیسم) گسترده بود – فرزندان سوهارتو (تومي، بامبانگ و دیگران) انحصارهای اقتصادی گرفتند و ثروت میلیاردی ساختند.<ref name="friend"/><ref name="ricklefs"/><ref name="robison">{{یادکرد کتاب|نام خانوادگی=Robison|نام=Richard|عنوان=Indonesia: The Rise of Capital|ناشر=Allen & Unwin|سال=۱۹۸۶}}</ref> | |||
== سرکوب سیاسی، حقوق بشر و اشغال تیمور شرقی == | |||
رژیم سوهارتو اقتدارگرا بود: سانسور مطبوعات، ممنوعیت احزاب واقعی و زندان سیاسی (مانند پرامودیو آنوم و دیگران). گولاگ مانند بورو (جزیره زندان) برای مخالفان استفاده شد. | |||
اشغال تیمور شرقی (۱۹۷۵–۱۹۹۹) تاریکترین فصل بود: پس از خروج پرتغال، سوهارتو حمله کرد و آن را استان ۲۷ اعلام نمود. مقاومت فالینتیل سرکوب شد و تخمین کشتهشدگان ۱۰۰ تا ۲۰۰ هزار (از جمعیت ۶۵۰ هزار) است – فاجعهای که سازمان ملل نسلکشی نامید. | |||
در پاپوآ غربی (ایریان جایا) و آچه نیز سرکوب شدید بود. ارتش مسئول نقض حقوق بشر گسترده بود.<ref name="friend"/><ref name="britannica"/> | |||
این قسمت سوم حدود ۶۵۰ کلمه است. کل مقاله تا اینجا حدود ۱۸۵۰ کلمه. قسمت بعدی (بحران ۱۹۹۷–۱۹۹۸، سقوط، آخرین سالها، مرگ و میراث) را در پیام بعدی میفرستم تا مقاله کامل بشه! 😊2.6sعالیعالی! ممنون از تأییدت 😊 | |||
الان قسمت چهارم (آخرین قسمت) مقاله سوهارتو رو برات میفرستم: بحران مالی آسیا، سقوط رژیم، آخرین سالها، مرگ، میراث و منابع. با این قسمت مقاله کامل میشه و حجم کل حدود ۱۵۵۰ کلمه خواهد بود. | |||
قسمت چهارم: بحران مالی آسیا، سقوط، آخرین سالها، مرگ و میراث | |||
== بحران مالی آسیا و اعتراضات ۱۹۹۷–۱۹۹۸ == | |||
در ۱۹۹۷، بحران مالی آسیا اندونزی را سخت ضربه زد: روپیه سقوط کرد، تورم به ۸۰% رسید، بانکها ورشکست شدند و بیکاری انفجاری شد. فساد خانوادگی سوهارتو (کرونیها) افشا شد و خشم عمومی افزایش یافت. | |||
اعتراضات دانشجویی در جاکارتا و شهرهای بزرگ آغاز شد و به شورشهای ضدچینی (مه ۱۹۹۸) منجر گردید – هزاران کشته و تجاوز. ارتش سرکوب کرد، اما دانشجویان دانشگاه تریساکتی (۱۲ مه ۱۹۹۸) کشته شدند و موج اعتراضات اوج گرفت. | |||
سوهارتو در ۲۱ مه ۱۹۹۸ استعفا داد و قدرت را به معاونش بی.جی. حبیبی واگذار کرد – پایان ۳۲ سال دیکتاتوری.<ref name="friend"/><ref name="ricklefs"/> | |||
== آخرین سالها و مرگ (۱۹۹۸–۲۰۰۸) == | |||
پس از سقوط، سوهارتو در خانهاش در جاکارتا زندگی کرد و از محاکمه به دلیل بیماری مصون ماند. خانوادهاش به فساد متهم شد و میلیاردها دلار ثروت (از بنیادهای خیریه تا شرکتها) افشا گردید، اما هیچ محکومیت رسمی نداشت. | |||
سوهارتو در ژانویه ۲۰۰۸ بر اثر نارسایی چندارگانی در بیمارستان درگذشت. مراسم تشییع دولتی بود، اما اعتراضاتی نیز رخ داد. او در مقبره خانوادگی گریبگ (نزدیک سولو) دفن شد – جایی که امروز زیارتگاه هوادارانش است.<ref name="elston"/><ref name="britannica"/> | |||
== میراث بحثبرانگیز سوهارتو == | |||
میراث سوهارتو دوگانه است: برای بسیاری معمار "معجزه اقتصادی" که اندونزی را مدرن کرد، فقر را کاهش داد و ثبات آورد. رشد اقتصادی، آموزش و بهداشت پیشرفت کرد و اندونزی به قدرت منطقهای تبدیل شد. | |||
اما برای قربانیان، نماد دیکتاتوری، فساد و نقض حقوق بشر است: کشتار ۱۹۶۵–۱۹۶۶، تیمور شرقی (که سازمان ملل جنایت علیه بشریت نامید) و سرکوب داخلی. قانون ضدفساد پس از ۱۹۹۸ میلیاردها از داراییهای خانواده سوهارتو را پیگیری کرد، اما بیشتر بازنگشت. | |||
در اندونزی امروز، سوهارتو کمتر از سوکارنو محبوب است، اما برخی نوستالژی "نظم و توسعه" دارند. انتقال به دموکراسی (رفورماسی) از سقوط او آغاز شد و اندونزی سومین دموکراسی بزرگ جهان شد. میراث او در نابرابری، فساد ساختاری و نقش ارتش در سیاست همچنان زنده است.<ref name="ricklefs"/><ref name="friend"/><ref name="britannica"/> | |||
== منابع == | == منابع == | ||
=== بیوگرافیها === | === بیوگرافیها === | ||
Elson, Robert. ''Suharto: A Political Biography''. Cambridge University Press, ۲۰۰۱. | |||
Friend, Theodore. ''Indonesian Destinies''. Harvard University Press, ۲۰۰۳. | |||
=== آثار تاریخی === | === آثار تاریخی === | ||
Ricklefs, M.C. ''A History of Modern Indonesia since c. 1200''. Stanford University Press, ۲۰۰۸ | Ricklefs, M.C. ''A History of Modern Indonesia since c. 1200''. Stanford University Press, ۲۰۰۸. | ||
=== دانشنامهها === | === دانشنامهها === | ||
" | "Suharto." ''Encyclopædia Britannica''. https://www.britannica.com/biography/Suharto | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||