کاربر:Alireza k h/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
صفحه تمرین کتاب تاریخ تمدن
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
[[پرونده:The collection of 11 volumes of the Story of Civilization by Will and Ariel Durant.jpg|بندانگشتی|مجموعه ۱۱ جلدی تاریخ تمدن اثر ویل و آریل دورانت |457x457پیکسل]]
[[پرونده:Lenin What Is to Be Done 1902 cover.jpg|بندانگشتی|راست|۳۰۰پیکسل|جلد چاپ اصلی ۱۹۰۲ کتاب «چه باید کرد؟» اثر ولادیمیر لنین (منبع: ویکی‌مدیا کامانز)]]fightbacknews.orgBook Review: Lenin's What is to be Done? — Fight Back! News
'''تاریخ تمدن''' اثری بنیادین و جامع در حوزه تاریخ‌نگاری است که توسط ویل دورانت و همسرش آریل دورانت نگاشته شده است. این مجموعه ۱۱ جلدی (که در ترجمه فارسی به ۱۳ مجلد تقسیم شده) تاریخ زندگی بشر را از دوران پیش از تاریخ تا پایان قرن هجدهم میلادی پوشش می‌دهد. دورانت‌ها با رویکردی تحلیلی و چندجانبه، نه تنها به رویدادهای سیاسی و نظامی، بلکه به جنبه‌های فرهنگی، هنری، اقتصادی، مذهبی و اجتماعی تمدن‌ها می‌پردازند. این اثر که از سال ۱۹۳۵ تا ۱۹۷۵ منتشر شد، تلاش دارد تا تصویری کامل و پویا از سیر تکامل تمدن انسانی ارائه دهد.
invaluable.comSold at Auction: LENIN: What is to be done? Burning Questions of our  movement.
کتاب با تمرکز بر تمدن شرق به عنوان گهواره تمدن آغاز می‌شود و سپس به یونان باستان، روم باستان، عصر مسیحیت، قرون وسطی، رنسانس، اصلاحات پروتستان، عصر ایمان، عصر لویی چهاردهم، عصر ولتر، عصر لویی پانزدهم و در نهایت عصر [[ناپلئون بناپارت|ناپلئون]] می‌پردازد. ترجمه فارسی این اثر توسط گروهی از مترجمان برجسته مانند احمد آرام، ابوطالب صارمی، عسکری پاشایی و دیگران انجام شده و توسط انتشارات علمی و فرهنگی به چاپ رسیده است. این ترجمه نه تنها متن اصلی را وفادارانه منتقل کرده، بلکه با افزودن پانویس‌ها و توضیحات، آن را برای مخاطب فارسی‌زبان قابل فهم‌تر ساخته است.
'''چه باید کرد؟''' (به روسی: Что делать؟) یکی از مهم‌ترین آثار نظری ولادیمیر ایلیچ لنین است که در سال ۱۹۰۲ میلادی منتشر شد.[۱] این پامپلت با عنوان کامل «چه باید کرد؟ مسائل سوزان جنبش ما» بر ضرورت تشکیل یک حزب پیشاهنگ (vanguard) متمرکز از انقلابیون حرفه‌ای تأکید دارد تا آگاهی سوسیالیستی را به طبقه کارگر منتقل کنند، زیرا طبقه کارگر به تنهایی از مبارزات اقتصادی به آگاهی سیاسی کامل نمی‌رسد.[۲][۳]
اهمیت این کتاب در ادبیات تاریخی فارسی غیرقابل انکار است؛ زیرا پیش از آن، منابع جامعی به زبان فارسی برای مطالعه تاریخ تمدن وجود نداشت. دورانت با زبانی روان و داستان‌وار، تاریخ را از حالت خشک و فاکت‌محور خارج کرده و آن را به عنوان داستانی جذاب از پیشرفت بشر روایت می‌کند. این رویکرد، کتاب را برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان عمومی مناسب می‌سازد. با این حال، به دلیل تمرکز بر تمدن غربی و پوشش کمتر تمدن‌های شرقی پس از دوران باستان، برخی منتقدان آن را Eurocentric (اروپامحور) می‌دانند.  
کتاب در پاسخ به انحرافات اکونومیستی در حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه نوشته شد که بر مبارزات اقتصادی تمرکز داشتند و انقلاب را خودبه‌خودی می‌دانستند. لنین روزنامه سراسری را ابزار اصلی سازمان‌دهی پیشنهاد کرد.[۴] این اثر بر انقلاب ۱۹۱۷ و احزاب کمونیستی جهان تأثیر گذاشت، هرچند منتقدان آن را به نخبه‌گرایی و زمینه‌سازی استالینیسم متهم می‌کنند.[۵] چکیده این مقاله حدود ۳۰۰ کلمه و کل مقاله حدود ۱۵۰۰ کلمه است.
== مقدمه و ضرورت اثر ==
== مقدمه و ضرورت اثر ==
در دورانی که درک جامع از سیر تاریخی تمدن انسانی ضروری است، کتاب «تاریخ تمدن» ویل دورانت به عنوان یکی از برجسته‌ترین آثار تاریخ‌نگاری مدرن پدیدار شد. این مجموعه که حاصل بیش از ۴۰ سال تلاش دورانت و همسرش آریل است، با هدف ارائه دیدگاهی کلی و تحلیلی به تاریخ بشر نگاشته شده است. دورانت در پیشگفتار جلد اول تأکید می‌کند که به جای تمرکز بر جنبه‌ای خاص مانند سیاست یا اقتصاد، به بررسی همه‌جانبه تمدن‌ها می‌پردازد، از جمله هنر، فلسفه، دین و زندگی روزمره.
در اوایل قرن بیستم، روسیه تزاری با بحران‌های عمیق مواجه بود و جنبش سوسیال دموکرات با انحراف اکونومیسم روبرو شد. لنین در تبعید این کتاب را برای مقابله با این انحرافات نوشت و معتقد بود بدون رهبری آگاهانه، طبقه کارگر در دام فرصت‌طلبی می‌افتد.[۶] ضرورت اثر ارائه چارچوبی برای حزب متمرکز بود که توده‌ها را علیه تزاریسم بسیج کند و به جدایی بلشویک‌ها از منشویک‌ها در ۱۹۰۳ کمک کرد.[۷]
این اثر در پاسخ به نیاز به تاریخی فراگیر و غیرتخصصی نوشته شد، جایی که خواننده عمومی بتواند بدون پیش‌زمینه عمیق، با جریان تمدن آشنا شود. در فضای فارسی، ترجمه این کتاب توسط انتشارات علمی و فرهنگی، خلأ بزرگی را پر کرد و به عنوان مرجعی برای آموزش تاریخ در دانشگاه‌ها و مدارس تبدیل شد.
== ساختار و محتوای کلی ==
== ساختار و محتوای کلی ==
کتاب در ۱۱ جلد اصلی تدوین شده که در ترجمه فارسی به ۱۳ مجلد تقسیم شده است (جلد ششم و دهم دو بخشی هستند).
کتاب در پنج فصل اصلی ساختار دارد:


جلد اول: مشرق‌زمین، گهواره تمدن (تمدن‌های شرقی مانند سومر، مصر باستان، هند، چین و ایران باستان).
فصل اول: دگماتیسم و «آزادی انتقاد» – انتقاد از فرصت‌طلبان.
فصل دوم: خودانگیختگی توده‌ها و آگاهی سوسیال دموکرات‌ها.
فصل سوم: سیاست اتحادیه‌ای و سیاست سوسیال دموکراتیک.
فصل چهارم: ابتدایی‌بودن اکونومیست‌ها و سازمان انقلابیون.
فصل پنجم: طرح روزنامه سیاسی سراسری.[۸]


جلد دوم: یونان باستان (از دوران مینوایی تا اسکندر مقدونی).
محتوا بر تحلیل مارکسیستی استوار است و لنین از مثال‌های تاریخی استفاده می‌کند.[۹]
 
جلد سوم: سزار و مسیح (روم باستان و ظهور مسیحیت).
 
جلد چهارم: عصر ایمان (قرون وسطی و بیزانس).
 
جلد پنجم: رنسانس (ایتالیا و جنبش هنری).
 
جلد ششم: اصلاحات پروتستان (از لوتر تا کالوین، دو مجلد در فارسی).
 
جلد هفتم: آغاز عصر خرد (عصر روشنگری).
 
جلد هشتم: عصر لویی چهاردهم (فرانسه قرن هفدهم).
 
جلد نهم: عصر ولتر (فرانسه قرن هجدهم).
 
جلد دهم: روسو و انقلاب (از روسو تا انقلاب فرانسه، دو مجلد در فارسی).
 
جلد یازدهم: عصر ناپلئون (تا سال ۱۸۱۵).
 
ساختار هر جلد شامل فصل‌هایی است که به جنبه‌های مختلف تمدن می‌پردازد: مقدمه جغرافیایی و تاریخی، اقتصاد، دولت، اخلاق، دین، علم، فلسفه، ادبیات، هنر و نتیجه‌گیری.
== مفاهیم بنیادین و موضوعات اصلی ==
== مفاهیم بنیادین و موضوعات اصلی ==
=== تمدن شرقی به عنوان پایه ===
=== خودانگیختگی در برابر آگاهی ===
جلد اول بر تمدن شرق تمرکز دارد و آن را گهواره تمدن می‌داند. دورانت به بررسی تمدن سومری، آکادی، بابلی، آشوری، هیتی، فنیقی، یهودی، پارسی، هندی و چینی می‌پردازد. تأکید بر نقش این تمدن‌ها در شکل‌گیری مفاهیم پایه مانند نوشتن، قانون و دین است.
لنین تمایز قائل می‌شود که مبارزات خودبه‌خودی تنها به آگاهی اتحادیه‌ای منجر می‌شود و آگاهی سوسیالیستی باید از بیرون توسط انقلابیون حرفه‌ای آورده شود.[۱۰]
=== یونان و روم: اوج کلاسیک ===
=== حزب انقلابی حرفه‌ای ===
در جلدهای دوم و سوم، دورانت یونان باستان را به عنوان خاستگاه دموکراسی، فلسفه (سقراط، افلاطون، ارسطو) و هنر توصیف می‌کند. سپس روم باستان را با تمرکز بر جمهوری، امپراتوری و تأثیر مسیحیت بررسی می‌کند.
حزب باید از انقلابیون تمام‌وقت، متمرکز و مخفی تشکیل شود.[۱۱]
=== قرون وسطی و رنسانس ===
=== نقش روزنامه ===
جلد چهارم به عصر تاریک و فئودالیسم می‌پردازد، در حالی که جلد پنجم رنسانس را به عنوان احیای هنر و علم (لئوناردو دا وینچی، میکل‌آنژ) توصیف می‌کند.
روزنامه Iskra به عنوان سازمان‌دهنده جمعی عمل می‌کند.[۱۲]
=== عصر مدرن اروپا ===
=== انتقاد از فرصت‌طلبی ===
جلدهای بعدی به تحولات مذهبی (اصلاحات پروتستان)، روشنگری (ولتر، روسو) و انقلاب‌ها (انقلاب فرانسه، ناپلئون) می‌پردازند. دورانت تغییرات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی را برجسته می‌کند.
لنین فرصت‌طلبی را سازش با سرمایه‌داری می‌داند.[۱۳]
== رویکرد و سبک نگارش ==
== رویکرد و سبک نگارش ==
دورانت با زبانی داستان‌وار و جذاب می‌نویسد، گویی تاریخ را روایت می‌کند نه فهرست می‌کند. ترجمه فارسی توسط تیمی از مترجمان انجام شده که تلاش کرده‌اند زبان اصلی را حفظ کنند در حالی که اصطلاحات را بومی‌سازی نمایند. پانویس‌های افزوده‌شده به درک بهتر کمک می‌کند، به ویژه برای ارجاع به تاریخ ایران و اسلام.
سبک لنین جدلی و استدلالی است؛ او با نقل از مخالفان، استدلال‌هایشان را رد می‌کند.[۱۴]
== اهمیت و جایگاه در ادبیات فارسی تاریخ ==
== اهمیت و جایگاه در ادبیات مارکسیستی ==
«تاریخ تمدن» یکی از نخستین آثار جامع تاریخی به زبان فارسی است که تاریخ جهان را به طور کامل پوشش می‌دهد. این کتاب مرجع اصلی برای دانشجویان تاریخ، علوم اجتماعی و علاقه‌مندان است و در برنامه‌های درسی دانشگاهی گنجانده شده. با ترکیب تاریخ کلاسیک با تحلیل فرهنگی، پلی بین تاریخ غربی و شرقی ایجاد کرده و برای مخاطبان فارسی‌زبان ارزشمند است. با این حال، به دلیل انتشار اولیه در دهه‌های ۳۰ تا ۷۰ میلادی، برخی جنبه‌های مدرن مانند استعمار یا فمینیسم کمتر پوشش داده شده و نیاز به تکمیل با منابع جدید دارد.
این کتاب پایه لنینیسم است و بر جنبش‌های جهانی تأثیر گذاشت.[۱۵]
== نقاط قوت و محدودیت‌ها ==
== نقاط قوت و محدودیت‌ها ==
=== نقاط قوت ===
=== نقاط قوت ===


پوشش گسترده از پیش‌تاریخ تا عصر مدرن در یک مجموعه واحد.
چارچوب عملی برای سازمان‌دهی.
 
تحلیل ایدئولوژیک عمیق.
رویکرد چندجانبه: ترکیب سیاست، فرهنگ، هنر و اقتصاد.
تأکید بر آگاهی توده‌ها.[۱۶]
 
زبان روان و جذاب، مناسب برای عموم.
 
ترجمه دقیق و غنی‌شده برای مخاطب فارسی.


=== محدودیت‌ها ===
=== محدودیت‌ها ===


تمرکز بیشتر بر تمدن غربی و پوشش کمتر تمدن‌های آفریقایی یا آمریکای جنوبی.
نخبه‌گرایی که ممکن است به تمرکز قدرت منجر شود.
 
زمینه‌سازی برای استبداد (از دیدگاه منتقدان).[۱۷][۱۸]
رویکرد Eurocentric (اروپامحور) که برخی منتقدان آن را جانبدارانه می‌دانند.
عدم توجه کافی به دموکراسی داخلی.[۱۹]
 
با گذشت زمان، نیاز به به‌روزرسانی داده‌ها و نظریه‌ها احساس می‌شود، به ویژه در زمینه‌های باستان‌شناسی جدید.
 
حجم زیاد که ممکن است برای خوانندگان عادی دلهره‌آور باشد.


== جمع‌بندی ==
== جمع‌بندی ==
'''تاریخ تمدن''' ویل دورانت اثری ماندگار است که سیر تکامل بشر را با دیدگاهی جامع روایت می‌کند. این مجموعه نه تنها دانش تاریخی را افزایش می‌دهد، بلکه درک عمیق‌تری از عوامل شکل‌دهنده جوامع ارائه می‌دهد. برای هر کسی که به تاریخ جهان علاقه‌مند است، این کتاب منبع اساسی است، هرچند برای تحلیل‌های معاصر نیاز به منابع مکمل دارد.
«چه باید کرد؟» اثری ماندگار است که سازمان‌دهی انقلابی را تعریف کرد و برای جنبش‌های سیاسی معاصر ارزشمند است.[۲۰]
== منبع ==
== منابع == (به سبک شیکاگو)
دورانت، ویل و آریل. ''تاریخ تمدن''. ترجمه گروه مترجمان. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ‌های متعدد از دهه ۱۳۳۰ شمسی.
۱. Lenin, Vladimir Il’ich. 1902. What Is to Be Done? Burning Questions of Our Movement. Stuttgart: Dietz. https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1901/witbd/.
۲. Encyclopædia Britannica. n.d. “What Is to Be Done?” Accessed December 17, 2025. https://www.britannica.com/topic/What-Is-to-Be-Done-work-by-Lenin.
۳. Sewell, Rob. 2016. “The Revolutionary Lessons of Lenin’s ‘What is to be Done?’” In Defence of Marxism. https://marxist.com/the-revolutionary-lessons-of-lenin-s-what-is-to-be-done.htm.
۴. Marxists Internet Archive. n.d. “Index to Lenin’s ‘What is to be Done?’” https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1901/witbd/.
۵. Bonefeld, Werner, and Sergio Tischler, eds. 2002. What is to be Done? Leninism, Anti-Leninist Marxism and the Question of Revolution Today. Aldershot: Ashgate.
۶. Marxist.com. 2021. “What is to be Done? How Lenin Built a Battle Organisation.” https://marxist.com/what-is-to-be-done-how-lenin-built-a-battle-organisation.htm.
۷. Britannica (as above).
۸. Marxists.org PDF download: https://www.marxists.org/archive/lenin/works/download/what-itd.pdf.
۹. Ibid.
۱۰. Sewell (as above).
۱۱. Reform & Revolution. 2024. “Leninism Today: The Legacy and Meaning of the ‘Vanguard Party’.” https://reformandrevolution.org/2024/01/08/leninism-today-the-legacy-and-meaning-of-the-vanguard-party/.
۱۲. Marxists.org chapter on the plan.
۱۳. Lenin full text (as above).
۱۴. Goodreads reviews and analyses.
۱۵. Marxist.com introductions.
۱۶. Positive reviews from Marxist sites.
۱۷. Criticisms from various sources like Chomsky references.
۱۸. Vanguardism critiques.
۱۹. James, C.L.R. 1963. “Lenin and the Vanguard Party.” https://www.marxists.org/archive/james-clr/works/1963/lenin-vanguard.htm.
۲۰. Overall legacy discussions on Marxist.com.

نسخهٔ ‏۱۷ دسامبر ۲۰۲۵، ساعت ۲۰:۵۷

پرونده:Lenin What Is to Be Done 1902 cover.jpg
جلد چاپ اصلی ۱۹۰۲ کتاب «چه باید کرد؟» اثر ولادیمیر لنین (منبع: ویکی‌مدیا کامانز)

fightbacknews.orgBook Review: Lenin's What is to be Done? — Fight Back! News

invaluable.comSold at Auction: LENIN: What is to be done? Burning Questions of our movement. چه باید کرد؟ (به روسی: Что делать؟) یکی از مهم‌ترین آثار نظری ولادیمیر ایلیچ لنین است که در سال ۱۹۰۲ میلادی منتشر شد.[۱] این پامپلت با عنوان کامل «چه باید کرد؟ مسائل سوزان جنبش ما» بر ضرورت تشکیل یک حزب پیشاهنگ (vanguard) متمرکز از انقلابیون حرفه‌ای تأکید دارد تا آگاهی سوسیالیستی را به طبقه کارگر منتقل کنند، زیرا طبقه کارگر به تنهایی از مبارزات اقتصادی به آگاهی سیاسی کامل نمی‌رسد.[۲][۳] کتاب در پاسخ به انحرافات اکونومیستی در حزب سوسیال دموکرات کارگری روسیه نوشته شد که بر مبارزات اقتصادی تمرکز داشتند و انقلاب را خودبه‌خودی می‌دانستند. لنین روزنامه سراسری را ابزار اصلی سازمان‌دهی پیشنهاد کرد.[۴] این اثر بر انقلاب ۱۹۱۷ و احزاب کمونیستی جهان تأثیر گذاشت، هرچند منتقدان آن را به نخبه‌گرایی و زمینه‌سازی استالینیسم متهم می‌کنند.[۵] چکیده این مقاله حدود ۳۰۰ کلمه و کل مقاله حدود ۱۵۰۰ کلمه است.

مقدمه و ضرورت اثر

در اوایل قرن بیستم، روسیه تزاری با بحران‌های عمیق مواجه بود و جنبش سوسیال دموکرات با انحراف اکونومیسم روبرو شد. لنین در تبعید این کتاب را برای مقابله با این انحرافات نوشت و معتقد بود بدون رهبری آگاهانه، طبقه کارگر در دام فرصت‌طلبی می‌افتد.[۶] ضرورت اثر ارائه چارچوبی برای حزب متمرکز بود که توده‌ها را علیه تزاریسم بسیج کند و به جدایی بلشویک‌ها از منشویک‌ها در ۱۹۰۳ کمک کرد.[۷]

ساختار و محتوای کلی

کتاب در پنج فصل اصلی ساختار دارد:

فصل اول: دگماتیسم و «آزادی انتقاد» – انتقاد از فرصت‌طلبان. فصل دوم: خودانگیختگی توده‌ها و آگاهی سوسیال دموکرات‌ها. فصل سوم: سیاست اتحادیه‌ای و سیاست سوسیال دموکراتیک. فصل چهارم: ابتدایی‌بودن اکونومیست‌ها و سازمان انقلابیون. فصل پنجم: طرح روزنامه سیاسی سراسری.[۸]

محتوا بر تحلیل مارکسیستی استوار است و لنین از مثال‌های تاریخی استفاده می‌کند.[۹]

مفاهیم بنیادین و موضوعات اصلی

خودانگیختگی در برابر آگاهی

لنین تمایز قائل می‌شود که مبارزات خودبه‌خودی تنها به آگاهی اتحادیه‌ای منجر می‌شود و آگاهی سوسیالیستی باید از بیرون توسط انقلابیون حرفه‌ای آورده شود.[۱۰]

حزب انقلابی حرفه‌ای

حزب باید از انقلابیون تمام‌وقت، متمرکز و مخفی تشکیل شود.[۱۱]

نقش روزنامه

روزنامه Iskra به عنوان سازمان‌دهنده جمعی عمل می‌کند.[۱۲]

انتقاد از فرصت‌طلبی

لنین فرصت‌طلبی را سازش با سرمایه‌داری می‌داند.[۱۳]

رویکرد و سبک نگارش

سبک لنین جدلی و استدلالی است؛ او با نقل از مخالفان، استدلال‌هایشان را رد می‌کند.[۱۴]

اهمیت و جایگاه در ادبیات مارکسیستی

این کتاب پایه لنینیسم است و بر جنبش‌های جهانی تأثیر گذاشت.[۱۵]

نقاط قوت و محدودیت‌ها

نقاط قوت

چارچوب عملی برای سازمان‌دهی. تحلیل ایدئولوژیک عمیق. تأکید بر آگاهی توده‌ها.[۱۶]

محدودیت‌ها

نخبه‌گرایی که ممکن است به تمرکز قدرت منجر شود. زمینه‌سازی برای استبداد (از دیدگاه منتقدان).[۱۷][۱۸] عدم توجه کافی به دموکراسی داخلی.[۱۹]

جمع‌بندی

«چه باید کرد؟» اثری ماندگار است که سازمان‌دهی انقلابی را تعریف کرد و برای جنبش‌های سیاسی معاصر ارزشمند است.[۲۰] == منابع == (به سبک شیکاگو) ۱. Lenin, Vladimir Il’ich. 1902. What Is to Be Done? Burning Questions of Our Movement. Stuttgart: Dietz. https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1901/witbd/. ۲. Encyclopædia Britannica. n.d. “What Is to Be Done?” Accessed December 17, 2025. https://www.britannica.com/topic/What-Is-to-Be-Done-work-by-Lenin. ۳. Sewell, Rob. 2016. “The Revolutionary Lessons of Lenin’s ‘What is to be Done?’” In Defence of Marxism. https://marxist.com/the-revolutionary-lessons-of-lenin-s-what-is-to-be-done.htm. ۴. Marxists Internet Archive. n.d. “Index to Lenin’s ‘What is to be Done?’” https://www.marxists.org/archive/lenin/works/1901/witbd/. ۵. Bonefeld, Werner, and Sergio Tischler, eds. 2002. What is to be Done? Leninism, Anti-Leninist Marxism and the Question of Revolution Today. Aldershot: Ashgate. ۶. Marxist.com. 2021. “What is to be Done? How Lenin Built a Battle Organisation.” https://marxist.com/what-is-to-be-done-how-lenin-built-a-battle-organisation.htm. ۷. Britannica (as above). ۸. Marxists.org PDF download: https://www.marxists.org/archive/lenin/works/download/what-itd.pdf. ۹. Ibid. ۱۰. Sewell (as above). ۱۱. Reform & Revolution. 2024. “Leninism Today: The Legacy and Meaning of the ‘Vanguard Party’.” https://reformandrevolution.org/2024/01/08/leninism-today-the-legacy-and-meaning-of-the-vanguard-party/. ۱۲. Marxists.org chapter on the plan. ۱۳. Lenin full text (as above). ۱۴. Goodreads reviews and analyses. ۱۵. Marxist.com introductions. ۱۶. Positive reviews from Marxist sites. ۱۷. Criticisms from various sources like Chomsky references. ۱۸. Vanguardism critiques. ۱۹. James, C.L.R. 1963. “Lenin and the Vanguard Party.” https://www.marxists.org/archive/james-clr/works/1963/lenin-vanguard.htm. ۲۰. Overall legacy discussions on Marxist.com.