خلیج فارس
مقدمه خلیج فارس، یکی از مهم‌ترین پهنه‌های آبی جهان، میان ایران و شبه‌جزیره عربستان قرار دارد. این خلیج با طول ۹۰۰ کیلومتر و مساحت ۲۳۷,۴۷۳ کیلومتر مربع، مرکز تجمع منابع عظیم نفت و گاز است. اهمیت راهبردی خلیج فارس در عبور انرژی، محیط زیست منحصربه‌فرد، و نقش تاریخی و فرهنگی آن در منطقه آشکار است. نام «خلیج فارس» به‌طور گسترده در اسناد تاریخی و بین‌المللی تأیید شده است.
تاریخچه و نام‌گذاری پیشینه تاریخی نام خلیج فارس از دوران باستان به این پهنه آبی اطلاق شده است. یونانیان و رومیان باستان، مانند هرودوت و استرابون، از این منطقه به‌عنوان "پرسیکوس سینوس" یاد کرده‌اند. منابع اسلامی نیز مانند نوشته‌های ابن‌خلدون و مسعودی به همین نام اشاره کرده‌اند.
اختلافات بر سر نام‌گذاری در دهه‌های اخیر، برخی کشورهای عربی تلاش کرده‌اند نام «خلیج عربی» را جایگزین کنند، اما اسناد تاریخی و حقوقی از جمله نقشه‌های رسمی سازمان ملل متحد همچنان بر «خلیج فارس» تأکید دارند. ایران و بسیاری از مورخان جهانی این تغییر نام را غیرموجه می‌دانند.
جغرافیا و ویژگی‌های طبیعی موقعیت جغرافیایی خلیج فارس در جنوب ایران واقع شده و از شرق به دریای عمان و از غرب به اروندرود متصل است. این خلیج توسط تنگه هرمز به آب‌های آزاد راه دارد، تنگه‌ای که از نظر حمل‌ونقل نفت و تجارت بین‌المللی حیاتی است.
اقلیم و محیط زیست خلیج فارس دارای اقلیم گرمسیری است و دمای آب آن در تابستان به بیش از ۳۰ درجه سانتی‌گراد می‌رسد. محیط زیست آن شامل اکوسیستم‌های حساس مانند جنگل‌های مانگرو و حیات‌وحشی شامل دلفین‌ها، لاک‌پشت‌ها و گونه‌های مختلف آبزی است.
ژرفا و بستر متوسط عمق این خلیج حدود ۵۰ متر است، که آن را به یک پهنه کم‌عمق تبدیل می‌کند. بستر خلیج حاوی منابع عظیم نفت و گاز طبیعی است که بهره‌برداری از آن‌ها اقتصاد منطقه را شکل داده است.
اهمیت اقتصادی و استراتژیک منابع طبیعی خلیج فارس یکی از بزرگ‌ترین ذخایر انرژی جهان را در خود جای داده است. تخمین زده می‌شود که حدود ۶۰ درصد ذخایر نفت خام جهان در این منطقه قرار دارد. کشورهای حاشیه خلیج فارس از صادرات نفت و گاز درآمدهای کلانی به دست می‌آورند.
حمل‌ونقل روزانه میلیون‌ها بشکه نفت از طریق خلیج فارس و تنگه هرمز به بازارهای جهانی منتقل می‌شود. این مسیر یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های کشتیرانی در جهان است.
نقش نظامی و امنیتی اهمیت استراتژیک خلیج فارس موجب حضور نیروهای نظامی کشورهای خارجی در منطقه شده است. این حضور در برخی موارد به تنش‌های بین‌المللی و منطقه‌ای دامن زده است.
محیط زیست و چالش‌ها آلودگی‌های زیست‌محیطی فعالیت‌های صنعتی، از جمله استخراج نفت و حمل‌ونقل آن، موجب آلودگی گسترده در خلیج فارس شده است. نشت نفت و افزایش مواد شیمیایی در آب‌ها به کاهش کیفیت زیست‌محیطی منطقه منجر شده است.
تغییرات اقلیمی افزایش دمای زمین و اسیدی شدن آب‌ها تأثیرات منفی بر تنوع زیستی خلیج فارس گذاشته است. بسیاری از گونه‌های بومی در خطر انقراض قرار دارند.
جزایر مهم خلیج فارس بیش از ۳۰ جزیره دارد که بسیاری از آن‌ها به ایران تعلق دارند. جزایری مانند قشم، کیش، و هرمز از نظر اقتصادی، فرهنگی و نظامی اهمیت ویژه‌ای دارند. برخی از این جزایر به عنوان مناطق آزاد تجاری یا جاذبه‌های گردشگری مورد استفاده قرار می‌گیرند.
روز ملی خلیج فارس ایران به پاس اخراج پرتغالی‌ها از تنگه هرمز در سال ۱۶۲۲ میلادی، روز ۱۰ اردیبهشت را به‌عنوان روز ملی خلیج فارس نام‌گذاری کرده است. این روز نمادی از حفظ هویت تاریخی و فرهنگی خلیج فارس است.
منابع ویکی‌پدیا: خلیج فارس سایت تابناک: خلیج فارس نمناک: حقایق خلیج فارس