جنبش فتح

جنبش فتح حرکة التحریر الوطنی الفلسطینی
بنیانگذار	یاسر عرفات
شعار	آزادسازی فلسطین
بنیانگذاری	۱۹۵۹
جانشین	محمود عباس
کشور	الگو:Country data فلسطین

جنبش فتح، (حرکة التحریر الوطنی الفلسطینی)، در سال ۱۹۵۹، توسط یاسر عرفات و گروه کوچکی از ملی‌گرایان فلسطینی در کویت تأسیس شد. جنبش فتح به رهبری یاسر عرفات در سال ۱۹۶۳، یک گروه تکاوری منظم واقع در کرانه باختری رود اردن تشکیل داد. جنبش فتح که مهم‌ترین و بزرگترین گروه سازمان آزادیبخش فلسطین بود، خود را فاتح نبرد کرامه (جنگ چریک‌های فلسطینی با اسرائیل) در سال ۱۹۶۸، می‌دانست.

این پیروزی باعث شد که جوامع بین‌المللی به مسئله فلسطین توجه بیشتری کنند. پس از این پیروزی، جنبش فتح محبوبیت و  قدرت مضاعفی پیدا کرد. از سال۱۹۶۸، مرحله جدیدی از وحدت ملی با ورود سازمان‌های مقاومت در چارچوب سازمان آزادیبخش فلسطین آغاز شد. جنبش فتح توانست شبکه اداری و مالی و ارتش آزادیبخش را که شامل ۱۲هزار نفر از یگان‌های عادی بود، در کنترل خود درآورد.

با مرگ یاسر عرفات در نوامبر ۲۰۰۴، محمود عباس، دبیرکل قدیمی ساف، رئیس جدید ساف شد و پس از آن به عنوان رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین انتخاب شد.

تأسیس جنبش فتح

یاسر عرفات

جنبش فتح در سال ۱۹۵۹، پیش از تأسیس سازمان آزادیبخش فلسطین، توسط یاسر عرفات و گروه کوچکی از ملی‌گرایان فلسطینی تأسیس شده بود.

یاسر عرفات جنبش ملی آزادی فلسطین (جنبش فتح) را در کویت تأسیس کرد که با سازمان آزادیبخش فلسطین پیوند چندانی به شکل کنونی آن نداشت.

خانم هلگا باومگارتن، کارشناس علوم سیاسی در دانشگاه بیرزیت، درباره‌ی جنبش فتح گفته است:

«فتح در آغاز کار خود، سازمانی سیاسی بود که در گام‌های بعدی تسلیم روح زمان خود شد و به مبارزه‌ مسلحانه روی آورد. چنین رویکردی پیرو کنش‌های سازمان‌های رهایی‌بخشی از جمله در کوبا بود که براساس آن‌ها تنها با مبارزه‌ی مسلحانه می‌شد کشور را نجات داد.»

نخستین عملیات فتح

جنبش فتح به رهبری یاسر عرفات در سال ۱۹۶۳، یک گروه تکاوری منظم واقع در کرانه باختری رود اردن تشکیل داد. این گروه تکاوری نخستین عملیات خود را با انفجار یک کارخانه‌ی تصفیه آب در خاک اسرائیل انجام دادند.

جنگ کرامه

جنگ کرامه

ارتش اسرائیل در ۲۱ مارس ۱۹۶۸، به چریک‌های الفتح در روستای کرامه در اردن تهاجم کردند. در این جنگ حدود ۲۰۰ نفر از نیروهای سه طرف، یعنی نیروهای اسرائیل، الفتح و اردن کشته شدند. این نبرد با عقب‌نشینی سریع ارتش اسرائیل خاتمه یافت. این نبرد پس از شکست اعراب در مقابل اسرائیل در جنگ ۶ روزه، به عنوان یک پیروزی در جهان عرب یاد می‌شود.

این پیروزی برای فلسطینیان ارزش زیادی داشت و آرمان ملی آن‌ها را تثبیت می‌کرد. جنبش فتح که مهم‌ترین و بزرگترین گروه سازمان آزادیبخش فلسطین بود، خود را فاتح این نبرد می‌دانست. این پیروزی باعث شد که جوامع بین‌المللی به مسئله فلسطین توجه بیشتری کنند.

پس از این پیروزی، جنبش فتح محبوبیت و قدرت مضاعفی پیدا کرد و تنها ۴۸ ساعت پس از پایان جنگ کرامه، ۵۰۰۰ فلسطینی تقاضای عضویت در سازمان فتح کردند.

ابتکار عمل جنبش فتح

از سال ۱۹۶۸، مرحله جدیدی از وحدت ملی با ورود سازمان‌های مقاومت در چارچوب سازمان آزادیبخش فلسطین آغاز شد. جنبش فتح توانست شبکه اداری و مالی و ارتش آزادیبخش را که شامل ۱۲ هزار نفر از یگان‌های عادی بود، در کنترل خود درآورد. این علاوه بر نیروهای آزادیبخش خلق وابسته به سازمان بود. یکی از اولین وظایف فتح، پاکسازی سازمان از بوروکراسی آن و حل مشکلات انباشته‌شده ارتش آزادیبخش فلسطین در سال‌های گذشته رکود بود. جنبش فتح هم‌چنین به دنبال از بین بردن عوامل اختلاف در مقاومت ناشی از تعدد جناح‌ها بود. فرماندهی مبارزه مسلحانه فلسطین به رهبری فرمانده ارتش آزادیبخش فلسطین به‌منظور کنترل کثرت سازمان‌ها، پایگاهی برای هماهنگی کارها و گامی در جهت سازماندهی یک جبهه گسترده و گرد هم آوردن چریک‌ها تأسیس شد. ورود گروه‌های چریکی به رهبری جنبش فتح و رهبری سازمان در سال ۱۹۶۹، علاوه بر تغییر در نسل‌ها و رهبری، موجی در فعالیت سازمان و احساس ملی فلسطینیان بود.

اخراج از اردن

پس از واقعه‌ معروف به سپتامبر سیاه در سال ۱۹۷۰، و کشتاری که علیه فلسطینیان صورت گرفت، شاه حسین پادشاه اردن فرمان اخراج تمامی اعضاء فتح و ساف از خاک اردن را صادر کرد. ارتش اردن با زور سازمان آزادیبخش فلسطین را به خاک سوریه راند. دولت سوریه فلسطینیان را روانه‌ی لبنان کرد و اعضای فتح نیز در جنوب لبنان مستقر شدند و ساختار و تشکیلات خود را دوباره شکل دادند.

جنبش فتح پس از مرگ یاسر عرفات

با مرگ یاسر عرفات در نوامبر ۲۰۰۴، محمود عباس، دبیرکل قدیمی ساف، رئیس جدید ساف شد و پس از آن به عنوان رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین انتخاب شد.

در انتخابات ۲۵ ژانویه ۲۰۰۶، جنبش فتح اکثریت خود را در پارلمان فلسطین در مقابل حماس از دست داد، اما فتح هم‌چنان ریاست جمهوری، بالاترین مقام منتخب در دولت، و هم‌چنین حدود ۷۰۰۰۰ پلیس و نیروی امنیتی در سراسر کرانه باختری و نوار غزه را در اختیار دارد. این نیروها همیشه با وفاداران حماس درگیر می‌شوند.

رهبران جنبش فتح

محمود عباس

محمود عباس

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان ملی فلسطین است. محمود عباس که ابومازن نیز نامیده می‌شود، در ۹ ژانویه ۲۰۰۵، به عنوان رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین انتخاب شد و شش روز بعد این کار را آغاز کرد. او هم‌چنین در سال ۲۰۰۴، به جای یاسر عرفات ریاست سازمان آزادیبخش فلسطین را بر عهده گرفت.

مروان برغوثی

مروان برغوثی، محبوب‌ترین رهبر فتح در کرانه باختری است. مروان برغوثی که در اواخر دهه ۱۹۵۰ در رام‌الله به دنیا آمد، در سن ۱۵ سالگی در فتح فعال شد. در سن ۱۸ سالگی، مدتی را در یک زندان اسرائیل گذرانده بود. برغوثی یکی از رهبران اصلی انتفاضه اول، قیام فلسطینی‌ها بود که در سال ۱۹۸۷ آغاز شد. او متعاقباً دستگیر و تبعید شد، اگرچه در سال ۱۹۹۴ به او اجازه بازگشت داده شد. اندکی بعد، برغوثی در پارلمان فلسطین انتخاب شد و در آن‌جا به خاطر صلح با اسرائیل اخراج شد. مروان برغوثی هم‌چنین یکی از رهبران کلیدی انتفاضه دوم بود که در سال ۲۰۰۰ آغاز شد.

او به اتهام قتل‌های متعدد در اسرائیل دستگیر، محاکمه و محکوم شد و اکنون در حال گذراندن پنج حبس ابد در یک زندان اسرائیل است. طرفداران مروان برغوثی دخالت وی را رد کرده و می‌گویند که وی به عنوان یک زندانی سیاسی در بازداشت به‌سر می‌برد.

محمد دحلان

محمد دحلان، یکی از قدرتمندترین رهبران فتح در نوار غزه است. او که در سال ۱۹۶۱ در اردوگاه آوارگان فلسطینی به دنیا آمد، چندین بار در اسرائیل به دلیل فعالیت‌های تروریستی زندانی شد. اعتقاد بر این است که او یکی از رهبران انتفاضه ۱۹۸۷ بوده است. محمد دحلان، یکی از اعضای هیئت فلسطینی بود که در سال ۱۹۹۳ با اسرائیل بر سر توافقنامه صلح اسلو مذاکره کرد. این توافقنامه تشکیلات خودگردان فلسطین را ایجاد کرد که به فلسطینی‌ها حاکمیت نوار غزه و بخش‌هایی از کرانه باختری را اعطا کرد و اجازه ایجاد نیروهای امنیتی فلسطینی را داد.

دحلان به عنوان نخستین رئیس نیروهای امنیتی در غزه خدمت کرد. محمد دحلان گفته است که بین سال‌های ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۶، ده بار توسط اسرائیل زندانی شده است و در زندان‌ها یاد گرفته که به زبان عبری روان صحبت کند.

محمد دحلان از سوی گردان‌های القسام که در‌ ژوئن ۲۰۰۵ غزه را تصرف کردند متهم به ترور یاسر عرفات شد. آنها با انتشار نامه‌ای از دحلان به شائول موفاز وزیر جنگ اسرائیل در ۱۳ ژوئیه‌ی ۲۰۰۳ مدعی شدند وی جاسوس اسرائیل است.

در بخشی از نامه آمده:

«عرفات روزهای آخرش را می‌گذراند، اجازه دهید ما به شیوه خودمان کارش را تمام کنیم نه به شیوه شما.»

آن‌ها دحلان و شبکه امنیتی تحت امرش را به جاسوسی برای اسرائیل در فلسطین و کشورهای عربی متهم کردند.

کسانی که به خانه او یورش برده بودند، اعلام کردند که یک چمدان پر از طلا و گذرنامه‌های جعلی آمریکائی و پاکستانی را در آن یافته‌اند.

عدم حضور او و مقامات مهم امنیتی حکومت خودگردان در غزه در هنگام نبرد ژوئن ۲۰۰۷ از نگاه بسیاری علت اصلی شکست فتح و موفقیت حماس در تصرف غزه دانسته می‌شود.

پس از اختلافات داخلی میان ابومازن رئیس تشکیلات خودگردان با محمد دحلان از رهبران فتح، وی اخراج شد و نیروهای تشکیلات خودگردان به منزلش حمله و وی را به دخالت در مرگ یاسر عرفات رهبر فقید تشکیلات خودگردان متهم کردند.