تظاهرات ۳۰ خرداد ۱۳۶۰

تظاهرات ۳۰ خرداد سال ۱۳۶۰ رخدادی تاریخی و تعیین کننده‌‌ در ایران به‌شمار می‌رود. رخدادی که تاریخ معاصر این‌ کشور را به دو بخش قبل و بعد از این رویداد تقسیم کرد.

ناتوانی حاکمیت وقت در قبال پاسخگویی به آزادی و حقوق اولیه‌ی انسانی که مردم ایران پس از تحمل سالیان متمادی استبداد سلطنتی، آنها را حق خود می‌دانستند، سردمداران حکومت جدید را بتدریج به سمت اعمال سرکوب و نقض حقوق سیاسی و اجتماعی اقشار مختلف مردم کشاند. و دوره‌ی کوتاه آزادی که اصطلاحاً به «بهار آزادی» معروف شد، رفته رفته رو به پایان نهاد. دوره‌‌‌ای که با سقوط سلطنت در اواخر سال ۵۷ آغاز شد و تا ماه‌های ابتدای سال ۵۸ دوام یافت.

تظاهرات ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ از آن جهت حائز اهمیت است که تنها دو و نیم سال پس از سقوط دیکتاتوری سلطنتی صورت می‌گرفت که طی آن میلیون‌ها تن از مردم نارضایتی خود را از استقرار دیکتاتوری مذهبی نشان داده و به پامال کردن دست‌آوردهای انقلاب ۲۲ بهمن توسط حاکمان مذهبی زبان به اعتراض گشودند. تظاهر کنندگان سرکوب آزادی‌ها را که هدف اصلی مردم از سرنگونی نظام استبدادی سلطنتی بود، محکوم کرده و ممانعت از آزادی بیان،‌ اجتماعات و مطبوعات را که به‌طور سیستماتیک مورد تعرض گرو‌ه‌های دولتی و نیمه دولتی حامی حکومت انجام می‌گرفت، مغایر با اهداف انقلاب ۲۲ بهمن خوانده و با گروه‌های مذکور به مخالفت برخاستند. . همچنین شمار بسیار زیادی از بانوان که نسبت به اعمال فشار و محدودیت‌های ارتجاعی حاکمیت جدید در مورد زنان به ستوه آمده بودند، این تظاهرات را همراهی کردند.

تظاهرات ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ توسط سازمان مجاهدین خلق ایران طراحی و به مرحله‌ی اجرا در آمد. این سازمان که یکی از بزرگترین و جدی‌ترین سازمان‌های اپوزيسیون و مخالف حاکمیت مذهبی وقت بود، پس از آنکه از برگزاری میتینگ‌های مسالمت‌جویانه و انتشار نشریات و روزنامه‌ منع شد و همه‌ی دفاتر و مراکزش با حمله و هجوم گروه‌های شبه‌دولتی (حزب‌الله) تعطیل و ده‌ها تن از طرفداران آن کشته و مجروح شدند، تصمیم گرفته بود که با گردآوردن هواداران خود و برگزاری یک راهپیمایی بزرگ به سوی مجلس در تهران و یا سایر مراکز دولتی در شهرستان‌ها از مسئولین دولت تظلم‌خواهی کند. اما شمار میلیونی تظاهر‌کنندگان حاکمان وقت به ويژه آیت‌الله خمیتی را که رهبر مذهبی حاکمیت محسوب می‌شد، به هراس انداخت و او را وادار کرد که هر طور شده جلوی این حرکت را بگیرد. از این روز با اعلام حکومت نظامی فرمان حمله به تظاهر کنندگان عادی و غیر مسلح را داد. در جریان این حمله‌ ده ها تن از جوانان کشته شدند و ده‌ها هزار نفر دیگر در تهران و سایر شهرستا‌ن‌ها دستگیر شدند.

تصمیم‌گیری برای تظاهرات ۳۰ خرداد

تظاهرات سی خرداد ۱۳۶۰

برگزاری تظاهرات ۳۰ خرداد در نشست مرکزیت مجاهدین با حضور رهبری مجاهدین (مسعود رجوی) گرفته شد. در آن نشست مسعود رجوی گفته بود «می‌بایست به هر ترتیب و با هر قیمت یک تظاهرات بزرگ توده ای را بار دیگر آزمایش نمود. آخرین تجربه مسالمت آمیز را نیز حتی به منظور اتمام حجت سیاسی و تاریخی باید از سر گذراند… سرانجام از میان طرح‌های مختلف، پس از بحث‌های بسیار، مناسب‌ترین آنها انتخاب شد.

یک هفته قبل از ۳۰ خرداد ۶۰

«یک هفته قبل از ۳۰ خرداد مسئولان سازمان مجاهدین موضوع تظاهرات ۳۰ خرداد و ورود کل سازمان به این موضوع را به اعضاء اطلاع دادند

همچنین خاطرنشان کردند که این تصمیم‌گیری برای سازمان بعد از دو سال و نیم مبارزه افشاگرانه سیاسی، یک تصمیم‌گیری خطیر و بسیار بزرگ است. دیگر راهی جز اتمام حجت با جمهوری اسلامی برای سازمان باقی نمانده‌است».

روز ۳۰ خرداد ۶۰ چه گذشت

از ساعت ۴ بعداز ظهر روز شنبه ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ تجمع اصلی در خیابان مصدق (ولیعصر فعلی)، حد فاصل خیابان‌های انقلاب و طالقانی بود. با شروع تظاهرات انبوه جمعیت به بکباره براه افتاد. تظاهرات از خیابان مصدق وارد خیابان طالقانی شد. مسیر تظاهرات از چهاراه مصدق شروع وبعد از عبور از خیابان طالقانی وخیابان بهار وارد خیابان انقلاب شد وتا میدان فردوسی ادامه یافت. در طول تظاهرات چندین و چند بار طرفداران خمینی تلاش کردند باسنگ پراکنی وحمله به صف مقدم تظاهرات مانع حرکت تظاهرات بشوند و سعی می‌کردند که از خیابان‌های منشعب، به اطراف این تظاهرات حمله کنند… ولی مردم مقاومت می‌کردند وآنها موفق نشدند. مشخص بود که طرفداران خمینی از قبل برای مقابله آمادگی دارد. حمله به جمعیت ابتدا با تهاجم موتورسواران و چماقداران شروع شد… تظاهرات همین‌طور پیش می‌رفت تا به میدان فردوسی رسید. طرفداران خمینی از طرف میدان انقلاب با۶ یا ۷ مینی بوس و اتوبوس به تظا هرکنندگاه حمله‌ور شدند. آنها همگی به سلاح سرد و گرم مسلح بودند. اما تظاهر کنندگاه مقاومت می‌کردند. درمیدان فردوسی یک جبپ آهو که پشتش مسلسل کالیبر ۵۰ بسته شده بود به تظاهرکنندگاه شلیک کرد. از بالای ساختمان کمیته عملیاتی شماره یک روبروی خیابان ایرانشهر به طرف تظاهر کنندگاه شلیک می‌کردند. تظاهرکنندگاه بهر سو می‌دویدند و مثل برگ بروی زمین می‌ریختند.

«جمعیت زیادی در بسیاری شهرها ظاهر شدند… در تظاهرات تهران بیش از ۵۰۰هزار نفر شرکت کرده بودند… اخطار علیه تظاهرات به‌طور مستمر از شبکهٔ رادیو تلویزیون پخش می‌شد… اعلام کردند تظاهر کنندگان محارب با خدا محسوب می‌شوند. حزب‌اللهی‌ها مسلح شده و با کامیون‌ها آورده شده بودند… به پاسداران دستور شلیک داده شده بود.

کشته شدگان ۳۰ خرداد۱۳۶۰

روز ۳۱خرداد، روزنامه‌های رسمی جمهوری اسلامی، عکس گروهی از دختران نوجوان مجاهد را که دادستانی خمینی، آنها را با تیرباران کرده‌اند به‌منظور احراز هویت چاپ می‌کنند و از پدرو مادرهای آنان خواسته می‌شود که برای شناسایی و تحویل‌گیری فرزندانشان به‌اوین مراجعه کنند.

«تنها در محدودهٔ دانشگاه تهران ۵۰کشته، ۲۰۰زخمی و ۱۰۰۰نفر دستگیر شدند. مسئول زندان اوین با خوشحالی اعلام کرد جوخه‌های اعدام ۲۳تظاهر کننده، از جمله چند دختر نوجوان را اعدام کرده‌اند.»