درویش‌خان

غلامحسین_درویش،_معروف_به_درویش_خان_.jpg
استاد ابوالحسن خان صبا
اطلاعات
نام اصلی	ابوالحسن صبا
تولد	۱۲۸۱ خورشیدی
مرگ	۱۴ فروردین ۱۳۳۶
ساز(ها)	ویولن، سه‌تار، سنتور، تنبک، نی، کمانچه، پیانو، تار
زمینهٔ فعالیت	آهنگسازی، نوازندگی
شاگرد(ها)	غلامحسین بنان، مرضیه، فرامرز پایور، علی تجویدی، همایون خرم، حبیب‌الله بدیعی، حسین تهرانی

درویش خان (متولد تهران ۱۲۱۸ - درگذشت ۱۳۰۵) استادموسقی سنتی ایران در دروران قاجار،نوازنده یار و سه تار،آموزگار موسیقی،اولین قربانی حوادث رانندگی در ایران بود است.

زندگی نامه

غلامحسین درویش، معروف به درویش خان فرزند حاج بشیر از طالقان، و مادرش ترکمان، در سال ۱۵۲۱ در تهـران مـتولد شد. وی کودکی را در خانوادهً دولتـشاهی گذراند. در دوران نوجوانی وارد گروه موسيقي مليجک که از منصوبين خانه قاجار بود وارد شد و از پـدرش که سه تار می‌نواخت این هنر را بهره مند شد، در ده سالگی به شعـبه موسیقی مدرسه نظام، وابسته به دارالفنون، به سرپرستی موسیو لومر فرانسوی پیوست، خط موسیقی و نواختـن شیـپـور و طبل کوچک را فرا گرفت. پس پایان مدرسه، نـزد داود کلیمی تارزن رفت طولی نکشید که از استاد گوی سـبقـت ربود و به مرتبه عالی نوازندگی دست یافـت؛ مدتی را در محضر آقا میرزا حسیـنقـلی آموختها را به کمال رساند و در خدمت میرزا عبدالله نوازنده تار و سه تار، آموختها را غنا بخشید. بعد از گذراندن این دوره‌ها در دسته موسیقی عزیزالسلطان و سپس کامران میرزا نایب السلطنه، نوازندگی طبل را بر عهده داشت. کار درویش مورد استقبال ناصرالدین شاه قرار گرفت،وی را تارچی خطاب می‌کرد. پس از مرگ ناصرالدین شاه (۱۳۱۳ قـمری) به دستگـاه شعـاع السلطنه پسر مظفرالدین شاه، والی فارس، دعوت شد. طولی نکشید میان درویش و شعاع‌السلطنه به هم خورد. چرا که طبع آزاده‌اش رهایی از این بند را آرزو داشت و از طرفی شعاع‌السلطنه، برآشفته ازین که نوازنده خاص او در مجالس اشخاص دیگـر، حضور می‌یافت. در نتیجه اختلاف بالاگرفت سبب شد تا از سوی شاهزاده دستور قطع انگشتان این نوازنده نامی صادر شود. اما به مدد یکی از دوستانش از این مصیبت رهایی یافت. پس از عبور ازین ابتلاعات بود که درویش به برگزاری کلاس‌های درس برای علاقه‌مندان به موسیقی و تار و سه تارنوازی همت گماشت. درقدمهای بعدی به گروه اخوان‌الصفا پیوست چرا که (ظهـیرالدوله) تـنهـا مرکز صوفیگری موسیقی‌پـرور آن زمان بود،سرسپرد. به تشکیل ارکستر موسیقی «انجمن اخوت» و اجرای کنسـرت‌های عمومی در جـهـت هـر چه مردمی‌تر کردن موسیقی ایران و کمک و یاری به مستـمندان و بلادیدگـان گـام برداشت درویش خان بر اثـر تصادف چهـارشنبه ۲ آذر ۱۳۰۵ درگذشت.

فعالیت های خیره

و کـنسرتها برای جمع آوری اعانه به نـفع قحطی زدگـان روسیه، برای ایجاد مدرسه فرهنگ، بسود حریق زدگـان آمل، برای بازسازی خرابـیهای آتـش سوزی بازار و نیز برای غـارت شدگـان ارومیه، از جـمله تلاشهای و کمک به مستـمندان و بلادیدگـان است.

کـنسرتـهـای

درویش در اواخر عـمر کـنسرتـهـای با حضور هنرمندانی چـون، عـارف قـزوینی، حاجی‌خان ضرب‌گـیر، حسین‌خان اسماعیل‌زاده، ابـراهیم منصوری، رضا محجوبی و رکن‌الدین‌خان مختاری در گراند هتل اجرا کرد.

آموزش

کلاس‌های درس برای علاقه‌مندان به موسیقی و تار و سه تارنوازی همت گماشت. او به شاگردانی که طی دورهای مخـتلف درس موفق می‌شدند، نشانی به شکـل تـبرزین هدیه می‌کرد، که از مس و نـقره یا برای شاگردان سطوح عالی، طلا بود. از شاگردانی که موفـق به دریافـت تـبرزین طـلا شدند، می‌توان از مرتضی نی‌داوود، ابوالحسن صبا، موسی معـروفی و سعـید هـرمزی نام برد. شاگردان دیگـری که مسـتـقـیـم یا غـیر مسـتـقـیم از او کسب فـیض کردند، عبارتـنداز: حسیـنعلی غـفاری، شکری (ادیب السلطنه)، علی محمد صفایی (سازنده سه تار)، عبدالله دادور (قـوام السلطان)، حسین سنجری، ارسلان درگاهی و نورعلی برومن...

کلاس های تار و سه تار درویش خان در درازای بیست و پنج سال فعالیت خود شاگردان بسیار پرورش داده است که مرتضی نی داوود، عبدالله دوامی، سعید هرمزی، موسی معروفی، نورعلی برومند و ابوالحسن صبا از برجسته ترین آن ها به شمار می روند. اینان همه به دریافت مدال تبرزین که درویش خان هر سال به شاگردان برجسته خود اهدا می کرد، نائل آمده اند.

مرگ

مرگ درویش خان شب چهـارشنبه ۲ آذر ۱۳۰۵ بر اثـر تصادف رخ داد. پیکر درویش در ظهیر الدوله نزدیک امامزاده قاسم دفن شد و بر سر مزار وی این ابیات نوشته شده است.

درویش اگر از این جهان رفت مشنو که فـقیر و ناتوان رفت درویش هـنرور زمان بود استاد هـنرور زمان رفت فریاد ز بوستان برآمد کان بلبل خوش ز بوستان رفت.

محمد هاشم میرزا متخلص به «افسر» در مدح این استاد و درویش عبدالمجید طالقانی، استاد خط شکسته فارسی، که هر دو طالقانی هستند دو بیت زیر را سروده‌است:

درویش زمان ما و درویش نخست هریک به رهی رسم تجدد می‌جست آن یک خط راست را شکسته بنوشت وین موسیقی شکسته را کرد درست

ایرج میرزا نیز در وصف او از زبان «زهره» در منظومهً «زهره و منوچهر» گفته‌است:

تار نهم در کف درویش خان

تا بدمد بر بدن مرده جان مرگ

منابع:همشهری آنلاین ، ویکی پدیا ، سرگذشت موسیقی

موسیقی ایران را درشبکه های اجتماعی دنبال کنید :

آثار

تصنیف ها: بهار دلکش و زمن نگارم اشاره کرد. از رنگ‌ها به رنگ زيباي پريزاد و پريچهر، صفحاتی که با هنر نمایی استادان نامور موسیقی ایرانی‌ مانـند‌ سیداحـمدخان، سید حسین طاهرزاده، اقـبال السلطان، عـبدالله دوامی، رضاقـلی‌خان تـجـریشی، باقـرخان رامشگـر، مشیر‌همایون شهـردار، حسین‌خان هنگ‌آفـرین، اکبر‌خان رشـتی و میرزا اسدالله‌خان پر شده است. صفحه «بـیداد همایون» که با پـیانو مشیر همایون شهـردار همراه است نمونه‌های از این آثار است.