عباس امیرانتظام: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد)
خط ۲: خط ۲:
| name          = عباس امیرانتظام
| name          = عباس امیرانتظام
| birth_name    =
| birth_name    =
| image        = Abbas_Amir-Entezam.jpg|
| image        = پرونده:A. amir entezam 7.jpg
| caption      = امیرانتظام در سال ۱۳۵۸
| caption      =  
| office1      = معاون [[نخست‌وزیر]]
| office1      = معاون نخست‌وزیر
| primeminister1 = [[مهدی بازرگان]]
| primeminister1 = [[مهدی بازرگان]]
| president1    =
| president1    =
| term_start1  = ۱۳۵۷
| term_start1  = ۱۳۵۷
| term_end1    = ۱۳۵۸
| term_end1    = ۱۳۵۸
| predecessor1  = [[ابراهیم یزدی]]
| predecessor1  = ابراهیم یزدی
| successor1    = [[صادق طباطبایی]]
| successor1    = صادق طباطبایی
| office2      = [[سخنگوی دولت (ایران)|سخنگوی دولت]]
| office2      = سخنگوی دولت ایران
| primeminister2 = [[مهدی بازرگان]]
| primeminister2 = [[مهدی بازرگان]]
| term_start2  = ۱۳۵۷
| term_start2  = ۱۳۵۷
خط ۲۵: خط ۲۵:
| death_date    = ۲۱ تیر ۱۳۹۷ ({{سن|۱۳۱۱|۵|۲۷|۱۳۹۷|۴|۲۱|از تاریخ=خورشیدی}})
| death_date    = ۲۱ تیر ۱۳۹۷ ({{سن|۱۳۱۱|۵|۲۷|۱۳۹۷|۴|۲۱|از تاریخ=خورشیدی}})
| death_place  =تهران، ایران
| death_place  =تهران، ایران
| nationality  = {{flagicon|IRN|1964}} [[ایرانی]]
| nationality  = ایرانی
| residence    =
| residence    =
| alma_mater    = [[دانشکده فنی دانشگاه تهران]]{{-}}[[پاریس]]{{-}}[[دانشگاه برکلی]]
| alma_mater    = دانشکده فنی دانشگاه تهران{{-}}پاریس{{-}}دانشگاه برکلی
| party        = [[جبهه ملی ایران]]
| party        = [[جبهه ملی ایران]]
| otherparty    =
| otherparty    =
| spouse        = {{marriage|الهه میزانی|۱۳۷۵}}<ref>[http://www.baeghtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-64/23041-%DA%AF%D9%81%D8%AA%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86-%D8%AA%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF گفتگو با الهه میزانی همسر عباس امیرانتظام / الهه میزانی: امیر انتظام سیاست را به من تزریق نکرد ]</ref>
| spouse        = {{marriage|الهه میزانی|۱۳۷۵}}<ref>[http://www.baeghtesad.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-64/23041-%DA%AF%D9%81%D8%AA%DA%AF%D9%88-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%87%D9%85%D8%B3%D8%B1-%D8%B9%D8%A8%D8%A7%D8%B3-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%87-%D9%85%DB%8C%D8%B2%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1-%D8%A7%D9%86%D8%AA%D8%B8%D8%A7%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%B1%D8%A7-%D8%A8%D9%87-%D9%85%D9%86-%D8%AA%D8%B2%D8%B1%DB%8C%D9%82-%D9%86%DA%A9%D8%B1%D8%AF گفتگو با الهه میزانی همسر عباس امیرانتظام / الهه میزانی: امیر انتظام سیاست را به من تزریق نکرد ]</ref>
| children      = الهام، اردشیر، انوشیروان
| children      = الهام، اردشیر، انوشیروان
| occupation    = [[سیاستمدار]]
| occupation    = سیاستمدار
| profession    =
| profession    =
|cabinet        =
|cabinet        =
| religion      = [[اسلام]] [[شیعه]]
| religion      = اسلام- شیعه
|signature      =
|signature      =
|awards        =
|awards        =
خط ۴۱: خط ۴۱:
|footnotes      = نماینده ویژه رئیس دولت در مذاکره: (اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا)
|footnotes      = نماینده ویژه رئیس دولت در مذاکره: (اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا)
}}
}}
[[پرونده:PM Bazargan and member of Interim government of Iran.jpg|بندانگشتی|260px|چپ|امیر انتظام و یاران]]
'''عباس امیرانتظام''' (متولد ۲۷ مرداد ۱۳۱۱ در تهران – درگذشتهٔ ۲۱ تیر ۱۳۹۷ خورشیدی)، معاون نخست‌وزیر و نیز سخنگوی اولین دولت پس از انقلاب ضدسلطنتی، یعنی دولت مهندس [[مهدی بازرگان]]، و از فعالان نهضت مقاومت ملی پیش از انقلاب بود.<ref name=":0">{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=2018-07-12|عنوان=عباس امیر انتظام درگذشت|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran-44804083|ناشر=BBC News فارسی|زبان=fa|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref>  
'''عباس امیرانتظام''' (متولد ۲۷ مرداد ۱۳۱۱ در تهران – درگذشتهٔ ۲۱ تیر ۱۳۹۷ خورشیدی)، معاون نخست‌وزیر و نیز سخنگوی اولین دولت پس از انقلاب ضدسلطنتی، یعنی دولت مهندس [[مهدی بازرگان]]، و از نیروهای جبهه‌‌ی ملی بود. <ref name=":0">{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=2018-07-12|عنوان=عباس امیر انتظام درگذشت|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran-44804083|ناشر=BBC News فارسی|زبان=fa|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref>  


در آن زمان خمینی و هم‌فکران او هنوز موفق به پاکسازی کامل نیروهای «غیرخودی» در دولت نشده بودند. آن‌ها به فاصله‌ی کمی پس از انقلاب ضدسلطنتی سرکوب مجاهدین خلق و چریک‌های فدایی‌ را آغاز کردند اما نیروهای لیبرال و ملی مذهبی همچنان در دولت حضور داشتند. در جریان سرکوب لیبرال‌ها که به برکناری مهدی بازرگان و سرانجام حذف بنی‌صدر منجر شد، عباس امیرانتظام نیز دستگیر شد. او به مدت یک سال و نیم در سلول انفرادی به سر برد و سپس به جرم توطئه برای انحلال مجلس خبرگان به حبس ابد محکوم شد.<ref name=":1">[http://www.iran-amirentezam.com/amirentezam_biography وبسایت عباس امیرانتظام]</ref> عباس امیر انتظام از تاریخ ۲۸ آذر ماه ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ خورشیدی در [[زندان|حبس]] به سر برد.<ref>مصاحبه با روزنامه جامعه (توسط ابراهیم نبوی) که ۷، ۸، و ۹ اردیبهشت ۷۷</ref>
در آن زمان خمینی و هم‌فکران او هنوز موفق به پاکسازی کامل نیروهای «غیرخودی» در دولت نشده بودند. آن‌ها به فاصله‌ی کمی پس از انقلاب ضدسلطنتی سرکوب مجاهدین خلق و چریک‌های فدایی را آغاز کردند اما نیروهای لیبرال و ملی_مذهبی همچنان در دولت حضور داشتند. در جریان سرکوب لیبرال‌ها که به ویژه پس از اشغال سفارت آمریکا صورت گرفت، عباس امیرانتظام نیز دستگیر شد. وی متهم شد ارتباطاتی با سفارت آمریکا داشته است . این در حالی است که وی به عنوان معاون و سخنگوی دولت رسما دارای روابط دیپلماتیک با سفارت‌ها بود. او به مدت یک سال و نیم در سلول انفرادی به سر برد و سپس به جرم توطئه برای انحلال مجلس خبرگان به حبس ابد محکوم شد.[۳] عباس امیر انتظام از تاریخ ۲۸ آذر ماه ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ خورشیدی در حبس به سر برد..<ref name=":1">[http://www.iran-amirentezam.com/amirentezam_biography وبسایت عباس امیرانتظام]</ref> عباس امیر انتظام از تاریخ ۲۸ آذر ماه ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ خورشیدی در [[زندان|حبس]] به سر برد.<ref>مصاحبه با روزنامه جامعه (توسط ابراهیم نبوی) که ۷، ۸، و ۹ اردیبهشت ۷۷</ref>


== زندگی‌نامه عباس امیرانتظام ==
== زندگی‌نامه عباس امیرانتظام ==
عباس امیرانتظام در تهران متولد شد.وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه وارد دانشگاه تهران شده و در سال 1334 با مدرک فوق لیسانس برق و ماشین از دانشگاه فنی تهران فارغ التحصیل گشت.
عباس امیرانتظام در تهران متولد شد. وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه وارد دانشگاه تهران شده و در سال ۱۳۳۴ با مدرک فوق لیسانس برق و ماشین از دانشگاه فنی تهران فارغ التحصیل گشت.


وی در سال ۱۳۴۲ از پاریس گواهی «بتون» دریافت کرد و در سال 1343-1345 موفق به دریافت گواهی MS در سازه ساختمان از دانشگاه برکلی آمریکا شد.<ref name=":1" />
وی در سال ۱۳۴۲ از پاریس گواهی «بتون» دریافت کرد و در سال ۱۳۴۳–۱۳۴۵ موفق به دریافت گواهی MS در سازه ساختمان از دانشگاه برکلی آمریکا شد.<ref name=":1" />


عباس امیرانتظام از هواداران دکتر [[دکتر محمد مصدق|محمد مصدق]] بود و پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] به نهضت مقاومت ملی پیوست. او در این نهضت با مندس مهدی بازرگان ارتباط داشت و همواره مورد اعتماد وی بود. عباس امیرانتظام از سوی مهدی بازرگان در وقاعی انقلاب با شاپور بختیار مذاکره کرد. او توانست شاپور بختیار را متقاعد کند که از نخست وزیری استعفا دهد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= امیرانتظام|نام=عباس |کتاب=آن سوی اتهام | ناشر=نشر نی |سال=1379 |شابک=}}</ref>
عباس امیرانتظام از هواداران دکتر [[دکتر محمد مصدق|محمد مصدق]] بود و پس از [[کودتای ۲۸ مرداد]] به نهضت مقاومت ملی پیوست. او در این نهضت با مندس مهدی بازرگان ارتباط داشت و همواره مورد اعتماد وی بود. عباس امیرانتظام از سوی مهدی بازرگان در وقاعی انقلاب با شاپور بختیار مذاکره کرد. او توانست شاپور بختیار را متقاعد کند که از نخست وزیری استعفا دهد.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی= امیرانتظام|نام=عباس |کتاب=آن سوی اتهام | ناشر=نشر نی |سال=1379 |شابک=}}</ref>
خط ۵۶: خط ۵۵:


از مناصب وی تا زمان دستگیری چنین است:
از مناصب وی تا زمان دستگیری چنین است:
*   مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور تدبیر صنعت سال 1349 (1970)
*   مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور تدبیر صنعت سال ۱۳۴9 (1970)
*  مدیریت و اجرای دهها پروژه‌ی فنی و عمرانی در شهرهای مختلف ایران تا سال ۱۳۵7 (1979)
*  معاون نخست وزیر و سخن گوی دولت موقت بازرگان
*  نماینده ویژه‌ی رئیس دولت موقت در مذاکرات با ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی۱۳۵8 (1979)
*  سفیر ایران در کشورهای اسکاندیناوی از سال ۱۳۵8 (1979) تا تاریخ بازداشت (۲۸ آذر1358)<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa|وبگاه=www.facebook.com|نشانی=https://www.facebook.com/video.php?v=767130793357745|عنوان=Taghato|بازبینی=2018-07-12}}</ref>
هنگامی که عباس امیرانتظام به عنوان سفیر در اسکاندیناوی مشغول به کار بود، پس از [[گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا]]، او را به ایران احضار کرده و به اتهام ارتباط با آمریکا محاکمه کردند. پس از اشغال سفارت آمریکا، نیروهای حزب‌اللهی با ادعای دستیابی به اسناد اقدام به دستگیری بسیاری کردند.


*   مدیریت و اجرای دهها پروژهٌ فنی و عمرانی در شهرهای مختلف ایران تا سال 1357 (1979)
یکی از شواهدی که ضد او مطرح شد این بود که سفیر آمریکا در نامهٔ خود به او، نوشته «آقای عباس امیرانتظام عزیز» در حالی که به‌کارگیری واژهٔ ''عزیز'' جزء عُرف روابط بین‌الملل است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=کاتوزیان |نام= همایون|کتاب=ایرانیان | ناشر= |سال= |شابک=}} - دو فصل آخر این کتاب در ایران سانسور شده اما کاتوزیان آن دو را در سایت رسمی خود منتشر کرده و در فصل یکی مانده به آخر (عنوان فصل: جمهوری اسلامی) به بررسی این موضوع پرداخته. سایت رسمی همایون کاتوزیان: homakatouzian.com</ref>


*   معاون نخست وزیر و سخن گوی دولت موقت بازرگان
امیرانتظام به [[اعدام]] محکوم شد اما با تلاش‌های بازرگان، حکم او به حبس ابد کاهش یافت. عباس امیرانتظام پس از آزادی نیز همواره به دلیل بیماری و جراحت‌های ناشی از زندان و شکنجه ناتوان و در خانه خود محصور بود.<ref>مصاحبهٔ عباس امیرانتظام با برنامهٔ «صفحهٔ آخر» صدای آمریکا</ref>
[[پرونده:عباس امیر انتظام و مهندس بازرگان.JPG|جایگزین=عباس امیر انتظام و مهندس بازرگان|بندانگشتی|عباس امیر انتظام و مهندس بازرگان]]


*   نماینده ویژهٌ رئیس دولت موقت در مذاکرات با ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی1358 (1979)
== فعالیت‌های سیاسی ==
 
عباس امیر انتظام در سال ۱۳۲۷ هنگامی که یک دانش‌آموز در دبیرستان دبیرستان دارالفنون بود به جنبش ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر مصدق پیوست. عباس امیرانتظام در سال ۱۳۳۲ نامه‌ای از طرف نهضت مقاومت ملی در اعتراض به کودتای ۲۸ مرداد به نیکسون داد و تا سال ۱۳۴۳ از همراهان مهدی بازرگان بود. عباس امیرانتظام جزو جریانی بود که مبارزه پارلمانتاریستی و رفرمیستی را در این دوران دنبال می‌کرد پس از انقلاب سفید و قیام ۱۵ خرداد این نوع مبارزات به محاق رفت و اغلب فعالان آن نیز خاموش شدند. در این دوران سازمان‌هایی با مشی مسلحانه شکل گرفتند.
*   سفیر ایران در کشورهای اسکاندیناوی از سال 1358 (1979) تا تاریخ بازداشت (28 آذر1358)
وی در زمان نخست‌وزیری مهدی بازرگان، چندین مسئولیت از جمله معاونت نخست‌وزیری و سخن‌گوی دولت را بر عهده داشت. امیرانتظام یکی از مخالفین [[ولایت فقیه]] بود و برای جلوگیری از تصویب ولایت فقیه، طرح انحلال [[مجلس خبرگان قانون اساسی]] را ارائه داد که مورد تأیید بازرگان و اکثریت<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=یادآور|کد زبان=|تاریخ=۴ اسفند ۱۳۹۵|نشانی=http://www.isna.ir/news/92111409768/|عنوان=وعده آب وبرق مجانی}}</ref> قاطع وزرا قرار گرفت، اما با واکنش [[روح‌الله خمینی]] و هوادارانش، به سرانجام نرسید. او هم‌چنین به عنوان سفیر ایران در [[اسکاندیناوی]] و نماینده ویژه رئیس دولت در مذاکره با کشورهای [[اتحاد جماهیر شوروی]] و [[آمریکا]] فعالیت کرده‌است.
 
در زمانی که امیرانتظام به عنوان سفیر در اسکاندیناوی مشغول کار بود، پس از [[گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا]]، او را به ایران احضار کردند و به اتهام ارتباط با آمریکا محاکمه کردند. [[دانشجویان مسلمان پیرو خط امام|دانشجویان تسخیرکننده سفارت آمریکا]] معتقد بودند که وی جزو عوامل آمریکا در دولت موقت بود.
 
یکی از شواهدی که ضد او مطرح شد این بود که [[سفیر ایالات متحده آمریکا در ایران|سفیر آمریکا]] در نامهٔ خود به او، نوشته «آقای عباس امیرانتظام عزیز» در حالی که به‌کارگیری واژهٔ ''عزیز'' جزء عُرف [[روابط بین‌الملل]] است.<ref>{{یادکرد کتاب |نام خانوادگی=کاتوزیان |نام= همایون|کتاب=ایرانیان | ناشر= |سال= |شابک=}} - دو فصل آخر این کتاب در ایران سانسور شده اما کاتوزیان آن دو را در سایت رسمی خود منتشر کرده و در فصل یکی مانده به آخر (عنوان فصل: جمهوری اسلامی) به بررسی این موضوع پرداخته. سایت رسمی همایون کاتوزیان: homakatouzian.com</ref> امیرانتظام به [[اعدام]] محکوم شد اما با تلاش‌های بازرگان، حکم او به [[حبس ابد]] تقلیل یافت. در چند سال اخیر به دلیل شدت بیماری و نیز جراحی‌های پی‌درپی، در خانهٔ خود تحت نظر و محصور بود.<ref>مصاحبهٔ عباس امیرانتظام با برنامهٔ «صفحهٔ آخر» صدای آمریکا</ref> او خواستار تغییر نظام سیاسی ایران از طریق برگزاری همه‌پرسی بود و از مخالفین مهم جمهوری اسلامی به حساب می‌آمد.{{مدرک}}
 
== زندگی‌نامه ==
امیرانتظام در سال ۱۳۱۱ در [[تهران]] به دنیا آمد. نام خانوادگی او تا دوران جوانی، «روافیون» بود که در حدود دهه سی خورشیدی آن را تغییر داد.<ref>رویدادها و داوری ۱۳۳۹–۱۳۲۹، / خاطرات مسعود حجازی تهران،: نیلوفر، ۱۳۷۵.</ref> وی متأهل و دارای سه فرزند بود. همسر دوم وی الهه امیرانتظام (میزانی) است که در ۱۶ اسفند ۱۳۷۵ و هنگامی که در مرخصی از زندان بود با او ازدواج کرد. در آذر ۱۳۹۳ او در نمایشگاه نقاشی [[محمد نوری‌زاد]] اعلام کرد که دختر بزرگ او ۴۳ ساله، پسر بزرگ او ۴۰ ساله و پسر دوم او ۳۷ ساله‌اند و او ۳۷ سال است که فرزند خود را ندیده‌است.<ref>{{یادکرد وب|کد زبان=fa|وبگاه=www.facebook.com|نشانی=https://www.facebook.com/video.php?v=767130793357745|عنوان=Taghato|بازبینی=2018-07-12}}</ref>
 
وی دارای [[فوق لیسانس]] [[مهندسی برق]] و ماشین از [[دانشکده فنی دانشگاه تهران]] در سال ۱۳۳۴، گواهینامه بتن از [[پاریس]] ۱۳۴۲ و [[فوق لیسانس]] در سازه ساختمان از [[دانشگاه برکلی]] [[آمریکا]] (۱۳۴۳–۱۳۴۵) بود.
 
== برخی سوابق ==
* [[مدیرعامل]] شرکت مهندسی مشاور تدبیر صنعت سال ۱۳۴۹
* معاون نخست‌وزیر و سخنگوی [[دولت موقت]] [[مهدی بازرگان|بازرگان]]
* نماینده ویژه رئیس دولت موقت در مذاکرات با [[ایالات متحده]] و [[اتحاد جماهیر شوروی]] ۱۳۵۸
* [[سفیر]] ایران در کشورهای اسکاندیناوی از سال ۱۳۵۸ تا تاریخ بازداشت (۲۸ آذر ۱۳۵۸)
 
== فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی ==
=== آغاز فعالیت‌ها ===
[[پرونده:PM Bazargan after landing.jpg|بندانگشتی|300px|چپ|امیرانتظام و اوایل مسئولیت]]
امیر انتظام در سال ۱۳۲۷ ضمن تحصیل در [[دارالفنون|دبیرستان دارالفنون]] جذب [[جنبش ملی شدن صنعت نفت]] به رهبری [[دکتر مصدق]] شد. در سال ۱۳۳۲ نامه اعتراضیه [[نهضت مقاومت ملی ایران]] نسبت به [[کودتای ۲۸ مرداد]] را در تهران به [[نیکسون]] داد و تا سال ۱۳۴۲ [[مهدی بازرگان]] را در فعالیت‌های سیاسی همراهی نمود. پس از آن مجدداً از سال ۱۳۴۹ تا روز دستگیری در کنار بازرگان به مبارزه پرداخت.


=== فعالیت‌های پس از انقلاب ===
=== فعالیت‌های پس از انقلاب ===
او بعد از انقلاب به‌عنوان سخنگوی دولت مهدی‌بازرگان و سپس سفیر ایران در [[سوئد]] و اسکاندیناوی به فعالیت پرداخت.<ref name=":0" />
عباس امیرانتظام پس از انقلاب مناصب مختلفی را در دولت بازرگان برعهده داشت.


=== بازداشت و محاکمه ===
=== بازداشت عباس امیرانتظام ===
[[پرونده:عباس امیرانتظام.jpg|بندانگشتی|260px|چپ|عباس امیرانتظام در [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی|دادگاه انقلاب]]]]
پس از [[گروگان گیری در سفارت آمریکا|اشغال سفارت آمریکا]] در تهران نیروهای حزب‌اللهی مدعی شدند اسنادی یافته‌اند که نشان می‌دهد عباس امیرانتظام جاسوس آمریکاست. یکی از این اسناد این بود که سفیر آمریکا عباس امیرانتظام را که سخنگوی دولت بود با عبارت: «آقای امیرانتظام عزیز» خطاب قرار داده است. عبارتی که یک عرف دیپلماتیک است.
اندکی بعد از اشغال [[سفارت آمریکا در تهران]] به دست دانشجویان پیرو خط امام، امیرانتظام در حالی‌که در کشورهای اسکاندیناوی به عنوان سفیر ایران فعالیت می‌کرد، به تهران فراخوانده و در ۲۸ آذر ۱۳۵۸ به اتهام همکاری با سازمان جاسوسی [[سیا]] و ارتباط پنهانی با آمریکا بازداشت شد. [[دانشجویان مسلمان پیرو خط امام]] تأکید داشتند اسناد و مدارک زیادی دال بر ارتباط‌های سری امیرانتظام با آمریکایی‌ها در اختیار دارند.{{سخ}}در جریان محاکمه وی، شیخ [[علی تهرانی]] با انتشار نامه‌ای خطاب به [[بنی‌صدر]] - رئیس‌جمهور وقت ایران - در ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ خواستار مداخلهٔ وی در دادگاه غیرقانونی امیر انتظام شده بود.<ref>{{یادکرد خبر|تاریخ=1981|عنوان=Iranian Jurist Questions Legality Of Ex-Deputy Premier's Spy Trial|نشانی=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B03E3DF1E39F936A35757C0A967948260|ناشر=New York Times|زبان=en|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref> در خلال دستگیری و محاکمهٔ امیرانتظام، احزاب و گروه‌های چپ برای تخریب چهرهٔ وی و دولت موقت [[مهدی بازرگان]]، با انتشار مقالات و بیانیه‌هایی روی جاسوسی امیرانتظام تمرکز زیادی کردند.


با این حال طبق گفته‌های [[فرشته بازرگان]]، دختر مهدی بازرگان، تنها دغدغه مهدی بازرگان تا واپسین روزهای عمرش مسئله زندانی بودن امیرانتظام بوده‌است که [[مهدی بازرگان]] را رنج می‌داده‌است و مسئله آزادی امیرانتظام را، به عنوان آرزویی ناکام یاد می‌کرده‌است.{{سخ}}وی در تاریخ ۲۸/۹/۱۳۵۸ به اتهام توطئه برای انحلال [[مجلس خبرگان]]،<ref>عباس امیرانتظام از جمله در [http://www.jminews.com/news/fa/?ni=6007&mi=18 نامه‌ای] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120714111245/http://www.jminews.com/news/fa/?mi=18&ni=6007 |date=۱۴ ژوئیه ۲۰۱۲ }} به حنا مخملباف در پاییز ۱۳۸۸ به این موضوع اشاره کرده‌است، و ابتکار تهیهٔ «طرح انحلال مجلس خبرگان» توسط جمعی از اعضای دولت موقت را دلیل اصلی محکومیت خود می‌داند.</ref> مخالفت با نظام ولایت فقیه، تلاش برای ایجاد اختلاف بین فلسطینیان و لیبیایی‌ها با [[ایران]]، فراری دادن سران رژیم سابق و ارائه اطلاعات سری به آمریکائیان دستگیر و پس از ۴۵۴ روز بازداشت در [[سلول زندان|سلول]] انفرادی، در [[دادگاه‌های انقلاب اسلامی|دادگاه ویژه انقلاب]] بدون حضور [[وکیل]] و [[هیئت منصفه]] به اعدام محکوم شد که با تلاش [[مهدی بازرگان]] به حبس ابد تقلیل یافت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۶ دی ۱۳۹۱|وبگاه=BBC فارسی|نشانی=http://www.bbc.com/persian/iran/2013/01/130115_l23_iran_usa_bazargan_amirentezam_talk_negotiation_iraq_war.shtml|عنوان=گزارش مذاکره پنهانی: 'آمریکا پیش از حمله عراق، دولت بازرگان را خبر کرده بود'|بازبینی=2018-07-12}}</ref> او در تمامی سال‌های محکومیتش خواستار برگزاری دادگاه تجدید نظر و اعاده حیثیت خویش شده بود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=|وبگاه=وب سایت رسمی عباس امیرانتظام|نشانی=http://www.iran-amirentezam.com/amirentezam_biography|عنوان=زندگینامه|بازبینی=2018-07-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20111007074530/http://iran-amirentezam.com/amirentezam_biography|archivedate=۷ اکتبر ۲۰۱۱|dead-url=yes}}</ref>{{سخ}}او در کتاب خاطرات خود می‌گوید:{{نقل قول| پس از چهار صد و پنجاه و چهار روز اقامت در سلول انفرادی بدون ملاقات با کسی در روز ۲۶ اسفند ۱۳۵۹ محاکمه‌اش شروع شده و در تمام این مدت از حق ملاقات و امکان مشاوره با وکیل محروم بوده‌است:» تنها ارتباط من با دنیای خارج از سلول، [[روزنامه]] بود که گاهگاهی به من می‌دادند و من همه مطالب آن را می‌خواندم و در سلولم نگاه می‌داشتم.<ref name=ToolAutoGenRef1>[http://www.bbc.co.uk/persian/arts/020831_l-cy-entezam.shtml BBC Persian<خاطرات عباس امیر انتظام منتشر شد>]</ref>||}}
در حقیقت [[گروگان گیری در سفارت آمریکا]] با هدف سرکوب لیبرال‌ها و همچنین سازمان مجاهدین خلق انجام شد. این گروگانگیری به نیروهای حامی خمینی این امکان را می‌داد تا خود را سردمدار مبارزه با آمریکا نشان داده و سپس از شعارهای ضدامپریالیستی برای مقابله با بحران‌های داخلی استفاده کنند.


امیرانتظام ادامه می‌دهد: در این حال اختلاف شدیدی نیز بین [[بنی صدر]]، رئیس‌جمهور وقت و شورای انقلاب بروز کرده بود و در چنین جو پرتلاطم و وحشت آوری تصمیم گرفته شد که مرا در روز ۲۶ اسفند محاکمه و در روز ۲۹ اسفند اعدام کنند اما یک روز قبل از شروع دادگاه بنا به پیشنهاد [[مهدی بازرگان]] که پس از استعفا از نخست‌وزیری، نماینده مجلس در دوره اول و نیز عضو شورای انقلاب بود، قرار شد که برای حل اختلافات بین رئیس‌جمهور و [[شورای انقلاب]] یک کمیسیون سه نفری با عضویت دکتر [[بهشتی]]، [[شهاب‌الدین اشراقی|اشراقی]] و [[محمد یزدی]] تشکیل شود.»
بعد از اشغال سفارت آمریکا در تهران وی به تهران فراخوانده شده و دستگیر شد.{{سخ}}در جریان محاکمه وی، شیخ علی تهرانی با انتشار نامه‌ای خطاب به بنی‌صدر - رئیس‌جمهور وقت ایران - در ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ خواستار مداخلهٔ وی در دادگاه غیرقانونی امیر انتظام شده بود.<ref>{{یادکرد خبر|تاریخ=1981|عنوان=Iranian Jurist Questions Legality Of Ex-Deputy Premier's Spy Trial|نشانی=http://query.nytimes.com/gst/fullpage.html?res=9B03E3DF1E39F936A35757C0A967948260|ناشر=New York Times|زبان=en|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref>


محاکمه او یکی از جنجالی‌ترین دادگاه‌های پس از انقلاب بوده‌است. او از اولین زندانیان سیاسی محبوس در [[زندان اوین]] پس از انقلاب بود. او از منابع گزارش گالیندوپل (نماینده [[کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد]]) در سال ۷۰ پیرامون وضعیت [[حقوق بشر]] در زندان‌های ایران بوده‌است.
طبق گفته‌های [[فرشته بازرگان]]، دختر مهدی بازرگان، تنها دغدغه او تا واپسین روزهای عمرش زندانی بودن امیرانتظام بوده‌است که [[مهدی بازرگان]] را رنج می‌داده‌است.


=== مصاحبه با روزنامه جامعه ===
=== مصاحبه با روزنامه جامعه ===
وی در مصاحبه با [[روزنامه جامعه]] (توسط [[ابراهیم نبوی]]) که ۷، ۸، و ۹ اردیبهشت ۷۷ منتشر شد دربارهٔ اتهام جاسوسی آمریکا می‌گوید: {{نقل‌قول|در نوزده سال (از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۷۷) گذشته منتظر چنین فرصتی بودم که این سؤال در داخل کشور از من پرسیده شود و من بتوانم مسائل را به اطلاع هموطنانم برسانم. شما اطلاع دارید که در دولت موقت من معاون نخست‌وزیر، سخنگوی دولت و مسئول مذاکره و مکاتبه با تمام سفارتخانه‌ها در داخل کشور بودم، از جمله آمریکا؛ و ما با [[آمریکا]] بیشترین قراردادها را داشتیم، چیزی حدود ۱۲۰۰ قرارداد؛ بنابراین مراجعهٔ آن‌ها برای ارتباط با دولت بیشتر با نخست‌وزیری انجام شد. چه آقای [[ویلیام سالیوان|سولی‌وان]] به‌طور شخصی یا کاردار ایشان یا از طریق مکاتباتی که با ما صورت می‌گرفت؛ بنابراین ملاقات‌ها به صورت روزانه یا چند بار در هفته انجام می‌شد.
[[پرونده:کتاب آنسوی اتهام.jpg|جایگزین=کتاب آنسوی اتهام|بندانگشتی|کتاب آنسوی اتهام]]
عباس امیرانتظام پس از آزادی از زندان فعالیت سیاسی چندانی نداشت. او چند مورد مصاحبه با روزنامه‌های اصلاح طلب انجام داد از جمله در مصاحبه با روزنامه جامعه که توسط ابراهیم نبوی انجام شد دربارهٔ اتهام جاسوسی گفت: <blockquote>«در نوزده سال (از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۷۷) گذشته منتظر چنین فرصتی بودم که این سؤال در داخل کشور از من پرسیده شود و من بتوانم مسائل را به اطلاع هموطنانم برسانم. شما اطلاع دارید که در دولت موقت من معاون نخست‌وزیر، سخنگوی دولت و مسئول مذاکره و مکاتبه با تمام سفارتخانه‌ها در داخل کشور بودم، از جمله آمریکا؛ و ما با آمریکا بیشترین قراردادها را داشتیم، چیزی حدود ۱۲۰۰ قرارداد؛ بنابراین مراجعهٔ آن‌ها برای ارتباط با دولت بیشتر با نخست‌وزیری انجام شد. چه آقای سولی‌وان به‌طور شخصی یا کاردار ایشان یا از طریق مکاتباتی که با ما صورت می‌گرفت؛ بنابراین ملاقات‌ها به صورت روزانه یا چند بار در هفته انجام می‌شد.{{سخ}}قبل از انقلاب من در کنار آقای مهندس بازرگان بودم و به عنوان مترجم ایشان در ملاقات با آقای سولی‌وان یا سفیر آلمان یا سایر سفرایی که با ایشان ملاقات می‌کردند حاضر می‌شدم. این ملاقات‌ها در دفتر من انجام می‌شد، خود آقای بازرگان هم بودند. گاهی آقای سولی‌وان بودند، گاهی آقای استمپل در آن جلسات حاضر می‌شدند و من هم کار خودم را به عنوان مترجم انجام می‌دادم. ملاقات دیگری انجام شد که در آن ملاقات موسوی اردبیلی، بازرگان، سولیوان، استمپل و من بودیم. این ملاقات در منزل بیژن سحابی انجام شد.{{سخ}}منظورم این است که ما در تماس با دولت‌های خارجی مثل دولت آلمان، روسیه یا آمریکا دیدگاه‌های آن‌ها را در می‌یافتیم، این ملاقات‌ها بین مهندس بازرگان با سفرای این کشورها اتفاق می‌افتاد و من به عنوان مترجم در این ملاقات‌ها حضور داشتم.<ref name="ToolAutoGenRef22">{{یادکرد وب |url=http://www.iran-amirentezam.com/node/45 |title=مصاحبه با روزنامه جامعه در سال 1377 {{!}} وب سایت رسمی مهندس عباس امیرانتظام {{!}} Abbas Amirentezam {{!}} Amir entezam {{!}} دولت موقت {{!}} بازرگان {{!}} عباس امیرانتظام {{!}} امیرانتظام<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۳ نوامبر ۲۰۰۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071128030500/http://www.iran-amirentezam.com/node/45 |archivedate=۲۸ نوامبر ۲۰۰۷ |dead-url=yes }}</ref>ملاقات‌ها کاملاً رسمی و در دفتر نخست‌وزیری انجام می‌گرفت و معمولاً در حضور عده‌ای از همکاران من که در قسمت سیاسی کار می‌کردند در دفتر خودم اتفاق می‌افتاد. نامه‌هایی را که نمایندگی‌های دولت‌های خارجی در ایران به نخست‌وزیری می‌نوشتند، من مطالعه می‌کردم و نتیجه را به [[مهدی بازرگان|مهندس بازرگان]]، نخست‌وزیر، اطلاع می‌دادم. این مسئولیت را آقای بازرگان به من داده بودند. ما با همهٔ سفارتخانه‌ها مکاتبه می‌کردیم و جواب نامه‌های آن‌ها را می‌دادیم. از جمله سفارت آمریکا. بعدها وقتی در آبان ۱۳۵۸ سفارت آمریکا اشغال شد و اسمش را گذاشتند جاسوس خانه، تمام مکاتباتی را که از آنجا به دست آوردند، به عنوان اسناد لانهٔ جاسوسی تلقی کردند، در حالی که این اسناد مکاتباتی رسمی و قانونی است که بین دولت آمریکا و دولت ایران انجام شده و بخشی از آن‌ها را من از طرف نخست‌وزیر امضاء کردم، اما آنهایی که سفارت را اشغال کردند، این نامه‌ها را به عنوان اسناد جاسوسی علیه دولت وقت و شخص من مورد استفاده قرار دادند. مطلقاً چیز دیگری نبود، مطلقاً.»</blockquote>


ملاقات‌ها کاملاً رسمی و در دفتر نخست‌وزیری انجام می‌گرفت و معمولاً در حضور عده‌ای از همکاران من که در قسمت سیاسی کار می‌کردند در دفتر خودم اتفاق می‌افتاد. نامه‌هایی را که نمایندگی‌های دولت‌های خارجی در ایران به نخست‌وزیری می‌نوشتند، من مطالعه می‌کردم و نتیجه را به [[مهندس بازرگان]]، نخست‌وزیر، اطلاع می‌دادم. این مسئولیت را آقای بازرگان به من داده بودند. ما با همهٔ سفارتخانه‌ها مکاتبه می‌کردیم و جواب نامه‌های آن‌ها را می‌دادیم. از جمله سفارت آمریکا. بعدها وقتی در آبان ۱۳۵۸ سفارت آمریکا اشغال شد و اسمش را گذاشتند [[سفارت آمریکا|جاسوس خانه]]، تمام مکاتباتی را که از آنجا به دست آوردند، به عنوان اسناد لانهٔ جاسوسی تلقی کردند، در حالی که این اسناد مکاتباتی رسمی و قانونی است که بین دولت آمریکا و دولت ایران انجام شده و بخشی از آن‌ها را من از طرف نخست‌وزیر امضاء کردم، اما آنهایی که سفارت را اشغال کردند، این نامه‌ها را به عنوان اسناد جاسوسی علیه دولت وقت و شخص من مورد استفاده قرار دادند. مطلقاً چیز دیگری نبود، مطلقاً.{{سخ}}قبل از انقلاب من در کنار آقای مهندس بازرگان بودم و به عنوان مترجم ایشان در ملاقات با آقای سولی‌وان یا سفیر [[آلمان]] یا سایر سفرایی که با ایشان ملاقات می‌کردند حاضر می‌شدم. این ملاقات‌ها در دفتر من انجام می‌شد، خود آقای بازرگان هم بودند. گاهی آقای سولی‌وان بودند، گاهی آقای استمپل در آن جلسات حاضر می‌شدند و من هم کار خودم را به عنوان مترجم انجام می‌دادم. ملاقات دیگری انجام شد که در آن ملاقات موسوی اردبیلی، بازرگان، سولیوان، استمپل و من بودیم. این ملاقات در منزل [[بیژن سحابی]] انجام شد.{{سخ}}منظورم این است که ما در تماس با دولت‌های خارجی مثل دولت [[آلمان]]، [[روسیه]] یا [[آمریکا]] دیدگاه‌های آن‌ها را در می‌یافتیم، این ملاقات‌ها بین [[مهندس بازرگان]] با سفرای این کشورها اتفاق می‌افتاد و من به عنوان مترجم در این ملاقات‌ها حضور داشتم.<ref name=ToolAutoGenRef2>{{یادکرد وب |url=http://www.iran-amirentezam.com/node/45 |title=مصاحبه با روزنامه جامعه در سال 1377 {{!}} وب سایت رسمی مهندس عباس امیرانتظام {{!}} Abbas Amirentezam {{!}} Amir entezam {{!}} دولت موقت {{!}} بازرگان {{!}} عباس امیرانتظام {{!}} امیرانتظام<!-- عنوان تصحیح شده توسط ربات --> |accessdate=۳ نوامبر ۲۰۰۷ |archiveurl=https://web.archive.org/web/20071128030500/http://www.iran-amirentezam.com/node/45 |archivedate=۲۸ نوامبر ۲۰۰۷ |dead-url=yes }}</ref>
=== خروج از زندان اوین ===
}}
در خواست وی برای برگزاری دادگاه تجدید نظر و اعاده حیثیت هم از سوی مقامات رد می‌شود. او توصیه مقامات قضایی برای نوشتن درخواست عفو در ابتدای دهه هفتاد را رد می‌کند، اما به تعبیر خودش چند سال بعد از زندان اوین اخراج می‌شود.<ref name="ToolAutoGenRef2" />


=== خروج از زندان اوین ===
=== جمله معروف بازرگان در مورد عباس امیرانتظام ===
[[پرونده:National front 2010-2.JPG|بندانگشتی|360px|چپ|دیدار عمومی نوروزی جبهه ملی ایران - سرای استاد ادیب برومند ۱۳۸۸]]
مهندس مهدی بازرگان در مورد زندانی بودن عباس امیر انتظام گفته بود:
در خواست وی برای برگزاری دادگاه تجدید نظر و [[اعاده حیثیت]] هم از سوی مقامات رد می‌شود. او توصیه مقامات قضایی برای نوشتن درخواست عفو در ابتدای دهه هفتاد را رد می‌کند، اما به تعبیر خودش چند سال بعد از زندان اوین اخراج می‌شود.<ref name="ToolAutoGenRef2" />


=== مهم‌ترین جمله مهدی بازرگان در حمایت از امیرانتظام ===
'''من می‌روم اما تا زمانی که مشکل امیرانتظام حل نشود، یک دست من از قبر بیرون است'''. [https://www.isna.ir/news/97012709626/عباس-امیرانتظام-در-داوری-اسناد]
زمانی که [[مسعود بهنود]] به [[تهران]] آمده بودند و برای نوشتن کتاب [[۲۷۵ روز بازرگان]] با [[مهدی بازرگان]] صحبت کرده بود و وقتی که از ایران رفت، نامه‌ای برای امیرانتظام نوشت که: [[مهدی بازرگان]] به او گفته‌است: '''او می‌رود اما تا زمانی که مشکل امیرانتظام حل نشود، یک دست او از قبر بیرون است'''. [https://www.isna.ir/news/97012709626/عباس-امیرانتظام-در-داوری-اسناد]


=== مصاحبه، پرونده‌های تازه، زندان و حبس خانگی ===
=== مصاحبه، پرونده‌های تازه، زندان و حبس خانگی ===
پس از ترور [[اسدالله لاجوردی|سید اسدالله لاجوردی]] زندانبان معروف، وی در مصاحبه‌ای که شهریور ۷۷ با [[رادیو آمریکا]] داشت لاجوردی را «جلاد» نامید و به انتقاد از عملکرد سیداسدالله لاجوردی پرداخت. این مصاحبه منجر به تشکیل پرونده‌ای جدید علیه وی با شکایت خانواده سیداسدالله لاجوردی به اتهام «تهمت» و مدعی العموم به اتهام «اقدام علیه امنیت ملی» شد و در سال ۱۳۷۹ مجدد به زندان اوین بازگردانده شد. اولین جلسه دادگاه وی در ۲۳ خرداد ۱۳۸۵ برگزار شد. او در دادگاه تأکید کرد: «هرآنچه در مصاحبه سال ۱۳۷۷ گفتم، حقیقت است.» دستگاه قضایی چندی بعد علی‌رغم زندانی کردن وی، این پرونده را بست.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۱ تیر ۱۳۹۷|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/282457.html|عنوان=هرآنچه در مصاحبه سال 77 گفتم، حقیقت است: عباس امیرانتظام در جلسه محاکمه|بازبینی=2018-07-12}}</ref>
پس از کشته [[اسدالله لاجوردی]] زندانبان معروف توسط [[علی‌اکبر اکبری]] از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران، عباس امیرانتظام در مصاحبه ای با [[رادیو آمریکا]] در سال ۱۳۷۷ لاجوردی را «جلاد» نامید.
 
این مصاحبه منجر به تشکیل پرونده‌ای جدید علیه وی شد و او در سال ۱۳۷۹ مجدد به زندان اوین بازگردانده شد. اولین جلسه دادگاه وی در ۲۳ خرداد ۱۳۸۵ برگزار شد. او در دادگاه تأکید کرد:  


سال ۱۳۸۲ امیرانتظام در نامه‌ای و مقاله‌ای مجموع تجربیات و مطالعات خود را در جزوه‌ای با عنوان [[رفراندوم (کتاب)|رفراندوم]] نوشت و در آن با مخالفت با طرح دو لایحه [[سید محمد خاتمی]] رئیس‌جمهور، به جامعه ایرانی نوشت:{{نقل قول|«[[بازنگری قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران|اصلاح قانون اساسی]] مشکلی را حل نمی‌کند بلکه متمدنانه‌ترین و دموکرات‌ترین راه حل برپائی رفراندومی برای تعیین نوع حکومت ایران زیر نظارت نهادهای بین‌المللی است».}}
«هرآنچه در مصاحبه سال ۱۳۷۷ گفتم، حقیقت است.»
{{سخ}}بعد از انتشار این مقاله بار دیگر او راهی زندان شد. سومین دوره زندانی که در اردیبهشت سال ۸۲ با انتشار طرح رفراندوم برای تعیین حکومت به آن گرفتار شد، مهرماه همان سال و در زمانی متوقف گردید که به گواه پزشکان انواع بیماری‌ها و نیاز به عمل جراحی فوری ماندن وی را در زندان غیرممکن کرده بود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مسعود بهنود|کد زبان=fa|تاریخ=17 دسامبر 2004|وبگاه=BBC Persian|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2004/12/041217_v-mj-entezam-anniverssary.shtml|عنوان=بیست و پنجمین سالگرد حبس عباس امیرانتظام|بازبینی=2018-07-12}}</ref>
 
دستگاه قضایی چندی بعد علی‌رغم زندانی کردن وی، این پرونده را بست.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۱ تیر ۱۳۹۷|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/282457.html|عنوان=هرآنچه در مصاحبه سال 77 گفتم، حقیقت است: عباس امیرانتظام در جلسه محاکمه|بازبینی=2018-07-12}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده=مسعود بهنود|کد زبان=fa|تاریخ=17 دسامبر 2004|وبگاه=BBC Persian|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2004/12/041217_v-mj-entezam-anniverssary.shtml|عنوان=بیست و پنجمین سالگرد حبس عباس امیرانتظام|بازبینی=2018-07-12}}</ref>


=== دیدار با نماینده سازمان ملل ===
=== دیدار با نماینده سازمان ملل ===
نمایندگان [[سازمان ملل]] در سال ۸۱ نیز مجدداً با امیر انتظام دیدار کردند. این برای اولین بار پس از ۷ سال بود که مقامات ایران اجازه بازدید نمایندگان [[کمیسیون حقوق بشر سازمان ملل متحد|کمیسیون حقوق بشر]] را به این سازمان دادند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۰۰۳/02/۲۳|وبگاه=BBC Persian|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/030223_h-entezam.shtml|عنوان=ملاقات بازرسان سازمان ملل با امیرانتظام|بازبینی=2018-07-12}}</ref> پنج عضو از «گروه کاری پیگیری بازداشت‌های خودسرانه» وابسته به سازمان ملل متحد، روز شنبه ۲۶ اسفند ۸۱ دیدار خود را از ایران آغاز کردند.
نمایندگان سازمان ملل در سال ۸۱ با امیر انتظام دیدار کردند.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۰۰۳/02/۲۳|وبگاه=BBC Persian|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/030223_h-entezam.shtml|عنوان=ملاقات بازرسان سازمان ملل با امیرانتظام|بازبینی=2018-07-12}}</ref>این برای اولین بار پس از ۷ سال بود که مقامات ایران اجازه بازدید نمایندگان کمیسیون حقوق بشر را به این سازمان دادند. پنج عضو از «گروه کاری پیگیری بازداشت‌های خودسرانه» وابسته به سازمان ملل متحد، روز شنبه ۲۶ اسفند ۸۱ دیدار خود را از ایران آغاز کردند.
 
امیرانتظام در ۲۸ اوت ۲۰۰۸، نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل‌متحد، [[بان کی مون]] نوشت و خواستار دخالت سازمان ملل‌متحد و کمک آن‌ها در برقراری [[حقوق بشر]] و آزادی در ایران شد.


=== انتشار کتاب خاطرات: آنسوی اتهام ===
=== انتشار کتاب خاطرات: آنسوی اتهام ===
وی در شهریور ۸۱ کتاب خاطرات خود را با عنوان «آنسوی اتهام» توسط [[نشر نی]] منتشر کرد.
وی در شهریور ۸۱ کتاب خاطرات خود را با عنوان «آنسوی اتهام» توسط نشر نی منتشر کرد.


کتاب در دو جلد منتشر شده و در مجموع ۶۸۰ صفحه دارد. اما بیشتر این صفحات به ضمایم و گزارش محاکمه اختصاص دارد. آنچه به خاطرات امیرانتظام مربوط می‌شود همان ۱۷۵ صفحه اول کتاب است که از ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ آغاز و به زمان محاکمه اش ختم می‌شود.<ref name="ToolAutoGenRef1" />
کتاب در دو جلد منتشر شده و در مجموع ۶۸۰ صفحه دارد. اما بیشتر این صفحات به ضمایم و گزارش محاکمه اختصاص دارد. آنچه به خاطرات امیرانتظام مربوط می‌شود همان ۱۷۵ صفحه اول کتاب است که از ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ آغاز و به زمان محاکمه اش ختم می‌شود.<ref name="ToolAutoGenRef1" />
[[پرونده:امیرانتظام و عباس عبدی.jpeg|جایگزین=عباس امیرانتظام و عباس عبدی|بندانگشتی|عباس امیرانتظام و عباس عبدی]]


==== مجادله با عباس عبدی ====
==== مجادله با عباس عبدی ====
پس از انتشار کتاب «آن سوی اتهام- خاطرات امیرانتظام» بین عباس امیرانتظام و [[عباس عبدی]] مجادله‌ای درگرفت؛ امیرانتظام وی را بازجوی روزهای اول دستگیری خود خواند که با نفرتی تمام به او ناسزا می‌گفت.{{سخ}}عبدی این مطلب را تکذیب کرد و در مصاحبه‌ای ادعا کرد که «امیرانتظام وی را با شخصی به نام حسن عباسی که نامش نه مستعار بلکه واقعی است اشتباه گرفته‌است.»{{سخ}}در آن نامه عباس عبدی به عنوان یکی از دانشجویان اشغال‌کننده سفارت آمریکا در تهران، با اشاره به رأی دادگاه دربارهٔ جرم جاسوسی امیرانتظام نوشت: «آقای امیرانتظام مرتکب جرمی شده که مجازات آن را باید تحمل کند.»<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=2018-04-16|عنوان=عباس امیرانتظام در داوری اسناد|نشانی=https://www.isna.ir/news/97012709626/عباس-امیرانتظام-در-داوری-اسناد|ناشر=ایسنا|زبان=fa-IR|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref>
عباس امیرانتظام در کتاب خود با نام «آن سوی اتهام- خاطرات امیرانتظام» عباس عبدی چهره اصلاح طلب را بازجوی خود در زمان دستگیری خواند که با نفرت به او ناسزا می گفت. بسیاری از چهره‌های اصلاح طلب پاسداران و بازجویان دهه‌ی شصت بودند. با این همه عباس عبدی این موضوع را انکار کرد. اما با اشاره به رأی دادگاه دربارهٔ جرم جاسوسی امیرانتظام نوشت: «آقای امیرانتظام مرتکب جرمی شده که مجازات آن را باید تحمل کند.»<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=2018-04-16|عنوان=عباس امیرانتظام در داوری اسناد|نشانی=https://www.isna.ir/news/97012709626/عباس-امیرانتظام-در-داوری-اسناد|ناشر=ایسنا|زبان=fa-IR|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref>


=== [[جبهه ملی ایران]] ===
=== [[جبهه ملی ایران]] ===
امیر انتظام در سال ۱۳۸۲ از سوی اعضای شرکت‌کننده در پلنوم [[اللهیار صالح]] به سمت عضویت در شورای مرکزی [[جبهه ملی ایران]] پذیرفته شد. در جلسه اعضای شورای مرکزی برای تعیین هیئت رهبری امیر انتظام به همراه [[ادیب برومند]]، [[پرویز ورجاوند]]، [[ناصر فربد]]، [[نظام الدین موحد]] به سمت عضو هیئت رهبری برگزیده شد. در سال‌های بعد به دنبال مشکلات پیش آمده بر اثر بیماری فعالیت‌های خود را در [[جبهه ملی ایران]] محدود کرد و به عنوان مشاور هیئت رهبری در جلسات حضور می‌یافت.
امیر انتظام در سال ۱۳۸۲ از سوی اعضای شرکت‌کننده در پلنوم اللهیار صالح به سمت عضویت در شورای مرکزی [[جبهه ملی ایران]] پذیرفته شد. در سال‌های بعد به دنبال مشکلات پیش آمده بر اثر بیماری فعالیت‌های خود را در جبهه ملی ایران محدود کرد و به عنوان مشاور هیئت رهبری در جلسات حضور می‌یافت.
 
=== پیشنهاد تشکیل کنگره ملی ===
امیر انتظام در سال‌های اخیر کماکان به فعالیت‌های سیاسی خود ادامه داده‌است. پیشنهاد تشکیل کنگره ملی،<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=جمشید برزگر|کد زبان=fa|تاریخ=02 مارس 2006|وبگاه=BBCPersian.com|نشانی=http://www.bbc.co.uk/persian/iran/story/2006/03/060302_jb_amirentezam_proposal.shtml|عنوان=کنگره ملی؛ گامی نو یا طرحی در کنار طرح‌های دیگر؟|بازبینی=2018-07-12}}</ref> در خواست از سازمان ملل برای نظارت بر [[انتخابات ریاست جمهوری]] سال ۸۴ در ایران<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=fa|تاریخ=۲۱/خرداد/۱۳۸۴|وبگاه=رادیو فردا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/302801.html|عنوان=عباس امیرانتظام از دبیرکل سازمان ملل متحد خواست برای نظارت بر انتخابات دوره نهم ریاست جمهوری اسلامی هیاتی را به ایران بفرستد|بازبینی=2018-07-12}}</ref> و تماس و حمایت از تشکل‌های دانشجویی برخی از اقدامات وی است.
 
=== حمایت از جنبش سبز ایران ===
امیر انتظام پس از سی‌امین سالگرد زندانی شدن خود پیامی به ملت ایران در سایت خود درج کرد و حمایت خود را از [[جنبش سبز ایران]] اعلام نمود.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده=عباس امیرانتظام|کد زبان=fa|تاریخ=۲۷ آذر ۱٣٨٨|وبگاه=اخبار روز|نشانی=http://www.akhbar-rooz.com/news.jsp?essayId=25805|عنوان=همراه مردم تا پای جان ایستاده‌ام|بازبینی=2018-07-12|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160305125735/http://www.akhbar-rooz.com/news.jsp?essayId=25805|archivedate=۵ مارس ۲۰۱۶|dead-url=yes}}</ref>


=== عیادت از محمد محمدی گیلانی ===
=== عیادت از محمد محمدی گیلانی ===
عباس امیرانتظام وقتی برای معالجه به [[بیمارستان پارس تهران|بیمارستان پارس]] می‌رود و زمانی که متوجه می‌شود [[محمد محمدی گیلانی]] (قاضی دادگاه امیرانتظام) در آن بیمارستان بستری بود به عیادت او رفت.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=|کوشش=|تاریخ=2015-03-15|عنوان=عیادت از مهندس امیرانتظام بعد از ۳۵سال!|نشانی=http://www.baharnews.ir/news/72255/|ناشر=پایگاه خبری بهار نیوز|زبان=fa|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref>
هنگامی که عباس امیرانتظام برای درمان به بیمارستان مراجعه کرده بود و متوجه شد قاضی محمد محمدی گیلانی که حکم اعدام هزاران نفر از مخالفان ایرانی را در سال ۶۰ و سالهای پس از آن صادر کرده بود دراین بیمارستان بستری است برای عیادت وی رفت.<ref>{{یادکرد خبر|نام خانوادگی=|کوشش=|تاریخ=2015-03-15|عنوان=عیادت از مهندس امیرانتظام بعد از ۳۵سال!|نشانی=http://www.baharnews.ir/news/72255/|ناشر=پایگاه خبری بهار نیوز|زبان=fa|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref>


== درگذشت ==
== درگذشت ==
به گفته الهه امیرانتظام، وی صبح روز پنج‌شنبه ۲۱ تیر ۱۳۹۷ دچار تشنج شد و تلاش تیم پزشکی که برای احیای وی در منزل در [[تهران]] حضور یافته بودند، بی‌نتیجه ماند و او پیش از رسیدن به بیمارستان، بر اثر [[سکته قلبی]] درگذشت.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=2018-07-12|عنوان=عباس امیر انتظام درگذشت|نشانی=https://www.isna.ir/news/97042111421/عباس-امیر-انتظام-درگذشت|ناشر=ایسنا|زبان=fa-IR|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2018-07-12}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.irna.ir/fa/News/82968570 |عنوان = امیرانتظام درگذشت| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۸}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = http://www.bbc.com/persian/iran-44812510 |عنوان = درگذشت عباس امیرانتظام، قدیمی‌ترین زندانی سیاسی جمهوری اسلامی| ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۸}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =https://www.radiofarda.com/a/iran-abbas-amirentezam-died/29358793.html  |عنوان =عباس امیرانتظام درگذشت | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۸}}</ref><ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی = |عنوان = http://www.bbc.com/persian/iran-44804083| ناشر = عباس امیر انتظام درگذشت|تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۸}}</ref>
عباس امیرانتظام، صبح روز پنج‌شنبه ۲۱ تیر ۱۳۹۷ دچار تشنج شده و پیش از رسیدن به بیمارستان بر اثر سکته قلبی درگذشت.<ref>{{یادکرد وب|نویسنده = |نشانی =https://www.radiofarda.com/a/iran-abbas-amirentezam-died/29358793.html  |عنوان =عباس امیرانتظام درگذشت | ناشر = |تاریخ = |تاریخ بازدید = ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۸}}</ref>


در نخستین سالمرگ امیرانتظام، سه فرزند او به خاطر «حبس، شکنجه و ایجاد شرایطی که موجب مرگ پدرشان» شد، علیه [[جمهوری اسلامی ایران]] در یک دادگاه فدرال آمریکا در واشینگتن شکایت کردند.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=2019-07-12|عنوان=شکایت فرزندان امیرانتظام علیه جمهوری اسلامی ایران در یک دادگاه فدرال آمریکا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/entzam-family-court/30050856.html|ناشر=رادیو فردا|زبان=fa-IR|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2019-07-12}}</ref>
در نخستین سالمرگ امیرانتظام، سه فرزند او به خاطر «حبس، شکنجه و ایجاد شرایطی که موجب مرگ پدرشان» شد، علیه جمهوری اسلامی ایران در یک دادگاه فدرال آمریکا در واشینگتن شکایت کردند.<ref>{{یادکرد خبر|کوشش=|تاریخ=2019-07-12|عنوان=شکایت فرزندان امیرانتظام علیه جمهوری اسلامی ایران در یک دادگاه فدرال آمریکا|نشانی=https://www.radiofarda.com/a/entzam-family-court/30050856.html|ناشر=رادیو فردا|زبان=fa-IR|doi=|تاریخ بازدید=|تاریخ بازبینی=2019-07-12}}</ref>


== جوایز بین‌المللی ==
== جوایز بین‌المللی ==
خط ۱۶۱: خط ۱۳۸:
== پانویس ==
== پانویس ==
{{پانویس|۲|اندازه=ریز}}
{{پانویس|۲|اندازه=ریز}}
http://newspaper.hamshahri.org/id/22873/آقای-امیرانتظام.html ما و آقای امیرانتظام؛ یادداشت ایرج اسلامی در روزنامه همشهری
== منابع انگلیسی ==
{{چپ‌چین}}
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,922076,00.html TIME: STALKING THE CONSPIRATORS Jul. ۲۸، ۱۹۸۰]
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,922076,00.html TIME: A Nation on Trial Mar. ۲۶، ۱۹۷۹]
* [http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,922076,00.html NEW YORK TIMES: Iran's Alternative Voices Now Demand to Be Heard July 19, 1998]
{{پایان چپ‌چین}}
== پیوند به بیرون ==
{{جعبه پیوند به پروژه‌های خواهر|نویسنده=no|ویکی‌سفر=no|ویکی‌واژه=no|ویکی‌نسک=no|ویکی‌گفتاورد=عباس امیرانتظام|ویکی‌نبشته=no|ویکی‌انبار=Category:Abbas_Amir-Entezam|ویکی‌خبر=no|ویکی‌گونه=no}}
* [https://www.aparat.com/v/vOua2/خشت_خام_/_نوبت_سی_و_ششم_/_گفتگوی_حسین گفتگوی تصویری حسین دهباشی با عباس امیرانتظام]
* [https://web.archive.org/web/20071027053925/http://www.iran-amirentezam.com/ وبگاه رسمی]
{{کابینه بازرگان}}
{{ترتیب‌پیش‌فرض:امیرانتظام، عباس}}
[[رده:اعضای جبهه ملی ایران]]
[[رده:اعضای نهضت آزادی ایران]]
[[رده:اهالی تهران]]
[[رده:ایرانی‌تبارهای مهاجرت‌کرده به فرانسه]]
[[رده:تبعیدشدگان مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران در ایالات متحده آمریکا]]
[[رده:تبعیدشدگان مربوط به انقلاب ۱۳۵۷ ایران در فرانسه]]
[[رده:حصر خانگی]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشکده فنی دانشگاه تهران]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشگاه تهران]]
[[رده:دانش‌آموختگان دانشگاه کالیفرنیا، برکلی]]
[[رده:دانش‌آموختگان کالج مهندسی دانشگاه کالیفرنیا، برکلی]]
[[رده:درگذشتگان ۱۳۹۷]]
[[رده:درگذشتگان ۲۰۱۸ (میلادی)]]
[[رده:دور از وطن‌های اهل ایران در فرانسه]]
[[رده:دیپلمات‌های اهل ایران]]
[[رده:زادگان ۱۹۳۲ (میلادی)]]
[[رده:زادگان ۱۹۳۳ (میلادی)]]
[[رده:زندانیان اهل ایران]]
[[رده:زندانیان و بازداشت‌شدگان اهل ایران]]
[[رده:سخنگویان دولت ایران]]
[[رده:سفیران ایران در دانمارک]]
[[رده:سفیران ایران در سوئد]]
[[رده:فعالان دموکراسی در ایران]]
[[رده:معاونان وزیر در ایران]]
[[رده:مهاجران ایرانی به ایالات متحده آمریکا]]
[[رده:مهندسان برق و ماشین اهل ایران]]
[[رده:مهندسان عمران اهل ایران]]
[[رده:ویکی‌سازی رباتیک]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۷

عباس امیرانتظام
A. amir entezam 7.jpg
معاون نخست‌وزیر
مشغول به کار
۱۳۵۷ – ۱۳۵۸
نخست‌وزیرمهدی بازرگان
پس ازابراهیم یزدی
پیش ازصادق طباطبایی
سخنگوی دولت ایران
مشغول به کار
۱۳۵۷ – ۱۳۵۸
نخست‌وزیرمهدی بازرگان
سفیر ایران در کشورهای اسکاندیناوی
(سوئد، نروژ، فنلاند، دانمارک، ایسلند)
مشغول به کار
مرداد ۱۳۵۸ – ۲۸ آذر ۱۳۵۸
اطلاعات شخصی
زاده۲۷ مرداد ۱۳۱۱
تهران، ایران
درگذشت۲۱ تیر ۱۳۹۷ (۸۵ سال)
تهران، ایران
ملیتایرانی
حزب سیاسیجبهه ملی ایران
همسر(ان)الهه میزانی (ازدواج ۱۳۷۵)[۱]
فرزندانالهام، اردشیر، انوشیروان
محل
تحصیل		دانشکده فنی دانشگاه تهران
پاریس
دانشگاه برکلی
شغلسیاستمدار
مذهباسلام- شیعه
وبگاهوبگاه رسمی
نماینده ویژه رئیس دولت در مذاکره: (اتحاد جماهیر شوروی، آمریکا)

عباس امیرانتظام (متولد ۲۷ مرداد ۱۳۱۱ در تهران – درگذشتهٔ ۲۱ تیر ۱۳۹۷ خورشیدی)، معاون نخست‌وزیر و نیز سخنگوی اولین دولت پس از انقلاب ضدسلطنتی، یعنی دولت مهندس مهدی بازرگان، و از فعالان نهضت مقاومت ملی پیش از انقلاب بود.[۲]

در آن زمان خمینی و هم‌فکران او هنوز موفق به پاکسازی کامل نیروهای «غیرخودی» در دولت نشده بودند. آن‌ها به فاصله‌ی کمی پس از انقلاب ضدسلطنتی سرکوب مجاهدین خلق و چریک‌های فدایی را آغاز کردند اما نیروهای لیبرال و ملی_مذهبی همچنان در دولت حضور داشتند. در جریان سرکوب لیبرال‌ها که به ویژه پس از اشغال سفارت آمریکا صورت گرفت، عباس امیرانتظام نیز دستگیر شد. وی متهم شد ارتباطاتی با سفارت آمریکا داشته است . این در حالی است که وی به عنوان معاون و سخنگوی دولت رسما دارای روابط دیپلماتیک با سفارت‌ها بود. او به مدت یک سال و نیم در سلول انفرادی به سر برد و سپس به جرم توطئه برای انحلال مجلس خبرگان به حبس ابد محکوم شد.[۳] عباس امیر انتظام از تاریخ ۲۸ آذر ماه ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ خورشیدی در حبس به سر برد..[۳] عباس امیر انتظام از تاریخ ۲۸ آذر ماه ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵ خورشیدی در حبس به سر برد.[۴]

زندگی‌نامه عباس امیرانتظام

عباس امیرانتظام در تهران متولد شد. وی پس از اتمام تحصیلات ابتدایی و متوسطه وارد دانشگاه تهران شده و در سال ۱۳۳۴ با مدرک فوق لیسانس برق و ماشین از دانشگاه فنی تهران فارغ التحصیل گشت.

وی در سال ۱۳۴۲ از پاریس گواهی «بتون» دریافت کرد و در سال ۱۳۴۳–۱۳۴۵ موفق به دریافت گواهی MS در سازه ساختمان از دانشگاه برکلی آمریکا شد.[۳]

عباس امیرانتظام از هواداران دکتر محمد مصدق بود و پس از کودتای ۲۸ مرداد به نهضت مقاومت ملی پیوست. او در این نهضت با مندس مهدی بازرگان ارتباط داشت و همواره مورد اعتماد وی بود. عباس امیرانتظام از سوی مهدی بازرگان در وقاعی انقلاب با شاپور بختیار مذاکره کرد. او توانست شاپور بختیار را متقاعد کند که از نخست وزیری استعفا دهد.[۵]

پس از پیروزی انقلاب ضدسلطنتی، هنگامی که مهندس بازرگان به عنوان نخست وزیر دولت موقت برگزیده شد معاون نخست وزیر و سخنگوی دولت موقت بود. عباس امیرانتظام از مخالفان ولایت فقیه بود و طرح انحلال مجلس خبرگان را ارائه کرد.

از مناصب وی تا زمان دستگیری چنین است:

  • مدیرعامل شرکت مهندسی مشاور تدبیر صنعت سال ۱۳۴9 (1970)
  • مدیریت و اجرای دهها پروژه‌ی فنی و عمرانی در شهرهای مختلف ایران تا سال ۱۳۵7 (1979)
  • معاون نخست وزیر و سخن گوی دولت موقت بازرگان
  • نماینده ویژه‌ی رئیس دولت موقت در مذاکرات با ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی۱۳۵8 (1979)
  • سفیر ایران در کشورهای اسکاندیناوی از سال ۱۳۵8 (1979) تا تاریخ بازداشت (۲۸ آذر1358)[۶]

هنگامی که عباس امیرانتظام به عنوان سفیر در اسکاندیناوی مشغول به کار بود، پس از گروگان‌گیری در سفارت ایالات متحده آمریکا، او را به ایران احضار کرده و به اتهام ارتباط با آمریکا محاکمه کردند. پس از اشغال سفارت آمریکا، نیروهای حزب‌اللهی با ادعای دستیابی به اسناد اقدام به دستگیری بسیاری کردند.

یکی از شواهدی که ضد او مطرح شد این بود که سفیر آمریکا در نامهٔ خود به او، نوشته «آقای عباس امیرانتظام عزیز» در حالی که به‌کارگیری واژهٔ عزیز جزء عُرف روابط بین‌الملل است.[۷]

امیرانتظام به اعدام محکوم شد اما با تلاش‌های بازرگان، حکم او به حبس ابد کاهش یافت. عباس امیرانتظام پس از آزادی نیز همواره به دلیل بیماری و جراحت‌های ناشی از زندان و شکنجه ناتوان و در خانه خود محصور بود.[۸]

عباس امیر انتظام و مهندس بازرگان
عباس امیر انتظام و مهندس بازرگان

فعالیت‌های سیاسی

عباس امیر انتظام در سال ۱۳۲۷ هنگامی که یک دانش‌آموز در دبیرستان دبیرستان دارالفنون بود به جنبش ملی شدن صنعت نفت به رهبری دکتر مصدق پیوست. عباس امیرانتظام در سال ۱۳۳۲ نامه‌ای از طرف نهضت مقاومت ملی در اعتراض به کودتای ۲۸ مرداد به نیکسون داد و تا سال ۱۳۴۳ از همراهان مهدی بازرگان بود. عباس امیرانتظام جزو جریانی بود که مبارزه پارلمانتاریستی و رفرمیستی را در این دوران دنبال می‌کرد پس از انقلاب سفید و قیام ۱۵ خرداد این نوع مبارزات به محاق رفت و اغلب فعالان آن نیز خاموش شدند. در این دوران سازمان‌هایی با مشی مسلحانه شکل گرفتند.

فعالیت‌های پس از انقلاب

عباس امیرانتظام پس از انقلاب مناصب مختلفی را در دولت بازرگان برعهده داشت.

بازداشت عباس امیرانتظام

پس از اشغال سفارت آمریکا در تهران نیروهای حزب‌اللهی مدعی شدند اسنادی یافته‌اند که نشان می‌دهد عباس امیرانتظام جاسوس آمریکاست. یکی از این اسناد این بود که سفیر آمریکا عباس امیرانتظام را که سخنگوی دولت بود با عبارت: «آقای امیرانتظام عزیز» خطاب قرار داده است. عبارتی که یک عرف دیپلماتیک است.

در حقیقت گروگان گیری در سفارت آمریکا با هدف سرکوب لیبرال‌ها و همچنین سازمان مجاهدین خلق انجام شد. این گروگانگیری به نیروهای حامی خمینی این امکان را می‌داد تا خود را سردمدار مبارزه با آمریکا نشان داده و سپس از شعارهای ضدامپریالیستی برای مقابله با بحران‌های داخلی استفاده کنند.

بعد از اشغال سفارت آمریکا در تهران وی به تهران فراخوانده شده و دستگیر شد.
در جریان محاکمه وی، شیخ علی تهرانی با انتشار نامه‌ای خطاب به بنی‌صدر - رئیس‌جمهور وقت ایران - در ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ خواستار مداخلهٔ وی در دادگاه غیرقانونی امیر انتظام شده بود.[۹]

طبق گفته‌های فرشته بازرگان، دختر مهدی بازرگان، تنها دغدغه او تا واپسین روزهای عمرش زندانی بودن امیرانتظام بوده‌است که مهدی بازرگان را رنج می‌داده‌است.

مصاحبه با روزنامه جامعه

کتاب آنسوی اتهام
کتاب آنسوی اتهام

عباس امیرانتظام پس از آزادی از زندان فعالیت سیاسی چندانی نداشت. او چند مورد مصاحبه با روزنامه‌های اصلاح طلب انجام داد از جمله در مصاحبه با روزنامه جامعه که توسط ابراهیم نبوی انجام شد دربارهٔ اتهام جاسوسی گفت:

«در نوزده سال (از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۷۷) گذشته منتظر چنین فرصتی بودم که این سؤال در داخل کشور از من پرسیده شود و من بتوانم مسائل را به اطلاع هموطنانم برسانم. شما اطلاع دارید که در دولت موقت من معاون نخست‌وزیر، سخنگوی دولت و مسئول مذاکره و مکاتبه با تمام سفارتخانه‌ها در داخل کشور بودم، از جمله آمریکا؛ و ما با آمریکا بیشترین قراردادها را داشتیم، چیزی حدود ۱۲۰۰ قرارداد؛ بنابراین مراجعهٔ آن‌ها برای ارتباط با دولت بیشتر با نخست‌وزیری انجام شد. چه آقای سولی‌وان به‌طور شخصی یا کاردار ایشان یا از طریق مکاتباتی که با ما صورت می‌گرفت؛ بنابراین ملاقات‌ها به صورت روزانه یا چند بار در هفته انجام می‌شد.
قبل از انقلاب من در کنار آقای مهندس بازرگان بودم و به عنوان مترجم ایشان در ملاقات با آقای سولی‌وان یا سفیر آلمان یا سایر سفرایی که با ایشان ملاقات می‌کردند حاضر می‌شدم. این ملاقات‌ها در دفتر من انجام می‌شد، خود آقای بازرگان هم بودند. گاهی آقای سولی‌وان بودند، گاهی آقای استمپل در آن جلسات حاضر می‌شدند و من هم کار خودم را به عنوان مترجم انجام می‌دادم. ملاقات دیگری انجام شد که در آن ملاقات موسوی اردبیلی، بازرگان، سولیوان، استمپل و من بودیم. این ملاقات در منزل بیژن سحابی انجام شد.
منظورم این است که ما در تماس با دولت‌های خارجی مثل دولت آلمان، روسیه یا آمریکا دیدگاه‌های آن‌ها را در می‌یافتیم، این ملاقات‌ها بین مهندس بازرگان با سفرای این کشورها اتفاق می‌افتاد و من به عنوان مترجم در این ملاقات‌ها حضور داشتم.[۱۰]ملاقات‌ها کاملاً رسمی و در دفتر نخست‌وزیری انجام می‌گرفت و معمولاً در حضور عده‌ای از همکاران من که در قسمت سیاسی کار می‌کردند در دفتر خودم اتفاق می‌افتاد. نامه‌هایی را که نمایندگی‌های دولت‌های خارجی در ایران به نخست‌وزیری می‌نوشتند، من مطالعه می‌کردم و نتیجه را به مهندس بازرگان، نخست‌وزیر، اطلاع می‌دادم. این مسئولیت را آقای بازرگان به من داده بودند. ما با همهٔ سفارتخانه‌ها مکاتبه می‌کردیم و جواب نامه‌های آن‌ها را می‌دادیم. از جمله سفارت آمریکا. بعدها وقتی در آبان ۱۳۵۸ سفارت آمریکا اشغال شد و اسمش را گذاشتند جاسوس خانه، تمام مکاتباتی را که از آنجا به دست آوردند، به عنوان اسناد لانهٔ جاسوسی تلقی کردند، در حالی که این اسناد مکاتباتی رسمی و قانونی است که بین دولت آمریکا و دولت ایران انجام شده و بخشی از آن‌ها را من از طرف نخست‌وزیر امضاء کردم، اما آنهایی که سفارت را اشغال کردند، این نامه‌ها را به عنوان اسناد جاسوسی علیه دولت وقت و شخص من مورد استفاده قرار دادند. مطلقاً چیز دیگری نبود، مطلقاً.»

خروج از زندان اوین

در خواست وی برای برگزاری دادگاه تجدید نظر و اعاده حیثیت هم از سوی مقامات رد می‌شود. او توصیه مقامات قضایی برای نوشتن درخواست عفو در ابتدای دهه هفتاد را رد می‌کند، اما به تعبیر خودش چند سال بعد از زندان اوین اخراج می‌شود.[۱۱]

جمله معروف بازرگان در مورد عباس امیرانتظام

مهندس مهدی بازرگان در مورد زندانی بودن عباس امیر انتظام گفته بود:

من می‌روم اما تا زمانی که مشکل امیرانتظام حل نشود، یک دست من از قبر بیرون است. [۱]

مصاحبه، پرونده‌های تازه، زندان و حبس خانگی

پس از کشته اسدالله لاجوردی زندانبان معروف توسط علی‌اکبر اکبری از اعضای سازمان مجاهدین خلق ایران، عباس امیرانتظام در مصاحبه ای با رادیو آمریکا در سال ۱۳۷۷ لاجوردی را «جلاد» نامید.

این مصاحبه منجر به تشکیل پرونده‌ای جدید علیه وی شد و او در سال ۱۳۷۹ مجدد به زندان اوین بازگردانده شد. اولین جلسه دادگاه وی در ۲۳ خرداد ۱۳۸۵ برگزار شد. او در دادگاه تأکید کرد:

«هرآنچه در مصاحبه سال ۱۳۷۷ گفتم، حقیقت است.»

دستگاه قضایی چندی بعد علی‌رغم زندانی کردن وی، این پرونده را بست.[۱۲][۱۳]

دیدار با نماینده سازمان ملل

نمایندگان سازمان ملل در سال ۸۱ با امیر انتظام دیدار کردند.[۱۴]این برای اولین بار پس از ۷ سال بود که مقامات ایران اجازه بازدید نمایندگان کمیسیون حقوق بشر را به این سازمان دادند. پنج عضو از «گروه کاری پیگیری بازداشت‌های خودسرانه» وابسته به سازمان ملل متحد، روز شنبه ۲۶ اسفند ۸۱ دیدار خود را از ایران آغاز کردند.

انتشار کتاب خاطرات: آنسوی اتهام

وی در شهریور ۸۱ کتاب خاطرات خود را با عنوان «آنسوی اتهام» توسط نشر نی منتشر کرد.

کتاب در دو جلد منتشر شده و در مجموع ۶۸۰ صفحه دارد. اما بیشتر این صفحات به ضمایم و گزارش محاکمه اختصاص دارد. آنچه به خاطرات امیرانتظام مربوط می‌شود همان ۱۷۵ صفحه اول کتاب است که از ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ آغاز و به زمان محاکمه اش ختم می‌شود.[۱۵]

عباس امیرانتظام و عباس عبدی
عباس امیرانتظام و عباس عبدی

مجادله با عباس عبدی

عباس امیرانتظام در کتاب خود با نام «آن سوی اتهام- خاطرات امیرانتظام» عباس عبدی چهره اصلاح طلب را بازجوی خود در زمان دستگیری خواند که با نفرت به او ناسزا می گفت. بسیاری از چهره‌های اصلاح طلب پاسداران و بازجویان دهه‌ی شصت بودند. با این همه عباس عبدی این موضوع را انکار کرد. اما با اشاره به رأی دادگاه دربارهٔ جرم جاسوسی امیرانتظام نوشت: «آقای امیرانتظام مرتکب جرمی شده که مجازات آن را باید تحمل کند.»[۱۶]

جبهه ملی ایران

امیر انتظام در سال ۱۳۸۲ از سوی اعضای شرکت‌کننده در پلنوم اللهیار صالح به سمت عضویت در شورای مرکزی جبهه ملی ایران پذیرفته شد. در سال‌های بعد به دنبال مشکلات پیش آمده بر اثر بیماری فعالیت‌های خود را در جبهه ملی ایران محدود کرد و به عنوان مشاور هیئت رهبری در جلسات حضور می‌یافت.

عیادت از محمد محمدی گیلانی

هنگامی که عباس امیرانتظام برای درمان به بیمارستان مراجعه کرده بود و متوجه شد قاضی محمد محمدی گیلانی که حکم اعدام هزاران نفر از مخالفان ایرانی را در سال ۶۰ و سالهای پس از آن صادر کرده بود دراین بیمارستان بستری است برای عیادت وی رفت.[۱۷]

درگذشت

عباس امیرانتظام، صبح روز پنج‌شنبه ۲۱ تیر ۱۳۹۷ دچار تشنج شده و پیش از رسیدن به بیمارستان بر اثر سکته قلبی درگذشت.[۱۸]

در نخستین سالمرگ امیرانتظام، سه فرزند او به خاطر «حبس، شکنجه و ایجاد شرایطی که موجب مرگ پدرشان» شد، علیه جمهوری اسلامی ایران در یک دادگاه فدرال آمریکا در واشینگتن شکایت کردند.[۱۹]

جوایز بین‌المللی

  • جایزهٔ بین‌المللی حقوق بشر «برونو کرایسکی» در سال ۱۳۷۵.
  • جایزهٔ بین‌المللی شهامت اخلاقی «کرانسکی» در سال ۱۳۸۳.
  • جایزهٔ بین‌المللی حقوق بشر (لوح سپاس) «از سازمان حقوق بشر ایران _ به ریاست خانم شیرین عبادی» در سال ۱۳۸۶.

کتاب‌شناسی

  • آن سوی اتهام جلد نخست خاطرات عباس امیرانتظام
  • آن سوی اتهام جلد دوم محاکمه و دفاعیات عباس امیرانتظام در دادگاه انقلاب
  • ناگفته‌های انقلاب ۵۷ گفتگوهای روزبه میرابراهیمی با عباس امیرانتظام

پانویس

  1. ↑ گفتگو با الهه میزانی همسر عباس امیرانتظام / الهه میزانی: امیر انتظام سیاست را به من تزریق نکرد
  2. ↑ «عباس امیر انتظام درگذشت» ‎(fa)‎. BBC News فارسی، 2018-07-12. 
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ وبسایت عباس امیرانتظام
  4. ↑ مصاحبه با روزنامه جامعه (توسط ابراهیم نبوی) که ۷، ۸، و ۹ اردیبهشت ۷۷
  5. ↑ امیرانتظام، عباس. آن سوی اتهام. نشر نی، 1379. 
  6. ↑ «Taghato». بازبینی‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۲. 
  7. ↑ کاتوزیان، همایون. ایرانیان.  - دو فصل آخر این کتاب در ایران سانسور شده اما کاتوزیان آن دو را در سایت رسمی خود منتشر کرده و در فصل یکی مانده به آخر (عنوان فصل: جمهوری اسلامی) به بررسی این موضوع پرداخته. سایت رسمی همایون کاتوزیان: homakatouzian.com
  8. ↑ مصاحبهٔ عباس امیرانتظام با برنامهٔ «صفحهٔ آخر» صدای آمریکا
  9. ↑ «Iranian Jurist Questions Legality Of Ex-Deputy Premier's Spy Trial» ‎(en)‎. New York Times، 1981. 
  10. ↑ . 
  11. ↑ خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام ToolAutoGenRef2 وارد نشده‌است
  12. ↑ «هرآنچه در مصاحبه سال 77 گفتم، حقیقت است: عباس امیرانتظام در جلسه محاکمه». ۲۱ تیر ۱۳۹۷. بازبینی‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۲. 
  13. ↑ مسعود بهنود. «بیست و پنجمین سالگرد حبس عباس امیرانتظام». ۱۷ دسامبر ۲۰۰۴. بازبینی‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۲. 
  14. ↑ «ملاقات بازرسان سازمان ملل با امیرانتظام». ۲۰۰۳/۰۲/۲۳. بازبینی‌شده در ۲۰۱۸-۰۷-۱۲. 
  15. ↑ خطای یادکرد: برچسب <ref> نامعتبر؛ متنی برای ارجاع‌های با نام ToolAutoGenRef1 وارد نشده‌است
  16. ↑ «عباس امیرانتظام در داوری اسناد» ‎(fa-IR)‎. ایسنا، 2018-04-16. 
  17. ↑ «عیادت از مهندس امیرانتظام بعد از ۳۵سال!» ‎(fa)‎. پایگاه خبری بهار نیوز، 2015-03-15. 
  18. ↑ «عباس امیرانتظام درگذشت». بازبینی‌شده در ۱۲ ژوئیه ۲۰۱۸. 
  19. ↑ «شکایت فرزندان امیرانتظام علیه جمهوری اسلامی ایران در یک دادگاه فدرال آمریکا» ‎(fa-IR)‎. رادیو فردا، 2019-07-12. 
برگرفته از «https://www.iran-pedia.org/w/index.php?title=عباس_امیرانتظام&oldid=49770»