کاربر:Khosro/صفحه تمرین: تفاوت میان نسخه‌ها

از ایران پدیا
پرش به ناوبری پرش به جستجو
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۶ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
{{Infobox civil conflict
{{جعبه زندگینامه
| title            = جنبش تنباکو، ۱۲۶۸
| اندازه جعبه      =
| subtitle        = جنبش تنباکو، ۱۲۶۸
| عنوان            =هانا آرنت
| partof          =  
| نام              =
| image            = جنبش تنباکو - 2.PNG
| تصویر            =آرنت2.JPG
| caption          =  
| اندازه تصویر      =
| date            = از ۱۲۶۸ تا اردیبهشت ۱۲۷۰
| عنوان تصویر      =هانا آرنت
| place           = اکثریت شهرهای ایران
| زادروز            = ۱۴ اکتبر ۱۹۰۶
| coordinates      =  
| زادگاه           =هانوفر، آلمان
| causes          = واگذاری امتیاز تنباکوی ایران به مؤسسه‌ی رژی انگلیس
| تاریخ مرگ        =۴ دسامبر ۱۹۷۵
| goals            =  
| مکان مرگ          =نیویورک
| methods          = قیام
|عرض جغرافیایی محل دفن=
| status          =  
|طول جغرافیایی محل دفن=
| result          =  
<!-- عرض جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض شمال-->
| side1            = توده‌های مردم ایران
|latd=|latm=|lats=|latNS=N
| side2           = نظام شاهنشاهی
<!-- طول جغرافیایی به درجه دقیقه و ثانیه و جهت پیش‌فرض غرب-->
| side3           =  
|longd=|longm=|longs=|longEW=E
| leadfigures1    =  
| محل زندگی        =آلمان، آمریکا
| leadfigures2    =  
| ملیت              =آلمانی
| leadfigures3     =  
| نژاد              =
| howmany1        = عموم مردم ایران
| تابعیت           =آمریکا
| howmany2        =  
| تحصیلات           =دکترای فلسفه
| howmany3        =  
| دانشگاه          =دانشگاه ماربورگ، دانشگاه آلبرت لودویگ فرایبورگ و دانشگاه هایدلبرگ
| casualties1      =  
| پیشه              =فیلسوف و نویسنده
| casualties2      =  
| سال‌های فعالیت     =از سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۵
| casualties3      =  
| کارفرما          =
| fatalities       =  
| نهاد              =
| injuries         =
| نماینده          =
| arrests         =
| شناخته‌شده برای    =جهان
| detentions      =
| نقش‌های برجسته    =
| charged          =
| سبک              =
| fined            =
| تأثیرگذاران       =
| casualties_label =  
| تأثیرپذیرفتگان    =
| notes            =  
| شهر خانگی         =
| sidebox          =  
| تلویزیون         =
| لقب              =
| حزب              =
| جنبش              =
| مخالفان          =
| هیئت              =
| دین              =
| مذهب              =
| منصب              =
| مکتب              =
| آثار              =توتالیتاریسم، آیشمن در اورشلیم، انقلاب، وضع بشر، حیات ذهن و…
| خویشاوندان سرشناس =  
| جوایز            =
| امضا              =
| اندازه امضا      =
| وبگاه            =
| پانویس            =
}}
}}
'''هانا آرنت'''، با نام کامل یوهانا کوهن آرنت (زاده ۱۴ اکتبر ۱۹۰۶، هانوفر، آلمان – درگذشته ۴ دسامبر ۱۹۷۵، نیویورک، آمریکا) دانشمند سیاسی و فیلسوف آمریکایی آلمانی‌الاصل است که به خاطر نوشته‌های انتقادی‌اش در مورد مسائل یهودیان و مطالعه‌اش درباره توتالیتاریسم شهرت دارد. هانا آرنت در سال ۱۹۲۴، در دانشگاه ماربورگ، دانشگاه آلبرت لودویگ فرایبورگ و دانشگاه هایدلبرگ به تحصیل در رشته فلسفه پرداخت و در سال ۱۹۲۹، دکترای خود را دریافت کرد. هانا آرنت در زمره‌ی متفکران بزرگ، غنی‌ترین و قانع‌کننده‌ترین دیدگاه را درباره نیاز بشر به زندگی عمومی و سیاسی بیان کرده است. او به همین خاطر به آموزش‌دیده‌ترین و مسلماً تأثیرگذارترین متفکر سیاسی قرن بیستم تبدیل شده است. در سال ۱۹۳۳، پس از به قدرت رسیدن '''[[آدولف هیتلر|هیتلر]]'''، هانا آرنت به دلیل جمع‌آوری شواهدی مبنی بر تبلیغات ضدیهودی نازی در کتابخانه دولتی پروس، توسط گشتاپو دستگیر و بازجویی شد؛ پس از یک زندان کوتاه، آرنت بازجو را فریب داد و با مادرش به پاریس گریخت، جایی که همسرش در آن زمان در آن‌جا اقامت داشت. هانا آرنت مدتی در اردوگاهی در گورس در جنوب‌غربی فرانسه زندانی بود. او پس از فرار از اردوگاه، همراه با هینریش بلوچر از اروپای نازی گریختند و در سال ۱۹۴۱، به نیویورک مهاجرت کردند. هانا آرنت نخستین زنی بود که به‌عنوان استاد تمام در دانشگاه پرینستون منصوب شد و هم‌چنین در دانشگاه شیکاگو، دانشگاه کالیفرنیا برکلی، دانشگاه وسلیان و مدرسه جدید تحقیقات اجتماعی در شهر نیویورک تدریس کرد. هانا آرنت تا زمان مرگش کتاب‌های مهمی را به رشته‌ی تحریر درآورد که می‌توان به توتالیتاریسم، آیشمن در اورشلیم، انقلاب، وضع بشر و حیات ذهن اشاره کرد. هانا آرنت در سال ۱۹۷۵ درگذشت و در کنارهمسرش هینریش بلوچر در قبرستان کالج بارد به خاک سپرده شد.[[پرونده:هانا آرنت و همسرش هانریش بلوچر.JPG|جایگزین=هانا آرنت و همسرش هانریش بلوچر|بندانگشتی|306x306پیکسل|هانا آرنت و همسرش هانریش بلوچر]]


جنبش تنباکو ، (در سال ۱۲۶۸) که زمینه ساز آن قرارداد عظیمی بود که بین دولت ایران و یک سرمایه گذار انگلیسی به نام «رویتر» بسته شد، آغاز گردید، در این قرارداد امتیازهای بسیاری را به رویتر داده بودند که همه چیز کشور ایران را فرا می‌گرفت. اولین افدام رویتر بستن قرارداد تنباکو با مؤسسه سرژی بود؛ این مؤسسه امتیاز کشت، درو، برداشت، فرآوری و توزیع تنباکو در سراسر کشور و صادرات آن به خارج را برعهده گرفت. این قرارداد با عث نارضایتی‌های توده‌های مردم و شعله‌ور شدن قیام و شورش شد. جنبش ابتدا از حرکت اعتراضی مردم درشهرهای تبریز و شیراز و اصفهان آغاز و رفته رفته فراگیر شد و در بعضی شهرها منجر به شورش و درگیری گردید. ۱۷ ماه پس از امضای قرارداد رژی و به میدان آمدن مردم، آیت‌الله میرزا محمد حسین شیرازی (مرجع زمان) که در سامرا می‌زیست فتوای تحریم استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد. «بسم‌الله الرحمن الرحیم. الیوم استعمال تنباکو و توتون بأی نحو کان در حکم محاربه با امام زمان (عج) است». سرانجام در روز ۲۵ اردیبهشت سال ۱۲۷۰ شمسی به دنبال اعتراضات و درگیریهای خونین مردم برعلیه قرارداد رژی، ناصرالدین شاه مجبور به لغو این امتیاز گردید و بدین ترتیب اولین حرکت سراسری خلق برعلیه یک کمپانی و امتیاز استعماری به ثمر رسید.                                                                                                                                     
== زندگی و تحصیلات ==
هانا آرنت در هانوفر آلمان و کونیگزبرگ پروس (کالینینگراد کنونی روسیه) بزرگ شد. او در کودکی بسیار تیزهوش بود، به‌طوری که خواندن را پیش از رفتن به کودکستان آموخته بود. مادر هانا یک فعال سوسیال‌دموکرات و زنی روشنفکر و مترقی بود.<ref>[https://www.ihoosh.ir/article/61020/%D8%B2%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-%D9%85%D8%B4%D8%A7%D9%87%DB%8C%D8%B1-%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D9%86%D8%AA هانا آرنت - سایت آی‌هوش]</ref>


== بافت اجتماعی ایران در زمان جنبش تنباکو ==
هانا آرنت پس از اخراج از مدرسه گرامر دخترانه به‌خاطر نقض مقررات، در دانشگاه برلین ثبت نام کرد تا کلاسیک و الهیات مسیحی را مطالعه کند و برای ورود رسمی‌تر به تحصیلات دانشگاهی آماده شود.<ref name=":0">[https://contemporarythinkers.org/hannah-arendt/biography/ بیوگرافی هانا آرنت - سایت متفکران معاصر]</ref>
در نیمهٴ دوم قرن سیزدهم شمسی، بافت اجتماعی ایران به این شکل بود که یک شاه مطلقالعنان، با جمع کثیری از شاهزادگان، درباریان، اشراف، ایلخانان(خوانین عشایر) و آخوندهای وابسته، در یک طرف، یعنی در حاکمیت، و در مقابل، تودهٴ کثیر دهقانان، صنعتگران، پیشهوران، و قشرهای پایین شهری، قرار داشتند. این تودههای ستمدیده با وقوع هر اعتراض و خیزشی که علیه حاکمیت بود به آن میپیوستند. در این میان، بوژوازی نوپای تجاری هم، که ممانعت ها و اخاذیهای دربار و خوانین را در برابر تجارت و کسب و کار خود میدید، بتدریج، در کنار این اقشار ناراضی قرار میگرفتند. آرمان صدساله تاریخ مشروطیت ایران ، سیمای آزادی


نظام فئودالی
هانا آرنت در سال ۱۹۲۴، در دانشگاه ماربورگ، دانشگاه آلبرت لودویگ فرایبورگ و دانشگاه هایدلبرگ به تحصیل در رشته فلسفه پرداخت.<ref name=":1">[https://www.britannica.com/biography/Adolf-Eichmann هانا آرنت - سایت بریتانیکا]</ref>


نظام فئودالی با هر نوع تغییری که تسلط مطلق آن را ضربهپذیر کند، به ستیزه برمیخاست. از جمله با ایجاد راهآهن، رشد صنعت، برقراری امنیت و قانون مخالفت میکرد. شرایط دلخواه آنان همان شرایطی بود که بر جامعه حاکم بود. یعنی استیلای خوانین و شاهزادگان و روابط ملوکالطوایفی در نقاط مختلف ایران که بااتکاء به ارباب بزرگتر یعنی شاه از روستائیان کار میکشیدند. دراین میان، بخش عظیمی از املاک و زمینهای کشور، جزو املاک موقوفه و در مالکیت خصوصی آخوندهای همدست دربار بود.  
پایان‌نامه دکترای هانا آرنت در مورد مفهوم عشق در سنت آگوستین بود. او در سال ۱۹۲۹ دکترای خود را دریافت کرد و با گونتر استرن، روزنامه‌نگار و فیلسوف مشهور ازدواج کرد.<ref name=":0" />


آخوندهای وابسته به دربار، که در حقیقت بخشی از خود حاکمیت فئودالی بودند، توجیهگر ظلم دربار استبدادی، بر دهقانان و پیشهوران محروم بودند. اونها هم با خشنترین شیوههای ممکن، به بهرهکشی از روستائیان میپرداختند. اونها تمامی اقدامات دولت را تایید میکردند و در راه حفظ استبداد فئودالی حتی از جعل احادیث هم رویگردان نبودند. در حقیقت دین برای آنها وسیلهای برای کسب ثروت و قدرت بود. «آرمان صدساله تاریخ مشروطیت ایران»
هانا آرنت در زمره‌ی متفکران بزرگ، غنی‌ترین و قانع‌کننده‌ترین دیدگاه را درباره نیاز بشر به زندگی عمومی و سیاسی بیان کرد. او به همین خاطر به آموزش‌دیده‌ترین و مسلماً تأثیرگذارترین متفکر سیاسی قرن بیستم تبدیل شده است.<ref name=":2">[https://hac.bard.edu/about/hannaharendt/ درباره هانا آرنت - سایت بارد]</ref>[[پرونده:هانا آرنت3.jpg|جایگزین=هانا آرنت|بندانگشتی|280x280پیکسل|هانا آرنت]]


== وضعیت آخوندها در زمان جنبش تنباکو ==
== دستگیری، فرار از زندان ==
[[پرونده:آخوندها در جشن نوروز دربار.jpg|جایگزین=آخوندها در جشن نوروز دربار ناصرالدین شاه|بندانگشتی|313x313پیکسل|آخوندها در جشن نوروز دربار ناصرالدین شاه]]
در سال ۱۹۳۳، پس از به قدرت رسیدن هیتلر، هانا آرنت به دلیل جمع‌آوری شواهدی مبنی بر تبلیغات ضدیهودی نازی در کتابخانه دولتی پروس، توسط گشتاپو دستگیر و بازجویی شد. پس از یک زندان کوتاه، آرنت بازجو را فریب داد و با مادرش به پاریس گریخت، جایی که همسرش در آن زمان در آن‌جا اقامت داشت.<ref name=":0" />
خاطرات حاج سیاح ازشهر مشهد:  «در این شهر قریب دو هزار سید و ملای مفتخور به جام مردم افتاده و موقوفات را بالا کشیده اند, از بس ملک خریده اند, دستگاه شاهی دارند, هربنده خدایی اعتراض و پرسش کند, با شمشیر و تکفیر و نیزه و تبر حسابش را می رسند,»
=== مهاجرت به آمریکا ===
زمانی که هانا آرنت در فرانسه بود، برای سازمانی کار می‌کرد که جوانان یهودی را نجات می‌داد. او پس از جدایی با همسر اولش، در پاریس با مردی به نام هینریش بلوچر آشنا شد که همسر دومش شد. هانا آرنت مدتی در اردوگاهی در گورس در جنوب‌غربی فرانسه زندانی بود. او پس از فرار از اردوگاه، با هینریش بلوچر از اروپای نازی گریختند و در سال ۱۹۴۱، به نیویورک مهاجرت کردند.
=== تدریس در دانشگاه‌ها ===
هانا آرنت مستقل بود و هرگز شغل معلمی را نپذیرفت. با این وجود، او اولین زنی بود که به‌عنوان استاد تمام در دانشگاه پرینستون منصوب شد و هم‌چنین در دانشگاه شیکاگو، دانشگاه کالیفرنیا برکلی، دانشگاه وسلیان و مدرسه جدید تحقیقات اجتماعی در شهر نیویورک تدریس کرد.<ref name=":2" />
[[پرونده:آرنت6.JPG|جایگزین=هانا آرنت|بندانگشتی|287x287پیکسل|هانا آرنت]]


« از این آخوندها در دوران قاجار بسیار بوده اند, کسانی مثل. شیخ محمد تقی آقانجفی,که حتی بانکی راه انداخته بود که با بانک شاهی رقابت می کرد, مجتهد اصفهان که روستاهای حاصلخیز اطراف اصفهان  یکی یک می خرید و گندمشون رو به هرنرخی که خودش میخواست می فروخت, در هرحال آخوندهای دوران قاجار درآمدهای کلان حاصل از موقوفات، و خمس و زکات و سهم امام رو به مصرف خرید زمین میرساندند و یا در امورتجاری به کار میانداختند, به این ترتیب در غارت شهر و ده، یا بعبارت بهتر، در غارت روستایی و شهری فقیر، دست داشتند.
== آغاز نویسندگی ==
حرفه هانا آرنت به عنوان یک نویسنده عمومی در سال ۱۹۴۱، در نیویورک آغاز شد، جایی که او مقاله‌نویس هفتگی برای هفته‌نامه یهودی آلمانی زبان Aufbau بود. پس از جنگ جهانی دوم، او ابتدا به‌عنوان مدیر تحقیقات کنفرانس روابط یهودیان و سردبیر کتاب شوکن و سپس به‌عنوان مدیر اجرایی بازسازی فرهنگی یهودیان در بازیابی و فهرست‌نویسی گنجینه‌های فرهنگی یهودیان شرکت کرد.  


به سال قحطی , حاج ملا علی کنی مجتهد تهران, غله انبار داشت, و مردم از گرسنگی می مردند, روزی دویست , سیصد نفر در کوچه و بازار و محله ها می میرند, در برخی جاها حتی آدم می کشند و گوشت او را میخورند چه برسد به اسب و الاغ اما  مجتهد,غله را به امید گران تر فروختن نمی داد, و بندگان خدا تلف می شدند, «آرمان صدساله تاریخ مشروطیت ایران»
هانا آرنت اساساً با چپ سیاسی هم‌دردی داشت و از تظاهرات علیه جنگ ویتنام حمایت می‌کرد و گاهی اوقات استدلالش این بود که سیاست خارجی ضدکمونیستی آمریکا تا حد زیادی به دلایل داخلی و اقتصادی اتخاذ شده است. جای تعجب نیست که بسیاری از طرفداران فعلی او در جناح چپ هستند. علاوه بر این، اگرچه آرنت یک فمینیست نبود، اما توجه علمی و زندگی‌نامه‌ای قابل توجهی به او جلب شد، زیرا او یک شخصیت روشنفکر برجسته در دنیایی بود که در آن زمان عمدتاً تحت سلطه مردان بود.<ref name=":0" />


== عوامل فقر مردم ==
== درگذشت ==
[[پرونده:مظفرالدین-شاه-در-فرنگ.jpg|جایگزین=مظفرالدین شاه در فرنگ|بندانگشتی|322x322پیکسل|مظفرالدین شاه در فرنگ]]
هانا آرنت در سال ۱۹۷۵ درگذشت. او در کنار همسرش هینریش بلوچر در قبرستان کالج بارد به خاک سپرده شد.<ref name=":2" />
برغم فقر شدید مردم، ناصرالدین شاه و سپس مظفرالدینشاه پیاپی برای سفر به کشورهای اروپایی  از دول استعماری وام میگرفتند و در عوض امتیازهای اقتصادی کلانی به آنان میدادند. امری که نارضایتی تودههای مردم را شدت میبخشید . از جمله این امتیاز دادن به خارجیان، اعطای امتیاز توتون و تنباکوی ایران توسط ناصرالدینشاه درسال ۱۲۶۸ شمسی بود, این امتیاز به یک کمپانی انگلیسی بنام رِژی داده شد. درنتیجه این امتیاز ایران ضرر هنگفتی می کرد, زیرا حق  فروش تمامی توتون و تنباکوی کشور چه در داخل و چه در خارج از ایران، به کمپانی  انگلیسی داده میشد و در مقابل، تنها سالانه پانزده هزار لیره، و اختصاص یک چهارم از سود ویژهٴ این تجارت، نصیب ایران میشد.


عمال کمپانی انگلیسی که سروکارشان با قشرهای وسیع مردم بوده، رفتار متکبرانهای میکردند و با کشاورزها و تولیدکنندگان توتون سختگیری میکردند و با فرهنگ مردم ما هم که آشنا نبودند و رسوم محلی مردم را رعایت نمیکردند. این مجموعه باعث افزایش خشم مردم نسبت به این قرارداد میشد.
=== جایزه هانا آرنت ===
در سال ۱۹۹۵، بنیاد هاینریش بل و شهر برمن جایزه‌ای به نام هانا آرنت، اندیشمند و فیلسوف مشهور آلمانی پایه‌گذاری کردند که هر سال به شخصیتی اهدا می‌شود که سهمی در رشد اندیشه و فعالیت سیاسی داشته است. اهداکنندگان جایزه، تلاش می‌کنند هر سال شخصی را انتخاب کنند که مسائل سیاسی، اجتماعی و تاریخی را از دیدگاه متفاوت و کاوشگرانه مورد بررسی قرار داده باشد.<ref>[https://www.dw.com/fa-ir/%D8%AC%D8%A7%DB%8C%D8%B2%D9%87-%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D9%86%D8%AA-%D9%86%D8%B5%DB%8C%D8%A8-%DB%8C%DA%A9-%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D8%B3%D8%B1%D8%A7%D8%A6%DB%8C%D9%84%DB%8C-%D8%B4%D8%AF/a-16098004 جایزه هانا آرنت - سایت دویچه‌وله فارسی]</ref>


<nowiki>:</nowiki> به یکباره همان پیشهوران فقیر، و روستائیان محروم، فضایی برای ابراز خشم و اعتراض خود نسبت به استعمار و حاکمیت غارتگر پیدا کردند. اصفهان و شیراز و سایر شهرها هم به تبریز پیوستند و صداشون رو بلند کردند.  «آرمان صدساله تاریخ مشروطیت ایران»
=== جایگاه هانا آرنت ===
پس از مرگ هانا آرنت، جایگاه او در بین متفکران و فیلوسفان بیشتر برجسته شد و بسیاری زندگی و اندیشه‌ی او را به رشته‌ی تحریر درآوردند، برخی از این کتاب‌ها عبارتند از:
* هانا آرنت؛ زندگی یک روایت است، (به‌قلم ژولیا کریستوا)
* زندگی‌نامه‌ی هانا آرنت، (به‌قلم سامانتا رزهیل)
* هانا آرنت و محبت به دنیا، (به‌قلم الیزابت یانگ بروئل)
* هانا آرنت، (به‌قلم آن‌سی هلر)


== قرارداد «رویتر» ==
هم‌چنین در سال ۱۳۹۱، فیلم هانا آرنت ساخته شد و بر روی پرده‌های سینما رفت.
[[پرونده:قرارداد رویتر.jpg|جایگزین=قرارداد رویتر|بندانگشتی|قرارداد رویتر]]
[[پرونده:آرنت7.JPG|جایگزین=هانا آرنت|بندانگشتی|237x237پیکسل|هانا آرنت]]
در زمان ناصرالدین شاه، قرارداد عظیمی بین دولت ایران و یک سرمایه گذار انگلیسی به نام «بارون ژولیوس دورویتر» بسته شده بود که این قرارداد بسیار عجیب بود. تاریخ نگارها همه این صفت عجیب را به این قرارداد نسبت می‌دهند. این قرارداد از ماه تا ماهی، از شیرمرغ تا جان آدمی‌زاد، همه چیز کشور ایران را فرا می‌گرفت. حق استخراج و صادرات معادن، بانک‌ها، راه‌سازی، کشتی رانی، تأسیس کارخانه‌جات و... همه‌ی این امتیازها را به رویتر داده بودند.این قرارداد چیزی حدود ۵۰۰ میلیون لیره‌ی آن‌زمان سرمایه می‌خواست؛ رویتر برای تأمین این سرمایه به انگلستان رفت و اولین اقدام هم بستن قرارداد «تنباکو» با مؤسسه‌ی رژی بود؛ این مؤسسه امتیاز کشت‌، درو، برداشت، فرآوری و توزیع تنباکو در سراسر کشور و صادرات آن به خارج را برعهده گرفت. «کتاب هشت فراز هزار نیاز، جنبش تنباکو – هدی صابر»


== آغاز جنبش ==
== آثار هانا آرانت ==
[[پرونده:جنبش تنباکو - 3.jpg|جایگزین=جنبش تنباکو در ایران|بندانگشتی|300x300پیکسل|جنبش تنباکو در ایران]]
هانا آرنت تا زمان مرگش کتاب‌های مهمی را به رشته‌ی تحریر درآورد که برخی از آن‌ها پس از مرگش منتشر شد.  
جنبش ابتدا از حرکت اعتراضی مردم درشهرهای تبریز و شیراز و اصفهان آغاز شد. در تبریز، و شیراز مردم دروازه‌های شهر را به روی نمایندگان کمپانی بستند و دراصفهان شورش و درگیری آغاز شد و یکی از تجار محصول تنباکوی خود را آتش زد ولی از فروش و تحویل آن به کمپانی خود داری کرد.  


مدتی پس از حرکت مردم، روحانیت به میدان آمد و تازه ۱۷ماه پس از امضای قرارداد، آیت‌الله میرزا محمد حسین شیرازی، (مرجع زمان) که درسامرا می زیست، به دلیل فشار توده‌های محروم و تبعیدی‌ها و فراری‌های جنبش و نیز به اصرار و پافشاری سید جمال الدین اسدآبادی، طی نامه‌ی محترمانه‌ای به شاه خواستار لغو امتیاز گردید و وقتی با سکوت و بی تفاوتی شاه روبرو شد فتوای تحریم استعمال توتون و تنباکو را صادر کرد، و این در زمانی بود که توده‌های به پا خاسته‌ی خلق خود را برای جهاد مسلحانه بر علیه رژیم وابسته‌ی قاجار آماده می کردند وطی اعلامیه‌هائی بر در و دیوار بازار و شمس‌العماره از جانب میرزای شیرازی حکم جهاد می دادند!
شماری از آثار او عبارتند از:
* عشق و آگوستین قدیس
* توتالیتاریسم (۱۹۵۱)
* راحل فارنهاگن، زندگی یک زن یهودی (۱۹۵۷)
* وضع بشر (۱۹۵۸)
* میان گذشته و آینده (۱۹۶۱)
* انقلاب (۱۹۶۲)
* آیشمن در اورشلیم (۱۹۶۳)
* خشونت (۱۹۷۰)
* مردان در زمانه تاریکی (۱۹۶۸)
* بحران‌های جمهوریت (۱۹۷۲)
* حیات ذهن، ۲ جلد (۱۹۷۸)
* درس‌گفتاری در باب فلسفه سیاسی کانت (۱۹۸۲)
* عشق و سنت آگوستین (۱۹۹۶)
* بحران های جمهوریت
* من خود، من هم می‌رقصم
* دو جستار پیرامون آشویتس
* عناصر و خاستگاه های حاکمیت توتالیتار
* امپریالیسم
* اندیشیدن و ملاحظات اخلاقی
* انقلاب مجارستان<ref>[https://www.ketabane.org/products/author-%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D9%86%D8%AA هانا آرنت - سایت کتابانه]</ref>


اگر چه علماء تهران به زودی این حکم را از جانب میرزا تکذیب کردند ولی ترس از شورش مسلحانه‌ی مردم آنچنان بالا گرفته بود که عمال و کارکنان کمپانی به سرعت از ایران می گریختند! «نشریه مجاهد، شماره ۱۲۰ – پنجشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۰»
== نگاهی به آثار هانا آرنت ==
[[پرونده:توتالیتاریسم؛ آرنت.JPG|جایگزین=توتالیتاریسم|بندانگشتی|255x255پیکسل|توتالیتاریسم]]


نارضایتی تودههای مردم، بصورت شعله ور شدن شورشهای خودبخودی در تهران و در بسیاری از نقاط دیگر کشور اتفاق افتاد.  
=== توتالیتاریسم ===
شهرت هانا آرنت در سال ۱۹۵۱، به‌عنوان یک متفکر بزرگ سیاسی با  نوشتن کتاب ریشه‌های توتالیتاریسم تثبیت شد که در این کتاب به یهودستیزی، امپریالیسم و نژادپرستی قرن نوزدهم پرداخته است. آرنت رشد توتالیتاریسم را نتیجه فروپاشی دولت-ملت سنتی می‌دانست. او استدلال می‌کرد که رژیم‌های توتالیتر، بدون ژرف‌نگری به‌دنبال قدرت سیاسی خام و غفلت از مناسبات مالی سودآور، به ایجاد تحول در ساختارهای اجتماعی دست زده‌اند و از همین رو پیش‌بینی سیاست معاصر را تقریباً غیرممکن ساخته‌اند.<ref name=":1" />


«انقلاب مشروطیت ایران: م.س. ایوانف: ص ۲۱»
هانا آرنت در کتاب توتالیتاریسم، بنیادها و جنبش‌های توتالیتر را مورد بررسی قرار داده است. او منشأ توتالیتاریسم را سال ۱۸۰۰، و هم‌زمان با ظهور و پیدایش یهودی‌ستیزی و امپریالیسم استعماری اروپا و جنگ‌های جهانی دانسته است. آرنت در این کتاب به بررسی حکومت توتالیتر نازی در آلمان و حکومت توتالیتر استالینیستی در روسیه پرداخته است.<ref name=":3">[https://www.ketabrah.ir/author/42422-%D9%87%D8%A7%D9%86%D8%A7-%D8%A2%D8%B1%D9%86%D8%AA زندگینامه و دانلود بهترین کتاب‌های هانا آرنت - سایت کتابراه]</ref>
[[پرونده:آیشمن در اورشلیم.JPG|جایگزین=آیشمن در اورشلیم|بندانگشتی|250x250پیکسل|آیشمن در اورشلیم]]


در مقابل قصر شاه، در تهران، تظاهرات توده صورت گرفت. علیه تظاهرکنندگان قشون فرستاده شد. … عدهای کشته و مجروح شدند. با این حال جنبش اعتراضی ادامه داشت.    «انقلاب مشروطیت ایران. م. س. ایوانف.ص: ۱۸»
=== آیشمن در اورشلیم ===
در سال ۱۹۶۱، هانا آرنت برای شرکت در محاکمه آدولف آیشمن، یکی از اعضای ارشد اس‌اس که بسیاری از جزئیات و دیگر عناصر هولوکاست را سازماندهی کرده بود، به اورشلیم سفر کرد.<ref name=":0" />


== نیروهای درگیر در قیام تنباکو          ==
هانا آرنت در سال ۱۹۶۳، در یک اثر بسیار بحث‌برانگیز یعنی کتاب «آیشمن در اورشلیم» بر اساس گزارشی که از محاکمه آدولف آیشمن جنایتکار جنگی نازی در سال ۱۹۶۱ داشت، استدلال کرد که جنایات آیشمن ناشی از یک شخصیت شرور یا فاسد نیست، بلکه ناشی از بی‌فکری محض است. آیشمن صرفاً یک بوروکرات جاه‌طلب بود که نتوانست در مورد عظمت کاری که انجام می‌داد تأمل کند. نقش او در نابودی دسته جمعی یهودیان مظهر ابتذال هولناک و ناسازگار با کلمات و افکار بود که در آن زمان در سراسر اروپا گسترش یافته بود. امتناع هانا آرنت از به رسمیت شناختن آیشمن به‌عنوان شیطان در باطن، باعث محکومیت شدید او از جانب روشنفکران یهودی و غیریهودی شد.<ref name=":1" />
در قیام تنباکو ۳ عنصر و ۳ نیروی اصلی رو در روی هم قرار گرفته بودند؛ یکم: دستگاه حاکمه‌ی قاجار؛ دوم: شرکت رژی انگلیس؛ سوم: توده‌ی مردم. از این سه عنصر دستگاه حاکمه قاجار دست در دست عوامل شرکت رژی در مقابل توده‌ی مردم بود. نیرهایی در درون توده مردم وجود داشتند که مردم را به میدان مبارزه با دو عنصر داخلی و خارجی کشاندند که شامل: تجار، رعایا، علماء و روحانیون، (میرزای شیرازی، میرزا محمد حسن آشتیانی، حاج میرزا جواد آقا، آقا میرسیدعلی مدرس و...).   کتاب قیام تنباکو – یعقوب آژند


== گرفتاری شاه ==
کتاب آیشمن در اورشلیم گزارشی در باب ابتذال شر و هولناک‌ترین فجایع قرن بیستم است. این کتاب گزارشی معتبر و چشم‌گیر درباره‌ی محاکمه‌ی آدولف آیشمن است که بحث‌ها و چالش‌های زیادی در بین روشنفکران و یهودیان برانگیخت. آیشمن از افسران عالی‌رتبه نازی بود که به آرژانتین فرار کرده بود، اما از آن‌جا ربوده شد و سپس به اسرائیل استرداد گردید. آیشمن به جرم جنایت علیه بشریت در اسرائل محاکمه شد. هانا آرانت از جانب مجله نیویورکر مسئولیت تهیه گزارش از این محاکمه را به عهده داشت. او علاوه بر پوشش خبری محاکمه، در گزارش خود به بررسی موضوعات و مفاهیم گسترده‌ای از عبارت «حقیقت و ماهیت عدالت و شر» پرداخت. استدلال هانا آرنت این بود که جنایات آیشمن ناشی از قدرت اغفال و اغواگرانه‌ی حکومت توتالیتر است و نه وجود شر در ذات آیشمن به‌عنوان یک فرد، در واقع هانا آرنت در این کتاب با شناساندن مفهوم و معنای ابتذال شر، تحلیلی نو از ماهیت و سرشت شر ارائه کرده است. آیشمن در اورشلیم، در آغاز به‌شکل سریال مقالاتی در مجله نیویورکر انتشار یافت و سپس در قالب کتاب چاپ و منتشر شد.<ref name=":3" />
در حالی که عثمانی که توتون و تنباکویش کمتر از ایران باشد، تنها فروش در درون کشور به یک کمپانی واگزار شده بود در برابر آن که سالانه هفتصدهزار لیره به دولت عثمانی پردازد و از سود نیز پنجیک دولت را باشد! ببینید جدایی تا بکجاست؟ …مردم این حساب را نمیدانستند.…برایشان سنگین میافتاد که توتون و تنباکویی را که میکارند، به یک بیگانه با بهای کمی بفروشند و سپس با بهای بسیاری بازخرند».  «پیش از همه تبریز بکار برخاست. و مردم آگهیهای کمپانی را که به دیوارها چسبانیده بود پاره کردند و بجای آن نوشتههای شورآمیزی چسباندند.»  «(درتبریز) امیرنظام گروسی پیشکار مظفرالدین میرزا و والی شهر بود. ولیعهد از او خواست که با مردم سخت گیرد.  و بشورندگان کیفر دهد.امیرنظام نپذیرفته و از کار کناره جویی نمود… گرفتاری بزرگ شد و شاه نمیدانست چه کند. «تاریخ مشروطه کسروی ص۱۵»
[[پرونده:وضع بشر؛.JPG|جایگزین=وضع بشر|بندانگشتی|255x255پیکسل|وضع بشر]]
هانا آرنت استدلال می کند که آیشمن یک هیولا نبود. او متوجه شد که آیشمن نه صرفاً به دلیل نفرت بلکه به دلیل فداکاری پرشور خود به جنبش نازی‌ها تبدیل به یک قاتل جمعی شده است. آرنت نه از آیشمن دفاع می‌کرد و نه منکر شرارت او بود. او تشخیص داده بود که آیشمن یک یهودی‌ستیز است و اصرار داشت که او را به خاطر اعمال شیطانی خود به دار آویخته کنند، اما او هم‌چنین می‌دید که انگیزه‌های اصلی او نه هیولایی بود و نه سادیستی بلکه به دلیل ناتوانی در تفکر انتقادی درباره وفاداری خود به ایدئولوژی نازی که به‌عنوان منبعی برای اهمیت در دنیایی تنها و بیگانه به آن چسبیده بود، در بزرگترین عمل شیطانی تاریخ جهان شرکت کرد. آرنت نتیجه می‌گیرد که چنین تعصب ایدئولوژیک بی‌فکری، چهره‌ی شر در دنیای مدرن است.<ref name=":2" />


== سیل نامه‌ها و تلگراف به میرزای شیرازی ==
=== انقلاب ===
[[پرونده:اسدآبادی2.PNG|جایگزین=سیدجمال‌الدین اسدآبادی|بندانگشتی|سیدجمال‌الدین اسدآبادی]]
سومین اثر مهم هانا آرنت، کتاب انقلاب است که در سال ۱۹۶۳ منتشر شد. او دری این کتاب نبوغ سنت آمریکایی دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی و آزادی سیاسی را بررسی کرد. آرنت تاریخ روشنفکری را نه به‌عنوان یک مورخ، بلکه به‌عنوان یک متفکر نوشت و بر اساس رویدادها و اقدامات مثال‌زدنی استدلال می‌کرد که برای دستیابی به بینش‌های نو و پر ثمر در مورد تمایل مدرن به توتالیتاریسم و تهدید آزادی بشر ناشی از انتزاع علمی و اخلاق بورژوایی است.<ref name=":2" />
<nowiki>:</nowiki> بازرگانان و تجار و تولیدکنندگانی که تا کنون خودشان تولید کرده و از فروش کالاهاشان سود میبردند، از اعطای امتیازات به دول استعماری، ضرر میکردند. مثلا همین اعطای امتیاز توتون و تنباکو، باعث ضرر تجار توتون ایران میشد. بنابراین، این نقطهای بود که منافع بورژوازی تجاری و پیشهوران فقیر و تودههای ناراضی و روستائیان خشمگین، روی هم افتاد. بنابراین بازرگانان سرشناس، و آخوندهای وابسته به بازار هم وارد صحنه میشوند. و در حقیقت در عین حال که با شورش مردمی همراهی می کردند . منافع خودشان را  دنبال میکردند.
[[پرونده:حیات ذهن.JPG|جایگزین=حیات ذهن|بندانگشتی|250x250پیکسل|حیات ذهن]]
کتاب انقلاب، مشاهدات و یافته‌های ژرف و موشکافانه‌ی هانا آرنت از دنیای نوین که از دانش عمیق او از گذشته یاری گرفته است، که چشم‌انداز و آینده‌ی سیاسی فراگیر را به مخاطبین نشان می‌دهد. این کتاب کندوکاو و بررسی ژرف در پدیده‌هایی است که جهان را متغیر کرده‌اند. هانا آرنت در این کتاب به سیمای انقلاب و رابطه‌ی بین انقلاب و جنگ، از شورش‌های قرن هجدهم در فرانسه و آمریکا تا دگرگونی و تحولات انفجاری قرن بیستم پرداخته است.<ref name=":3" />


مردم معترض از همه جای ایران نامه ها و تلگرافها برای میرزای شیرازی مرجع شیعه در آن زمان که درسامرا سکونت داشت فرستادند.
=== میان گذشته و آینده ===
دورنمای روشن‌بینانه هانا آرنت از دنیای مدرن و نوین و نگاه ژرف وی که مرهون دانش او از تاریخ است، بخش بزرگی از فلسفه‌ی سیاسی معاصر را به خود اختصاص داده است. هانا آرنت در کتاب گذشته و آینده، چالش‌ها و بحران‌هایی را به تصویر می‌کشد که یک جامعه به‌دنبال از دست دادن مسئولیت، عدالت، شکوه و عقل خود با آن روبرو خواهد شد. آرنت در این کتاب، چگونگی بازشناسی و بازسازی این مفاهیم را نشان می‌دهد.<ref name=":3" />


سیدجمالالدین اسدآبادی به میرزای شیرازی نوشت:  
=== وضع بشر ===
هانا آرنت در سال ۱۹۵۸، کتاب وضع بشر را منتشر کرد که درمان گسترده و منظمی بود از آنچه آرنت آن را زندگی فعال می‌نامید. او در این کتاب از ایدئال‌های کلاسیک‌کار، شهروندی و کنش سیاسی در برابر آنچه که وسواس تحقیرآمیز صرف رفاه می‌دانست، دفاع کرد.<ref name=":1" />


”اگر هم اکنون برنخیزی و با ملت ایران همگام نشوی فردا خواهی دید که مملکت اسلام تحت سلطة اجانب خواهد بود و هرکار بخواهند میکنند”.  
=== حیات ذهن ===
هانا آرنت تا پیش از مرگ خود، بزرگ‌ترین اثر فلسفی خود را به نام حیات ذهن، منتشر کرد. این کتاب درباره اندیشه و اراده است که دو جلد اول آن چاپ شد، اما جلد سوم آن که درباره‌ی قضاوت بود، ناتمام ماند.<ref name=":3" />


همینطورمردم تهران به میرزای آشتیانی فشار آوردند که  به مخالفت با کمپانی رِژی فرا بخواند. از سامرا هم میرزای شیرازی تلگراف به شاه فرستاد و زیانهای امتیاز را باز نمود و درخواست بهم زدن آن را کرد. در تبریز، اصفهان، شیراز و سایر شهرهای ایران بر ضد این امتیاز میتینگ ها  و تظاهرات  پرجمعیتی برپا گردید. موج جنبش ضداستعماری چنان بالا گرفت که نهایتاً میرزای شیرازی فتوا به تحریم تنباکو داد. کمپانی رژی به ناصرالدین شاه شکایت کرد. شاه, به میرزای آشتیانی پیام فرستاد که یا باید در ملأ عام قلیان بکشی و یا از تهران خارج بشی. او بیرون رفتن را پذیرفت  که اطرافیانش مانع شدند. آنروز گروهی از مردم در اطراف ارگ سلطنتی تجمع کرده و میخواستند به ارگ داخل شوند. اما سربازان شلیک کردند و هفت تن ازمردم کشته و بیش از بیست تن زخمی شدند. «آرمان صدساله تاریخ مشروطیت ایران»
== منابع ==
 
== نقش زنان در جنبش تنباکو ==
[[پرونده:نقش زنان2.jpg|جایگزین=نقش زنان در جنبش تنباکو|بندانگشتی|نقش زنان در جنبش تنباکو]]
زنان برای اول بار در جنبش تنباکو یک زمینه‌ی بروز و ظهور اجتماعی پیدا کردند و حرکتشان خیلی خودجوش بود. یعنی حضورشان، میزان و کمیت و کیفیت حضورشان در جاهایی حضور مردها را هم تحت تأثیر قرار می‌داد. در شیراز در حمایت از فال اسیری و در تهران در حمایت از آشتیانی در زمانی که می‌خواستند تبعید بشوند، حضور زنان برجسته بود. «کتاب هشت فراز هزار نیاز - جنبش تنباکو – هدی صابر»
 
ناصرالدینشاه به توصیه‌ی یک ازروحانیون درباری حکم تبعید میرزای آشتیانی ــ یک ازعلمای مخالف قرارداد ــ را صادر کرد ولی اینکار به آتش عصیان مردم دامن زد و جمعیت عظیم تظاهرکننده، در حالیکه زنان درپیشاپیش آن بودند، به سمت مسجد شاه حرکت کرد، درمسجد شاه امام جمعه‌ی تهران به «موعظه!» و تهدید مردم پرداخت ولی مردم خشمگین با فحش و شعار او را از منبر به زیر کشیدند، جمعیت به سمت ارگ دولتی به حرکت درآمد و زنان شورشی، عبدالله‌خان والی و معتمد‌السلطان را در زیر ضربات خود نیمه جان کردند، مردم  در و دیوار عمارتهای دولتی را شکستند و درزیر آتش گلوله نوکران نایب‌السلطنه، به خانه‌ی او یورش بردند.
 
به این ترتیب، جنبش تنباکو به عنوان اولین حرکت گسترده و قهرآمیز برعلیه استعمار که توانست به طور چشمگیری زنان مبارز ایرانی را هم به میدان حرکت سیاسی بکشاند و انقلاب مشروطه را زمینه سازی کند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.  «نشریه مجاهد، شماره ۱۲۰ – پنجشنبه ۲۴ اردیبهشت ۱۳۶۰»
 
«در کتاب جنبش تنباکو با اشاره به مقاومت زنان آمده است «جدیت زنان دراین جنبش بحدی بود که پس ازاعلام تحریم تنباکوزنان پیشقراولان تظاهرکنندگان بودند که بسوی قصرناصرالدین شاه حرکت کردند. وقتی از بازارمی گذشتند، زنان مغازه را بستند و یک اعتصاب  سراسری را ایجاد کردند».
 
صدای زنها و ضجة آنها بلند شد که امروز اگر مردان ما مانند زنان در خانه بنشینند ما زنان جامة مردان میپوشیم وحق خود را از دست نمیدهیم. (تاریخ بیداری ص ۵۵)
 
زنان به صفوف تظاهر کنندگان می پیوستند و از خود لیاقت بسیاری نشان دادند. از جمله وقتی جمعیت تظاهرکننده به کاخ شاه رسید، زنان علیه ناصرالدین شاه شعارمی دادند. وقتی دریک مسجد درنزدیکی کاخ، امام جمعه وقت از راهپیمایان خواست که متفرق شوند، زنان به او تهاجم کرده و مجبور به فرارش کردند.
 
ازسال(۱۹۰۷.میلادی)، زنان ایران تقریباً به مترقی ترین اگر نگوئیم رادیکال ترین زنان جهان تبدیل شده اند.. اغراق نیست اگر گفته شود که بدون نیروی قدرتمند اخلاقی این زنان، جنبش انقلابی، درهمان اوائل به یک اعتراض سازمان نیافته تبدیل می شد. زنان برای زنده نگاه داشتن روحیه آزادی تلاش فراوانی کردند. آنها که خود از سرکوب مضاعف سیاسی و اجتماعی رنج می بردند، بیشتر (ازمردان) علاقه داشتند تا به ایجاد یک جنبش ملی دست بزنند. درمبارزه‌شان برای آزادی و بیان آن به شیوه مدرن، آنها بسیاری ازمقدس ترین رسومات را که سالها (زن) را درسرزمین ایران به بند کشیده بود، درنوردیدند.  «کتاب اختناق در ایران نوشته ویلیام مورگان شوستر, مورخ آمریکایی در اوائل قرن بیستم»
 
=== زینب پاشا ===
[[پرونده:زینب پاشا،.jpeg|جایگزین=زینب پاشا|بندانگشتی|275x275پیکسل|زینب پاشا]]
یکی ازاین زنان که از شجاعت او نسل‌ها دهان به دهان داستانها نقل شده ، زینب پاشا است. او در جنبش تنباکو درتبریز رهبری مخالفت مردم علیه قرار داد رژی رو برعهده داشت.
 
زینب پاشا، سردسته‏ی زنان شرکت کننده در نهضت تحریم تنباکو و گشودن انبارهای محتکران تبریز در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه و اوایل سلطنت مظفرالدین شاه قاجار است.
 
تبریز به دنبال انتشار اعلان شرکت رژی از اوایل محرم (۱۳۰۹ه.ق)، به جوش و خروش درآمد و بازار تبریز به دعوت مجتهد شهر بسته شد، اما حکومت وقت با مرعوب کردن بازاریان، آن‌ها را وادار به گشودن مغازه‌ها کردند. بازاریان در حال گشودن بازار بودند  که یک   عده‏ای زن مسلح که گوشه‏های چادر نماز خود را به کمر بسته بودند، در بازار ظاهر شدند.
 
 زینب پاشا ۷ گروه زن مسلح رو  سازماندهی کردتا با تلاشهای دولت برای سرکوب شورش مقابله کنند. هفت زنی که تحت فرماندهی اوبودند هرکدوم از آن‌‌هاگروه‌های دیگری اززنان رو  فرماندهی می کردند. وقتی نیروهای دولتی بازاری‌ها را مجبور کردند که مغازه هاشان را بازکنند، زینب پاشا و زنان مسلحی که چادربسر داشتند با استفاده  ازسلاحهاشان، مغازه ها را بستند.  
[[پرونده:پیروز جشن تباکو2.PNG|جایگزین=پیروزی جنبش تنباکو|بندانگشتی|پیروزی جنبش تنباکو]]
این تجربه‏ی موفقیت آمیز موجب شد که پس از آن هر وقت ظلم و ستم حکومت استبدادی از حد می‏گذشته دسته‏ی زن‏ها «به سرپرستی زینب پاشا خروج و کانون فساد را ویران نموده، پس از آن از نظرها پنهان ‏می‏شدند و کسی به هویت آنان پی نمی‏برد“.
 
جنبش تنباکو سرآغاز شرکت بی سابقه زنان دریک جنبش عمده اجتماعی بود. حضور زنان در این حرکت اعتراضی و بعد هم در انقلاب مشروطه باعث شد که  بسیاری از روشنفکران مشروطه خواه در آن دوران به مسئله زنان بپردازند. بسیاری از روزنامه های مترقی مقالاتی علیه فرهنگ و مناسبات ارتجاعی و فئودالی چاپ کردند از جمله ماهنامه قانون که درلندن منتشرمی شد درشماره اوت ۱۸۹۰ خود نوشت: «نصف هرملت مرکب است از زن، هیچ  طرح ملی پیش نمی رود مگر به (مشاورت) زنان....». «موارد بسیاری وجود دارند که زنان برجسته، صرفاً به وساطت قدرت اندیشه و تعقلشان از مردان روزگار ما پیشی  گرفته اند. درک آنان از معنی ومزایای جامعه مبتنی برآدمیت بسیارفراوان ترازمردان است».   زنان فاتحان فردا «سیمای آزادی»

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ فوریهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۰۷

هانا آرنت
آرنت2.JPG
هانا آرنت
زادروز۱۴ اکتبر ۱۹۰۶
هانوفر، آلمان
درگذشت۴ دسامبر ۱۹۷۵
نیویورک
محل زندگیآلمان، آمریکا
ملیتآلمانی
تابعیتآمریکا
تحصیلاتدکترای فلسفه
از دانشگاهدانشگاه ماربورگ، دانشگاه آلبرت لودویگ فرایبورگ و دانشگاه هایدلبرگ
پیشهفیلسوف و نویسنده
سال‌های فعالیتاز سال ۱۹۳۳ تا ۱۹۷۵
شناخته‌شده برایجهان
آثارتوتالیتاریسم، آیشمن در اورشلیم، انقلاب، وضع بشر، حیات ذهن و…

هانا آرنت، با نام کامل یوهانا کوهن آرنت (زاده ۱۴ اکتبر ۱۹۰۶، هانوفر، آلمان – درگذشته ۴ دسامبر ۱۹۷۵، نیویورک، آمریکا) دانشمند سیاسی و فیلسوف آمریکایی آلمانی‌الاصل است که به خاطر نوشته‌های انتقادی‌اش در مورد مسائل یهودیان و مطالعه‌اش درباره توتالیتاریسم شهرت دارد. هانا آرنت در سال ۱۹۲۴، در دانشگاه ماربورگ، دانشگاه آلبرت لودویگ فرایبورگ و دانشگاه هایدلبرگ به تحصیل در رشته فلسفه پرداخت و در سال ۱۹۲۹، دکترای خود را دریافت کرد. هانا آرنت در زمره‌ی متفکران بزرگ، غنی‌ترین و قانع‌کننده‌ترین دیدگاه را درباره نیاز بشر به زندگی عمومی و سیاسی بیان کرده است. او به همین خاطر به آموزش‌دیده‌ترین و مسلماً تأثیرگذارترین متفکر سیاسی قرن بیستم تبدیل شده است. در سال ۱۹۳۳، پس از به قدرت رسیدن هیتلر، هانا آرنت به دلیل جمع‌آوری شواهدی مبنی بر تبلیغات ضدیهودی نازی در کتابخانه دولتی پروس، توسط گشتاپو دستگیر و بازجویی شد؛ پس از یک زندان کوتاه، آرنت بازجو را فریب داد و با مادرش به پاریس گریخت، جایی که همسرش در آن زمان در آن‌جا اقامت داشت. هانا آرنت مدتی در اردوگاهی در گورس در جنوب‌غربی فرانسه زندانی بود. او پس از فرار از اردوگاه، همراه با هینریش بلوچر از اروپای نازی گریختند و در سال ۱۹۴۱، به نیویورک مهاجرت کردند. هانا آرنت نخستین زنی بود که به‌عنوان استاد تمام در دانشگاه پرینستون منصوب شد و هم‌چنین در دانشگاه شیکاگو، دانشگاه کالیفرنیا برکلی، دانشگاه وسلیان و مدرسه جدید تحقیقات اجتماعی در شهر نیویورک تدریس کرد. هانا آرنت تا زمان مرگش کتاب‌های مهمی را به رشته‌ی تحریر درآورد که می‌توان به توتالیتاریسم، آیشمن در اورشلیم، انقلاب، وضع بشر و حیات ذهن اشاره کرد. هانا آرنت در سال ۱۹۷۵ درگذشت و در کنارهمسرش هینریش بلوچر در قبرستان کالج بارد به خاک سپرده شد.

هانا آرنت و همسرش هانریش بلوچر
هانا آرنت و همسرش هانریش بلوچر

زندگی و تحصیلات

هانا آرنت در هانوفر آلمان و کونیگزبرگ پروس (کالینینگراد کنونی روسیه) بزرگ شد. او در کودکی بسیار تیزهوش بود، به‌طوری که خواندن را پیش از رفتن به کودکستان آموخته بود. مادر هانا یک فعال سوسیال‌دموکرات و زنی روشنفکر و مترقی بود.[۱]

هانا آرنت پس از اخراج از مدرسه گرامر دخترانه به‌خاطر نقض مقررات، در دانشگاه برلین ثبت نام کرد تا کلاسیک و الهیات مسیحی را مطالعه کند و برای ورود رسمی‌تر به تحصیلات دانشگاهی آماده شود.[۲]

هانا آرنت در سال ۱۹۲۴، در دانشگاه ماربورگ، دانشگاه آلبرت لودویگ فرایبورگ و دانشگاه هایدلبرگ به تحصیل در رشته فلسفه پرداخت.[۳]

پایان‌نامه دکترای هانا آرنت در مورد مفهوم عشق در سنت آگوستین بود. او در سال ۱۹۲۹ دکترای خود را دریافت کرد و با گونتر استرن، روزنامه‌نگار و فیلسوف مشهور ازدواج کرد.[۲]

هانا آرنت در زمره‌ی متفکران بزرگ، غنی‌ترین و قانع‌کننده‌ترین دیدگاه را درباره نیاز بشر به زندگی عمومی و سیاسی بیان کرد. او به همین خاطر به آموزش‌دیده‌ترین و مسلماً تأثیرگذارترین متفکر سیاسی قرن بیستم تبدیل شده است.[۴]

هانا آرنت
هانا آرنت

دستگیری، فرار از زندان

در سال ۱۹۳۳، پس از به قدرت رسیدن هیتلر، هانا آرنت به دلیل جمع‌آوری شواهدی مبنی بر تبلیغات ضدیهودی نازی در کتابخانه دولتی پروس، توسط گشتاپو دستگیر و بازجویی شد. پس از یک زندان کوتاه، آرنت بازجو را فریب داد و با مادرش به پاریس گریخت، جایی که همسرش در آن زمان در آن‌جا اقامت داشت.[۲]

مهاجرت به آمریکا

زمانی که هانا آرنت در فرانسه بود، برای سازمانی کار می‌کرد که جوانان یهودی را نجات می‌داد. او پس از جدایی با همسر اولش، در پاریس با مردی به نام هینریش بلوچر آشنا شد که همسر دومش شد. هانا آرنت مدتی در اردوگاهی در گورس در جنوب‌غربی فرانسه زندانی بود. او پس از فرار از اردوگاه، با هینریش بلوچر از اروپای نازی گریختند و در سال ۱۹۴۱، به نیویورک مهاجرت کردند.

تدریس در دانشگاه‌ها

هانا آرنت مستقل بود و هرگز شغل معلمی را نپذیرفت. با این وجود، او اولین زنی بود که به‌عنوان استاد تمام در دانشگاه پرینستون منصوب شد و هم‌چنین در دانشگاه شیکاگو، دانشگاه کالیفرنیا برکلی، دانشگاه وسلیان و مدرسه جدید تحقیقات اجتماعی در شهر نیویورک تدریس کرد.[۴]

هانا آرنت
هانا آرنت

آغاز نویسندگی

حرفه هانا آرنت به عنوان یک نویسنده عمومی در سال ۱۹۴۱، در نیویورک آغاز شد، جایی که او مقاله‌نویس هفتگی برای هفته‌نامه یهودی آلمانی زبان Aufbau بود. پس از جنگ جهانی دوم، او ابتدا به‌عنوان مدیر تحقیقات کنفرانس روابط یهودیان و سردبیر کتاب شوکن و سپس به‌عنوان مدیر اجرایی بازسازی فرهنگی یهودیان در بازیابی و فهرست‌نویسی گنجینه‌های فرهنگی یهودیان شرکت کرد.

هانا آرنت اساساً با چپ سیاسی هم‌دردی داشت و از تظاهرات علیه جنگ ویتنام حمایت می‌کرد و گاهی اوقات استدلالش این بود که سیاست خارجی ضدکمونیستی آمریکا تا حد زیادی به دلایل داخلی و اقتصادی اتخاذ شده است. جای تعجب نیست که بسیاری از طرفداران فعلی او در جناح چپ هستند. علاوه بر این، اگرچه آرنت یک فمینیست نبود، اما توجه علمی و زندگی‌نامه‌ای قابل توجهی به او جلب شد، زیرا او یک شخصیت روشنفکر برجسته در دنیایی بود که در آن زمان عمدتاً تحت سلطه مردان بود.[۲]

درگذشت

هانا آرنت در سال ۱۹۷۵ درگذشت. او در کنار همسرش هینریش بلوچر در قبرستان کالج بارد به خاک سپرده شد.[۴]

جایزه هانا آرنت

در سال ۱۹۹۵، بنیاد هاینریش بل و شهر برمن جایزه‌ای به نام هانا آرنت، اندیشمند و فیلسوف مشهور آلمانی پایه‌گذاری کردند که هر سال به شخصیتی اهدا می‌شود که سهمی در رشد اندیشه و فعالیت سیاسی داشته است. اهداکنندگان جایزه، تلاش می‌کنند هر سال شخصی را انتخاب کنند که مسائل سیاسی، اجتماعی و تاریخی را از دیدگاه متفاوت و کاوشگرانه مورد بررسی قرار داده باشد.[۵]

جایگاه هانا آرنت

پس از مرگ هانا آرنت، جایگاه او در بین متفکران و فیلوسفان بیشتر برجسته شد و بسیاری زندگی و اندیشه‌ی او را به رشته‌ی تحریر درآوردند، برخی از این کتاب‌ها عبارتند از:

  • هانا آرنت؛ زندگی یک روایت است، (به‌قلم ژولیا کریستوا)
  • زندگی‌نامه‌ی هانا آرنت، (به‌قلم سامانتا رزهیل)
  • هانا آرنت و محبت به دنیا، (به‌قلم الیزابت یانگ بروئل)
  • هانا آرنت، (به‌قلم آن‌سی هلر)

هم‌چنین در سال ۱۳۹۱، فیلم هانا آرنت ساخته شد و بر روی پرده‌های سینما رفت.

هانا آرنت
هانا آرنت

آثار هانا آرانت

هانا آرنت تا زمان مرگش کتاب‌های مهمی را به رشته‌ی تحریر درآورد که برخی از آن‌ها پس از مرگش منتشر شد.

شماری از آثار او عبارتند از:

  • عشق و آگوستین قدیس
  • توتالیتاریسم (۱۹۵۱)
  • راحل فارنهاگن، زندگی یک زن یهودی (۱۹۵۷)
  • وضع بشر (۱۹۵۸)
  • میان گذشته و آینده (۱۹۶۱)
  • انقلاب (۱۹۶۲)
  • آیشمن در اورشلیم (۱۹۶۳)
  • خشونت (۱۹۷۰)
  • مردان در زمانه تاریکی (۱۹۶۸)
  • بحران‌های جمهوریت (۱۹۷۲)
  • حیات ذهن، ۲ جلد (۱۹۷۸)
  • درس‌گفتاری در باب فلسفه سیاسی کانت (۱۹۸۲)
  • عشق و سنت آگوستین (۱۹۹۶)
  • بحران های جمهوریت
  • من خود، من هم می‌رقصم
  • دو جستار پیرامون آشویتس
  • عناصر و خاستگاه های حاکمیت توتالیتار
  • امپریالیسم
  • اندیشیدن و ملاحظات اخلاقی
  • انقلاب مجارستان[۶]

نگاهی به آثار هانا آرنت

توتالیتاریسم
توتالیتاریسم

توتالیتاریسم

شهرت هانا آرنت در سال ۱۹۵۱، به‌عنوان یک متفکر بزرگ سیاسی با نوشتن کتاب ریشه‌های توتالیتاریسم تثبیت شد که در این کتاب به یهودستیزی، امپریالیسم و نژادپرستی قرن نوزدهم پرداخته است. آرنت رشد توتالیتاریسم را نتیجه فروپاشی دولت-ملت سنتی می‌دانست. او استدلال می‌کرد که رژیم‌های توتالیتر، بدون ژرف‌نگری به‌دنبال قدرت سیاسی خام و غفلت از مناسبات مالی سودآور، به ایجاد تحول در ساختارهای اجتماعی دست زده‌اند و از همین رو پیش‌بینی سیاست معاصر را تقریباً غیرممکن ساخته‌اند.[۳]

هانا آرنت در کتاب توتالیتاریسم، بنیادها و جنبش‌های توتالیتر را مورد بررسی قرار داده است. او منشأ توتالیتاریسم را سال ۱۸۰۰، و هم‌زمان با ظهور و پیدایش یهودی‌ستیزی و امپریالیسم استعماری اروپا و جنگ‌های جهانی دانسته است. آرنت در این کتاب به بررسی حکومت توتالیتر نازی در آلمان و حکومت توتالیتر استالینیستی در روسیه پرداخته است.[۷]

آیشمن در اورشلیم
آیشمن در اورشلیم

آیشمن در اورشلیم

در سال ۱۹۶۱، هانا آرنت برای شرکت در محاکمه آدولف آیشمن، یکی از اعضای ارشد اس‌اس که بسیاری از جزئیات و دیگر عناصر هولوکاست را سازماندهی کرده بود، به اورشلیم سفر کرد.[۲]

هانا آرنت در سال ۱۹۶۳، در یک اثر بسیار بحث‌برانگیز یعنی کتاب «آیشمن در اورشلیم» بر اساس گزارشی که از محاکمه آدولف آیشمن جنایتکار جنگی نازی در سال ۱۹۶۱ داشت، استدلال کرد که جنایات آیشمن ناشی از یک شخصیت شرور یا فاسد نیست، بلکه ناشی از بی‌فکری محض است. آیشمن صرفاً یک بوروکرات جاه‌طلب بود که نتوانست در مورد عظمت کاری که انجام می‌داد تأمل کند. نقش او در نابودی دسته جمعی یهودیان مظهر ابتذال هولناک و ناسازگار با کلمات و افکار بود که در آن زمان در سراسر اروپا گسترش یافته بود. امتناع هانا آرنت از به رسمیت شناختن آیشمن به‌عنوان شیطان در باطن، باعث محکومیت شدید او از جانب روشنفکران یهودی و غیریهودی شد.[۳]

کتاب آیشمن در اورشلیم گزارشی در باب ابتذال شر و هولناک‌ترین فجایع قرن بیستم است. این کتاب گزارشی معتبر و چشم‌گیر درباره‌ی محاکمه‌ی آدولف آیشمن است که بحث‌ها و چالش‌های زیادی در بین روشنفکران و یهودیان برانگیخت. آیشمن از افسران عالی‌رتبه نازی بود که به آرژانتین فرار کرده بود، اما از آن‌جا ربوده شد و سپس به اسرائیل استرداد گردید. آیشمن به جرم جنایت علیه بشریت در اسرائل محاکمه شد. هانا آرانت از جانب مجله نیویورکر مسئولیت تهیه گزارش از این محاکمه را به عهده داشت. او علاوه بر پوشش خبری محاکمه، در گزارش خود به بررسی موضوعات و مفاهیم گسترده‌ای از عبارت «حقیقت و ماهیت عدالت و شر» پرداخت. استدلال هانا آرنت این بود که جنایات آیشمن ناشی از قدرت اغفال و اغواگرانه‌ی حکومت توتالیتر است و نه وجود شر در ذات آیشمن به‌عنوان یک فرد، در واقع هانا آرنت در این کتاب با شناساندن مفهوم و معنای ابتذال شر، تحلیلی نو از ماهیت و سرشت شر ارائه کرده است. آیشمن در اورشلیم، در آغاز به‌شکل سریال مقالاتی در مجله نیویورکر انتشار یافت و سپس در قالب کتاب چاپ و منتشر شد.[۷]

وضع بشر
وضع بشر

هانا آرنت استدلال می کند که آیشمن یک هیولا نبود. او متوجه شد که آیشمن نه صرفاً به دلیل نفرت بلکه به دلیل فداکاری پرشور خود به جنبش نازی‌ها تبدیل به یک قاتل جمعی شده است. آرنت نه از آیشمن دفاع می‌کرد و نه منکر شرارت او بود. او تشخیص داده بود که آیشمن یک یهودی‌ستیز است و اصرار داشت که او را به خاطر اعمال شیطانی خود به دار آویخته کنند، اما او هم‌چنین می‌دید که انگیزه‌های اصلی او نه هیولایی بود و نه سادیستی بلکه به دلیل ناتوانی در تفکر انتقادی درباره وفاداری خود به ایدئولوژی نازی که به‌عنوان منبعی برای اهمیت در دنیایی تنها و بیگانه به آن چسبیده بود، در بزرگترین عمل شیطانی تاریخ جهان شرکت کرد. آرنت نتیجه می‌گیرد که چنین تعصب ایدئولوژیک بی‌فکری، چهره‌ی شر در دنیای مدرن است.[۴]

انقلاب

سومین اثر مهم هانا آرنت، کتاب انقلاب است که در سال ۱۹۶۳ منتشر شد. او دری این کتاب نبوغ سنت آمریکایی دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی و آزادی سیاسی را بررسی کرد. آرنت تاریخ روشنفکری را نه به‌عنوان یک مورخ، بلکه به‌عنوان یک متفکر نوشت و بر اساس رویدادها و اقدامات مثال‌زدنی استدلال می‌کرد که برای دستیابی به بینش‌های نو و پر ثمر در مورد تمایل مدرن به توتالیتاریسم و تهدید آزادی بشر ناشی از انتزاع علمی و اخلاق بورژوایی است.[۴]

حیات ذهن
حیات ذهن

کتاب انقلاب، مشاهدات و یافته‌های ژرف و موشکافانه‌ی هانا آرنت از دنیای نوین که از دانش عمیق او از گذشته یاری گرفته است، که چشم‌انداز و آینده‌ی سیاسی فراگیر را به مخاطبین نشان می‌دهد. این کتاب کندوکاو و بررسی ژرف در پدیده‌هایی است که جهان را متغیر کرده‌اند. هانا آرنت در این کتاب به سیمای انقلاب و رابطه‌ی بین انقلاب و جنگ، از شورش‌های قرن هجدهم در فرانسه و آمریکا تا دگرگونی و تحولات انفجاری قرن بیستم پرداخته است.[۷]

میان گذشته و آینده

دورنمای روشن‌بینانه هانا آرنت از دنیای مدرن و نوین و نگاه ژرف وی که مرهون دانش او از تاریخ است، بخش بزرگی از فلسفه‌ی سیاسی معاصر را به خود اختصاص داده است. هانا آرنت در کتاب گذشته و آینده، چالش‌ها و بحران‌هایی را به تصویر می‌کشد که یک جامعه به‌دنبال از دست دادن مسئولیت، عدالت، شکوه و عقل خود با آن روبرو خواهد شد. آرنت در این کتاب، چگونگی بازشناسی و بازسازی این مفاهیم را نشان می‌دهد.[۷]

وضع بشر

هانا آرنت در سال ۱۹۵۸، کتاب وضع بشر را منتشر کرد که درمان گسترده و منظمی بود از آنچه آرنت آن را زندگی فعال می‌نامید. او در این کتاب از ایدئال‌های کلاسیک‌کار، شهروندی و کنش سیاسی در برابر آنچه که وسواس تحقیرآمیز صرف رفاه می‌دانست، دفاع کرد.[۳]

حیات ذهن

هانا آرنت تا پیش از مرگ خود، بزرگ‌ترین اثر فلسفی خود را به نام حیات ذهن، منتشر کرد. این کتاب درباره اندیشه و اراده است که دو جلد اول آن چاپ شد، اما جلد سوم آن که درباره‌ی قضاوت بود، ناتمام ماند.[۷]

منابع