کاربر:Khosro/صفحه تمرین تاریخ غزه: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
[[پرونده:جعبه اطلاعات فلسطین.JPG|جایگزین=|بندانگشتی]] | |||
'''تاریخ غزه''' ، عزه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای فلسطین است و توسط کنعانیان که در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد به فلسطین و سواحل شام آمده بودند ساخته شده است. نوار غزه یا باریکه‌ی غزه منطقه‌ای است در ساحل شرقی دریای مدیترانه که از شرق و شمال با اسرائیل و از جنوب‌‌غربی با مصر مرز دارد. مساحت غزه حدود ۳۶۵ کیلومتر مربع است که با ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، سومین نقطه‌ی پُرتراکم جهان است. حدوداً 1250 سال قبل از میلاد، اسرائیلی‌ها وارد کنعان شدند و ابتدا در منطقه تپه‌ای و در جنوب ساکن شدند. بنی اسرائیل تحت رهبری داوود پادشاه (قرن دهم قبل از میلاد) شهر اورشلیم را تصرف کردند. پس از آن، کنعان برای تمام اهداف عملی، سرزمین اسرائیل شد. غزه در سال 1109 میلادی، به تصرف صلیبیان درآمد، اما اعراب پس از جنگ حتین در سال 1187 میلادی، آن را پس گرفتند. هولاکو خان مغول در سال 1260میلادی، غزه را اشغال کرد. الظاهر بایبارز (چهارمین سلطان از ممالیک بحری مصر) ارتش مغول را در نبردی سنگین شکست داد. غزه در زمان ممالیک به یکی از مهمترین مراکز پُستی تبدیل شد. پس از پایان حکومت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (1914-1918)، منطقه غزه بخشی از اختیارات جامعه ملل فلسطین تحت سلطه بریتانیا شد. پیش از پایان این مأموریت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1947، طرحی را برای تقسیم فلسطین توسط اعراب-یهودی پذیرفت که بر اساس آن شهر غزه و منطقه‌ای از قلمرو اطراف آن به اعراب اختصاص می‌یافت. در روز ۱۵ می ۱۹۴۸ برابر با ۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۷، اسرائیل تأسیس و موجودیت خودش را به عنوان یک کشور اعلام کرد. پس از آن نخستین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد. در نتیجه نبردهای سنگین در پاییز 1948، منطقه اطراف شهر غزه تحت اشغال اعراب به نواری از قلمرو به طول40 کیلومتر و عرض 6-8 کیلومتر کاهش یافت که این منطقه به نوار غزه معروف شد. سرزمین فلسطین از سال ۱۹۲۳ تا ۱۹۴۸، تحت قیومیت بریتانیا بود. در این بازه‌ی زمانی، انگلستان مهاجرت گسترده‌ی یهودیان که بسیاری از آنان ساکنان جدید در حال فرار از نازیسم در اروپا بودند، تسهیل کرد. در پایان جنگ شش روزه بین اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷، باقی‌مانده سرزمین فلسطین به تصرف اسرائیل درآمد. نخستین انتفاضه یا قیام فلسطین، در دسامبر ۱۹۸۷، واقع شد که از نوار غزه آغاز گردید و تا کرانه باختری گسترش یافت. در جریان این انتفاضه '''[[جنبش حماس]]''' که شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین بود، تأسیس شد که مشی آن جنگ مسلحانه بود. انتفاضه اول با امضای قرارداد اسلو در سال ۱۹۹۳، پایان یافت و با تشکیل حکومت خودگران فلسطین یک دولت موقت در نوار غزه و کرانه باختری که دارای خودمختاری محدود بود، شکل گرفت. انتفاضه دوم در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۰، آغاز شد و ارتش اسرائیل دوباره مناطق تحت حکومت تشکیلات خودگردان فلسطین را اشغال کرد. '''[[یاسر عرفات]]'''، رهبر '''[[سازمان آزادی‌بخش فلسطین]]''' (ساف) در سال ۲۰۰۴، درگذشت و محمود عباس جایگزین او شد. یک سال بعد، انتفاضه دوم پایان یافت، بر مبنای توافقاتی که صورت گرفت، اسرائیل شهرک‌ها را در نوار غزه برچید و سربازان اسرائیلی و ۹ هزار شهرک‌نشین منطقه غزه را ترک کردند. اسرائیل در ژوئن ۲۰۰۷، حماس را تروریست اعلام نمود و نوار غزه را از طریق زمین و هوا و دریا محاصره کرد. جنگ حماس و اسرائیل در سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ همچنان ادامه داشت و آخرین آن، جنگ گستردهای است که از ۷ اکتبر ۲۰۲۱، با '''[[جنگ اسرائیل و حماس|حمله‌ی موشکی حماس به اسرائیل]]''' آغاز شده است. اکنون با آغاز جنگ حماس و اسرائیل وضعیت غزه فاجعه‌بار شده است. | '''تاریخ غزه''' ، عزه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای فلسطین است و توسط کنعانیان که در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد به فلسطین و سواحل شام آمده بودند ساخته شده است. نوار غزه یا باریکه‌ی غزه منطقه‌ای است در ساحل شرقی دریای مدیترانه که از شرق و شمال با اسرائیل و از جنوب‌‌غربی با مصر مرز دارد. مساحت غزه حدود ۳۶۵ کیلومتر مربع است که با ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، سومین نقطه‌ی پُرتراکم جهان است. حدوداً 1250 سال قبل از میلاد، اسرائیلی‌ها وارد کنعان شدند و ابتدا در منطقه تپه‌ای و در جنوب ساکن شدند. بنی اسرائیل تحت رهبری داوود پادشاه (قرن دهم قبل از میلاد) شهر اورشلیم را تصرف کردند. پس از آن، کنعان برای تمام اهداف عملی، سرزمین اسرائیل شد. غزه در سال 1109 میلادی، به تصرف صلیبیان درآمد، اما اعراب پس از جنگ حتین در سال 1187 میلادی، آن را پس گرفتند. هولاکو خان مغول در سال 1260میلادی، غزه را اشغال کرد. الظاهر بایبارز (چهارمین سلطان از ممالیک بحری مصر) ارتش مغول را در نبردی سنگین شکست داد. غزه در زمان ممالیک به یکی از مهمترین مراکز پُستی تبدیل شد. پس از پایان حکومت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (1914-1918)، منطقه غزه بخشی از اختیارات جامعه ملل فلسطین تحت سلطه بریتانیا شد. پیش از پایان این مأموریت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1947، طرحی را برای تقسیم فلسطین توسط اعراب-یهودی پذیرفت که بر اساس آن شهر غزه و منطقه‌ای از قلمرو اطراف آن به اعراب اختصاص می‌یافت. در روز ۱۵ می ۱۹۴۸ برابر با ۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۷، اسرائیل تأسیس و موجودیت خودش را به عنوان یک کشور اعلام کرد. پس از آن نخستین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد. در نتیجه نبردهای سنگین در پاییز 1948، منطقه اطراف شهر غزه تحت اشغال اعراب به نواری از قلمرو به طول40 کیلومتر و عرض 6-8 کیلومتر کاهش یافت که این منطقه به نوار غزه معروف شد. سرزمین فلسطین از سال ۱۹۲۳ تا ۱۹۴۸، تحت قیومیت بریتانیا بود. در این بازه‌ی زمانی، انگلستان مهاجرت گسترده‌ی یهودیان که بسیاری از آنان ساکنان جدید در حال فرار از نازیسم در اروپا بودند، تسهیل کرد. در پایان جنگ شش روزه بین اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷، باقی‌مانده سرزمین فلسطین به تصرف اسرائیل درآمد. نخستین انتفاضه یا قیام فلسطین، در دسامبر ۱۹۸۷، واقع شد که از نوار غزه آغاز گردید و تا کرانه باختری گسترش یافت. در جریان این انتفاضه '''[[جنبش حماس]]''' که شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین بود، تأسیس شد که مشی آن جنگ مسلحانه بود. انتفاضه اول با امضای قرارداد اسلو در سال ۱۹۹۳، پایان یافت و با تشکیل حکومت خودگران فلسطین یک دولت موقت در نوار غزه و کرانه باختری که دارای خودمختاری محدود بود، شکل گرفت. انتفاضه دوم در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۰، آغاز شد و ارتش اسرائیل دوباره مناطق تحت حکومت تشکیلات خودگردان فلسطین را اشغال کرد. '''[[یاسر عرفات]]'''، رهبر '''[[سازمان آزادی‌بخش فلسطین]]''' (ساف) در سال ۲۰۰۴، درگذشت و محمود عباس جایگزین او شد. یک سال بعد، انتفاضه دوم پایان یافت، بر مبنای توافقاتی که صورت گرفت، اسرائیل شهرک‌ها را در نوار غزه برچید و سربازان اسرائیلی و ۹ هزار شهرک‌نشین منطقه غزه را ترک کردند. اسرائیل در ژوئن ۲۰۰۷، حماس را تروریست اعلام نمود و نوار غزه را از طریق زمین و هوا و دریا محاصره کرد. جنگ حماس و اسرائیل در سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ همچنان ادامه داشت و آخرین آن، جنگ گستردهای است که از ۷ اکتبر ۲۰۲۱، با '''[[جنگ اسرائیل و حماس|حمله‌ی موشکی حماس به اسرائیل]]''' آغاز شده است. اکنون با آغاز جنگ حماس و اسرائیل وضعیت غزه فاجعه‌بار شده است. | ||
== موقعیت جغرافیایی غزه == | == موقعیت جغرافیایی غزه == | ||
[[پرونده:تصویری از غزه.JPG|جایگزین=تصویری از غزه|بندانگشتی|330x330پیکسل|تصویری از غزه]] | |||
غزه در موقعیت جغرافیایی ۳۱°۲۵ شمالی و ۳۴°۲۰ شرقی در خاورمیانه قرار گرفته‌است. نوار غزه یا باریکه‌ی غزه منطقه‌ای است در ساحل شرقی دریای مدیترانه که از شرق و شمال با اسرائیل و از جنوب‌‌غربی با مصر مرز دارد. مساحت غزه حدود ۳۶۵ کیلومتر مربع است که با ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، سومین نقطه‌ی پُرتراکم جهان است. نوار غزه یکی از دو تکه اراضی فلسطین همراه با کرانه‌ی باختری است. خط مرزی غزه با اسرائیل ۵۱ کیلومتر و با مصر در نزدیکی شهر رفح ۱۱ کیلومتر است. نوار غزه دارای آب و هوای معتدل، زمستانی ملایم و خشک، و تابستانی گرم و همراه با خشکسالی است.<ref name=":0">[https://shahrmardomdaily.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%88/?print=1 قابلی‌تهای گردشگری و میراث تاریخی غزه - سایت شهر مردم]</ref> | غزه در موقعیت جغرافیایی ۳۱°۲۵ شمالی و ۳۴°۲۰ شرقی در خاورمیانه قرار گرفته‌است. نوار غزه یا باریکه‌ی غزه منطقه‌ای است در ساحل شرقی دریای مدیترانه که از شرق و شمال با اسرائیل و از جنوب‌‌غربی با مصر مرز دارد. مساحت غزه حدود ۳۶۵ کیلومتر مربع است که با ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، سومین نقطه‌ی پُرتراکم جهان است. نوار غزه یکی از دو تکه اراضی فلسطین همراه با کرانه‌ی باختری است. خط مرزی غزه با اسرائیل ۵۱ کیلومتر و با مصر در نزدیکی شهر رفح ۱۱ کیلومتر است. نوار غزه دارای آب و هوای معتدل، زمستانی ملایم و خشک، و تابستانی گرم و همراه با خشکسالی است.<ref name=":0">[https://shahrmardomdaily.ir/%DA%AF%D8%B2%D8%A7%D8%B1%D8%B4-%D8%B4%D9%87%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%AF%D9%85-%D8%A7%D8%B2-%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C%D8%AA%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%DB%8C-%D9%88/?print=1 قابلی‌تهای گردشگری و میراث تاریخی غزه - سایت شهر مردم]</ref> | ||
== پیشینه غزه == | == پیشینه غزه == | ||
[[پرونده:غزه در زمان قدیم.JPG|جایگزین=نمای بسیار قدیمی از غزه|بندانگشتی|329x329پیکسل|نمای بسیار قدیمی از غزه]] | |||
غزه دقیقاً بعد از صحرای سینا واقع شده است و یک مرکز طبیعی به عنوان توقفگاهی برای کسانی است که از مصر به سوریه می‌آیند و آخرین ایستگاه برای همه کسانی است که از سوریه به سمت مصر می‌آیند. غزه راهرویی برای مهاجمان بود و در دوره‌های مختلف در معرض جنگ‌های خونین قرار داشت تا این‌که ناپلئون بناپارت آن را چنین توصیف کرد: «جبهه ارتش آفریقا و درب آسیا» | غزه دقیقاً بعد از صحرای سینا واقع شده است و یک مرکز طبیعی به عنوان توقفگاهی برای کسانی است که از مصر به سوریه می‌آیند و آخرین ایستگاه برای همه کسانی است که از سوریه به سمت مصر می‌آیند. غزه راهرویی برای مهاجمان بود و در دوره‌های مختلف در معرض جنگ‌های خونین قرار داشت تا این‌که ناپلئون بناپارت آن را چنین توصیف کرد: «جبهه ارتش آفریقا و درب آسیا» | ||
| خط ۲۳: | خط ۲۶: | ||
=== '''غزه در جنگ جهانی اول''' === | === '''غزه در جنگ جهانی اول''' === | ||
پس از نبردهای خونین بین ارتش عثمانی و بریتانیا، انگلیسی‌ها توانستند در روز 7 نوامبر 1917، غزه را از عثمانی‌ها تخلیه کنند. جمعیت عزه تا سال 1918 حدود 42هزار نفر بود، سپس به 17هزار و ۵۰۰ نفر تبدیل شد و به این ترتیب شهر به ویرانه تبدیل شد و زندگی به تدریج به آن بازگشت، در حالی که استعمار انگلیس برای بازسازی شهر و کارخانه‌ها و آزمایشگاه‌های آن تلاشی نکرد.<ref name=":1" /> | پس از نبردهای خونین بین ارتش عثمانی و بریتانیا، انگلیسی‌ها توانستند در روز 7 نوامبر 1917، غزه را از عثمانی‌ها تخلیه کنند. جمعیت عزه تا سال 1918 حدود 42هزار نفر بود، سپس به 17هزار و ۵۰۰ نفر تبدیل شد و به این ترتیب شهر به ویرانه تبدیل شد و زندگی به تدریج به آن بازگشت، در حالی که استعمار انگلیس برای بازسازی شهر و کارخانه‌ها و آزمایشگاه‌های آن تلاشی نکرد.<ref name=":1" /> | ||
[[پرونده:متن نامه بالفور در کنار تصویر او.JPG|جایگزین=علامیه‌ی بالفور در کنار تصویر او|بندانگشتی|علامیه‌ی بالفور در کنار تصویر او]] | |||
پس از پایان حکومت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (1914-1918)، منطقه غزه بخشی از اختیارات جامعه ملل فلسطین تحت سلطه بریتانیا شد. پیش از پایان این مأموریت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1947، طرحی را برای تقسیم فلسطین توسط اعراب-یهودی پذیرفت که بر اساس آن شهر غزه و منطقه‌ای از قلمرو اطراف آن به اعراب اختصاص می‌یافت. سلطه‌ی بریتانیا بر فلسطین در ۱۵ می 1948 پایان یافت و در همان روز اولین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد. نیروهای مصری به زودی وارد شهر غزه شدند که مقر نیروهای اعزامی مصر در فلسطین شد. در نتیجه نبردهای سنگین در پاییز 1948، منطقه اطراف شهر غزه تحت اشغال اعراب به نواری از قلمرو به طول40 کیلومتر و عرض 6-8 کیلومتر کاهش یافت که این منطقه به نوار غزه معروف شد. مرزهای آن در توافقنامه آتش‌بس مصر و اسرائیل در 24 فوریه 1949، مشخص شد.<ref name=":2" /> | پس از پایان حکومت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (1914-1918)، منطقه غزه بخشی از اختیارات جامعه ملل فلسطین تحت سلطه بریتانیا شد. پیش از پایان این مأموریت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1947، طرحی را برای تقسیم فلسطین توسط اعراب-یهودی پذیرفت که بر اساس آن شهر غزه و منطقه‌ای از قلمرو اطراف آن به اعراب اختصاص می‌یافت. سلطه‌ی بریتانیا بر فلسطین در ۱۵ می 1948 پایان یافت و در همان روز اولین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد. نیروهای مصری به زودی وارد شهر غزه شدند که مقر نیروهای اعزامی مصر در فلسطین شد. در نتیجه نبردهای سنگین در پاییز 1948، منطقه اطراف شهر غزه تحت اشغال اعراب به نواری از قلمرو به طول40 کیلومتر و عرض 6-8 کیلومتر کاهش یافت که این منطقه به نوار غزه معروف شد. مرزهای آن در توافقنامه آتش‌بس مصر و اسرائیل در 24 فوریه 1949، مشخص شد.<ref name=":2" /> | ||
| خط ۳۳: | خط ۳۶: | ||
== واقیع دهه‌ی ۱۹۳۰ == | == واقیع دهه‌ی ۱۹۳۰ == | ||
[[پرونده:غزه قدیم.JPG|جایگزین=نمایی از غزه قدیم|بندانگشتی|نمایی از غزه قدیم]] | |||
در آوریل سال ۱۹۳۶، کمیته ملی عرب یا کمیته عالی عرب که تازه تأسیس شده بود، از مردم فلسطین خواست تا برای اعتراض به استعمار انگلیس و مهاجرت گسترده‌ی یهودیان، اعتصاب عمومی کرده و محصولات یهودیان را تحریم و پرداخت مالیات را متوقف کنند. این اعتصاب و اعتراضات ۶ ماه به طول انجامید. در این شش ماه انگلیسی‌ها یک کمپین تنبیهی، دستگیری دسته‌جمعی و تخریب خانه‌های فلسطینی را به اجرا گذاشتند. فلسطینیان به طرز فاجعه‌باری سرکوب شدند که اسرائیلی‌ها نیز همین رویه را تا کنون ادامه داده‌اند. | در آوریل سال ۱۹۳۶، کمیته ملی عرب یا کمیته عالی عرب که تازه تأسیس شده بود، از مردم فلسطین خواست تا برای اعتراض به استعمار انگلیس و مهاجرت گسترده‌ی یهودیان، اعتصاب عمومی کرده و محصولات یهودیان را تحریم و پرداخت مالیات را متوقف کنند. این اعتصاب و اعتراضات ۶ ماه به طول انجامید. در این شش ماه انگلیسی‌ها یک کمپین تنبیهی، دستگیری دسته‌جمعی و تخریب خانه‌های فلسطینی را به اجرا گذاشتند. فلسطینیان به طرز فاجعه‌باری سرکوب شدند که اسرائیلی‌ها نیز همین رویه را تا کنون ادامه داده‌اند. | ||
در اواخر سال ۱۹۳۷، مرحله‌ی دوم شورش فلسطینیان آغاز شد که توسط جنبش مقاوم دهقانان فلسطین رهبری می‌شد. در واقع این جنبش مقاومت، نیروهای استعمار و انگلیس را مورد هدف قرار می‌داد. انگلیس تا نیمه‌ی دوم سال ۱۹۳۹، ۳۰ هزار سرباز و نیروی نظامی در فلسطین مستقر کرد و بمباران روستاها، مقررات تردد، تخریب خانه‌ها، بازداشت‌های بدون محاکمه و قتل‌های ضربتی گسترش یافت. مهاجران یهودی با هم‌کاری انگلیس، گروه‌های مسلح و یک نیروی ضدشورش به رهبری انگلیس تحت عنوان جوخه‌های شبانه ویژه، تشکیل دادند. اسلحه و تجهیزات نظامی به‌صورت مخفیانه به داخل یشوف که جامعه‌ی شهرک‌نشینان یهودی بود، وارد شد. کارخانه‌های اسلحه‌سازی جهت گسترش شبه‌نظامیان یهودی به نام هگانا تأسیس شد که بعدها شبه‌نظامیان هگانا تبدیل به هسته‌ی اصلی ارتش اسرائیل شدند. در آن ۳ سال قیام و اعتراض، از فلسطینی‌ها ۵ هزار کشته، ۱۵ تا ۲۰ هزار مجروح و ۵هزار ۶۰۰ نفر زندانی شدند.<ref name=":3" /> | در اواخر سال ۱۹۳۷، مرحله‌ی دوم شورش فلسطینیان آغاز شد که توسط جنبش مقاوم دهقانان فلسطین رهبری می‌شد. در واقع این جنبش مقاومت، نیروهای استعمار و انگلیس را مورد هدف قرار می‌داد. انگلیس تا نیمه‌ی دوم سال ۱۹۳۹، ۳۰ هزار سرباز و نیروی نظامی در فلسطین مستقر کرد و بمباران روستاها، مقررات تردد، تخریب خانه‌ها، بازداشت‌های بدون محاکمه و قتل‌های ضربتی گسترش یافت. مهاجران یهودی با هم‌کاری انگلیس، گروه‌های مسلح و یک نیروی ضدشورش به رهبری انگلیس تحت عنوان جوخه‌های شبانه ویژه، تشکیل دادند. اسلحه و تجهیزات نظامی به‌صورت مخفیانه به داخل یشوف که جامعه‌ی شهرک‌نشینان یهودی بود، وارد شد. کارخانه‌های اسلحه‌سازی جهت گسترش شبه‌نظامیان یهودی به نام هگانا تأسیس شد که بعدها شبه‌نظامیان هگانا تبدیل به هسته‌ی اصلی ارتش اسرائیل شدند. در آن ۳ سال قیام و اعتراض، از فلسطینی‌ها ۵ هزار کشته، ۱۵ تا ۲۰ هزار مجروح و ۵هزار ۶۰۰ نفر زندانی شدند.<ref name=":3" /> | ||
[[پرونده:طرح سازمان مللل.JPG|جایگزین=طرح سازمان ملل برای راه حل دو کشوری؛ آبی: اسرائیل؛ سبز: فلسطین؛ زرد: بیت‌المقدس|بندانگشتی|طرح سازمان ملل برای راه حل دو کشوری؛ آبی: اسرائیل؛ سبز: فلسطین؛ زرد: بیت‌المقدس]] | |||
== تأسیس اسرائیل == | == تأسیس اسرائیل == | ||
| خط ۴۲: | خط ۴۷: | ||
نوار غزه از سال 19۵۰ تا 1956 و بار دیگر از سال 1957 تا 1967 تحت حاکمیت نظامی مصر بود.<ref name=":2" /> | نوار غزه از سال 19۵۰ تا 1956 و بار دیگر از سال 1957 تا 1967 تحت حاکمیت نظامی مصر بود.<ref name=":2" /> | ||
پس از نخستین جنگ، محققان تخمین زده‌اند که بیش از 700هزار فلسطینی در اسرائیل یهودی تازه‌تأسیس، خانه‌های خود را ترک کردند یا مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. هزاران پناه‌جوی فلسطینی در نوار غزه اسکان یافتند و بسیاری از آن‌ها اساساً بین دو کشور - مصر و اسرائیل - گرفتار شده بودند که به آن‌ها امکان عبور آسان را نمی‌داد. از سال 2018، اکثر ساکنان فلسطینی، پناهندگان جنگی 1948، و فرزندان آن‌ها هستند که بسیاری از آن‌ها هنوز در اردوگاه‌های پناهندگان زندگی می‌کنند.<ref name=":4">[https://www.history.com/news/gaza-conflict-history-israel-palestine غزه: تاریخی که به درگیری دامن می‌زند - سایت تاریخ]</ref> | پس از نخستین جنگ، محققان تخمین زده‌اند که بیش از 700هزار فلسطینی در اسرائیل یهودی تازه‌تأسیس، خانه‌های خود را ترک کردند یا مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. هزاران پناه‌جوی فلسطینی در نوار غزه اسکان یافتند و بسیاری از آن‌ها اساساً بین دو کشور - مصر و اسرائیل - گرفتار شده بودند که به آن‌ها امکان عبور آسان را نمی‌داد. از سال 2018، اکثر ساکنان فلسطینی، پناهندگان جنگی 1948، و فرزندان آن‌ها هستند که بسیاری از آن‌ها هنوز در اردوگاه‌های پناهندگان زندگی می‌کنند.<ref name=":4">[https://www.history.com/news/gaza-conflict-history-israel-palestine غزه: تاریخی که به درگیری دامن می‌زند - سایت تاریخ]</ref> | ||
[[پرونده:ساحل غزه.JPG|جایگزین=ساحل غزه|بندانگشتی|ساحل غزه]] | |||
=== '''نوار غزه''' === | === '''نوار غزه''' === | ||
| خط ۵۲: | خط ۵۸: | ||
پس از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، و اشغال غزه توسط ارتش اسرائیل، اسرائیل نخستین شهرک یهودی‌نشین را در سال ۱۹۷۰، در غزه ساخت. تا سال 2005، نوار غزه دارای 21 شهرک اسرائیلی و حدود ۹هزار شهرک‌نشین اسرائیلی بود در حالی که حدود 1.3 میلیون فلسطینی در این منطقه زندگی می‌کردند. | پس از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، و اشغال غزه توسط ارتش اسرائیل، اسرائیل نخستین شهرک یهودی‌نشین را در سال ۱۹۷۰، در غزه ساخت. تا سال 2005، نوار غزه دارای 21 شهرک اسرائیلی و حدود ۹هزار شهرک‌نشین اسرائیلی بود در حالی که حدود 1.3 میلیون فلسطینی در این منطقه زندگی می‌کردند. | ||
در دسامبر 1987، شورش و درگیری‌های خیابانی خشونت‌آمیز بین فلسطینی‌های غزه و ارتش اشغالگر اسرائیل، تولد قیامی را رقم زد که به انتفاضه (قیام کرد) معروف شد.<ref name=":2" /> | در دسامبر 1987، شورش و درگیری‌های خیابانی خشونت‌آمیز بین فلسطینی‌های غزه و ارتش اشغالگر اسرائیل، تولد قیامی را رقم زد که به انتفاضه (قیام کرد) معروف شد.<ref name=":2" /> | ||
[[پرونده:انتفاضه نخست فلسطین.JPG|جایگزین=انتفاضه اول فلسطین|بندانگشتی|انتفاضه اول]] | |||
== انتفاضه اول ۱۹۸۷-۱۹۹۳ == | == انتفاضه اول ۱۹۸۷-۱۹۹۳ == | ||
نخستین انتفاضه یا قیام فلسطین، در دسامبر ۱۹۸۷، واقع شد که از نوار غزه آغاز گردید و تا کرانه باختری گسترش یافت. این انتفاضه با بسیج مردمی و اعتراضات و اعتصابات گسترده‌ی سازمان‌یافته و نافرمانی مدنی شناخته می‌شد. در جریان این انتفاضه '''[[جنبش حماس]]''' که شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین بود، تأسیس شد که مشی آن جنگ مسلحانه بود. در جریان انتفاضه اول، ۱۰۷۰ فلسطینی توسط ارتش اسرائیل کشده و بیش از ۱۷۵ هزار نفر دیگر دستگیر شدند. این انتفاضه و کشتار باعث شد که جامعه‌ی بین‌المللی به دنبال راه حلی برای پایان دادن به جنگ اسرائیل و فلسطین باشد. در سال ۱۹۸۸، اتحادیه عرب سازمان آزادی‌بخش فلسطین را به‌طور رسمی تنها نماینده‌ی مردم فلسطین اعلام کرد. | نخستین انتفاضه یا قیام فلسطین، در دسامبر ۱۹۸۷، واقع شد که از نوار غزه آغاز گردید و تا کرانه باختری گسترش یافت. این انتفاضه با بسیج مردمی و اعتراضات و اعتصابات گسترده‌ی سازمان‌یافته و نافرمانی مدنی شناخته می‌شد. در جریان این انتفاضه '''[[جنبش حماس]]''' که شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین بود، تأسیس شد که مشی آن جنگ مسلحانه بود. در جریان انتفاضه اول، ۱۰۷۰ فلسطینی توسط ارتش اسرائیل کشده و بیش از ۱۷۵ هزار نفر دیگر دستگیر شدند. این انتفاضه و کشتار باعث شد که جامعه‌ی بین‌المللی به دنبال راه حلی برای پایان دادن به جنگ اسرائیل و فلسطین باشد. در سال ۱۹۸۸، اتحادیه عرب سازمان آزادی‌بخش فلسطین را به‌طور رسمی تنها نماینده‌ی مردم فلسطین اعلام کرد. | ||
[[پرونده:پیمان اسلو.....JPG|جایگزین=پیمان اسلو|بندانگشتی|پیمان اسلو]] | |||
=== '''پیمان اسلو''' === | === '''پیمان اسلو''' === | ||
انتفاضه اول با امضای قرارداد اسلو در سال ۱۹۹۳، پایان یافت و با تشکیل حکومت خودگران فلسطین یک دولت موقت در نوار غزه و کرانه باختری که دارای خودمختاری محدود بود، شکل گرفت. در قرارداد اسلو سازمان آزادی‌بخش فلسطین بر اساس راه حل دو کشوری، اسرائیل را به رسمیت شناخت و بر مبنای توافقنامه به اسرائیل کنترل ۶۰ درصد کرانه باختری و بسیاری از منابع آبی و خاکی این سرزمین را می‌داد. منظور از تأسیس تشکیلات خودگردان این بود که مسیر را برای نخستین دولت فلسطین باز کند تا یک کشور مستقل در نوار غزه و کرانه باختری به پایتختی بیت‌المقدس شرقی ایجاد کند، اما این طرح هرگز محقق نشد.<ref name=":3" /> | انتفاضه اول با امضای قرارداد اسلو در سال ۱۹۹۳، پایان یافت و با تشکیل حکومت خودگران فلسطین یک دولت موقت در نوار غزه و کرانه باختری که دارای خودمختاری محدود بود، شکل گرفت. در قرارداد اسلو سازمان آزادی‌بخش فلسطین بر اساس راه حل دو کشوری، اسرائیل را به رسمیت شناخت و بر مبنای توافقنامه به اسرائیل کنترل ۶۰ درصد کرانه باختری و بسیاری از منابع آبی و خاکی این سرزمین را می‌داد. منظور از تأسیس تشکیلات خودگردان این بود که مسیر را برای نخستین دولت فلسطین باز کند تا یک کشور مستقل در نوار غزه و کرانه باختری به پایتختی بیت‌المقدس شرقی ایجاد کند، اما این طرح هرگز محقق نشد.<ref name=":3" /> | ||
نیروهای اسرائیلی در سال ۱۹۴۴، به عنوان بخشی از روند صلح، از شهر غزه و هم‌چنین از شهر اریحا در کرانه باختری عقب‌نشینی کردند و وظایف غیرنظامی این شهر را به تشکیلات خودگردان فلسطینی منتقل کردند. اما نگرانی‌ها در مورد امنیت اسرائیل، روند صلح را به‌ویژه به دلیل خشونت ملی‌گرایان مذهبی از هر دو طرف، از مسیر خود خارج کرد. در آغاز قرن حاضر، مذاکرات با وقوع انتفاضه دوم (2000-2005) متوقف شد.<ref name=":2" /> | نیروهای اسرائیلی در سال ۱۹۴۴، به عنوان بخشی از روند صلح، از شهر غزه و هم‌چنین از شهر اریحا در کرانه باختری عقب‌نشینی کردند و وظایف غیرنظامی این شهر را به تشکیلات خودگردان فلسطینی منتقل کردند. اما نگرانی‌ها در مورد امنیت اسرائیل، روند صلح را به‌ویژه به دلیل خشونت ملی‌گرایان مذهبی از هر دو طرف، از مسیر خود خارج کرد. در آغاز قرن حاضر، مذاکرات با وقوع انتفاضه دوم (2000-2005) متوقف شد.<ref name=":2" /> | ||
[[پرونده:انتفاضه دوم فلسطین....JPG|جایگزین=انتفاضه دوم فلسطین|بندانگشتی|انتفاضه دوم فلسطین]] | |||
== انتفاضه دوم ۲۰۰۰-۲۰۰۵ == | == انتفاضه دوم ۲۰۰۰-۲۰۰۵ == | ||
| خط ۷۱: | خط ۸۰: | ||
== جنگ غزه، ۲۰۲۱ == | == جنگ غزه، ۲۰۲۱ == | ||
[[پرونده:ویرانی غزوه....JPG|جایگزین=غزه در جنگ اکتبر ۲۰۲۳|بندانگشتی|غزه در جنگ اکتبر ۲۰۲۳]] | |||
'''[[جنگ اسرائیل و حماس|جنگ حماس و اسرائیل]]،''' پس از حمله حماس به اسرائیل ، در روز شنبه ۱۵مهرماه ۱۴۰۲، آغاز شد. در این روز، حماس و جهاد اسلامی و گروه‌های وابسته‌ی دیگر، دست به حمله‌ی غافل‌گیرکننده و بی‌سابقه‌ای علیه اسرائیل زدند. در این حمله هزاران راکت از طرف حماس به سمت اسرائیل شلیک شد. هم‌زمان گروه‌هایی از نیروهای حماس وارد شهرک‌های اسرئیلی شده و افرادی را به قتل رسانده و به گروگان گرفتند. گروهای حماس و جهاد اسلامی این حمله را عملیات طوفان‌الاقصی نامیده‌اند. اغلب رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی رژیم ایران را عامل اصلی تجهیز و طراحی این عملیات دانستند. به‌دنبال حمله حماس، ارتش اسرائیل نیز اعلام کرد که ۴۵۰ نقطه در نوار غزه که کانون فعالیت‌های حماس است، توسط هواپیماهای جنگنده‌ی اسرائیل مورد هدف قرار گرفته است. بمباران غزه در پاسخ به این حمله همچنان ادامه دارد که منجر به مرگ هزاران غیرنظامی شده است. تا کنون بیش از یک میلیون از ساکنان غزه نیز آواره گردیده‌اند. هم‌چنین از هر دو طرف، بیش از ۱۲هزار نفر کشته و افراد بسیار زیادی نیز مجروح شده‌اند. کمیسیون تحقیق [[سازمان ملل متحد|'''سازمان ملل متحد''']]، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که هر دو طرف مناقشه (حماس و اسرائیل)، مرتکب جنایت جنگی شده‌اند. مقامات و شخصیت‌های بین‌المللی، رژیم ایران را پشت حمله‌ی حماس به اسرائیل دانسته‌اند. '''[[سید علی خامنه ای|علی خامنه‌ای]]''' و مقامات ارشد رژیم ایران نیز اعلام حمایت از حماس کرده و حمله‌ی حماس به اسرائیل را تبریک گفته و جشن گرفته‌اند. جنگ حماس و اسرائیل در میان جوامع جهانی بازتاب‌های گستردهای به دنبال داشت. شهروندان بسیاری از کشورهای مختلف در حمایت از فلسطینیان ساکن غزه، علیه اسرائیل دست به تظاهرات زدند. در حال حاضر، ارتش اسرائیل بخشی از غزه را به تصرف خود درآورده است. ['''[[جنگ اسرائیل و حماس|ایران پدیا]]]''' | '''[[جنگ اسرائیل و حماس|جنگ حماس و اسرائیل]]،''' پس از حمله حماس به اسرائیل ، در روز شنبه ۱۵مهرماه ۱۴۰۲، آغاز شد. در این روز، حماس و جهاد اسلامی و گروه‌های وابسته‌ی دیگر، دست به حمله‌ی غافل‌گیرکننده و بی‌سابقه‌ای علیه اسرائیل زدند. در این حمله هزاران راکت از طرف حماس به سمت اسرائیل شلیک شد. هم‌زمان گروه‌هایی از نیروهای حماس وارد شهرک‌های اسرئیلی شده و افرادی را به قتل رسانده و به گروگان گرفتند. گروهای حماس و جهاد اسلامی این حمله را عملیات طوفان‌الاقصی نامیده‌اند. اغلب رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی رژیم ایران را عامل اصلی تجهیز و طراحی این عملیات دانستند. به‌دنبال حمله حماس، ارتش اسرائیل نیز اعلام کرد که ۴۵۰ نقطه در نوار غزه که کانون فعالیت‌های حماس است، توسط هواپیماهای جنگنده‌ی اسرائیل مورد هدف قرار گرفته است. بمباران غزه در پاسخ به این حمله همچنان ادامه دارد که منجر به مرگ هزاران غیرنظامی شده است. تا کنون بیش از یک میلیون از ساکنان غزه نیز آواره گردیده‌اند. هم‌چنین از هر دو طرف، بیش از ۱۲هزار نفر کشته و افراد بسیار زیادی نیز مجروح شده‌اند. کمیسیون تحقیق [[سازمان ملل متحد|'''سازمان ملل متحد''']]، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که هر دو طرف مناقشه (حماس و اسرائیل)، مرتکب جنایت جنگی شده‌اند. مقامات و شخصیت‌های بین‌المللی، رژیم ایران را پشت حمله‌ی حماس به اسرائیل دانسته‌اند. '''[[سید علی خامنه ای|علی خامنه‌ای]]''' و مقامات ارشد رژیم ایران نیز اعلام حمایت از حماس کرده و حمله‌ی حماس به اسرائیل را تبریک گفته و جشن گرفته‌اند. جنگ حماس و اسرائیل در میان جوامع جهانی بازتاب‌های گستردهای به دنبال داشت. شهروندان بسیاری از کشورهای مختلف در حمایت از فلسطینیان ساکن غزه، علیه اسرائیل دست به تظاهرات زدند. در حال حاضر، ارتش اسرائیل بخشی از غزه را به تصرف خود درآورده است. ['''[[جنگ اسرائیل و حماس|ایران پدیا]]]''' | ||
نسخهٔ ۲۲ نوامبر ۲۰۲۳، ساعت ۲۰:۴۵
تاریخ غزه ، عزه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای فلسطین است و توسط کنعانیان که در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد به فلسطین و سواحل شام آمده بودند ساخته شده است. نوار غزه یا باریکه‌ی غزه منطقه‌ای است در ساحل شرقی دریای مدیترانه که از شرق و شمال با اسرائیل و از جنوب‌‌غربی با مصر مرز دارد. مساحت غزه حدود ۳۶۵ کیلومتر مربع است که با ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، سومین نقطه‌ی پُرتراکم جهان است. حدوداً 1250 سال قبل از میلاد، اسرائیلی‌ها وارد کنعان شدند و ابتدا در منطقه تپه‌ای و در جنوب ساکن شدند. بنی اسرائیل تحت رهبری داوود پادشاه (قرن دهم قبل از میلاد) شهر اورشلیم را تصرف کردند. پس از آن، کنعان برای تمام اهداف عملی، سرزمین اسرائیل شد. غزه در سال 1109 میلادی، به تصرف صلیبیان درآمد، اما اعراب پس از جنگ حتین در سال 1187 میلادی، آن را پس گرفتند. هولاکو خان مغول در سال 1260میلادی، غزه را اشغال کرد. الظاهر بایبارز (چهارمین سلطان از ممالیک بحری مصر) ارتش مغول را در نبردی سنگین شکست داد. غزه در زمان ممالیک به یکی از مهمترین مراکز پُستی تبدیل شد. پس از پایان حکومت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (1914-1918)، منطقه غزه بخشی از اختیارات جامعه ملل فلسطین تحت سلطه بریتانیا شد. پیش از پایان این مأموریت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1947، طرحی را برای تقسیم فلسطین توسط اعراب-یهودی پذیرفت که بر اساس آن شهر غزه و منطقه‌ای از قلمرو اطراف آن به اعراب اختصاص می‌یافت. در روز ۱۵ می ۱۹۴۸ برابر با ۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۷، اسرائیل تأسیس و موجودیت خودش را به عنوان یک کشور اعلام کرد. پس از آن نخستین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد. در نتیجه نبردهای سنگین در پاییز 1948، منطقه اطراف شهر غزه تحت اشغال اعراب به نواری از قلمرو به طول40 کیلومتر و عرض 6-8 کیلومتر کاهش یافت که این منطقه به نوار غزه معروف شد. سرزمین فلسطین از سال ۱۹۲۳ تا ۱۹۴۸، تحت قیومیت بریتانیا بود. در این بازه‌ی زمانی، انگلستان مهاجرت گسترده‌ی یهودیان که بسیاری از آنان ساکنان جدید در حال فرار از نازیسم در اروپا بودند، تسهیل کرد. در پایان جنگ شش روزه بین اعراب و اسرائیل در سال ۱۹۶۷، باقی‌مانده سرزمین فلسطین به تصرف اسرائیل درآمد. نخستین انتفاضه یا قیام فلسطین، در دسامبر ۱۹۸۷، واقع شد که از نوار غزه آغاز گردید و تا کرانه باختری گسترش یافت. در جریان این انتفاضه جنبش حماس که شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین بود، تأسیس شد که مشی آن جنگ مسلحانه بود. انتفاضه اول با امضای قرارداد اسلو در سال ۱۹۹۳، پایان یافت و با تشکیل حکومت خودگران فلسطین یک دولت موقت در نوار غزه و کرانه باختری که دارای خودمختاری محدود بود، شکل گرفت. انتفاضه دوم در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۰، آغاز شد و ارتش اسرائیل دوباره مناطق تحت حکومت تشکیلات خودگردان فلسطین را اشغال کرد. یاسر عرفات، رهبر سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) در سال ۲۰۰۴، درگذشت و محمود عباس جایگزین او شد. یک سال بعد، انتفاضه دوم پایان یافت، بر مبنای توافقاتی که صورت گرفت، اسرائیل شهرک‌ها را در نوار غزه برچید و سربازان اسرائیلی و ۹ هزار شهرک‌نشین منطقه غزه را ترک کردند. اسرائیل در ژوئن ۲۰۰۷، حماس را تروریست اعلام نمود و نوار غزه را از طریق زمین و هوا و دریا محاصره کرد. جنگ حماس و اسرائیل در سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ همچنان ادامه داشت و آخرین آن، جنگ گستردهای است که از ۷ اکتبر ۲۰۲۱، با حمله‌ی موشکی حماس به اسرائیل آغاز شده است. اکنون با آغاز جنگ حماس و اسرائیل وضعیت غزه فاجعه‌بار شده است.
موقعیت جغرافیایی غزه
غزه در موقعیت جغرافیایی ۳۱°۲۵ شمالی و ۳۴°۲۰ شرقی در خاورمیانه قرار گرفته‌است. نوار غزه یا باریکه‌ی غزه منطقه‌ای است در ساحل شرقی دریای مدیترانه که از شرق و شمال با اسرائیل و از جنوب‌‌غربی با مصر مرز دارد. مساحت غزه حدود ۳۶۵ کیلومتر مربع است که با ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر جمعیت، سومین نقطه‌ی پُرتراکم جهان است. نوار غزه یکی از دو تکه اراضی فلسطین همراه با کرانه‌ی باختری است. خط مرزی غزه با اسرائیل ۵۱ کیلومتر و با مصر در نزدیکی شهر رفح ۱۱ کیلومتر است. نوار غزه دارای آب و هوای معتدل، زمستانی ملایم و خشک، و تابستانی گرم و همراه با خشکسالی است.[۱]
پیشینه غزه
غزه دقیقاً بعد از صحرای سینا واقع شده است و یک مرکز طبیعی به عنوان توقفگاهی برای کسانی است که از مصر به سوریه می‌آیند و آخرین ایستگاه برای همه کسانی است که از سوریه به سمت مصر می‌آیند. غزه راهرویی برای مهاجمان بود و در دوره‌های مختلف در معرض جنگ‌های خونین قرار داشت تا این‌که ناپلئون بناپارت آن را چنین توصیف کرد: «جبهه ارتش آفریقا و درب آسیا»
محققان تاریخ به اتفاق آرا موافقند که غزه یک منطقه باستانی است که توسط کنعانیان که در اوایل هزاره سوم قبل از میلاد به فلسطین و سواحل شام آمده بودند ساخته شده است. در واقع غزه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای فلسطین است که 4 کیلومتر با دریا فاصله دارد.
برخی از مورخان معتقدند که مائینیان کسانی بودند که شهر غزه را ساختند و یا حداقل به گشایش آن و رشد اقتصادی و شهری کمک کردند، اما هیچ مدرکی در مورد آن وجود ندارد. توافق بر این است که غزه ابتدا به زمان کنعانیان و سپس فلسطینیان باز می‌گردد.[۲]
حدوداً 1250 سال قبل از میلاد، اسرائیلی‌ها وارد کنعان شدند و ابتدا در منطقه تپه‌ای و در جنوب ساکن شدند. کنعانیان با این‌که شهرهای قوی‌تر منطقه را در اختیار داشتند، با نفوذ بنی‌اسرائیل مخالفت کردند. در قرن بعد، کنعان مورد تهاجم بیشتر فلسطینی‌ها قرار گرفت که به نظر می‌رسد از کرت آمده بودند. آن‌ها در نهایت ائتلافی متشکل از پنج دولت‌شهر در ساحل جنوبی کنعان ایجاد کردند. بنی اسرائیل تحت رهبری داوود پادشاه (قرن دهم قبل از میلاد) سرانجام توانستند قدرت فلسطینیان را بشکنند و در همان زمان بر کنعانیان بومی پیروز شده و شهر اورشلیم را تصرف کنند. پس از آن، کنعان برای تمام اهداف عملی، سرزمین اسرائیل شد. اسرائیلی‌ها با استناد به کتاب مقدس چنین اشغالگری را با شناسایی کنعان تحت عنوان سرزمین موعود، سرزمینی که خدا به بنی اسرائیل وعده داده بود، توجیه می‌کند. از نظر کتاب مقدس، کنعانیان در پیدایش به عنوان نوادگان کنعان، پسر حام و نوه نوح معرفی شده‌اند.[۳]
غزه در دوران رومیان و یونانیان
غزه سنگر علم بود و یونانی‌ها و رومی‌ها آن را یکی از شهرهایی می‌دانستند که ادبیات و فرهنگ یونانی در آن تدریس می‌شد. در قرون اول بعد از میلاد غزه به تدریس فلسفه و بلاغت و فصاحت و خطابه می‌پرداخت و دانشجویان از یونان برای تحصیل به آن‌جا می‌آمدند و ایران نیز مدام اساتید خود را از مؤسسات آن قرض می‌گرفت. در زمان رومیان، غزه به دلیل پیشرفت در ساخت سفال، ابریشم و شراب شهرت داشت.
غزه در دوران صلیبیون
غزه در رجب سال 502 هجری قمری - 1109 میلادی، به تصرف صلیبیان درآمد، اما اعراب پس از جنگ حتین در سال 583 هجری - 1187 میلادی، آن را پس گرفتند. در آن جنگ‌ها شاهزاده شجاع‌الدین عثمان بن الکان شهید شد. در غزه محله‌ای وجود دارد که به محله الشجایه معروف است و شاید این نام به شاهزاده شجاعیه مجاهد برگردد.
غزه در زمان هلاکوخان
در سال 958 هجری قمری - 1258 میلادی، بغداد به دست هلاکو افتاد و لشکریان او توانستند در کشورهای عربی گسترش یابند تا این‌که در سال 1260میلادی، به غزه رسیدند و آن‌جا را اشغال کردند و در همان سال توسط او بازسازی شد. الظاهر بایبارز (چهارمین سلطان از ممالیک بحری مصر) ارتش مغول را در نبردی سنگین شکست داد. این اولین حرکتی بود که جهان عرب را بیدار کرد و باعث ایجاد روحیه اطمینان و استواری در مقابل ارتش قدرتمند تاتار شد. این نبرد انگیزه و مقدمه‌ای قوی برای جنگ عین جالوت بود که در همان سال نیز مغول‌ها نیز شکست خوردند. غزه در زمان ممالیک به یکی از مهمترین مراکز پُستی تبدیل شد و معاویه اولین کسی بود که آن را در تشکیلات کشور خود قرار داد و عبدالملک بن مروان آن را به گردش درآورد.
غزه در جنگ جهانی اول
پس از نبردهای خونین بین ارتش عثمانی و بریتانیا، انگلیسی‌ها توانستند در روز 7 نوامبر 1917، غزه را از عثمانی‌ها تخلیه کنند. جمعیت عزه تا سال 1918 حدود 42هزار نفر بود، سپس به 17هزار و ۵۰۰ نفر تبدیل شد و به این ترتیب شهر به ویرانه تبدیل شد و زندگی به تدریج به آن بازگشت، در حالی که استعمار انگلیس برای بازسازی شهر و کارخانه‌ها و آزمایشگاه‌های آن تلاشی نکرد.[۲]
پس از پایان حکومت امپراتوری عثمانی در جنگ جهانی اول (1914-1918)، منطقه غزه بخشی از اختیارات جامعه ملل فلسطین تحت سلطه بریتانیا شد. پیش از پایان این مأموریت، مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نوامبر 1947، طرحی را برای تقسیم فلسطین توسط اعراب-یهودی پذیرفت که بر اساس آن شهر غزه و منطقه‌ای از قلمرو اطراف آن به اعراب اختصاص می‌یافت. سلطه‌ی بریتانیا بر فلسطین در ۱۵ می 1948 پایان یافت و در همان روز اولین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد. نیروهای مصری به زودی وارد شهر غزه شدند که مقر نیروهای اعزامی مصر در فلسطین شد. در نتیجه نبردهای سنگین در پاییز 1948، منطقه اطراف شهر غزه تحت اشغال اعراب به نواری از قلمرو به طول40 کیلومتر و عرض 6-8 کیلومتر کاهش یافت که این منطقه به نوار غزه معروف شد. مرزهای آن در توافقنامه آتش‌بس مصر و اسرائیل در 24 فوریه 1949، مشخص شد.[۳]
اعلامیه بالفور
در روز دوم نوامبر ۱۹۱۷ (۱۱ آبان‌ماه ۱۲۹۶)، آرتور بالفور، وزیر خارجه وقت انگلستان نامه‌ای کوتاه خطاب به لیونل والتر روچیلد، رهبر جامعه‌ی یهودیان انگلستان نوشت. بر اساس این نامه دولت انگلیس متعهد شده است که در فلسطین یک خانه‌ی ملی برای یهودیان ایجاد کند و محقق شدن آن را تسهیل کند. این نامه به اعلامیه بالفور معروف است. در واقع بریتانیا وعده‌ی کشوری را به صهیونیست‌ها داد که عرب‌های فلسطینی بیش از ۹۰ درصد جمعیت آن را تشکیل می‌دادند.
سرزمین فلسطین از سال ۱۹۲۳ تا ۱۹۴۸، تحت قیومیت بریتانیا بود. در این بازه‌ی زمانی، انگلستان مهاجرت گسترده‌ی یهودیان که بسیاری از آنان ساکنان جدید در حال فرار از نازیسم در اروپا بودند، تسهیل کرد. فلسطینیان نیز نسبت به مصادره زمین‌هایشان که توسط انگلیس به یهودیان تحویل داده شده بود، دست به اعتراض و اعتصاب زدند.[۴]
واقیع دهه‌ی ۱۹۳۰
در آوریل سال ۱۹۳۶، کمیته ملی عرب یا کمیته عالی عرب که تازه تأسیس شده بود، از مردم فلسطین خواست تا برای اعتراض به استعمار انگلیس و مهاجرت گسترده‌ی یهودیان، اعتصاب عمومی کرده و محصولات یهودیان را تحریم و پرداخت مالیات را متوقف کنند. این اعتصاب و اعتراضات ۶ ماه به طول انجامید. در این شش ماه انگلیسی‌ها یک کمپین تنبیهی، دستگیری دسته‌جمعی و تخریب خانه‌های فلسطینی را به اجرا گذاشتند. فلسطینیان به طرز فاجعه‌باری سرکوب شدند که اسرائیلی‌ها نیز همین رویه را تا کنون ادامه داده‌اند.
در اواخر سال ۱۹۳۷، مرحله‌ی دوم شورش فلسطینیان آغاز شد که توسط جنبش مقاوم دهقانان فلسطین رهبری می‌شد. در واقع این جنبش مقاومت، نیروهای استعمار و انگلیس را مورد هدف قرار می‌داد. انگلیس تا نیمه‌ی دوم سال ۱۹۳۹، ۳۰ هزار سرباز و نیروی نظامی در فلسطین مستقر کرد و بمباران روستاها، مقررات تردد، تخریب خانه‌ها، بازداشت‌های بدون محاکمه و قتل‌های ضربتی گسترش یافت. مهاجران یهودی با هم‌کاری انگلیس، گروه‌های مسلح و یک نیروی ضدشورش به رهبری انگلیس تحت عنوان جوخه‌های شبانه ویژه، تشکیل دادند. اسلحه و تجهیزات نظامی به‌صورت مخفیانه به داخل یشوف که جامعه‌ی شهرک‌نشینان یهودی بود، وارد شد. کارخانه‌های اسلحه‌سازی جهت گسترش شبه‌نظامیان یهودی به نام هگانا تأسیس شد که بعدها شبه‌نظامیان هگانا تبدیل به هسته‌ی اصلی ارتش اسرائیل شدند. در آن ۳ سال قیام و اعتراض، از فلسطینی‌ها ۵ هزار کشته، ۱۵ تا ۲۰ هزار مجروح و ۵هزار ۶۰۰ نفر زندانی شدند.[۴]
تأسیس اسرائیل
در روز ۱۵ می ۱۹۴۸ برابر با ۲۴ اردیبهشت ۱۳۲۷، اسرائیل تأسیس و موجودیت خودش را به عنوان یک کشور اعلام کرد. پس از آن نخستین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد. در دسامبر ۱۹۴۸، مجمع عمومی سازمان ملل متحد، قطعنامه ۱۹۴ را تصویب کرد که این قطعنامه خواهان حق بازگشت آوارگان فلسطین به سرزمین‌هایشان بود. جنگ اعراب و اسرائیل در ژانویه ۱۹۴۹، با آتش‌بس میان اسرائیل با لبنان و مصر و سوریه و اردن پایان یافت. دست‌کم ۱۵۰ هزار فلسطینی در اسرائیل تازه تأسیس شده باقی ماندند و حدود بیست سال را در کنترل شدید و تحت اشغال نظامی زندگی کردند تا بالاخره به آن‌ها شهروندی کشور اسرائیل اعطا شد. در سال ۱۹۵۰، مصر نوار غزه را به تصرف خود درآورد و اردن نیز حکومت اداری خود را در کرانه‌ی باختری به راه انداخت.[۴]
نوار غزه از سال 19۵۰ تا 1956 و بار دیگر از سال 1957 تا 1967 تحت حاکمیت نظامی مصر بود.[۳]
پس از نخستین جنگ، محققان تخمین زده‌اند که بیش از 700هزار فلسطینی در اسرائیل یهودی تازه‌تأسیس، خانه‌های خود را ترک کردند یا مجبور به ترک خانه‌های خود شدند. هزاران پناه‌جوی فلسطینی در نوار غزه اسکان یافتند و بسیاری از آن‌ها اساساً بین دو کشور - مصر و اسرائیل - گرفتار شده بودند که به آن‌ها امکان عبور آسان را نمی‌داد. از سال 2018، اکثر ساکنان فلسطینی، پناهندگان جنگی 1948، و فرزندان آن‌ها هستند که بسیاری از آن‌ها هنوز در اردوگاه‌های پناهندگان زندگی می‌کنند.[۵]
نوار غزه
تا سال ۱۹۴۸، اسرائیل ۷۸ درصد سرزمین فلسطین را اشغال و تصرف کرد. ۲۲ درصد از زمین‌های باقی‌مانده به آن‌چه اکنون به‌نام نوار غزه و کرانه باختری می‌شناسیم، تقسیم شده است. بر اساس برآوردی که شده است، ۷۵۰ هزار فلسطینی خانه‌های خود را به اجبار ترک کردند. امروزه ۶ میلیون فلسطینی پناهنده وجود دار که در ۵۸ اردوگاه کوچک در سراسر فلسطین و هم‌چنین در کشورهای همسایه مانند سوریه، لبنان، مصر و اردن زندگی می‌کنند.[۴]
جنگ شش روزه
جنگ ۶ روزه از پنجم تا دهم ژوئن ۱۹۶۷، بین ائتلاف ارتش‌های عربی شامل سوریه، مصر، عراق و اردن با اسرائیل ادامه پیدا کرد. در پایان این جنگ باقی‌مانده سرزمین فلسطین از جمله نواز غزه، بیت‌المقدس شرقی، کرانه باختری، بلندی‌های جولان سوریه و شبه‌جزیره سینای مصر به تصرف و اشغال اسرائیل درآمد. مردم فلسطین برای بار دوم ناچار به جابجایی اجباری شدند که در زبان عربی به آن «یوم‌النکسه» می‌گویند که معنی شکست است.[۴]
پس از جنگ شش روزه در سال ۱۹۶۷، و اشغال غزه توسط ارتش اسرائیل، اسرائیل نخستین شهرک یهودی‌نشین را در سال ۱۹۷۰، در غزه ساخت. تا سال 2005، نوار غزه دارای 21 شهرک اسرائیلی و حدود ۹هزار شهرک‌نشین اسرائیلی بود در حالی که حدود 1.3 میلیون فلسطینی در این منطقه زندگی می‌کردند.
در دسامبر 1987، شورش و درگیری‌های خیابانی خشونت‌آمیز بین فلسطینی‌های غزه و ارتش اشغالگر اسرائیل، تولد قیامی را رقم زد که به انتفاضه (قیام کرد) معروف شد.[۳]
انتفاضه اول ۱۹۸۷-۱۹۹۳
نخستین انتفاضه یا قیام فلسطین، در دسامبر ۱۹۸۷، واقع شد که از نوار غزه آغاز گردید و تا کرانه باختری گسترش یافت. این انتفاضه با بسیج مردمی و اعتراضات و اعتصابات گسترده‌ی سازمان‌یافته و نافرمانی مدنی شناخته می‌شد. در جریان این انتفاضه جنبش حماس که شاخه‌ای از اخوان‌المسلمین بود، تأسیس شد که مشی آن جنگ مسلحانه بود. در جریان انتفاضه اول، ۱۰۷۰ فلسطینی توسط ارتش اسرائیل کشده و بیش از ۱۷۵ هزار نفر دیگر دستگیر شدند. این انتفاضه و کشتار باعث شد که جامعه‌ی بین‌المللی به دنبال راه حلی برای پایان دادن به جنگ اسرائیل و فلسطین باشد. در سال ۱۹۸۸، اتحادیه عرب سازمان آزادی‌بخش فلسطین را به‌طور رسمی تنها نماینده‌ی مردم فلسطین اعلام کرد.
پیمان اسلو
انتفاضه اول با امضای قرارداد اسلو در سال ۱۹۹۳، پایان یافت و با تشکیل حکومت خودگران فلسطین یک دولت موقت در نوار غزه و کرانه باختری که دارای خودمختاری محدود بود، شکل گرفت. در قرارداد اسلو سازمان آزادی‌بخش فلسطین بر اساس راه حل دو کشوری، اسرائیل را به رسمیت شناخت و بر مبنای توافقنامه به اسرائیل کنترل ۶۰ درصد کرانه باختری و بسیاری از منابع آبی و خاکی این سرزمین را می‌داد. منظور از تأسیس تشکیلات خودگردان این بود که مسیر را برای نخستین دولت فلسطین باز کند تا یک کشور مستقل در نوار غزه و کرانه باختری به پایتختی بیت‌المقدس شرقی ایجاد کند، اما این طرح هرگز محقق نشد.[۴]
نیروهای اسرائیلی در سال ۱۹۴۴، به عنوان بخشی از روند صلح، از شهر غزه و هم‌چنین از شهر اریحا در کرانه باختری عقب‌نشینی کردند و وظایف غیرنظامی این شهر را به تشکیلات خودگردان فلسطینی منتقل کردند. اما نگرانی‌ها در مورد امنیت اسرائیل، روند صلح را به‌ویژه به دلیل خشونت ملی‌گرایان مذهبی از هر دو طرف، از مسیر خود خارج کرد. در آغاز قرن حاضر، مذاکرات با وقوع انتفاضه دوم (2000-2005) متوقف شد.[۳]
انتفاضه دوم ۲۰۰۰-۲۰۰۵
انتفاضه دوم در ۲۸ دسامبر ۲۰۰۰، آغاز شد. در این روز آریل شارون رهبر حزب لیکود، وارد مسجدالاقصی شد و هزاران تن از نیروهای امنیتی نیز در شقر قدیمی بیت‌المقدس و اطراف آن مستقر شدند. در این انتفاضه با گسترده شدن قیام مسلحانه، اسرائیل صدمات بی‌سابقه و جدی به اقتصاد و زیرساخت‌های فلسطین وارد کرد. ارتش اسرائیل دوباره مناطق تحت حکومت تشکیلات خودگردان فلسطین را اشغال کرد و با ساختن دیوار و شهرک‌سازی‌های غیرقانونی، معیشت مردم فلسطین را نابود کرد. طبق قوانین بین‌المللی شهرک‌سازی‌های اسرائیل غیرقانونی است، اما صدها هزار شهرک‌نشین یهودی به خانه‌های ساخته‌شده در زمین‌های اشغالی فلسطین نقل مکان کردند و فضا برای مردم فلسطین کوچک و کوچک‌تر شد. در زمان امضای توافقنامه اسلو در سال ۱۹۹۳، بیش از ۱۱۰ هزار شهرک‌نشین یهودی در کرانه باختری و بیت‌المقدس شرقی زندگی می‌کردند، اما اکنون شمار شهرک‌نشینان یهودی به بیش از ۷۰۰ هزار نفر رسیده است که در بیش از صد هزار هکتار از اراضی مصادره شده‌ی فلسطینیان زندگی می‌کنند.[۴]
تقسیم فلسطین
یاسر عرفات، رهبر سازمان آزادی‌بخش فلسطین (ساف) در سال ۲۰۰۴، درگذشت و محمود عباس جایگزین او شد. یک سال بعد، انتفاضه دوم پایان یافت، بر مبنای توافقاتی که صورت گرفت، اسرائیل شهرک‌ها را در نوار غزه برچید و سربازان اسرائیلی و ۹ هزار شهرک‌نشین منطقه غزه را ترک کردند. پس از آن مردم فلسطین برای اولین بار در یک انتخابات عمومی شرکت کردند و رأی دادند. حماس اکثریت آراء را به‌دست آورد و به‌خاطر اختلافات، جنگ داخلی حماس و جنبش فتح آغاز شد و چندین ماه به طول انجامید و بسیاری نیز در این جنگ کشته شدند. حماس کنترل نوار غزه را به‌دست گرفت و جنبش فتح را از آن‌جا راند. جنبش فتح که حزب اصلی تشکیلات خودگردان است، کنترل بخش‌های کرانه باختری را به‌دست گرفت. اسرائیل در ژوئن ۲۰۰۷، حماس را تروریست اعلام نمود و نوار غزه را از طریق زمین و هوا و دریا محاصره کرد. جنگ حماس و اسرائیل در سال‌های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲ و ۲۰۱۴ همچنان ادامه داشت و آخرین آن، جنگ گستردهای است که از ۷ اکتبر ۲۰۲۱، با حمله‌ی موشکی حماس به اسرائیل آغاز شد.[۴]
فلسطینیان در غزه ارتش رسمی ندارند، اما شبه‌نظامیان فلسطینی مانند جنبش حماس و جهاد اسلامی هزاران تفنگ، موشک و سلاح‌های دیگر در اختیار دارند. از آنجایی که اسرائیل خط ساحلی غزه را کنترل می کند، کارشناسان معتقدند بسیاری از این تسلیحات به منطقه غزه قاچاق می‌شوند یا توسط متحدان ضداسرائیلی در کشورهای دیگر مانند رژیم ایران ارائه می‌شوند.[۵]
جنگ غزه، ۲۰۲۱
جنگ حماس و اسرائیل، پس از حمله حماس به اسرائیل ، در روز شنبه ۱۵مهرماه ۱۴۰۲، آغاز شد. در این روز، حماس و جهاد اسلامی و گروه‌های وابسته‌ی دیگر، دست به حمله‌ی غافل‌گیرکننده و بی‌سابقه‌ای علیه اسرائیل زدند. در این حمله هزاران راکت از طرف حماس به سمت اسرائیل شلیک شد. هم‌زمان گروه‌هایی از نیروهای حماس وارد شهرک‌های اسرئیلی شده و افرادی را به قتل رسانده و به گروگان گرفتند. گروهای حماس و جهاد اسلامی این حمله را عملیات طوفان‌الاقصی نامیده‌اند. اغلب رسانه‌ها و شخصیت‌های سیاسی رژیم ایران را عامل اصلی تجهیز و طراحی این عملیات دانستند. به‌دنبال حمله حماس، ارتش اسرائیل نیز اعلام کرد که ۴۵۰ نقطه در نوار غزه که کانون فعالیت‌های حماس است، توسط هواپیماهای جنگنده‌ی اسرائیل مورد هدف قرار گرفته است. بمباران غزه در پاسخ به این حمله همچنان ادامه دارد که منجر به مرگ هزاران غیرنظامی شده است. تا کنون بیش از یک میلیون از ساکنان غزه نیز آواره گردیده‌اند. هم‌چنین از هر دو طرف، بیش از ۱۲هزار نفر کشته و افراد بسیار زیادی نیز مجروح شده‌اند. کمیسیون تحقیق سازمان ملل متحد، با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد که هر دو طرف مناقشه (حماس و اسرائیل)، مرتکب جنایت جنگی شده‌اند. مقامات و شخصیت‌های بین‌المللی، رژیم ایران را پشت حمله‌ی حماس به اسرائیل دانسته‌اند. علی خامنه‌ای و مقامات ارشد رژیم ایران نیز اعلام حمایت از حماس کرده و حمله‌ی حماس به اسرائیل را تبریک گفته و جشن گرفته‌اند. جنگ حماس و اسرائیل در میان جوامع جهانی بازتاب‌های گستردهای به دنبال داشت. شهروندان بسیاری از کشورهای مختلف در حمایت از فلسطینیان ساکن غزه، علیه اسرائیل دست به تظاهرات زدند. در حال حاضر، ارتش اسرائیل بخشی از غزه را به تصرف خود درآورده است. [ایران پدیا]
محصولات و آثار تاریخی
اراضی غزه فوق‌العاده حاصل‌خیز و دارای آب شیرین است و دارای باغات سرسبز است. منطقه غزه یکی از حاصلخیزترین سرزمین‌های فلسطین است که محصولات آن شامل موز، پرتقال، زردآلو، توت، زیتون و انگور است و هم‌چنین غلات و سبزیجات نیز تولید می‌کند.[۲]
کشاورزی محور اصلی اقتصادی جمعیت شاغل در غزه است و نزدیک به سه چهارم سطح زمین زیر کشت است. محصول اصلی، مرکبات، در زمین‌های آبی پرورش داده می‌شود و با توافق با اسرائیل به اروپا و سایر بازارها صادر می‌گردد. محصولات کامیون، گندم و زیتون نیز تولید می‌شود. صنایع سبک و صنایع دستی در غزه شهر اصلی منطقه، متمرکز است.[۳]
مکان‌های تاریخی و توریستی زیادی در غزه وجود دارد که بخشی از آن عبارتند از: تل منتار، قلعه ناپلئون، مسجد جامع عمری، کلیسای سن پورفیروس، مسجد سید هاسم، مسجد این مروان، مسجد ابن عثمان، حرم شیخ ابوالعزم، حرم شیخ اجلین و...[۱]
از آثار غزه می‌توان به مسجد بزرگ آن اشاره کرد که از مساجد بزرگ فلسطین به شمار می‌رود و از نظر شکل و معماری زیباست و مدارس زیادی در اطراف آن وجود دارد. توپ‌های انگلیسی مناره مسجد و بسیاری از نماها را ویران کردند و شورای عالی اسلامی در سال 1945 آن‌ها را ترمیم کرد. در غزه چندین مسجد در دوران ممالیک و عثمانی ساخته شده است.[۲]
شرایط زندگی کنونی
شرایط زندگی در نوار غزه معمولاً به دلایل مختلفی ضعیف است. برخی از این دلایل عبارتند از جمعیت متراکم و به سرعت در حال افزایش منطقه (نرخ رشد منطقه یکی از بالاترین‌ها در جهان است). خدمات ناکافی آب، فاضلاب و برق، نرخ بالای بیکاری و از سپتامبر 2007، تحریم‌های اسرائیل علیه منطقه... (با آغاز جنگ حماس و اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳، وضعیت غزه فاجعه‌بار شده است)[۳]
منابع:
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ قابلی‌تهای گردشگری و میراث تاریخی غزه - سایت شهر مردم
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ تاریخ در غزه - سایت عرب۴۸
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ ۳٫۵ ۳٫۶ تاریخچه غزه - سایت بریتانیکال
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ ۴٫۶ ۴٫۷ جنگ فلسطین و اسرائیل بر سر چیست؟ یک تاریخچه ساده - سایت حرف مرد
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ غزه: تاریخی که به درگیری دامن می‌زند - سایت تاریخ