کاربر:Omid/صفحه تمرین

روز جهانی آزادی مطبوعات به پیشنهاد یونسكو و تصویب مجمع عمومی سازمان ملل در نوامبر 1991 میلادی روز سوم ماه مه هر سال به عنوان روز جهانی مطبوعات شناخته شده است. امروزه ، مطبوعات در زمینه ی مسائل تحلیلی ، سرعت در اطلاع رسانی ، حركت و پیش بینی برخی از وقایع و رویدادها و ارائه آگاهی های لازم به جامعه،برای بالابردن حساسیت مردم نسبت به واقعیات اجتماعی،نقش بسزایی دارند.

در سال ۱۹۹۳ روز سوم ماه مه از سوی سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد موسوم به یونسکو به عنوان روز جهانی آزادی مطبوعات نامگذاری شد. هر سال در این روز، وضعیت رسانه ها و آزادی بیان و مطبوعات در کشورهای مختلف منتشر می شود که تازه ترین گزارش ها، وضعیت آزادی مطبوعات و رسانه ها در ایران را جزو بدترین ده کشور جهان طبقه بندی می کنند.

روز جهانی آزادی مطبوعات هر سال در سوم ماه مه در بسیاری کشورها با ارزیابی موقعیت حقوقی رسانه‌ها و شرایط حقیقی کار آن‌ها همراه است. در این روز به روزنامه‌نگاران، موسسات مطبوعاتی و سازمان‌ها و انجمن‌های دفاع از حقوق رسانه‌ها فرصت می‌دهد که بر تکیه بر نارسائی‌ها و دشواری‌ها در این زمینه، افکار عمومی را به اهمیت آزادی مطبوعات به عنوان پیش شرط وجود دموکراسی تاکید کنند و خواستار رفع بن بست‌ها و محدودیت‌ها شوند.

در جدیدترین رده بندی سازمان گزارشگران بدون‌مرز، در میان ۱۸۰ کشور مورد بررسی، ایران در جایگاه ۱۷۰ قرار گرفت.

تاریخچه

اولین بار فرانسویان بودند که در سال ۱۸۱۹ میلادی، روز اول ماه مه را به عنوان روز آزادی مطبوعات اعلام کردند. جهانی شدن این روز اما نزدیک به دو قرن طول کشید. سال ۱۹۹۱ در نشستی که به دعوت سازمان گزارشگران بدون مرز در نامیبیا برگزار شد، روزنامه‌نگاران قطعنامه‌ای صادر و به دلیل هم‌زمانی اول ماه مه با روز جهانی کارگر، روز آزادی مطبوعات را سوم مه اعلام کردند. نویسندگان این بیانیه همچنین از سازمان ملل خواستند تا روزی را برای پاسداشت آزادی مطبوعات تعیین کند.

در ۲۰ دسامبر ۱۹۹۳، در چهل و هشتمین اجلاس مجمع عمومی ملل متحد، روز سوم ماه مه برابر با ۱۳ اردبیهشت هر سال به نام روز جهانی آزادی مطبوعات اعلام شد.

روز جهانی آزادی مطبوعات هر سال در سوم ماه مه در بسیاری کشورها با ارزیابی موقعیت حقوقی رسانه‌ها و شرایط حقیقی کار آن‌ها همراه است. در این روز به روزنامه‌نگاران، موسسات مطبوعاتی و سازمان‌ها و انجمن‌های دفاع از حقوق رسانه‌ها فرصت می‌دهد که بر تکیه بر نارسائی‌ها و دشواری‌ها در این زمینه، افکار عمومی را به اهمیت آزادی مطبوعات به عنوان پیش شرط وجود دموکراسی تاکید کنند و خواستار رفع بن بست‌ها و محدودیت‌ها شوند.

در این روز فرصتی است برای:

• جشن گرفتن اصول اساسی آزادی مطبوعات.
• ارزیابی وضعیت آزادی مطبوعات در سراسر جهان.
• دفاع از رسانه ها در برابر حملات به استقلال خود.
• ادای احترام به روزنامه‌نگاری که جان خود را در خط وظیفه از دست داده اند.

تعریف مطبوعات

مطبوعات، مطالب و نوشته‌هایی است كه چاپ و انتشار می‌یابد و برای مطالعه در دسترس عموم مردم قرار می‌گیرد. این مطالب شامل كتاب، مجله، ماهنامه، فصلنامه، روزنامه و ... می‌باشند. اما در عرف عام، مطبوعات بیشتر به روزنامه‌ها و مجله‌هایی اطلاق می‌شود كه اخبار روز و جدید در آن به چاپ رسیده باشد.

تاریخچه روزنامه‌نگاری در ایران

روزنامه‌نگاری در ایران به صورت امروزی از زمان ناصرالدین شاه آغاز شد. روزنامه هفتگی وقایع اتفاقیه كه در سال سوم سلطنت وی یعنی در سال ۱۱۵۵خورشیدی زیر نظر میرزا تقی خان امیر نظام منتشر شد، نخستین روزنامه ایران بود .

در سال ۱۲۳۹خورشیدی، روزنامه‌ی دولت علیه ایران كه نشریه‌ای مصور بود، زیر نظر صنیع الدین انتشار یافت. بعدها این روزنامه به نام روزنامه دولتی خوانده شد. انتشار این روزنامه تا سال ۱۲۸۵خورشیدی تحت عنوان «ایران» ادامه داشت و بعد از مدتی وقفه، دگر بار به سال ۱۲۸۹خورشیدی به نام روزنامه رسمی دولت انتشار یافت. در سال ۱۲۴۵خورشیدی روزنامه دیگری به نام روزنامه ملتی در تهران پخش شد.

بعد از استقرار مشروطیت، چهار روزنامه‌ی مجلس، ندای وطن، حبل المتین و صبح صادق منتشر شد.

از روزنامه هایی كه در خارج از ایران منتشر می‌شد و به علت آزادی‌خواهی مدیرانشان، ورود آن‌ها به داخل كشور ممنوع بود، «اختر» به مدیری آقا محمد طاهر تبریزی، قانون به مدیری پرنس میرزا ملكم خان و حبل المتین به مدیری شیخ احمد روحی را می‌توان نام برد.

در دوره‌ی مشروطیت، بیداری افكار عمومی به سرعت و شدت اوج گرفت و روزنامه‌ها نفوذ عظیمی در تجدید حیات اندیشه‌های مردم داشتند. روزنامه‌های مجلس، صوراسرافیل، ایران‌نو، شرافت، ثریا و پرورش كه به قلم میرزا علی محمد خان شیبانی كاشانی نگاشته می‌شد، نفوذ زیادی در افكار عمومی داشتند.

پر تیراژترین (۱۰هزار نسخه) روزنامه‌های ایران در دوران مشروطیت روزنامه مجلس بود كه مذاكره‌های مجلس را منتشر می‌ساخت. در دوره دوم مشروطیت قطع روزنامه‌های روزانه بزرگتر شد، اما تیراژ آن‌ها كاهش یافت. تعداد روزنامه‌های ایران در سال ۱۲۸۶خورشیدی ۸۴ بود و در سال ۱۲۸۸خورشیدی این رقم به ۳۶ و در سال بعد به ۳۳ مورد تقلیل پیدا كرد.

وضعیت آزادی مطبوعات در ایران

مطابق اصل ۱۹ اعلامیه جهانی حقوق بشر «هر کس حق آزادی عقیده و بیان دارد و حق مزبور شامل آن است که از داشتن عقاید خود بیم و اضطرابی نداشته باشد و در کسب اطلاعات و افکار و در اخذ و انتشار آن، به تمام وسایل ممکن و بدون ملاحظات مرزی، آزاد باشد.»

سازمان گزارشگران بدون مرز اعلام کرده که سانسور رسانه‌ها و سرکوب روزنامه‌نگاران به اندازه تاریخ جمهوری اسلامی قدمت دارد، به طوری که در یک بازه زمانیِ سی ساله، یعنی از سال ۱۳۵۸ تا ۱۳۸۸، دست‌کم ۸۶۰ روزنامه‌نگار در ایران بازداشت، زندانی یا حتی اعدام شدند. بازداشت‌هایی که هنوز هم ادامه دارد و در مواردی به حکم زندان منجر می‌شود.

در جدیدترین رده بندی سازمان گزارشگران بدون‌مرز، در میان ۱۸۰ کشور مورد بررسی، ایران در جایگاه ۱۷۰ قرار گرفت. گزارشگران بدون مرز در تازه‌ترین شاخص آزادی رسانه‌ها در جهان درباره وضعیت رسانه‌ها در ایران گفت:

«در ۳۹ سال گذشته، مهار دولتی اخبار و اطلاعات در ایران همه‌گیر بوده ‌است. جمهوری اسلامی بیشترِ رسانه‌های خبری را سخت در چنگ خود دارد و در برخورد با روزنامه‌نگاران مستقل، شهروند خبرنگاران و رسانه‌های خبری هرگز نرمش نمی‌کند. در این راه نیز از ابزارهای ایجاد هراس، بازداشت‌های خودسرانه، و حبس‌های طولانی‌مدتِ پس از محاکمه‌های ناعادلانه در دادگاه‌های انقلاب، بهره می‌برد.»

توقیف فله‌ای مطبوعات در سال ۱۳۷۹

از بهار ۱۳۷۹ که به عقیده برخی خود می‌توانست تبدیل به «بهار مطبوعات» در ایران شود، ماشین سرکوب و قلع و قمع مطبوعات در ایران با شدتی بسیار بیشتر از پیش به راه افتاد. سرکوبی که به باور بسیاری از روزنامه‌نگاران و منتقدان، شروع آن از یک سخنرانی بود. سخنرانی‌ای که در آن علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، با «پایگاه دشمن» خواندن مطبوعات، جواز فرمان حمله و سرکوب آنان را صادر کرد. او اول اردیبهشت ۱۳۷۹ در مراسمی که در مصلای تهران برگزار شد، در میان هواداران خود گفت:

«بعضی از این مطبوعاتی که امروز هستند، پایگاه‌های دشمنند؛ همان کاری را می‌کنند که رادیو و تلویزیون‌های بی‌بی‌سی و آمریکا و رژیم صهیونیستی می‌خواهند بکنند!… من نه با آزادی مطبوعات مخالفم و نه با تنوع مطبوعات… اما وقتی مطبوعاتی پیدا می‌شوند که همه همتشان تشویش افکار عمومی، ایجاد بدبینی مردم به نظام است… این یک شارلاتانیزم مطبوعاتی است.»

همین اشاره مستقیم رهبر جمهوری اسلامی به مطبوعات و استفاده از عبارت «پایگاه دشمن» کافی بود تا سعید مرتضوی دست به کار شده و با استناد به قانونی که ۴۰ سال پیش از آن و در ارتباط با اقدامات پیشگیرانه ارتکاب جرم علیه اراذل و اوباش تصویب شده بود، تا ۲۰ روزنامه را ظرف مدت بسیار کوتاهی توقیف کند. در نتیجه این اقدام نزدیک به هزار و ۵۰۰ روزنامه‌نگار بیکار شده و تیراژ مطبوعات تا یک میلیون کاهش یافت.

روزنامه‌نگاران زندانی در جمهوری اسلامی

اسامی برخی روزنامه‌نگارانی که در ایران به خاطر ایفای وظایف حرفه‌ای خود به زندان رفته‌اند عبارتند از:

1. نرگس محمدی، روزنامه‌نگار و مدافع حقوق بشر از تاریخ ۱۵ اردیبهشت ١٣٩٤ در زندان بسر می‌برد، برای سه اتهام به ۱۶ سال زندان محکوم شده است. پنج سال برای اجتماع و تبانی علیه نظام، یک سال برای برای تبلیغ علیه نظام، و ده سال برای تاسیس و همکاری با انجمن لگام، انجمنی برای لغو مجازات اعدام.
2. زینب کریمیان، خبرنگار سابق خبرگزاری‌های ایرنا و مهر توسط نیروهای وزارت اطلاعات بازداشت شد. اتهام این خبرنگار هنوز مشخص نیست.
3. طاهره ریاحی، روزنامه‌نگار و دبیر اجتماعی خبرگزاری برنا در منزلش بازداشت شد. هر چند خبرگزاری ایلنا از قول یک «منبع آگاه» اتهام این روزنامه‌نگار را تبلیغ علیه نظام عنوان کرده است، اما تاکنون توضیح بیشتری درباره مصادیق این اتهام ارائه نشده است.
4. احسان مازندرانی، روزنامه‌نگاری که به اتهام مشارکت در اجتماع و تبانی علیه امنیت بازداشت شده بود. وی در طول دوران حبس خود در اعتراض به محکومیت خود و وضعیتش در زندان دست به اعتصاب غذا زده بود.
5. هنگامه شهیدی،‌ روزنامه‌نگار که برای شرکت در مراسم ختم مادر بزرگ خود از تهران به مشهد رفته بود، از سوی ماموران امنیتی در مشهد دستگیر و با پرواز هوایی به تهران منتقل شد. وی پس از آن به بند ۲۰۹ زندان اوین فرستاده شد. اتهام شهیدی «امنیتی» عنوان شده بود.
6. آفرین چیت ساز، ستون نویس روزنامه ایران، روز دوازدهم آبان ماه سال ۱۳۹۴ توسط نیروهای اطلاعات سپاه در منزلش بازداشت شد. وی به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی و ارتباط با دول بیگانه به ۱۰ سال حبس محکوم شده بود که در دادگاه تجدیدنظر حکم وی به دو سال حبس و دو سال ممنوعیت از کار در حوزه مطبوعات تغییر کرد.
7. محمدصادق کبودوند، دبیر سازمان حقوق بشر کردستان از سال ۱۳۸۶ در بازداشت بوده است. وی در دادگاه انقلاب تهران به جرم نشر اکاذیب به قصد تشویش اذهان عمومی از طریق تشکیل «سازمان حقوق بشر کردستان» و فعالیت در آن، به تحمل ۱۱ سال حبس محکوم شد. وی در طول دوران بازداشت خود بارها دست به اعتصاب غذا زده است.
8. مجید محمدی معین، خبرنگار روزنامه بیان و سلام که از بهمن ماه سال ۸۹ محکومیت چهارساله خود در زندان اوین را سپری می‌کرد، در سال ۹۳ در حالی که در زندان به سر می‌برد، به اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال حبس تعزیری محکوم شد. این حکم در شعبه ۳۶ تجدیدنظر استان تایید و در مرداد ماه سال ۱۳۹۴ به وی در زندان ابلاغ شد.
9. مراد ثقفی، روزنامه‌نگار و مدیرمسئول فصل‌نامه گفتگو، در خانه‌اش در تهران بازداشت شد. گزارشی رسمی از اتهام آقای ثقفی و یا نهاد مسئول بازداشت او منتشر نشد.
10. صبری حسن پور، مجری شبکه تلویزیونی فارسی زبان «سیمای رهایی» مستقر در هلند و سخن‌گوی یک سازمان سیاسی، پس از سفر به ایران بازداشت شد.

علاوه بر روزنامه‌نگاران مذکور، تعدادی از روزنامه‌نگاران نیز هم چون میثم محمدی،‌ احسان اکبری و یغما فخشامی نیز با قید وثیقه آزاد شدند. علاوه بر این، روزنامه‌نگاران زیادی از جمله ماشاالله شمس‌الواعظین، احمد زیدآبادی، ژیلا بنی‌یعقوب، علیرضا رجایی، پرستو دوکوهکی،‌ سام محمودی سرابی و مسعود لواسانی، از هرگونه فعالیت رسانه‌ای محروم شدند.

بنا بر گزارش سازمان گزارشگران بدون مرز، حکومت ایران «مجازات‌های غیر انسانی و قرون وسطایی» مانند شلاق زدن را همچنان اجرا می‌کند.