حادثه معدن طبس

حادثه معدن طبس، فاجعه‌ی انفجار معدن زغال‌سنگ طبس در ۳۱شهریور ۱۴۰۳ و جان‌باختن ۵۲ کارگر بی‌گناه و زحمتکش است. این حادثه بر اثر انفجار در معدن زغال‌سنگ مادنجو رخ داد و ۶۵ کارگر را زیر زمین گرفتار کرد. تلاش‌های امداد و نجات به دلیل تجمع گازهای سمی به کندی پیش رفت و همین امر موجب شد تا تعداد زیادی از کارگران جان خود را از دست بدهند. نبود تجهیزات ایمنی مناسب، از جمله دستگاه‌های هشداردهنده برای گاز متان و تجهیزات نجات، از عوامل اصلی بروز این فاجعه بود.

این حادثه باعث انتقادات فراوانی از سوی جامعه کارگری و نهادهای حقوق بشری شد. بسیاری از کارشناسان بر ناکارآمدی دولت در بازرسی و نظارت بر معادن و همچنین نبود استانداردهای ایمنی در این بخش تأکید داشتند. علاوه بر این، کارگران معدن نیز از حقوق پایین و شرایط سخت کاری رنج می‌بردند که خود موضوع دیگری از استثمار کارگران در ایران به‌شمار می‌رود.

این فاجعه به‌روشنی مشکلات جدی در زمینه ایمنی کار و مدیریت معادن در ایران را نشان می‌دهد که بدون تغییرات اساسی و اصلاحات مدیریتی، حوادث مشابه قابل پیش‌بینی خواهد بود.

محوطه بیرونی معدن طبس.jpeg

انفجار معدن معدنجوی طبس

تخلیه اجساد از داخل معدن طبس

انفجار معدن زعال‌سنگ «معدنجوی طبس» در ۳۱شهریورماه ۱۴۰۳ رخ داد، یکی از تلخ‌ترین حوادث معدنی در ایران به‌شمار می‌رود. این حادثه به دلیل انفجار گاز متان در تونل بلوک C معدن رخ داد، که به سرعت گاز به سایر بخش‌های معدن سرایت کرد و باعث مرگ ۵۲کارگر شد. تا ۲مهرماه، عملیات نجات ادامه داشت و تیم‌های امدادی موفق شدند پیکر همه کارگران را از زیر آوار خارج کنند. معدنچیان در زمان حادثه مشغول کار در عمق‌های مختلف تونل بودند و متأسفانه برخی از آنان فرصت استفاده از ماسک‌های اکسیژن را پیدا نکردند، که این موضوع به مرگ سریع آنها منجر شد. طبق گزارش‌های موجود، این معدن به دلیل نبودن استانداردهای ایمنی کافی، از جمله نبود سیستم‌های هشدار اولیه و تجهیزات ایمنی کارآمد، مستعد چنین حوادث فاجعه‌باری بود. به گفته شاهدان و کارشناسان، برخورد پیکور کارگران با دیواره‌های معدن، باعث آزاد شدن گاز متان و در نهایت انفجار شد. این حادثه دوباره مسئله عدم رعایت استانداردهای ایمنی در معادن زغال‌سنگ ایران را برجسته کرد، جایی که کارگران با شرایط سخت و خطرناک بدون تجهیزات کافی مواجه می‌شوند. این نوع حوادث نشان‌دهنده مشکلات ساختاری در حوزه معادن کشور است که نیازمند توجه جدی از سوی مسئولان است​.

شرایط فاجعه‌بار معادن ایران

معادن ایران در شرایطی بسیار ناایمن و نگران‌کننده به فعالیت خود ادامه می‌دهند. علی‌رغم ثروت فراوان طبیعی که معادن کشور به همراه دارند، کارگران این حوزه اغلب در شرایط سخت و بسیار پرخطر فعالیت می‌کنند. یکی از مشکلات بزرگ این حوزه، نبود نظارت کافی و عدم رعایت استانداردهای ایمنی است. این مشکلات سال‌هاست که وجود دارند و موجب حوادث تلخ و مرگبار مانند فاجعه معدن طبس شده‌اند.

فاجعه معدن طبس یکی از بزرگ‌ترین حوادث معدنی در ایران به‌شمار می‌آید که بسیاری از کارگران جان خود را از دست دادند. این حادثه به دلیل عدم رعایت ایمنی‌های لازم در معدن رخ داد، که خود ناشی از کمبود تجهیزات، آموزش کافی برای کارکنان و همچنین بی‌توجهی مسئولان به ایمنی محیط‌های کاری در معادن بود.

براساس گزارش‌های منتشر شده، معدن طبس از نبود تهویه مناسب، سیستم‌های هشداردهنده ابتدایی و امکانات امداد و نجات کارآمد رنج می‌برد. این در حالی است که این معدن از لحاظ ذخایر زغال‌سنگ یکی از مهم‌ترین منابع کشور محسوب می‌شود. طبق گزارش‌های روزنامه‌های داخلی، بسیاری از کارگران بدون آموزش کافی در این معادن کار می‌کردند و همین مسئله موجب بروز حوادث مرگبار در طول سال‌های گذشته شده‌است.

تحلیل دلایل فاجعه

علاوه بر مشکلات فنی و کمبود تجهیزات، مدیریت ضعیف و بی‌توجهی مسئولان به ایمنی کارگران نقش بسیار مهمی در وقوع این حادثه داشته‌است. بسیاری از کارگران به دلیل فشارهای اقتصادی مجبور به کار در این شرایط خطرناک شده و هیچ انتخاب دیگری ندارند. در بسیاری از معادن ایران، بخصوص معادن زغال‌سنگ، هیچگونه بیمه کافی برای پوشش آسیب‌های احتمالی ناشی از حوادث کاری وجود ندارد.

علاوه بر این، عدم واکنش سریع و کارآمدی نهادهای امداد و نجات بعد از حادثه طبس یکی دیگر از عواملی بود که باعث تشدید این فاجعه شد. بسیاری از گزارش‌ها نشان می‌دهند که امدادگران و تجهیزات نجات پس از چندین ساعت به محل حادثه رسیدند و این تأخیر موجب افزایش تلفات انسانی شد. عدم آمادگی سازمان‌های مسئول در مواجهه با این حوادث نشان‌دهنده نقص‌های اساسی در مدیریت بحران و ضعف‌های ساختاری در سیستم امدادی کشور است.

واکنش‌های اجتماعی

پس از وقوع این فاجعه، خانواده‌های قربانیان و جامعه کارگری با اعتراض به وضعیت ناامن معادن و عدم توجه دولت به حقوق کارگران، خواستار رسیدگی فوری و تغییر در سیاست‌های ایمنی معادن شدند. برخی از رسانه‌های داخلی نیز به این موضوع پرداخته و ناکارآمدی دولت و مسئولان را در پیشگیری از وقوع اینگونه حوادث به شدت مورد انتقاد قرار دادند

یکی از موضوعات مطرح شده در این حوادث، فساد گسترده در دستگاه‌های مسئول بود که به گفته بسیاری از کارشناسان، یکی از دلایل اصلی عدم رعایت استانداردهای ایمنی در معادن است. برخی رسانه‌ها ادعا کردند که بخشی از بودجه‌های تخصیص داده شده برای بهبود شرایط ایمنی به درستی استفاده نشده و این مسئله باعث تشدید بحران شده‌است.

اجساد کارگران کشته شده.jpeg

وضعیت فعلی معادن در ایران

براساس گزارش‌های مختلف، وضعیت ایمنی در معادن ایران همچنان بسیار بحرانی است و تغییرات بنیادینی در سیاست‌های دولت برای بهبود شرایط کارگران مشاهده نمی‌شود. بسیاری از معادن به خصوص معادن زغال‌سنگ همچنان با کمبود تجهیزات ایمنی و امکانات امداد و نجات مواجه هستند و کارگران در شرایط بسیار ناامن به کار خود ادامه می‌دهند.

برخی از کارگران نیز با اعتراض به وضعیت معیشتی و ایمنی خود، دست به اعتصاب زده‌اند. این اعتصاب‌ها که در شهرهای مختلف رخ داده‌اند، گاهی با واکنش‌های تند مسئولان مواجه شده و برخی از کارگران به دلیل اعتراضات خود بازداشت شده‌اند.

در همین راستا، کارگران خواستار تغییرات فوری در قوانین و مقررات مربوط به ایمنی معادن شده و از دولت خواسته‌است تا با ایجاد سازوکارهای مناسب، از بروز حوادث مشابه جلوگیری کند. در بیانیه‌ای که توسط این انجمن منتشر شد، آمده‌است: «باید سیاست‌های جدیدی برای نظارت بر معادن و بهبود شرایط ایمنی کارگران در نظر گرفته شود، چرا که بدون آن حوادث مرگبار بیشتری در آینده رخ خواهد داد.»

نتیجه‌گیری

فاجعه معدن طبس به وضوح نشان‌دهنده مشکلات ساختاری و مدیریتی در معادن ایران است. نبود استانداردهای ایمنی کافی، فساد گسترده در دستگاه‌های دولتی و عدم رسیدگی به شرایط معیشتی و ایمنی کارگران از جمله مسائلی است که باید فوراً مورد توجه قرار گیرد. در غیر اینصورت، حوادث مشابه طبس در آینده نیز دور از انتظار نخواهد بود.

بهبود شرایط کارگران معادن و اجرای دقیق قوانین ایمنی، نیازمند همکاری بین دولت، نهادهای کارگری و سازمان‌های حقوق بشری است. بدون این همکاری، شرایط کنونی همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند و کارگران همچنان در معرض خطرات جدی قرار خواهند گرفت.

ردیف	تاریخ	معدن	تعداد کشته	شرح حادثه	علت
۱	۲۳ آذر ۱۳۸۹	معدن اشکلی هجدک کرمان	۵	درپی ریزش معدن اشکلی در منطقه هجدک‌راور در عمق ۶۰۰ متری تونل شماره یک و محبوس شدن پنج کارگر در داخل تونل، در ساعات اولیه تنها جسد یکی از کارگران، ۱۳ روز بعد ۲ تن و ۱۱۴ روز بعد جسد ۲ تن دیگر پیدا شد.	یافت نشد
۲	۲۸ آذر ۱۳۹۱	یال شمالی طبس	۸	بر اثر تجمع گاز متان و تلفیق آن با اکسیژن و جریان الکتریسته در معدن، انفجار رخ داده‌است، ادامه داد: تلفیق این عناصر موجب مسمومیت و انفجار می‌شود. کوتاهی و سهل انگاری کارفرما، مأمور ایمنی و مسوول فنی معدن/ مسوول ایمنی معدن باید قبل از شروع شیفت کاری نسبت به گازسنجی معدن اقدام کند.	گاز متان
۳	۱ اسفند ۱۳۹۲	زغال‌سنگ چشم‌پودنه کوهبنان کرمان	۳	انفجار گاز زمانی روی داد که ده‌ها کارگر در اعماق معدن در حال استخراج زغال‌سنگ بودند. تعدادی کارگر زیر آوار گرفتار شدند و با هوشیاری سایر معدنچیان و امدادگران آنها از زیر آوار به سرعت خارج شدند و از حادثه جان به در بردند.	یافت نشد
۴	۱۶تیر ۱۳۹۳	گرانیت قرمز قلعه خرگوشی اردکان	۵	شماری از کارگران به انبار مواد منفجره معدن وارد شدند و یکی از کارگران با بی‌احتیاطی ته سیگارش را روی یکی از محموله‌های فسفر انداخته بود که در نهایت باعث انفجار در این معدن شد.	ته سیگار روی فسفر
۵	۱۳ اردیبهشت ۱۳۹۶	معدن زمستان یورت آزادشهر	۴۳	عدم کفایت تهویه طبیعی موجود، تجمع احتمالی گاز در منطقه انفجار به دلیل عدم کفایت تهویه، حبس گاز در فضای تخریبی به جا مانده ناشی از استخراج در محل انفجار. منبع جرقه احتمالاً باطری حمل شده به داخل تونل می‌باشد که برخلاف مقررات برای روشن کردن لکوموتیو از کار افتاده در نزدیک انتهای تونل استفاده شده. عامل اصلی حادثه انفجار ناشی از گاز جمع شده در مقطعی از تونل بوده و تا زمان تهیه گزارش منشأ قطعی ایجاد جرقه شناسایی نشده‌است.	تجمع گاز
۶	۲۰ و ۲۷ آذر ۱۳۹۸	معدن سرب و روی آلبلاغ اسفراین	۶	حفاری غیرمجاز و ریزش معدن، باعث مرگ ۲ کارگر شد. سال ۹۸ این معدن هفت بار ریزش کرد و بر اثر آن ۶ کارگر نیز جان خود را از دست دادند.	حفاری غیرمجاز
۷	۱۶ شهریور ۱۳۹۹	معدن هجدک استان کرمان	۴	بررسی میدانی اولیه بازرسان کار نشان می‌دهد حادثه به احتمال زیاد به دلیل شرایط خاص زمین‌شناسی و غیرقابل پیش بینی آن معدن و مواجهه مسیر حفر تونل با یک سفره گازی پنهان در لایه‌های سنگی رخ داده‌است.	مواجهه مسیر تونل با سفره گازی پنهان
۸	۱۲ شهریور ۱۴۰۲	طرزه دامغان	۶	علت حادثه باز شدن ناگهانی کیسه گازی، انتشار گاز در پایین و حول و حوش کارگاه، ایجادِ یک عامل جرقه و در نهایت انفجار و ایجاد حجم عظیمی مونوکسید کربن بوده‌است.	باز شدن ناگهانی کیسه گازی
۹	۲۶ خرداد ۱۴۰۳	باب نیروز زرند	۱۲	فوران آنی و انفجار گاز متان	فوران گاز متان
۱۰	۲۷ خرداد ۱۴۰۳	شازند اراک	۴	۲ فرضیه در خصوص ریزش معدن وجود دارد که دلیل اول انفجار روز گذشته در این معدن و دلیل دوم رعد و برق‌های سنگین روز جمعه در منطقه بوده که این دو علت به همراه شیب تند کوه باعث وقوع حادثه شده‌است، البته این منطقه بر روی گسل نیز قرار دارد و بارها تأکید شده که بهره‌برداری بی‌رویه از معدن انجام نشود.	رعد و برق، گسل
۱۱	۳۱ شهریور ۱۴۰۳	معدنجو طبس	۴۹	رئیس خانه معادن ایران: تجمیع یک باره گاز باعث این حادثه شده‌است، گازی که در منطقه تجمیع شده بود حاصل مدت زمانی بود که معدن تعطیل بوده، تجمع این گاز از لایه‌های ۳۰ سانتی ذغال در بالا قرار گرفته که همین امر موجب این اتفاق شده و تجمیع گاز یک‌باره باعث این عمل شده‌است.	تجمیع گاز متا