دلکش
| دلکش | |
|---|---|
 | |
| اطلاعات | |
| نام اصلی | عصمت باقرپور پنبه فروش |
| نام مستعار | دلکش |
| تولد | متولد۳ اسفند ۱۳۰۳ در بابل |
| ملیت | ایرانی |
| مرگ | درگذشتهٔ ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ درتهران |
| علت مرگ | بیماری کلیوی |
| حرفه(ها) | خواننده موسیقی سنتی، فولکلور و پاپ، او ترانههایش را تنها به دو زبان فارسی و مازندرانی خواندهاست. چند مورد ترانهسرایی هم با تخلص «نیلوفر» به اجرا درآورده. |
| زمینهٔ فعالیت | دلکش طی شصت سال زندگی حرفهایش بیش از ۲۰۰ ترانه، آواز و تصنیف خواندو در اواخر دهه۲۰ واردسینماو فیلم های سینمای شد، مجددا در دهه ۳۰ در چند فیلم دیگر هم بازی کرد. |
دلکش، با نام اصلی «عصمت باقرپور پنبهفروش» (متولد۳ اسفند ۱۳۰۳ در بابل - درگذشتهٔ ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ درتهران) خواننده موسیقی سنتی، فولکلور و پاپ، او ترانههایش را تنها به دو زبان فارسی و مازندرانی خوانده است. چند مورد ترانهسرایی هم با تخلص «نیلوفر» به اجرا درآورده. ترانهٔ «ساز شکسته» را خود نوشته و خوانده، وی در ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ در تهران درگذشت.[۱]
زندگینامه
دلکش با نام اصلی «عصمت باقرپور پنبهفروش» در۳ اسفند ۱۳۰۳ در بابل متولد شد. دوازده ساله بود پدرش درگذشت. عصمت دارای پنج خواهر و سه برادر بود.۱۲ ساله بود که به خواهر بزرگش مولود که ساکن تهران بود پیوست، توسط مولود پذیرفته شد. در دبستانی نامنویسی کرد تا پنجم دبستان، خواندن و نوشتن را فرا گرفت. در آن سالها دانشآموزان پنجم و ششم دبستان هفتهای یک ساعت آموزش موسیقی میدیدند و سرودهای میهنی میآموختند. روزی معلم موسیقی، آقای «ظهیرالدینی» که ویولنیست هم بود، وی را صدا زد و از وی میپرسد که آیا دوست دارد در رادیو بخواند؟. آن روزها رادیو در ایران به تازگی بنیانگذاری شده بود و دلکش هم نمیدانست که رادیو چیست. با این وجود پذیرفت همراه او به «ادارهٔ موسیقی کشور» در میدان بهارستان رفتند. هیئت رئیسهٔ ادارهٔ موسیقی آن زمان متشکل از آقایان روحالله خالقی، علینقی وزیری و حشمت سنجری بود. عصمت را نزد روحالله خالقی برده و پس از شنیدن صدای عصمت، وی را نامنویسی و به استاد عبدالعلی وزیری جهت آموزش میسپارد. عصمت بسیار زود گوشههای درآمد، زابل، مویه و مخالف دستگاه سهگاه را آموخت و در مدت دو تا سه سال دستگاههای گوناگون را گذراند. درحالی که عمر بنیانگذاری رادیو در ایران به پنج سالگی خود میرسد و عصمت نوجوان هم وارد ۲۰ سالگی شده بود. تا پیش از آن سکان رادیو در دست خوانندگان بنامی همچون، قمرالملوک وزیری، روحانگیز و ملوک ضرابی بانوان آوازهخوان پیشرو در رادیو بود و عزت روحبخش هم چند سالی بود که خوانندگی در رادیو را آغاز کرده بود و هواداران بسیاری داشت. نیاز به تازهنفسی و اجرای متفاوتی بود چه کسی بهتر از دلکش؟ نخستین اجرای دلکش در رادیو در سال ۱۳۲۳ از فرستندهٔ «بیسیم پهلوی» در چهار راه سیدخندان تهران پخش و توجه همگان را جلب کرد.[۲]
ترانههای ماندگار
دلکش طی شصت سال زندگی حرفهای بیش از ۲۰۰ ترانه، آواز و تصنیف خواند.
ترانهسرایان و شاعرانی که بیشترین سرودهها را برای وی سرودهاند، رحیم معینی کرمانشاهی و سپس بیژن ترقی، اسماعیل نواب صفا، ناصر شریفی، پرویز خطیبی، رضا جلیلی، کریم فکور، رهی معیری و حسین مسرور بودهاند.
از آهنگسازانی که بیشترین آهنگ را برای دلکش ساختهاند متشکل از آقایان مهدی خالدی، پرویز یاحقی، علی تجویدی و حبیبالله بدیعی را میتوان نام برد. ترانهٔ «آمد نوبهار» دلکش با آهنگسازی مهدی خالدی ساخته شد، با ساختار مارشگونه توانست در زمان خود نوآوری بزرگ به شمار آید. این آهنگ که در اواخر دهه ۱۳۲۰ ساخته شد، توانست بیش از دو دهه در روزهای نوروز از رادیو و تلویزیون پخش شود.[۳]
آخرین کنسرتهای دلکش
واپسین کنسرتهای دلکش در ایالات متحده آمریکا و اروپا بود.
آوازها
نزدیک به دویست آواز در مایههای مختلف از دلکش ضبط شده است که با برخی از آنها آشنا میشویم.
۱ ای که گفتی هیچ مشکل چون فراق یار نیست»، آواز شور با همراهی ویولن مجید وفادار و تار حمید وفادار
۲ هر که مهر رخ زیبای تو در دل گیرد»، آواز ابوعطا با همراهی ویولن؟ (نوازنده ناشناس)
۳ ای خدا این وصل را هجران مکن»، آواز مثنوی افشاری با همراهی نی حسن کسایی
۴معاشران گره از زلف یار باز کنید»، آواز سهگاه (درآمد، مویه، حدی) با همراهی ویلن اسدالله ملک
۵ بگذار تا مقابل روی تو بگذریم»، آواز چهارگاه با همراهی ویلن علی تجویدی
۶ امشب ای ماه به درد دل من تسکینی»، آواز دشتی با همراهی ویولن پرویز یاحقی
۷ یادشبهخیر آنکه دگر یاد ما نکرد»، آواز همایون
۸ ای که با دلشدگان بر سر ناز آمدهای» آواز سهگاه، همراه ویولن حبیبالله بدیعی و تار فرهنگ شریف
۹ خواهم ز خدا اینکه به دلخواه بمیرم»، آواز شوشتری همراه تار لطفالله مجد
دلکش و سینما
در اواخر دههٔ ۲۰ خورشیدی که دلکش در موسیقی ایران به اوج شهرت و محبوبیت رسیده بود، اسماعیل کوشان توانست دلکش را متقاعد و برای نخستین بار وارد سینمای کند. نخستین فیلم دلکش در شرکت «پارسفیلم»، شرمسار بود که فیلمنامهاش را علی کسمایی نوشته بود. دلکش همچنین شماری از تصنیفهایش را در فیلم خواند که آهنگساز آنها مهدی خالدی بود و این همکاری باعث آغاز کارهای مشترک دلکش و خالدی شد. با ۲۰۰ هزار تومان فروش، پرفروشترین فیلم سال شد. سپس در فیلم مادر با قمرالملوک وزیری همبازی شد. در دهه ۳۰ خورشیدی تبدیل به ستاره سینمای ایران شد و فیلم سوم او به نام افسونگر ۹۷ شب در دو سینمای «همای» و «دیانا» به اکران درآمد و بیش از ۳۰۰ هزار تومان در آن زمان فروش داشت. او در شرمسار، ۱۳۲۹ اسماعیل کوشان مریم، مادر، ۱۳۳۱ اسماعیل کوشان ربابه، افسونگر، ۱۳۳۲ اسماعیل کوشان فروغ، دسیسه ۱۳۳۳ علی کسمایی، ظالم بلا ۱۳۳۶ سیامک یاسمی فاطی، عروس فراری، ۱۳۳۷ اسماعیل کوشان، شانس و عشق و تصادف ۱۳۳۸ حسین مدنی – فردا روشن است ۱۳۳۹ سردار ساگر – شیرفروش ۱۳۳۹ اسماعیل کوشان – شمسی پهلوان ۱۳۴۵ سیامک یاسمی
قمار زندگی ۱۳۵۱ عباس کسایی دلکش – خانه خراب ۱۳۵۴ نصرتالله کریمی [۴]
همکاری با بزرگان
روحالله خالقی نام هنری «دلکش» را برایش برگزید. دلکش نام گوشهای از دستگاه ماهور است.
مدت زمان کوتاهی که از پیوستن دلکش به رادیو میگذشت در حالی که او تنها ۲۱ سال داشت، به جمع بزرگان رادیو پیوست و با خوانندگان بزرگ و نامی ترانههای دوصدایی اجرا کرد. به وی القابی چون «زن حنجره طلایی» و «بانوی آواز ایران» دادهاند.
کارهای خیریه
در جریان جشنهای ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی بیش از ۲۵۰۰ مدرسه در سراسر کشور ساخته شد، دلکش با خرید ۱۵۰۰ برگ از شعبهٔ مرکزی بانک بیمه بازرگانان، در ساخت این مدرسهها شرکت کرد.
بعداز انقلاب ۵۷
با ممنوع شدن خوانندگی زنان پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران، دلکش خوانندگی را به طور کامل کنار گذاشت. او در سالهای پایانی زندگی خود، به همراه تنها فرزندش «سهیل فزونمایه» در تهران زندگی میکرد.
درگذشت دلکش
دلکش مدتی در بیمارستان بستری و در نهایت در چهارشنبه ۱۱ شهریور ۱۳۸۳ در تهران و در بیمارستان «ایرانمهر» به دلیل بیماری کلیوی درگذشت. پیکر او پس از چهار روز در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. پس از مرگ دلکش، به جز چند نشست و سخنرانی کوچک، مراسم چندانی برای بزرگداشت وی برگزار نشد[۵] و شبکههای رادیویی و تلویزیونی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران خبری از درگذشت وی پخش نکردند. تنها چند روزنامه سطری کوتاه دربارهٔ درگذشت وی نوشتند.[۶]