رمز ماندگاری نسل سرفراز در آزمایش قتل‌عام ۶۷
«رمز ماندگاری نسل سرفراز در آزمایش قتل‌عام ۶۷»، نوشته حسن ظریف ناظریان، کتابی تکان‌دهنده و دست اول از قتل‌عام زندانیان سیاسی در تابستان ۱۳۶۷، به‌ویژه در زندان اوین، است. این اثر نه تنها به شرح جزئیات این جنایت فجیع می‌پردازد که خمینی با هدف نابودی نسل مجاهدین صادر کرد، بلکه مقاومت زندانیان سیاسی را در برابر جمهوری اسلامی و پایبندی آن‌ها به آرمان‌های آزادی‌خواهانه به تصویر می‌کشد. ظریف ناظریان که خود ۱۲ سال را در زندان‌های دهه ۶۰ سپری کرده و شاهد مستقیم قتل‌عام ۶۷ در اوین بوده، مشاهدات عینی خود را از «حمام خون غیرقابل تصور» در زندان‌ها، از جمله آمار تکان‌دهنده قربانیان، بیان می‌کند. این کتاب همچنین به زمینه‌سازی‌های قبلی این قتل‌عام، شرایط زندان‌ها مانند قزل‌حصار و اوین در دهه ۶۰، شیوه‌های شکنجه، و پایداری زندانیان در برپایی تشکیلات و مقاومت‌های جمعی می‌پردازد و در نهایت به تلاش‌ها برای مستندسازی جنایت و پیوستن نویسنده به سازمان مجاهدین خلق ایران در قرارگاه اشرف ختم می‌شود. این اثر، ادای احترامی است به نسلی که با فداکاری، آرمان آزادی را ماندگار ساختند.[۱][۲]
معرفی کتاب: رمز ماندگاری نسل سرفراز در آزمایش قتل‌عام ۶۷
۱. اطلاعات کلی و ماهیت کتاب
«رمز ماندگاری نسل سرفراز در آزمایش قتل‌عام ۶۷» کتابی است از حسن ظریف ناظریان، که در تاریخ ۲۰ آذر ۱۴۰۰ (۱۱ دسامبر ۲۰۲۱) منتشر شده است. این اثر یک خاطره‌نگاری مستند و تکان‌دهنده از دوران زندان نویسنده در دهه ۶۰ و به‌طور خاص، واقعه قتل‌عام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷ است. عنوان کتاب به خوبی ماهیت آن را روشن می‌کند: روایتی از ماندگاری و سرفرازی نسلی که در برابر یکی از هولناک‌ترین جنایات تاریخی ایستادند.[۱]
۲. روایت جنایت قتل‌عام ۶۷
محور اصلی کتاب، قتل‌عام زندانیان سیاسی در مرداد سال ۶۷ است که نویسنده آن را «حمام خون غیرقابل تصور» توصیف می‌کند. خمینی با هدف «نابودی نسل مجاهدین»، فرمان برپایی «راهروهای مرگ» و «چوبه‌های دار» را در سراسر کشور صادر کرد. حسن ظریف ناظریان که خود مدت ۱۲ سال را در زندان‌های جمشیدیه، قزل‌حصار و اوین گذرانده و در زمان قتل‌عام در زندان اوین بوده است، مشاهدات عینی و جزئیات هولناک این جنایت را در ۲۴ فصل کتابش به رشته تحریر درآورده است. او به نقل از یادداشتی بر دیوار زندان، از خروج ۵۵ نفر در دو گروه و سپس ۳۰ نفر دیگر برای اعدام در تاریخ ۱۵ مرداد ۶۷ خبر می‌دهد. ناظریان با اشاره به آمار بندهای اوین، از میان ۳۵۰۰ تا ۴۰۰۰ زندانی، تعداد زنده ماندگان را کمتر از ۱۰۰ نفر برآورد می‌کند، که نشان‌دهنده ابعاد فاجعه است.[۱]
۳. زمینه‌سازی‌ها و ابعاد زندان‌های دهه ۶۰
«رمز ماندگاری» به این نکته مهم می‌پردازد که قتل‌عام ۶۷ یک تصمیم ناگهانی نبود، بلکه از سال‌ها پیش، به‌ویژه در سال ۶۶، توسط مسئولان زندان زمینه‌سازی شده بود. خمینی پس از «سرکشیدن جام زهر آتش‌بس» در ۲۷ تیر ۶۷، همزمان «حکم قتل‌عام زندانیان سیاسی» را نیز صادر و ابلاغ کرده است. از دیگر ویژگی‌های برجسته کتاب، ارائه تصویری روشن و ملموس از وقایع زندان‌های قزل‌حصار و اوین در دهه ۶۰ است. این توصیفات شامل جزئیات بازجویی‌ها، شکنجه‌ها (مانند تابوت، قفس و واحدهای مسکونی)، و دوران دربسته زندان است. از سوی دیگر، کتاب به پایداری زندانیان، به‌ویژه مجاهدین، در برپایی مناسبات و تشکیلات درون زندان و مقاومت‌های دسته‌جمعی آن‌ها، از جمله اعتصاب غذاهای مداوم، می‌پردازد.[۱]
۴. تلاش برای افشاگری و پیوستن به آرمان
فصل ۲۳ کتاب به تلاش‌های قهرمانانه و پرخطر برای تهیه لیستی از قتل‌عام‌شدگان زندان اوین و گوهردشت اختصاص دارد. هدف از این اقدام، رساندن این لیست به دست گالیندوپل، نماینده ویژه حقوق بشر برای ایران، به منظور افشای ابعاد جنایت بود. فصل پایانی «رمز ماندگاری» به موضوع پیوستن دوباره نویسنده به سازمان مجاهدین در «قرارگاه اشرف» می‌پردازد. این بخش، شرحی از عبور از موانع بی‌شمار و خطراتی است که می‌توانست به دستگیری مجدد و اعدام منجر شود. در نهایت، این کتاب به نسلی از فرزندان میهن ادای دین می‌کند؛ نسلی که با فداکاری، جان خود را فدیه آرمان آزادی‌خواهی کردند.[۱]