سامانه مدیریت هوشمند نان (نانینو)

سامانه مدیریت هوشمند نان (نانینو)، یکی از سامانه‌های کنترل دیجیتال شهروندان در ایران است. در سال‌های اخیر، سامانه‌های دیجیتال و هوشمند به بخش جدایی‌ناپذیری از مدیریت اصناف و توزیع منابع در ایران تبدیل شده‌اند. در دولت‌های مختلف در رژیم ولایت فقیه برای مدیریت اقتصاد یارانه‌ای و نظارت بر اصناف، سامانه‌های متعددی مانند نانینو، پایگاه ملی اطلاعات رفاه ایرانیان، سامانه مودیان، و سامانه‌های حمل‌ونقل و… را راه‌اندازی کرده‌اند. این مقاله به بررسی سامانه نانینو به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سامانه‌های مرتبط با اصناف نانوایی، چالش‌های آن، اعتراضات نانوایان، نگرانی‌های امنیتی، هزینه‌های اجباری، کارکردهای نظارتی و جمع‌آوری اطلاعات و ارتباط آن با سایر سامانه‌های یارانه‌ای در سال ۱۴۰۴ می‌پردازد.

سامانه نانینو
سامانه مدیریت هوشمند نانینو
پیشه	سامانه مدیریت هوشمند
سال‌های فعالیت	۱۴۰۳ - تاکنون
کارفرما	دولت ایران
شناخته‌شده برای	مدیریت توزیع نان

سامانه نانینو: مدیریت هوشمند یارانه نان

نانینو

سامانه مدیریت هوشمند نان (نانینو) در سال ۱۴۰۱ با هدف نظارت بر توزیع آرد یارانه‌ای و جلوگیری از تخلفاتی مانند قاچاق آرد، کم‌فروشی، و گران‌فروشی راه‌اندازی شد. این سامانه توسط شرکت «فراپردازان آروند امید» (با نام تجاری امیدپی) طراحی و اجرا شد و نانوایی‌ها را ملزم به استفاده از کارت‌خوان‌های هوشمند برای ثبت تراکنش‌های فروش نان کرد. هدف اصلی نانینو، کنترل میزان فروش نان و مقایسه آن با سهمیه آرد تخصیص‌یافته به هر نانوایی بود تا از فروش غیرقانونی آرد یارانه‌ای در بازار آزاد جلوگیری شود.

ویژگی‌ها و عملکرد

• ثبت تراکنش‌ها: نانوایی‌ها موظف‌اند تعداد و نوع نان فروخته‌شده را از طریق کارت‌خوان‌های نانینو ثبت کنند. این اطلاعات برای تخصیص سهمیه آرد و نظارت بر عملکرد نانوایی‌ها استفاده می‌شود.
• خدمات برای خریداران: عموم مردم می‌توانند از طریق اپلیکیشن نانینو سوابق خرید خود را مشاهده کرده و نظرات خود را ثبت کنند.
• هدف‌گذاری یارانه‌ها: نانینو بخشی از تلاش دولت برای مدیریت یارانه نان است که به گفته مقامات، بیشترین یارانه دولتی را به خود اختصاص می‌دهد.

چالش‌ها و انتقادات

با وجود اهداف اولیه، سامانه نانینو با مشکلات متعددی مواجه شده است:

• مشکلات فنی: قطعی شبکه، خرابی کارت‌خوان‌ها، و اختلال در واریز وجوه نانوایان از مشکلات رایج گزارش‌شده است. برای مثال، نانوایان گزارش داده‌اند که در زمان قطعی برق، کارت‌خوان‌ها از کار افتاده و امکان ثبت تراکنش وجود نداشته است.
• کاهش سهمیه آرد: برخی نانوایان ادعا کرده‌اند که سهمیه آرد آن‌ها به دلیل تراکنش‌های پایین یا گزارش‌های نادرست سامانه به شدت کاهش یافته است. به عنوان نمونه، یک نانوا در شهر ساوه گزارش داد که سهمیه روزانه‌اش از ۱۲ کیسه به ۵ کیسه کاهش یافته، که پاسخگوی هزینه‌هایش نیست.
• تخلفات ادامه‌دار: با وجود نانینو، گزارش‌هایی از قاچاق آرد، کم‌فروشی، و گران‌فروشی منتشر شده است. برخی نانوایان با استفاده از کارت‌های هدیه متعدد، تراکنش‌های غیرواقعی ثبت کرده و آرد یارانه‌ای را در بازار آزاد می‌فروشند.
• نگرانی‌های امنیتی: انتشار فیلمی در فضای مجازی در سال ۱۴۰۴ ادعا کرد که کارت‌خوان‌های نانینو مجهز به دوربین‌هایی با قابلیت ضبط صدا هستند، که نگرانی‌هایی درباره امنیت سایبری و حریم خصوصی ایجاد کرد. این ادعا با تکذیب صداوسیما مواجه شد، اما بررسی‌های میدانی آن را تأیید کرد.

• کارکردهای نظارتی و جمع‌آوری اطلاعات:

· سامانه نانینو، اطلاعات حساس مانند کد ملی، کد پستی و جزئیات فعالیت صنفی را از کاربران جمع‌آوری می‌کند.منتقدان معتقدند این داده‌ها برای رصد ارتباطات اجتماعی و شناسایی فعالان صنفی مورد استفاده قرار می‌گیرند. این سامانه که برای مدیریت فروش نان طراحی شده، اطلاعات تراکنش‌ها و مشتریان را ثبت می‌کند و امکان نظارت گسترده بر رفتار کسبه و مشتریان را فراهم می‌آورد، که نگرانی‌هایی درباره نقض حریم خصوصی ایجاد کرده است.

• هزینه‌های اجباری و مشکلات ثبت‌نام:

متقاضیان دریافت پروانه کسب یا خدمات صنفی ملزم به پرداخت هزینه‌هایی مانند حق عضویت سالانه، هزینه‌های اتحادیه و ثبت‌نام در سامانه هستند. گزارش‌ها از اختلالات مکرر در این سامانه حکایت دارد، در حالی که هزینه‌های گزاف همچنان اخذ می‌شود.

اعتراضات نانوایان: وعده‌های دولت و بحران نان

اعتراض نانوایان

نانوایان در سال ۱۴۰۴ بارها به دلیل مشکلات سامانه نانینو و سیاست‌های یارانه‌ای دست به اعتراض زدند. روز سه‌شنبه ۱۷ تیر، نانوایان رشت با تجمع مقابل فرمانداری و اتحادیه نانوایان این شهر، اعتراض خود را نسبت به بحران سامانه «نانینو» اعلام کردند ودر ۲۲ تیر ۱۴۰۴، تجمعی مقابل وزارت کشور در تهران برگزار شد که در آن نانوایان به افزایش هزینه‌های تولید (مانند بیمه، انرژی، و خمیرمایه) و عدم افزایش نرخ نان اعتراض کردند.

دلایل اعتراضات

• عدم به‌روزرسانی قیمت نان: با وجود وعده‌های دولت برای اعلام نرخ جدید نان تا پایان تیر ۱۴۰۴، این امر به تأخیر افتاد و نانوایان را در بلاتکلیفی قرار داد. محمد کرملو، نایب‌رئیس اتحادیه نان سنتی تهران، از تأخیر در بارگذاری نرخ‌های جدید در سامانه نانینو انتقاد کرد.
• افزایش هزینه‌ها: هزینه‌های تولید نان، از جمله قیمت خمیرمایه و انرژی، به شدت افزایش یافته، اما نرخ مصوب نان ثابت مانده است. این موضوع باعث شده پخت نان برای بسیاری از نانوایان صرفه اقتصادی نداشته باشد.
• کاهش سهمیه آرد و تخلفات: قطع سهمیه آرد ۱۳۵ نانوایی در تهران به دلیل گران‌فروشی و گزارش تخلفات، فشار مضاعفی بر نانوایان وارد کرده است.
• ایجاد صف‌های طویل نانوایی‌ها:یکی از بارزترین و ملموس‌ترین تبعات طرح نانینو برای آحاد مردم، افزایش چشمگیر و طاقت‌فرسای صف‌های نانوایی است.
• پایین آمدن کیفیت نان: بسیاری از مردم از طعم نامطلوب، بافت نامناسب، اندازه کوچک و کیفیت پایین نان گلایه‌مندند و معتقدند که طرح نانینو، سفره آن‌ها را نه تنها بزرگ‌تر نکرده بلکه کوچک‌تر و بی‌رونق‌تر ساخته است.

سامانه‌های مرتبط: یارانه، مالیات، و حمل‌ونقل

علاوه بر نانینو، سامانه‌های دیگری نیز در مدیریت اصناف و یارانه‌ها در ایران نقش دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌شود:

پایگاه ملی اطلاعات رفاه ایرانیان

این سامانه برای شناسایی دهک‌های درآمدی و تخصیص عادلانه یارانه‌ها طراحی شده است. در سال ۱۴۰۴، از این پایگاه برای تعیین مشمولان کالابرگ الکترونیکی و یارانه نقدی استفاده شد. برای مثال، اعلام شد که کالابرگ تنها به دهک‌های پایین درآمدی (۱ تا ۵) اختصاص می‌یابد، که این موضوع اعتراضاتی را در میان دهک‌های ۶ و ۷ برانگیخت. مردم می‌توانند از طریق سامانه استعلام دهک‌بندی، وضعیت درآمدی خود را بررسی کنند.

سامانه مودیان

سامانه مودیان در سال ۱۴۰۴ برای شفاف‌سازی مالیاتی اصناف و مشاغل راه‌اندازی شد. این سامانه به کسب‌وکارها امکان می‌دهد تراکنش‌های مالی خود را ثبت کرده و از جریمه‌های مالیاتی جلوگیری کنند. این سامانه به‌ویژه برای اصنافی مانند نانوایی‌ها که با یارانه‌های دولتی سروکار دارند، اهمیت دارد، اما با مشکلات فنی متعدد مانند خطاهای ثبت فاکتور و کندی عملکرد روبرو است که باعث گلایه کسب وکارهای خرد شده است. همچنین هماهنگی پایین با نرم‌افزارهای حسابداری و ضعف پشتیبانی، کار با سامانه را مشکل کرده است. این مسائل همراه با جریمه‌های سنگین موجب فشار و نارضایتی مالیاتی گسترده شده‌اند.

سامانه‌های حمل‌ونقل و اعلام بار

سامانه‌های اعلام بار مجازی و سامانه بار برگشتی برای مدیریت حمل‌ونقل و تخصیص سهمیه سوخت (مانند گازوئیل کامیون‌ها) در سال ۱۴۰۴ توسعه یافتند. این سامانه‌ها با هدف کاهش تبعیض بین کامیون‌داران بومی و غیربومی و افزایش شفافیت در توزیع بار طراحی شده‌اند. برای مثال، سامانه اعلام بار مجازی امکان ثبت بار با یک کلیک را فراهم کرده و به تولیدکنندگان و کامیون‌داران کمک می‌کند.

سامانه سامد

سامانه سامد (سامانه الکترونیکی ارتباط مردم و دولت) برای ثبت درخواست‌ها و شکایات مردمی از دولت طراحی شده است. مردم می‌توانند تخلفات نانوایی‌ها (مانند گران‌فروشی) را از طریق این سامانه یا شماره‌های ۱۲۴ و ۱۳۵ گزارش کنند.