طاهره قره‌العین
طاهره قره‌العین، با نام اصلی فاطمه برغانی قزوینی ملقب به زرین‌تاج (متولد ۱۲۳۱ یا ۱۲۳۳ هجری قمری، قزوین - درگذشته ۱۲۶۸ هجری قمری) یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های تاریخی ایران در دوره قاجار است که به دلیل نقش‌آفرینی در جنبش بابی، دفاع از حقوق زنان، و فعالیت‌های ادبی و دینی شهرت دارد. طاهره قرةالعین در قزوین در خانواده‌ای روحانی متولد شد. پدرش، ملا محمدصالح قزوینی، و عمویش، ملا محمدتقی برغانی، از علمای برجسته شیعه بودند. طاهره از کودکی با هوش سرشار خود در علوم دینی و ادبیات آموزش دید و در فقه، اصول، حدیث، تفسیر قرآن و ادبیات پارسی و عربی مهارت یافت. ازدواج او با پسرعمویش به جدایی انجامید و او با فشارهای خانوادگی و اجتماعی مواجه شد.
| طاهره قره‌العین (فاطمه برغانی قزوینی ملقب به زرین‌تاج) | |
|---|---|
 طاهره قرةالعین | |
| زادروز | ۱۲۳۱ یا ۱۲۳۳ ه.ق قزوین، ایران |
| درگذشت | ۱۲۶۸ ه.ق (۱۲۳۱ ش) تهران |
| محل زندگی | قزوین، کربلا، تهران |
| تحصیلات | علوم دینی (فقه، اصول، حدیث، تفسیر قرآن)، ادبیات پارسی و عربی |
| پیشه | عالم دینی، شاعر، مبلغ جنبش بابی |
| شناخته‌شده برای | پیشگامی در حقوق زنان، نقش در جنبش بابی، همایش بدشت |
| نقش‌های برجسته | حرف حی در جنبش بابی |
| سبک | شعر عرفانی و اجتماعی (غزل و قصیده) |
| تأثیرگذاران | سید علی‌محمد باب |
| تأثیرپذیرفتگان | فعالان حقوق زنان، پیروان بابی و بهائی |
| لقب | قرةالعین، طاهره |
| جنبش | جنبش بابی |
| مخالفان | علمای شیعه، مقامات حکومتی قاجار |
| اتهام‌ها | مشارکت در فعالیت‌های بابی، ارتباط با ترور نافرجام ناصرالدین‌شاه |
| مجازات‌ها | اعدام (خفه کردن با روسری) |
| آثار | اشعار عرفانی و اجتماعی |
| فرزندان | سه فرزند |
| خویشاوندان | ملا محمدصالح قزوینی (پدر)، ملا محمدتقی برغانی (عمو) |
طاهره قرةالعین پس از مطالعه آثار سید علی‌محمد باب و مکاتبه با او، به جنبش بابی پیوست و به‌عنوان یکی از حروف حی، هجده شاگرد اولیه باب، نقش کلیدی در ترویج این جنبش ایفا کرد. او در شهرهایی مانند قزوین و کربلا با سخنرانی و مناظره با علما، از تعالیم باب دفاع کرد و افراد زیادی را به این جنبش جذب نمود. یکی از مهم‌ترین اقدامات او در همایش بدشت در سال ۱۲۶۴ ه.ق بود، جایی که با کنار گذاشتن حجاب به‌صورت نمادین، به مبارزه با تحمیل‌های اجباری پرداخت و به‌عنوان پیشگام حقوق زنان شناخته شد. این اقدام جنجال‌برانگیز، همراه با همکاری با رهبران بابی مانند قدوس، به تبیین اصول جدید جنبش کمک کرد.
فعالیت‌های طاهره در کربلا، از جمله سخنرانی و سازماندهی پیروان بابی، جایگاه او را به‌عنوان یک زن عالم و مبلغ تثبیت کرد. او با استفاده از دانش دینی و آیات قرآن، در مناظرات با علما استدلال‌هایی ارائه داد که حتی برخی مخالفان را به تحسین وا داشت. طاهره همچنین با آموزش زنان و تشویق آن‌ها به مشارکت در فعالیت‌های دینی و اجتماعی، به توانمندسازی زنان کمک کرد و الگویی برای برابری جنسیتی شد.
فعالیت‌های ادبی طاهره قرةالعین نیز قابل‌توجه بود. او اشعاری با مضامین عرفانی و اجتماعی در قالب غزل و قصیده سرود که در محافل بابی برای ترویج تعالیم استفاده می‌شد. این اشعار، که تحت تأثیر ادبیات کلاسیک پارسی بودند، جایگاه او را به‌عنوان یک زن ادیب برجسته کرد. با این حال، فعالیت‌های او خشم علما و مقامات حکومتی را برانگیخت و منجر به بازداشت‌های متعدد در قزوین و تهران شد. در سال ۱۲۶۸ ه.ق طاهره به اتهام ارتباط با فعالیت‌های بابی اعدام شد و پیکرش در چاهی در باغ ایلخانی انداخته شد. او در لحظات پایانی با شجاعت بر اعتقاداتش پایبند ماند.
میراث طاهره قرةالعین فراتر از دوره حیاتش بود. او به‌عنوان نمادی از مقاومت در برابر تحجر و دفاع از حقوق زنان، الهام‌بخش نسل‌های بعدی شد. نام او در آثار تاریخی و ادبی ثبت شده و در محافل فرهنگی به‌عنوان یک قهرمان آزادی و اصلاح‌طلبی گرامی داشته می‌شود.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸]
پیشینه خانوادگی و آموزش‌ها
فاطمه برغانی قزوینی ملقب به زرین‌تاج، زَکیّه، اُمّ سَلَمَه و مشهور به طاهره و قُرَّةُالعَین، در سال ۱۲۳۱ یا ۱۲۳۳ هجری قمری در شهر قزوین در خانواده‌ای روحانی و برجسته متولد شد. پدرش، ملا محمدصالح قزوینی، از علمای برجسته شیعه بود که به دلیل دانش گسترده‌اش در علوم دینی شهرت داشت. عموی او، ملا محمدتقی برغانی، نیز از روحانیون سرشناس قزوین بود. طاهره در محیطی پرورش یافت که به علوم دینی و ادبیات اهمیت ویژه‌ای داده می‌شد
طاهره از کودکی به دلیل هوش و استعداد سرشارش مورد توجه قرار گرفت و نزد پدر و عمویش آموزش دید. او در زمینه‌هایی مانند فقه، اصول، حدیث، تفسیر قرآن، و ادبیات عرب و پارسی مهارت کسب کرد. توانایی او در شعر و خطابه نیز از همان سنین جوانی آشکار بود. طاهره در سن چهارده‌سالگی با پسرعمویش، ملا محمد برغانی، ازدواج کرد و از این ازدواج سه فرزند داشت، اما این ازدواج به دلیل اختلافات فکری و مذهبی به جدایی انجامید.[۱]
مواجهه با فشارهای خانوادگی و اجتماعی
زرین‌تاج قرةالعین در طول زندگی‌اش با فشارهای قابل‌توجهی از سوی خانواده و جامعه روبرو شد که نتیجه دیدگاه‌های پیشرو و فعالیت‌هایش در جنبش بابی بود. او در خانواده‌ای روحانی و سرشناس پرورش یافت، اما پس از پیوستن به جنبش بابی، با مخالفت شدید خانواده‌اش، به‌ویژه همسر و عمویش، ملا محمدتقی برغانی، مواجه شد. این مخالفت‌ها به دلیل اعتقادات جدید طاهره و فاصله گرفتن او از سنت‌های شیعی بود که خانواده‌اش به آن پایبند بودند. ازدواج او با پسرعمویش، ملا محمد برغانی، به دلیل اختلافات فکری و مذهبی به جدایی انجامید، و طاهره از فرزندانش نیز جدا شد که این امر فشار عاطفی سنگینی بر او وارد کرد. علاوه بر این، جامعه سنتی قاجار، که حضور زنان در عرصه‌های عمومی و دینی را نمی‌پذیرفت، با اقدامات طاهره، مانند سخنرانی در مجامع و کنار گذاشتن حجاب در همایش بدشت، به شدت مخالفت کرد. این فشارها از سوی علما و مقامات حکومتی تشدید شد و او را بارها مورد آزار و بازداشت قرار داد. با وجود این چالش‌ها، طاهره با شجاعت به فعالیت‌های خود ادامه داد و از اعتقاداتش دست نکشید. طاهره حتی در برابر تهدیدات علمای قزوین، که او را به ارتداد متهم می‌کردند، با استدلال و آرامش پاسخ می‌داد و از مواضع خود دفاع می‌کرد.[۱][۳]
پیوستن به جنبش بابی
زرین‌تاج قرةالعین پس از مطالعه آثار سید علی‌محمد شیرازی، معروف به باب، و به‌ویژه کتاب «بیان»، به جنبش بابی علاقه‌مند شد. او از طریق مکاتبه با باب و بررسی تعالیم او، که بر تجدید دینی و اصلاحات اجتماعی تأکید داشت، به این جنبش پیوست. طاهره با تسلط بر علوم اسلامی، از جمله فقه و تفسیر، دریافت که تعالیم باب با دیدگاه‌های او درباره عدالت و برابری همخوانی دارد. این آشنایی از طریق مکاتبات با شیخ صالح کرباسی، یکی از پیروان اولیه باب، آغاز شد و طاهره را به یکی از شاگردان برجسته باب تبدیل کرد. او در این دوره، به مطالعه عمیق آثار باب پرداخت و با شوق و تعهد، خود را وقف تبلیغ این تعالیم کرد.
نقش به‌عنوان حرف حی
طاهره به‌عنوان یکی از حروف حی، هجده شاگرد اولیه و برجسته سید علی‌محمد باب، انتخاب شد و نقش مهمی در ترویج جنبش بابی ایفا کرد. او با استفاده از دانش دینی و مهارت خطابی خود، در شهرهایی مانند قزوین و کربلا به تبلیغ عقاید بابی پرداخت. سخنرانی‌های او در مجامع عمومی و دینی، توجه بسیاری را جلب کرد و افراد جدیدی را به جنبش بابی جذب نمود. طاهره در این نقش، نه‌تنها به‌عنوان یک مبلغ، بلکه به‌عنوان یک رهبر فکری در جنبش ظاهر شد. او با شجاعت در برابر علمای شیعه که جنبش بابی را رد می‌کردند، ایستادگی کرد و با استدلال‌های کلامی، از تعالیم باب دفاع نمود. این فعالیت‌ها باعث شد که او به یکی از چهره‌های کلیدی جنبش تبدیل شود، اما در عین حال، خشم مقامات حکومتی و علما را برانگیخت و او را در معرض آزار و بازداشت قرار داد.[۱][۲][۹]
نقش در همایش بدشت
سخنرانی و اقدامات انقلابی
زرین‌تاج قرةالعین در همایش بدشت در سال ۱۲۶۴ ه.ق (۱۲۲۷ ش) حضوری برجسته داشت و این رویداد به یکی از نقاط عطف زندگی او تبدیل شد. در این همایش، که در منطقه بدشت نزدیک شاهرود برگزار شد، طاهره با شجاعت سخنرانی کرد و به‌طور نمادین حجاب از چهره برداشت. این اقدام، که در جامعه سنتی قاجار عملی بی‌سابقه و سنت‌شکن بود، به‌عنوان نشانه‌ای از رهایی زنان از قیود اجتماعی و سنتی تفسیر شد. طاهره در سخنرانی‌هایش بر لزوم تغییر در ساختارهای اجتماعی و دینی تأکید کرد و از پیروان بابی خواست تا از قوانین سنتی فاصله بگیرند. این اقدام او جنجال زیادی به پا کرد و توجه بسیاری را به جنبش بابی جلب نمود.
تأثیر بر جنبش بابی
طاهره در همایش بدشت، همراه با دیگر رهبران بابی مانند ملا محمدعلی بارفروشی (قدوس)، به تبیین اصول جدید جنبش بابی پرداخت. او با تأکید بر استقلال جنبش از قوانین شرعی سنتی، نقش مهمی در شکل‌دهی به جهت‌گیری فکری بابیان ایفا کرد. سخنرانی‌های او در این همایش نه‌تنها به تقویت روحیه پیروان بابی کمک کرد، بلکه به‌عنوان یک زن، جایگاه رهبری او را در جنبش تثبیت نمود. این اقدامات، هرچند باعث تقویت جنبش شد، اما خشم علمای سنتی و مقامات حکومتی را برانگیخت و به بازداشت‌های بعدی او منجر شد. طاهره در این همایش با استفاده از استدلال‌های کلامی و شعر، توانست پیام جنبش را به‌گونه‌ای تأثیرگذار منتقل کند.[۱][۳][۶]
تأثیرات فرهنگی و اجتماعی
دفاع از حقوق زنان
زرین‌تاج قرةالعین با اقدامات پیشرو خود، به نمادی از مبارزه با تحمیل‌های سنتی علیه زنان در جامعه قاجار تبدیل شد. این اقدام او، که در آن زمان عملی انقلابی بود، بحث‌های گسترده‌ای درباره برابری جنسیتی به راه انداخت. طاهره با سخنرانی‌های خود در مجامع عمومی و دینی، نشان داد که زنان می‌توانند نقش‌های برجسته‌ای در حوزه‌های فکری و اجتماعی ایفا کنند. او با تأکید بر لزوم رهایی زنان از قیود سنتی، به ایجاد گفتمانی برای حقوق برابر کمک کرد. طاهره با آموزش زنان و تشویق آن‌ها به مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی، پایه‌های اولیه جنبش زنان در ایران را تقویت کرد.
الهام‌بخشی به نسل‌های بعدی
تأثیر طاهره قرةالعین فراتر از دوره حیاتش بود و او به‌عنوان یکی از پیشگامان جنبش زنان در ایران شناخته شد. شجاعت او در به چالش کشیدن سنت‌های محدودکننده، الهام‌بخش فعالان حقوق زنان در نسل‌های بعدی شد. طاهره به‌عنوان الگویی از یک زن عالم و سخنور، نشان داد که زنان می‌توانند در برابر تحجر و نابرابری مقاومت کنند. این میراث او در آثار تاریخی، ادبی و گفتمان‌های فرهنگی ایران انعکاس یافت.[۱][۵][۸]
فعالیت‌های ادبی و شعری
اشعار و سبک ادبی
زرین‌تاج قرةالعین به دلیل تسلط بر ادبیات پارسی و عربی، یکی از معدود زنان ادیب در دوره قاجار بود که در شعر و نگارش مهارت داشت. اشعار او اغلب در قالب غزل و قصیده سروده شده‌اند و مضامینی عرفانی، دینی و اجتماعی را در بر می‌گیرند. این اشعار، که با زبانی شیوا و پر از تصاویر عرفانی سروده شده‌اند، نشان‌دهنده تأثیرپذیری او از ادبیات کلاسیک پارسی و همچنین عمق دانش و احساسات او بود. زرین‌تاج در اشعارش به موضوعاتی مانند حقیقت‌جویی، عشق به معرفت الهی و آزادی از قیود مادی پرداخته است. این آثار نه‌تنها از نظر ادبی ارزشمند بودند، بلکه به‌عنوان ابزاری برای بیان باورهای او و جذب مخاطبان به کار می‌رفتند. همچنین سبک شعری طاهره ترکیبی از عرفان و حماسه بود که در میان هم‌عصرانش تأثیر زیادی داشت.
کاربرد اشعار در جنبش بابی
اشعار زرین‌تاج قرةالعین نقش مهمی در ترویج تعالیم جنبش بابی ایفا کردند. او از شعر به‌عنوان ابزاری برای انتقال پیام‌های دینی و اجتماعی استفاده می‌کرد و در محافل بابی، اشعارش خوانده و تحلیل می‌شد. این اشعار به دلیل زبان تأثیرگذار و محتوای عمیق، به تقویت روحیه پیروان بابی کمک کرد و در جلسات تبلیغی و دینی به کار گرفته شد. طاهره همچنین در مکاتبات خود با پیروان بابی از زبان شاعرانه استفاده می‌کرد که این امر به قدرت بیان او می‌افزود و پیامش را جذاب‌تر می‌کرد.[۱][۳][۶]
فعالیت‌های طاهره در کربلا
سخنرانی و تبلیغ
زرین‌تاج قرةالعین پس از جدایی از خانواده و پیوستن به جنبش بابی، به کربلا سفر کرد و در این شهر مقدس شیعیان به تبلیغ تعالیم سید علی‌محمد باب پرداخت. او با تسلط بر علوم دینی و مهارت در خطابه، در مجامع عمومی و دینی سخنرانی کرد و از عقاید بابی دفاع نمود. کربلا، به‌عنوان مرکزی برای علما و زائران شیعه، محیطی چالش‌برانگیز برای فعالیت‌های طاهره بود، اما او با شجاعت در برابر علمای سنتی ایستاد و با استدلال‌های کلامی، تعالیم باب را تبیین کرد. سخنرانی‌های او توجه گروهی از مردم را جلب کرد و برخی را به جنبش بابی جذب نمود، اما در عین حال خشم علما و مقامات محلی را برانگیخت. طاهره در این سخنرانی‌ها از آیات قرآن و احادیث برای حمایت از مواضع خود استفاده می‌کرد، که نشان‌دهنده دانش عمیق او بود.
سازماندهی پیروان بابی
زرین‌تاج در کربلا نه‌تنها به تبلیغ مشغول بود، بلکه به سازماندهی پیروان بابی نیز کمک کرد. او در خانه‌ای که به محل تجمع بابیان تبدیل شده بود اقامت داشت و از آنجا فعالیت‌های جنبش را هماهنگ می‌کرد. طاهره از طریق مکاتبات با سید علی‌محمد باب و دیگر رهبران بابی، به تقویت شبکه پیروان کمک کرد و نقش مهمی در گسترش جنبش در کربلا ایفا نمود. حضور او در کربلا جایگاهش را به‌عنوان یک زن عالم و مبلغ در محیطی مردسالار تثبیت کرد.[۱][۲][۴]
نقش در مناظرات دینی
زرین‌تاج قرةالعین به دلیل تسلط بر علوم دینی، از جمله فقه، اصول، حدیث و تفسیر قرآن، در برابر علمایی که جنبش بابی را رد می‌کردند، ایستاد و با استدلال‌های کلامی از تعالیم سید علی‌محمد باب دفاع کرد. این مناظرات، که در دوره‌ای مردسالار برگزار می‌شد، حضور یک زن به‌عنوان طرف مناظره را به امری غیرمعمول و جسورانه تبدیل کرده بود. طاهره با استفاده از دانش گسترده خود، استدلال‌هایی ارائه می‌داد که اغلب مخالفانش را به چالش می‌کشید و برخی را به تحسین وا می‌داشت. او در این مناظرات از آیات قرآن و احادیث به‌گونه‌ای ماهرانه استفاده می‌کرد که توانایی‌اش در بحث‌های دینی را به نمایش می‌گذاشت.
تأثیرگذاری بر مخاطبان
مناظرات طاهره و سخنرانی‌های او که با بیانی شیوا و استدلال‌هایی منطقی همراه بود، توجه بسیاری از مردم، از جمله برخی علما، را جلب کرد. این امر به جذب افراد جدید به جنبش بابی کمک کرد، اما در عین حال خشم مقامات دینی و حکومتی را برانگیخت و به بازداشت‌های بعدی او منجر شد. طاهره با حضور در این مناظرات، نشان داد که زنان می‌توانند در حوزه‌های فکری و دینی نقش‌های مهمی ایفا کنند، و این اقدام او به‌عنوان یک الگوی پیشرو برای زنان در جامعه سنتی قاجار مطرح شد.[۱][۲][۴]
نقش در آموزش و تأثیرگذاری بر زنان
زرین‌تاج قرةالعین با تأکید بر اهمیت آموزش زنان، نقش مهمی در آگاهی‌بخشی و توانمندسازی آن‌ها ایفا کرد. او در جلسات و گردهمایی‌های بابی، به‌ویژه در کربلا و تهران، به زنان آموزش می‌داد و آن‌ها را به مشارکت در مباحث دینی و اجتماعی تشویق می‌کرد. طاهره معتقد بود که زنان باید به دانش و معرفت مجهز شوند تا بتوانند نقش فعالی در جامعه داشته باشند. این دیدگاه در دوره قاجار، که زنان اغلب از دسترسی به آموزش و حضور در عرصه‌های عمومی محروم بودند، بسیار پیشرو بود. او از طریق جلسات آموزشی، زنان را با تعالیم جنبش بابی آشنا کرد و آن‌ها را به مطالعه آثار باب و دیگر متون دینی تشویق نمود. طاهره با برگزاری این جلسات، به زنان کمک کرد تا اعتمادبه‌نفس لازم برای مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی را پیدا کنند.
ایجاد الگوی اجتماعی
فعالیت‌های طاهره در آموزش و تشویق زنان، او را به الگویی برای زنان ایرانی تبدیل کرد که به دنبال حقوق برابر و فرصت‌های آموزشی بودند. او با حضور فعال در مجامع عمومی و دینی، نشان داد که زنان می‌توانند در حوزه‌های فکری و اجتماعی نقش‌های برجسته‌ای ایفا کنند. این اقدامات او الهام‌بخش زنانی شد که در برابر محدودیت‌های سنتی مقاومت می‌کردند. طاهره با تأکید بر استقلال فکری زنان، به ایجاد گفتمانی برای برابری جنسیتی کمک کرد که تأثیر آن در جنبش‌های بعدی زنان در ایران دیده شد. طاهره از طریق مکاتبات و سخنرانی‌هایش، زنان را به مشارکت فعال در جنبش بابی و فعالیت‌های اجتماعی ترغیب می‌کرد.[۱][۵][۹]
بازداشت‌ها و پایان زندگی
فعالیت‌های زرین‌تاج قرةالعین در ترویج جنبش بابی و سخنرانی‌های جسورانه‌اش، به‌ویژه در همایش بدشت، باعث شد که او بارها مورد آزار و بازداشت قرار گیرد. پس از همایش بدشت، طاهره در قزوین به دلیل تبلیغ تعالیم بابی زندانی شد. این بازداشت‌ها نتوانست مانع فعالیت‌های او شود، و او همچنان به تبلیغ و آموزش ادامه داد. در سال ۱۲۶۶ ه.ق (۱۲۲۹ ش)، طاهره به تهران منتقل شد و در خانه‌ای تحت نظارت شدید قرار گرفت. در این دوره، او با محدودیت‌های زیادی روبرو بود، اما از طریق مکاتبات و جلسات محدود، ارتباط خود با پیروان بابی را حفظ کرد. او در این مدت با شجاعت در برابر فشارهای حکومتی ایستادگی کرد و حتی در شرایط بازداشت، به ترویج عقاید خود ادامه داد.
نحوه‌ی کشتن طاهره
در سال ۱۲۶۸ ه.ق (۱۲۳۱ ش)، زرین‌تاج قرةالعین به اتهام مشارکت در فعالیت‌های بابی و ارتباط با حوادث مرتبط با جنبش، مانند ترور نافرجام ناصرالدین‌شاه، محکوم به اعدام شد. او در تهران به‌وسیله خفه کردن با روسری اعدام شد و پیکرش در چاهی در باغ ایلخانی انداخته شد. طاهره در لحظات پایانی زندگی‌اش با آرامش و شجاعت با سرنوشتش روبرو شد و بر اعتقاداتش پایبند ماند. مرگ او پایان زندگی جسمانی‌اش بود، اما تأثیرات فکری و اجتماعی او در تاریخ ایران ادامه یافت. اعدام طاهره به دلیل نقش برجسته‌اش در جنبش بابی و تأثیرش بر جامعه، به‌ویژه زنان، با واکنش‌های گسترده‌ای همراه بود[۱][۵][۷]
شخصیت الهام‌بخش
زرین‌تاج قرةالعین، با وجود اعدامش در سال ۱۲۶۸ ه.ق (۱۲۳۱ ش)، میراثی ماندگار در تاریخ و فرهنگ ایران بر جای گذاشت. داستان زندگی، شجاعت و اقدامات او در آثار تاریخی و ادبی متعددی ثبت شده است. اشعار و سخنرانی‌های او، که ترکیبی از عرفان و دفاع از حقوق زنان بود، در محافل ادبی و فکری ایران مورد توجه قرار گرفت. طاهره به‌عنوان یکی از زنان برجسته دوره قاجار، در منابع تاریخی به‌عنوان الگوی مقاومت در برابر تحجر و محدودیت‌های اجتماعی شناخته می‌شود. نام او در میان پیروان بهائی و دیگر گروه‌های اجتماعی به‌عنوان یک قهرمان آزادی و برابری گرامی داشته می‌شود. داستان زندگی طاهره در شعر و نثر معاصر ایران انعکاس یافته و او به‌عنوان یک شخصیت الهام‌بخش در ادبیات تاریخی مورد ستایش قرار گرفته است.
طاهره به‌عنوان یک زن عالم، شاعر و رهبر فکری، نشان داد که زنان می‌توانند در برابر ساختارهای مردسالار ایستادگی کنند و تغییر ایجاد کنند. [۱][۷][۸]
منابع
- ↑ ۱٫۰۰ ۱٫۰۱ ۱٫۰۲ ۱٫۰۳ ۱٫۰۴ ۱٫۰۵ ۱٫۰۶ ۱٫۰۷ ۱٫۰۸ ۱٫۰۹ ۱٫۱۰ ۱٫۱۱ طاهره زرین تاج معروف به قره العین - زنان نیروی تغییر
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ چهره های ماندگار: زرين تاج (طاهره، قرة العین) - تریبون زمانه
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ بردار پرده از میان؛ گوشه‌هایی از زندگی قرةالعین، زرّین‌تاج قزوینی - آسو
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ زنان در تاریخ معاصر؛ قرة العین - پژوهشگاه علوم انسانی
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ زنان تأثیرگذار ایران؛ طاهره قرةالعین - ایران وایر
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ زندگی طاهره قرة العين، طاهره قرة العين و فرقه بابیه - حقوق نیوز
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ طاهره هرگز نمی‌میرد - بهائیان ایران
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ طاهره قره‌العین؛ چهره به چهره با تحجر روبرو - توانا
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ مروری بر زندگی طاهره قرّة العين مبارز آزادی‌خواه و اصلاح طلب - کوینونت