عبدالهادی حائری
| عبدالهادی حائری | ||||
|---|---|---|---|---|
 عبدالهادی حائری، تاریخ‌نگار و پژوهشگر | ||||
| زادروز | سال ۱۳۱۴ قم | |||
| مرگ | ۲۳ تیر ۱۳۷۲ مشهد | |||
| پیشه | تاریخ‌نگار، استاد دانشگاه | |||
| سبک نوشتاری | تاریخ‌نگاری عین‌گرا، تحلیل تاریخی | |||
| کتاب‌ها | تشیع و مشروطیت در ایران، نخستین رویارویی اندیشه‌گران با تمدن بورژوازی غرب، آنچه گذشت و... | |||
| نوشتارها | بیش از ۳۶ مقاله فارسی و انگلیسی | |||
| مدرک تحصیلی | دکتری اسلام‌شناسی | |||
| دانشگاه | دانشگاه تهران، دانشگاه مک‌گیل مونترال کانادا | |||
| استاد | عبدالحسین زرین‌کوب، محمد معین، بدیع‌الزمان فروزانفر | |||
| ||||
عبدالهادی حائری، (متولد سال ۱۳۱۴، قم – درگذشته ۲۳ تیر ۱۳۷۲، مشهد) پژوهشگر تاریخ معاصر ایران بود. او نوه دختری عبدالکریم حائری یزدی، بنیانگذار حوزه علمیه قم، بود و به دلیل فضای سنتی و مذهبی، از تحصیل رسمی اولیه محروم ماند، اما با پشتکار دیپلم ادبی اخذ کرد. در دانشکده الهیات دانشگاه تهران از محضر عبدالحسین زرین‌کوب و دیگران بهره برد و لیسانس الهیات گرفت. وی در سال ۱۳۴۳ با بورس به کانادا رفت و فوق‌لیسانس و دکترای اسلام‌شناسی (با رساله تشیع و مشروطیت) را از دانشگاه مک‌گیل اخذ کرد. چهار سال در دانشگاه برکلی تدریس کرد و مقالات انگلیسی منتشر نمود. در سال ۱۳۵۷ به ایران بازگشت و در دانشگاه فردوسی مشهد به تدریس تاریخ معاصر پرداخت. آثار کلیدی‌اش «تشیع و مشروطیت در ایران»، «نخستین رویارویی اندیشه‌گران با تمدن بورژوازی غرب»، «آنچه گذشت» (خودزندگینامه)، و «تاریخ جنبش‌های فراماسونری» است. دیدگاه‌های او بر دو رویه تمدن غرب (دانش و استعمار) و نقش آخوندها در مشروطیت تأکید دارد. عبدالهادی حائری در ۲۳ تیر ۱۳۷۲ بر اثر سرطان در مشهد درگذشت.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹]
زندگی و تحصیلات
عبدالهادی حائری در سال ۱۳۱۴ شمسی در قم متولد شد. او نوه دختری عبدالکریم حائری یزدی، بنیانگذار حوزه علمیه قم، و فرزند میرزا احمد حائری بود. فضای مذهبی و سنتی خانواده، مانع از تحصیل رسمی او در کودکی شد. با این حال، حائری با پشتکار شخصی و مطالعه آزاد، به یادگیری علوم دینی و ادبیات پرداخت. او از طریق آزمون‌های متفرقه در دهه ۱۳۳۰ موفق به اخذ دیپلم ادبی شد.[۱][۲][۳][۴][۵][۶]
فعالیت‌های اولیه و ورود به دانشگاه
عبدالهادی حائری در جوانی به مشاغل مختلفی از جمله کار در قرائت‌خانه عمومی قم و همکاری با اداره بهداشت برای واکسیناسیون روستاها مشغول شد. در اواخر دهه ۱۳۲۰، فعالیت‌های سیاسی را تجربه کرد. ناامیدی از فضای سیاسی قم او را به تهران کشاند. عبدالهادی حائری در سال ۱۳۳۷ وارد دانشکده الهیات دانشگاه تهران شد و از استادانی چون عبدالحسین زرین‌کوب، محمد معین، و بدیع‌الزمان فروزانفر بهره برد. در سال ۱۳۴۲ لیسانس الهیات گرفت. پژوهش‌های بعدی او را به سوی تحصیلات بین‌المللی هدایت کرد.[۲][۴][۶][۷]
تحصیلات در خارج و تدریس
در سال ۱۳۴۳، عبدالهادی حائری با دریافت بورس تحصیلی به کانادا رفت و در دانشگاه مک‌گیل مونترال تحصیل کرد. او فوق‌لیسانس خود را با پایان‌نامه‌ای درباره نقش خواجه نصیرالدین طوسی در یورش مغولان به بغداد تکمیل کرد. در سال ۱۳۵۲، دکتری اسلام‌شناسی را با رساله «تشیع و مشروطیت در ایران» از همان دانشگاه اخذ نمود. این رساله به بررسی نقش آخوندها در جنبش مشروطه پرداخت و پایه آثار بعدی او شد. حائری دو سال ادبیات فارسی در مک‌گیل تدریس کرد و سپس به دانشگاه برکلی کالیفرنیا رفت. در برکلی، چهار سال (تا ۱۳۵۷) به‌عنوان مربی و استادیار، دروس تاریخ و فرهنگ اسلامی را تدریس کرد و مقالاتی به زبان انگلیسی در نشریات بین‌المللی منتشر نمود. او در کنفرانس‌های علمی در بلژیک، کانادا، آمریکا، مکزیک، و آلمان شرکت کرد و دیدگاه‌هایش درباره تاریخ اسلام و ایران را ارائه داد.[۱][۳][۵]
فعالیت‌های دانشگاهی و پژوهشی
عبدالهادی حائری در سال ۱۳۵۷، پس از انقلاب ضدسلطنتی ایران، به کشور بازگشت و به‌عنوان دانشیار به گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد پیوست. او دروس تخصصی مانند تاریخ خاورمیانه، تاریخ کشورهای اسلامی در دو سده اخیر، متفکران دوره قاجار، جنبش مشروطیت، احزاب سیاسی ایران، و تاریخ معاصر را تدریس کرد. پس از کودتای موسوم به انقلاب فرهنگی در سال ۱۳۵۹، از جمله استادانی بود که حاکمیت او را پذیرفت و در کمیته پژوهشگران وزارت علوم به فعالیت گمارد. در سال ۱۳۶۸، کتاب «نخستین رویارویی اندیشه‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب» جایزه کتاب سال در نظام ولایت فقیه را کسب کرد. در سال‌های ۱۳۷۰ و ۱۳۷۱ از طرف این نظام به‌عنوان استاد نمونه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی انتخاب شد.[۱][۴][۸]
آثار و دیدگاه‌ها
عبدالهادی حائری آثار متعددی در تاریخ معاصر ایران و تعاملات فرهنگی با غرب تألیف کرد. مهم‌ترین آثار او عبارتند از:
«تشیع و مشروطیت در ایران و نقش ایرانیان مقیم عراق»
«نخستین رویارویی اندیشه‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب»
«تاریخ جنبش‌ها و تکاپوهای فراماسونری در کشورهای اسلامی»
«آنچه گذشت»
«ایران و جهان اسلام»
«آزادی‌های سیاسی و اجتماعی از دیدگاه اندیشه‌گران».
او همچنین بیش از ۳۶ مقاله به زبان‌های فارسی و انگلیسی در نشریات داخلی و خارجی منتشر کرد که به موضوعات تاریخ اسلام، مشروطیت، و تعاملات فرهنگی می‌پردازند.
دیدگاه‌های تاریخی و نقد
او جنبش مشروطیت را نتیجه نیازهای داخلی (مانند عدالت‌خواهی) و فشارهای خارجی (استعمار) می‌دانست و نقش آخوندها را در آن کلیدی توصیف کرد. برخلاف فریدون آدمیت، که بر نقش روشنفکران سکولار در مشروطه تأکید داشت، معتقد بود که بدون مشارکت آن‌ها، مشروطه به موفقیت نمی‌رسید.
تمرکز بیش از حد او بر نقش آخوندها، جایگاه روشنفکران و طبقات دیگر را در مشروطیت کم‌رنگ کرده است. همچنین، تأکید او بر اسناد آرشیوی گاهی به تحلیل‌های کل‌نگر محدود منجر شد و از بررسی تأثیرات اجتماعی گسترده‌تر غفلت نموده است. [۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷][۸][۹]
سال‌های پایانی و درگذشت
عبدالهادی حائری در اوایل دهه ۱۳۷۰ به بیماری سرطان مبتلا شد. او برای درمان به اتریش سفر کرد، اما بیماری پیشرفته بود. در بیمارستان‌های مشهد، خودزندگینامه‌اش «آنچه گذشت» را تکمیل کرد. او سرانجام در ۲۳ تیر ۱۳۷۲ در بیمارستان قائم مشهد درگذشت. نظام آخوندی خیابانی در مشهد را به نام او نامگذاری کرد.[۱][۲][۳][۴][۵][۶][۷]
منابع
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ عبدالهادی حائری - راسخون
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ ۲٫۳ ۲٫۴ زندگی، آثار و اندیشه‌های تاریخ‌نگارانۀ دکتر عبدالهادی حائری - راهک
- ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ ۳٫۳ ۳٫۴ عبدالهادی حائری، پژوهشگر و صاحب نظر در تاریخ معاصر ایران - بانک مقالات ایران
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ ۴٫۳ ۴٫۴ ۴٫۵ تاریخ معاصر؛ درباره دکتر عبدالهادی حائری - مشهد چهره
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ ۵٫۳ ۵٫۴ مروری بر زندگی و اندیشه عبدالهادی حائری؛ غرب شناس بی ادعا - کارخانه‌دار
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ ۶٫۲ ۶٫۳ ۶٫۴ «عبدالهادی حائری»؛ از منطق در تاریخ‌نگاری تا امید در زندگانی - ایبنا
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ نگاهی به «آنچه گذشت» - تاریخ شفاهی ایران
- ↑ ۸٫۰ ۸٫۱ ۸٫۲ عبدالهادی حائری - مجله پژوهشگر تاریخ
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ بررسی مقایسه‌ای تاریخ‌نگاری فریدون آدمیت و عبدالهادی حائری - دانش سیاسی